De liefde voor voedsel is universeel en de mogelijkheden om te genieten van verschillende culturen zijn eindeloos. Of je nu op zoek bent naar authentieke gerechten met verse ingrediënten, of eenvoudige maaltijden die vol zitten met smaak, er is geen betere manier om nieuwe culturen te verkennen dan door het proeven van hun culinaire specialiteiten. Van Italië tot Japan en Spanje tot Frankrijk; elk land heeft iets unieks en smakelijks te bieden! Hieronder vind je informatie over sommige van de beste landen ter wereld om op vakantie te gaan als het gaat om heerlijk eten. Op deze manier kun je de meest authentieke gerechten van elk land proeven!

Ontdek alle regionale gerechten die Italië te bieden heeft

Italië is een van de meest populaire bestemmingen voor liefhebbers van heerlijk eten. Van noord tot zuid is de keuken gevuld met typische gerechten uit elke regio, zoals de wereldberoemde pizza's van Napels, de klassieke lasagne uit Bologna en de vele verschillende soorten pasta uit Rome. De verse ingrediënten zoals olijfolie, knoflook en basilicum maken elk Italiaans gerecht tot een smakelijk feest. Als je op vakantie bent in dit land, is kamperen in een van de regio's van Italië een van de beste manieren om de authentieke keuken te ervaren. Zo kun je namelijk van streek tot streek reizen om de beste lokale gerechten te proeven. Ontdek dus zeker alle regionale gerechten die de Italianen te bieden hebben!

Geniet van de verse ingrediënten waar Japan om bekend staat

Ten tweede is Japan een uitstekende keuze voor de liefhebbers van heerlijk eten. De Japanners worden geroemd om hun liefde voor verse ingrediënten en de zorgvuldige bereiding van hun gerechten. Je kunt genieten van typisch Japanse gerechten zoals sushi, sashimi en tempura, maar ook van andere lokale specialiteiten zoals ramen, yakitori en tofu-gerechten. Wist je dat Tokyo de meeste restaurants met Michelin-sterren ter wereld heeft? Als je op vakantie bent in Japan, is een bezoek aan een van deze restaurants absoluut de moeite waard.

Smul van zowel vlees- als visgerechten in Spanje

Naast haar vele unieke musea, zoals het Dali museum, staat Spanje verder ook bekend om het heerlijke eten. Er zijn vele gerechten die je moet proberen tijdens je reis door dit land, zoals paella, tapas en Gazpacho. De Spaanse keuken is gevuld met ingrediënten, variërend van zoete aardappelen tot knoflook, olijfolie en zeevruchten. Of je nu op zoek bent naar vlees-, vis- of vegetarische gerechten - Spanje heeft het allemaal! Vergeet ook de verschillende types Spaanse tapas niet. Dit zijn kleine hapjes die vaak worden geserveerd als aperitief of om te delen als voorgerecht of bij een borrel.

Proef de iconische Franse keuken

En, last but not least, liefhebbers van heerlijk eten kunnen natuurlijk ook hun hart ophalen in Frankrijk. Er zijn tal van iconische gerechten die je moet proeven tijdens een vakantie door dit land, zoals crêpes, croissants en moules frites. Vergeet ook de vele stoofpotten en visgerechten met verse ingrediënten niet. Als dessert kies je voor bijvoorbeeld de wereldberoemde crème brûlée en of koffie met macarons. Sla dus zeker niet de beroemste keuken ter wereld over!

Als je op een wandelvakantie gaat zijn er een hoop dingen waaraan je moet denken. Niet alleen is het belangrijk om conditioneel voorbereid te zijn op de tocht. Er zijn ook een aantal items die onmisbaar zijn als je optimaal wilt genieten en het meeste uit je wandelavontuur wilt halen.

Ga jij ook op wandelvakantie en weet je niet zeker of je alle belangrijke spullen hebt? Lees dan snel verder en ontdek welke items je zeker mee moet nemen.

Goede wandelschoenen

Of je nu de beste wandelschoenen voor dames of heren nodig hebt; goede schoenen zijn waarschijnlijk het meest essentiële item van de hele tocht. Je loopt namelijk dagen achter elkaar en belast je voeten behoorlijk. Je zou daarom alleen genoegen moeten nemen met de perfecte wandelschoenen.

Idealiter bieden wandelschoenen enkelsteun en zijn ze gemaakt van stevig leer of stof van goede kwaliteit, met een waterdicht membraan zoals Gore-Tex. Het is daarnaast belangrijk om de juiste maat en pasvorm te kiezen (vaak iets groter dan je gewone schoenen gezien de dikte van de sokken).

Ook heel belangrijk: zorg ervoor dat je nieuwe wandelschoenen inloopt voordat je op pad gaat, om blaren en ongemak te voorkomen.

Ademende kleding

Of je nu door de glooiende heuvels van Toscane wandelt of de Franse Alpen wilt bestieren; voor alle soorten wandeltochten is het belangrijk om genoeg ademende laagjes mee te nemen die je kunt aan- of uittrekken, afhankelijk van het weer.

Voor warme klimaten heb je lichtgewicht, vochtafvoerende stoffen nodig, waardoor je je fris en comfortabel voelt tijdens je wandeling. Koudere klimaten vereisen een winddichte en waterdichte buitenlaag van goede kwaliteit, thermische basislagen en hoogwaardige handschoenen, sokken en muts.

Goede waterfles/drinkrugzak

Gehydrateerd blijven tijdens het wandelen is essentieel. Maar soms weet je niet hoe lang het duurt voordat je je fles kunt opvullen. Zorg er daarom voor dat je een grote herbruikbare waterfles of een drinkrugzak meeneemt.

Voor tochten met langeafstandswandelingen raden we ook aan om een ‘water-to-go-fles’ met een ingebouwd filtersysteem te kopen. Deze verwijderen meer dan 99,9% van de waterverontreinigingen. Je kunt hiermee dus gemakkelijk water verkrijgen uit natuurlijke bronnen.

‘Slimme’ snacks

Houd je energieniveau tijdens je wandeling altijd op peil met voedzame snacks, zodat je niet flauw wordt. Energierepen, notenmix, gedroogd fruit of chocolade zijn perfecte oppeppers die je snel kunt pakken en opeten terwijl je onderweg bent.

Op sommige locaties kun je misschien onderweg snacks kopen, maar in meer afgelegen regio’s zijn de voorraden vaak schaars. Je doet er goed aan om voor je wandeltocht uit te zoeken op welke plekken je wel of geen eten kunt inslaan.

Een EHBO-kit

We hopen dat je dit niet nodig zult hebben, maar lange wandeldagen kunnen soms grote schade aanrichten aan je voeten. Of je nu hoge of lage wandelschoenen draagt: blaren zijn soms niet te vermijden. En dat niet alleen; er kan van alles gebeuren onderweg. Denk aan schaafwonden, splinters, snijwonden etc.

We raden je dan ook aan om een persoonlijke kleine EHBO-doos mee te nemen in je dagrugzak, zodat je eventuele kleine wonden kunt verzorgen.

Zonnebescherming

Waar ter wereld je ook bent: een goede bescherming tegen de zon is essentieel tijdens het wandelen. Breng regelmatig een zonnebrandcrème met een hoge factor aan en draag een goede kwaliteit zonnebril met UV-filter. Ook een zonnehoed met brede rand is onmisbaar.

Dit waren een aantal van de meest essentiële dingen om mee te nemen tijdens een wandelvakantie. Zorg dat je goed bent voorbereid, zodat je zo min mogelijk voor vervelende verrassingen komt te staan!

Denemarken is een van de meest geweldige landen om te bezoeken in Europa; of je je nu wilt laten onderdompelen in cultuur, gek bent op geschiedenis of een natuurliefhebber bent.

Oude bouwwerken, verbluffende musea, adembenemende fjorden en meren, ongerepte bossen, zandstranden en bruisende steden, behoren tot de must-see attracties in dit Scandinavische land.

Denemarken is misschien relatief kleiner in vergelijking met zijn buren, maar heeft een sterke eigen culturele identiteit. En er zijn een aantal dingen die je absoluut niet mag missen als je dit geweldige land bezoekt. Hier komen ze:

De fietscultuur

Denemarken staat bekend als een paradijs voor fietsers. En als jij ook twee wielen verkiest boven vier, voel je je zeker thuis in dit land. In Kopenhagen zijn er zelfs meer fietsen dan auto's! De beste fietsroutes liggen echter buiten de hoofdstad.

Denemarken herbergt maar liefst 12.000 kilometer aan fietspaden, dus er is voor ieder wat wils. De bekende Oostzeeroute is een klassieke favoriet. Deze overspant 820 kilometer en loopt door het zuiden van Denemarken.

Hygge

Je hebt er waarschijnlijk al eerder van gehoord, maar weet je wat 'Hygge' precies betekent? De Denen weten er in ieder geval alles vanaf! De afgelopen jaren heeft Denemarken veel bekendheid gekregen met de term ‘Hygge’. En in feite betekent het niets meer dan ‘Deense gezelligheid’ of ‘welzijn’.

Hygge omvat meestal goed gezelschap, een knusse omgeving en lekker eten en drinken. Zorg ervoor dat je dit begrip eer aan doet, door de gezelligheid zoveel mogelijk op te zoeken als je in Denemarken bent.

Wat dacht je bijvoorbeeld van een lekker wijntje voor de openhaard? Een koffiepauze met een kaneelbun? Of een home made diner in je eigen knusse cottage?

De kustlijn van Denemarken

In Denemarken ben je nooit meer dan 50 kilometer van de zee verwijderd bent. Het is dan ook geen verrassing dat de Vikingen geweldige roeiers waren. De liefde voor de zee verbindt alle Denen, jong en oud.

Alle Deense kinderen leren volgens de wet zwemmen en de zee is een integraal onderdeel van de Deense cultuur. Historisch gezien vond de meeste Deense handel plaats op de waterwegen.

In de prachtige regio Skagen kun je de plek zien waar de Noordzee en de Oostzee elkaar ontmoeten, maar niet vermengen. Het is overweldigend om te zien hoe ze in perfecte harmonie naast elkaar leven. Mis de kustlijn van Denemarken niet als je er op vakantie bent!

De magische Tivoli Tuinen

Tivoli Gardens is een van de oudste en bekendste pretparken ter wereld. Het opende zijn deuren in 1843 en ontvangt nog steeds duizenden toeristen per jaar.

De Tivoli Gardens zijn een echt sprookje, met weelderige tuinen en een magisch pretpark in het hart van Kopenhagen. Geen wonder dat Walt Disney er naartoe reisde voor inspiratie! In de wintermaanden transformeert dit pretpark tot een waar Winterwonderland.

Mis deze geweldige plek niet als je de hoofdstad van Denemarken bezoekt. Meer weten? Meer informatie staat op Denemarken.nl.

Deense architectuur

Denemarken staat bekend om zijn fantastische architectuur. Moderne openbare gebouwen, zoals de Black Diamond-bibliotheek in Kopenhagen, zijn iconische architectonische kunstwerken. Maar de woongebouwen in Denemarken zijn net zo geweldig.

Kijk bijvoorbeeld naar Isbjerget (de ijsberg) in Aarhus. Wat eruitziet als een stekelige ijsberg, is eigenlijk een appartementencomplex, gefinancierd door het Deense pensioenfonds.

En The Wave, in het Deens Bølgen genaamd, is een woonflatgebouw aan de kust in de vorm van een golf. En zo zijn er nog veel meer unieke bouwwerken in Denemarken te vinden!

Tot zover een aantal typische Deense tradities of bezienswaardigheden die je niet mag missen als je het land bezoekt. Laat je onderdompelen in de unieke cultuur en geniet voel je een echte Deen!

De afgelopen maanden heb ik doorgebracht in het Amazonegebied van Peru, op dezelfde plek waar ik in 2020 ook was. Ik verbleef bij Hoja Nueva, een conservatie-organisatie en dierenopvangcentrum midden in de jungle.

Tien dagen voordat mijn tijd in het regenwoud erop zit ga ik toch nog even terug naar het andere kamp. Wanneer ik aankom in het rehabilitatiecentrum lopen Sam en ik samen naar het slaapplatform. 'Trouwens, je hebt het misschien wel gehoord van Ellie*, maar uh… we hebben geen Peter meer,' zegt Sam met een spijtig gezicht. Peter was onze geredde 'junglekalkoen', een Spix' Sjakohoen die dacht dat hij een kip was. 'Nee, dat had ik nog niet gehoord!' zeg ik geschrokken. 'Wat is er gebeurd?' 'Hij is waarschijnlijk opgegeten…' legt Sam uit en ze vertelt hoe ze 's ochtends zijn hok (een stevige metalen constructie op hoge poten) opengebroken hadden aangetroffen. Er lagen wat veren en ze heeft plukjes vacht van een ocelot gevonden. 'Een hele brutale wilde ocelot is dus 's nachts midden in het kamp gekomen, heeft de kooi opengereten en Peter meegenomen. We hadden nooit verwacht dat dat zou gebeuren!' In mijn ongeloof moet ik lachen om dit bizarre verhaal, alhoewel het helemaal niet grappig is. Arme Peter… Hij was luidruchtig en stal ons eten en poepte op de stoelen, maar hij was ook door iedereen geliefd. Elke Spix' Sjakohoen die ik in het regenwoud hoor toeteren heet tegenwoordig Peter. 'Nog gekker is dat we helemaal niets hebben gehoord,' vervolgt Sam. 'En dat terwijl we elke drie uur wakker worden om de baby's te voeren.' 'Oh ja, hoe gaat het met Princessa en de baby's?' haak ik in op de volgende update.

Toen ik naar Hoja 1 vertrok was de coati Princessa net bevallen van twee welpjes. Dat was een foutje. De vrouwelijke Princessa en de mannelijke Eddie woonden al jaren samen in een verblijf, ze waren ze naar Hoja Nueva gekomen met de instructie dat ze zich niet konden voortplanten en dat ze samen moesten blijven. De afgelopen weken viel het wel op dat ze steeds meer vochten en naar elkaar krijsten, maar Philippe* legde me uit dat dat normaal is. 'Coati's hebben een matriarchale samenleving,' zei hij, terwijl we ervoor zorgden dat Eddie apart zat om te eten. 'De vrouwtjes leven normaal in een groep met de jongen samen, terwijl de mannetjes alleen blijven. Die worden alleen toegelaten wanneer de vrouwtjes willen paren.' Toen Princessa opeens heel dik werd, was echter duidelijk waarom ze zich zo territoriaal gedroeg…

Sam's mondhoeken trekken naar beneden en met zachte stem zegt ze 'Princessa heeft het helaas niet gered. De bevalling was te veel voor haar. Waarschijnlijk wilde ze al jaren voortplanten en nu ze zich veilig genoeg voelde kon het, maar daarna wilde ze niet meer. We hebben haar uiteindelijk moeten euthanaseren… Maar we voeren de baby's nu met de hand en die doen het gelukkig erg goed!'

Hm, wat een verdrietig nieuws allemaal! Het is niet de eerste keer dat een coati doodgaat terwijl ik hier ben, ook de jonge Feliz werd van de een op de andere dag ziek en redde het niet en zorgenkindje Osito stopte met eten. Het laat maar weer zien dat het leven in een rehabilitatiecentrum niet altijd vlekkeloos verloopt.

Alle negativiteit is echter weg wanneer ik de volgende dag mag kijken hoe de baby coati's gevoerd worden. Het zijn twee zwart-bruine wurmpjes, met ronde koppies, wollige oortjes en het spitse neusje dat ze ook als volwassene nog zullen hebben. Ze hebben nu nog het formaat van een tamme rat, pluizige staartjes en grijpgrage handjes. Ze zijn nog zo klein dat ze hun melk met een spuitje krijgen en vooral de kleinste van de twee snapt niet altijd hoe dat werkt. 'Melk!' denkt hij gretig en in plaats van te zuigen bijt hij zijn kaken vast op het spuitje. Gefrustreerd probeert hij te drinken, maar dat gaat zo niet. Met zachte hand probeert Sam hem te corrigeren, terwijl zijn broertje op onderzoek uitgaat en bijna van de tafel af dondert. Het is hard werken om de baby's te verzorgen, maar ze zijn zo schattig dat dat het allemaal goed maakt. Het positieve nieuws is ook dat ze door hun jonge leeftijd waarschijnlijk al vroeg uitgezet kunnen worden in het wild, voordat ze te veel gewend raken aan het leven in gevangenschap. Over een paar maanden maken deze hummeltjes dus een vliegende start in de jungle!

Mijn dagen in het rehabilitatiecentrum gaan snel voorbij. Ik probeer zoveel mogelijk aan mijn project te schrijven, zodat ik alles met Sam en Dylan kan doorspreken voordat ik het afrond. Ook schrijf ik aan een feedbackdocument, waarin ik al mijn observaties van de afgelopen maanden op constructieve wijze uiteen probeer te zetten. Best spannend, maar ik hoop dat Hoja Nueva kan groeien dankzij mijn bijdrage! Verder zijn Dylans moeder en zus vanuit Canada op bezoek, zo vlak voor de kerstdagen, en dat brengt een hoop extra gezelligheid met zich mee. Dylan woont inmiddels al negen jaar in het regenwoud en zijn familie ziet hem dus niet vaak, maar nu ik ze zo samen zie 'klopt' het plaatje gewoon. Je kunt merken hoe de puzzelstukjes op elkaar passen van mensen die op elkaar ingespeeld zijn en veel van elkaar houden. Ik zie Dylan opeens in de rol van grote broer en zoon, in plaats van als macho junglebaas en ik merk hoe zijn moeder probeert te moederen zonder hem in de weg te lopen. Dat doet ze vooral door lekkere dingen te koken en we genieten allemaal van haar donuts, brownies en calzones. Stiekem geeft het me een beetje heimwee naar mijn eigen moeder en broer en dezelfde makkelijke liefdevolle omgang die ik met hen ervaar.

Ik bezoek ook alle beestjes in het centrum nog een keer. Ik help de coati's en de varkens te voeren, aai Eywa over haar slurfje en zeg Jasper de kinkajou gedag. Ook ga ik 's avonds laat mee naar de wilde katten. Ik zie de 'tweeling', baby-margays Misky en Mango die sinds enkele weken in een eigen verblijf buiten wonen. Hun enorme ogen, ronde oortjes en roze neusjes steken boven het nestje uit waar ze knus tegen elkaar opgekruld liggen. Misky kwam tegelijk met mij aan in Hoja Nueva en was de eerste dagen erg lusteloos zonder haar moeder. Als een geluk bij een ongeluk kwam Mango tien dagen later erbij en ze leefde helemaal op. Nu zijn ze onafscheidelijk. Misky heeft de rol van kattige grote zus aangenomen en neemt Mango in bescherming tegen de wereld, terwijl hij juist een doetje is. Ook nu gromt ze venijnig terwijl Mango nieuwsgierig naar me kijkt.

Ik loop achter Philippe aan over de smalle paadjes naar de andere verblijven. Wanneer we bij de eerste ocelot komen ruik ik een zweterige, zurige geur die prikt in mijn neus. De vorige keer dat ik dit rook dacht ik 'Bah, Philippe moet nodig onder de douche. Hij stinkt!' Op zich geen gekke gedachte in de jungle. Nu weet ik echter dat dit de geurmarkering van een ocelot is. Dat kan van Adullah zijn, die tevreden knorrend tegen het hek aan schuurt wanneer ze ons ziet, maar het kan ook de wilde ocelot zijn die regelmatig op bezoek komt. 'Hee, wat heeft ze een grappige witte stippen achter op haar oren!' wijs ik. Het is de eerste keer dat dat me opvalt. 'Ja, alle ocelotten hebben die,' zegt Philippe. 'In het Spaans noemen we die 'ocelottes' en het is een van de kenmerken waaraan je een ocelot van een margay kunt onderscheiden. Daarnaast zijn ocelotten groter, hebben ze een kortere staart omdat ze minder klimmen en zijn hun ogen minder rond omdat het geen nachtdieren zijn. Oh ja, en hun vlekkenpatroon is meer in een lijn, terwijl dat bij margays willekeurig is.' Ik bestudeer de prachtige wilde kat, met haar slanke bouw, goudbruine vacht met zwarte rozetten en lieve kop. Mooier dan dit wordt de natuur niet…

Of toch wel, want daarna gaan we naar Artemis, de baby jaguar. Ik heb geluk, ze is in een speelse bui. Terwijl ik op veilige afstand (meer dan een meter weg) ga zitten, schuurt ze tegen het hek. Philippe kroelt haar vacht en speelt 'tikkertje' met haar: waar hij het hek aantikt slaat zij met haar klauw. Ze lijkt wel een kitten (eentje die steroïden heeft genomen) en het is verleidelijk om mijn hand uit te steken en haar achter haar oren te kriebelen… Maar ik wil mijn vingers graag houden, dus ik doe het niet. Ik realiseer me op dat moment weer even extra waar ik nu ben: ik zit diep in het prachtige regenwoud en een meter van me af staat een echte jaguar. Hoe cool is dat! Dit zijn de momenten dat ik echt intens veel van mijn reisleven houd.

Wanneer ik even later naar het slaapplatform loop om te gaan slapen zie ik voor mijn voeten iets bewegen. Ik sta meteen stil; het is een slang! Een kleintje, nog geen twee centimeter dik maar wel lang en felrood met een zwarte kop. Dylan vertelt me later dat het een 'black headed calico snake' is. In het licht van mijn hoofdlamp glijdt het slangetje rustig van het pad af de bladeren in en ik blijf het volgen terwijl ik mijn telefoon aanklik. Zo goed en kwaad als maar kan in het donker film ik hoe het dier zich een weg zoekt tussen de bladeren, totdat het uiteindelijk uit het zicht verdwijnt. Ik heb nog nooit eerder in mijn eentje een slang gevonden en ik ben super trots op mijn ontdekking, alhoewel deze me eigenlijk voor de voeten werd geworpen. Ik kan niet wachten de anderen hierover te vertellen!

Ik blijf ook hier elke dag wandelen in het bos. Nu ik een tijdje in Hoja 1 ben geweest valt het me op hoeveel wilder de natuur hier in vergelijking voelt. Ik vraag Dylan waarom dat is en hij legt uit dat het komt doordat Hoja 1 in een gebied ligt waar meer menselijke activiteit is. Steeds meer van de omringende gebieden daar zijn boerderijen en dat heeft ook invloed op de natuur in het beschermde gebied. 'Habitat degradatie is niet alleen in een platgebrand stuk grond', zegt hij. 'Er is geen harde grens tussen het gebied dat is beschadigd en wat nog intact is, de veranderingen in windstromen, de aanwezigheid van meer zonlicht, de dieren die er wel of niet zijn, dat alles heeft invloed op alle natuur in de omgeving.' Wanneer ik er later over nadenk weet ik al waarom het bos hier voor mij zoveel wilder voelt: Het woud loopt hier schijnbaar eindeloos door en is ondoordringbaar groen. Je ziet letterlijk door de bomen het bos niet meer. In Hoja 1 zie ik daarentegen door de begroeiing heen dat er in de verte geen bos meer is. Er schijnt licht aan de horizon en daardoor voelt de natuur niet eindeloos.

Dus geniet ik nu even extra van dit woeste oerwoud. Ik maak een lange wandeling over het pad achter ons kamp, verder dan ik tot nu ben gegaan, totdat ik links van me een enorm moeras zie. Het is een 'aguacal', een plek die onderloopt doordat grondwater naar de oppervlakte komt, in tegenstelling tot de lagergelegen gebieden waar regenwater of overstromingen van de rivier voor poelen zorgt. Het water is groenbruin en her en der staan palmbomen met hun voeten in het water. Het middaglicht filtert in zichtbare stralen tussen de bladeren en in de verte steken een aantal kapucijnapen met gekrulde staarten rustig over in de boomtoppen. Het moeras strekt zich oneindig uit en ik vraag me af hoeveel kaaimannen nu naar me kijken. Kleintjes natuurlijk... Het is al laat in de middag en zal snel donker worden, dus ik keer om en begin terug te lopen. Een paar honderd meter verderop is het een drukte van jewelste in de hoge boomtoppen boven me. Een groep toekans en toekanettes jaagt op de vliegende termieten die van de bosgrond opstijgen. De insecten kruipen hun nest in de grond uit met tijdelijke vleugels en proberen een nieuw leefgebied te vinden. Daarmee vormen ze een vliegend buffet voor de toekans die omstebeurt wegfladderen van de takken, hun staartveren in een waaier uitgespreid en hun bizar grote snavels balancerend in de lucht. Ze slaan een paar keer wild met hun vleugels om dan met een glijvlucht in de andere boom te landen. De kleinere toekanettes cirkelen er dwars doorheen. Af en toe klinkt er een schrille fluit van een van de boomzitters, waarbij de vogel zijn hoofd ver achterover buigt om te roepen. Ik kijk toe totdat mijn nek pijn begint te doen van het omhoog staren en loop dan door naar het kamp.

De volgende dag wandel ik met het vallen van de avond naar de rivier. Ik sta een tijdje te kijken naar het stromende water. Ik geniet van de rust en de open ruimte. In de verte flitst bliksem boven de bomen, een tropische storm. De avond valt snel in het regenwoud en het licht wordt al minder. Ik klik mijn hoofdlamp aan. Wanneer ik op de terugweg de beek oversteek zie ik uit mijn ooghoeken iets waardoor mijn hart sneller gaat kloppen. Felle geel-witte ogen schitteren verderop tussen de planten…

De oplettende lezer weet ondertussen misschien al waarom dit me zo blij maakt: felle geel-witte eyeshine kan een paar dingen betekenen, waaronder iets heel spannends. Het kan een 'nightjar' zijn (een klein grijs vogeltje dat 's nachts in de bosjes jaagt) of een hert dat rustig aan het grazen is. Maar… wilde katten hebben ook geel-witte eyeshine. In de duisternis kan ik niet zien wat voor beest me strak aanstaart en even weet ik niet wat ik nu moet doen. Ik ben alleen, het is donker en het dier zit een meter of vier verderop in de droge beek. Is het veilig om te gaan kijken? Zal ik doorlopen? Ik zet vijf stappen naar de andere kant van de brug en keer dan toch om. Nee, ik wil weten wat het is. De ogen staren me nog steeds strak aan, vanaf dezelfde plek. Het is niet ver boven de grond, dus het zal waarschijnlijk geen jaguar of poema zijn. Ik hoor ook geen gegrom, dat is goed toch? Ik kijk naar de dichte begroeiing. 'Ga niet van het pad af ', dat is de belangrijkste jungle-regel. Maar… regels zijn er om gebroken te worden. Voorzichtig klauter ik over de palmbladeren en duik ik onder de puntige takken. Ik probeer stil te zijn, maar de blaadjes knisperen onder mijn voeten. Ik moet een stukje afdalen om in de beek terecht te komen, waar op dit moment niet meer dan een paar plassen in staan. Ik zet voorzichtig mijn laarzen in het vochtige zand en kijk op. Zou het beest er nog zitten?

Helaas, de ogen zijn weg. Ik loop naar de plek waar ik het dier ongeveer zag en kijk of ik sporen zie, maar niets. Geruisloos is het beest verdwenen in het donkere bos. Nu weet ik het zeker, dit was een wilde kat…

Als ik op mijn laatste avond in het rehabilitatiecentrum aan de eettafel ga zitten leunt Dylans moeder naar me toe. 'Ik heb mijn zoon zo ver gekregen om ons straks mee te nemen op een nachtwandeling,' fluistert ze met een lach. 'Wil je mee?' Natuurlijk wil ik mee! De afgelopen weken heb ik Dylan al een aantal keer zonder succes gevraagd om een nachtwandeling te begeleiden. Toen ik bij LPAC verbleef nam hij ons regelmatig mee op wandelingen en het was altijd een ervaring. Hij weet zo veel over de natuur hier dat je elke keer wel iets interessants leert of ervaart. Ook nu valt het niet tegen. We lopen in stilte langzaam achter elkaar over het pad. Dylan loopt voorop en schijnt met zijn hoofdlamp en een kleine zaklantaarn om zich heen. Het is een koele nacht; niet geweldig om slangen (Dylan's specialiteit) te zien. Dan zie ik iets glinsteren: een hele grote kikker. 'Een smokey jungle frog!' fluister ik, trots dat ik het beest zelf heb gespot én de naam weet. Dylan knikt. 'Kijk, hij zit bij de opening van zijn hol,' wijst hij. 'Vanaf daar jaagt hij op kleine beestjes die voorbij komen. Insecten en zelfs kleine muizen.' Hij reikt met het handvat van zijn slangenhaak naar de kikker. 'Smokey junglefrogs kunnen hard gillen als ze bedreigd worden, een beetje zoals een konijn. Het is heel bizar.' Deze kikker is echter geen angsthaas en in plaats van weg te kruipen in het hol, valt hij het handvat van de slangenhaak aan met zijn voorpoten en bek. 'Woooow, dat heb ik nog nooit meegemaakt!' zegt Dylan, terwijl hij de haak terugtrekt en we de kikker met rust laten. Terwijl we verder lopen denk ik er aan dat Etienne* me vertelde dat een van de honden stoned was nadat ze een smokey junglefrog had gelikt. Blijkbaar werken de gifstoffen in hun huid geestverruimend (maar don't try this at home!).

Dan slaakt Dylans zus een kreet: 'Daar! Er beweegt daar iets!' Met een trillende vinger wijst ze naar het pad voor ons. Ze is niet zo natuurgek als haar broer en vindt het erg spannend om hier te lopen, alhoewel ze toch al meerdere keren op bezoek is geweest. Mijn grapjes over een jaguar zien worden me dan ook niet in dank afgenomen. Het is geen jaguar helaas, maar een opossum. Deze buideldieren hebben iets weg van enorme ratten, met hun spitse snuit, zwarte kraaloogjes en lange roze staarten. Ik vind ze best schattig. Het zijn echter geen knaagdieren, maar buideldieren. Ze kunnen zo groot als een kleine kat worden en erg brutaal zijn. Laatst liep ik in Hoja 1 in het donker op het pad vanaf het toilet en zag ik glanzende ogen. Pas toen ik dichterbij kwam zag ik dat het niet een van de katten was die me aanstaarde, maar een enorme opossum. Zonder angst keek het beest me aan en liep rustig het pad af de bosjes in. Ook nu wandelt de opossum het pad af en kruipt in een boom verderop. 'Wist je dat opossums, net zoals alle buideldieren, een heel interessant voortplantingsstelsel hebben?' deel ik de informatie die ik een week eerder op internet heb opgezocht nadat Etienne me foto's liet zien van opossums die hij voor een onderzoek had gevangen. 'Vrouwtjes hebben een gescheiden baarmoeder en drie vagina's! Twee aan de zijkanten en een geboortekanaal of pseudo-vagina in het midden. En mannetjes hebben een gevorkte penis, een beetje als een slangentong!' Dylans moeder en zus reageren niet zo enthousiast als ik had gehoopt op deze bizarre feitjes; dit is misschien niet het juiste publiek om te vertellen over het voortplantingsstelsel van buideldieren…

Even later vinden we op het pad een tailess whip scorpion, een ongevaarlijke spinnensoort die er griezelig uitziet door haar lange poten en grijparmen. Voorzichtig schuift Dylan de spin op zijn hand om hem beter te kunnen bekijken. De zweepspin heeft haar naam te danken aan de voorste poten die geëvolueerd zijn tot een soort lange voelsprieten (zwepen), waarmee ze de omgeving aftasten. Drie jaar geleden heb ik er eentje op mijn hoofd laten lopen, de ultieme angsttest voor spinnen. Nu dagen we Dylans zus uit de spin op haar arm te houden. Ze is bang voor spinnen en weigert in eerste instantie, maar wanneer ze ziet dat het beest niets doet overwint ze haar angst. Een halve minuut lang staat ze met haar arm zo ver mogelijk van zich af zonder te ademen naar het beest te kijken, die rustig op haar arm zit en de omgeving aftast. Dan stamelt ze met enorme angstogen 'Get it off, get it off, get it off!' 'Wat wil je? Ik kan je niet goed horen.' plaagt Dylan, terwijl zijn zus volgens mij op het punt staat om te gaan hyperventileren. 'Off!' hijgt ze lichtjes en Dylan schept het beestje voorzichtig van haar arm en zet het terug in de bladeren. Angst overwinnen: check. Mijn fun fact over schorpioenen (ze geven licht in het schijnsel van een UV-lamp) houd ik maar voor me, ik wil niet dat ze me een betweter vinden.

Ook de rest van de wandeling is interessant. We zien geen spectaculaire dieren, geen slangen of jaguars, maar wanneer je een gids hebt die zoveel weet zijn zelfs de niet-spectaculaire vondsten interessant. Hoe vaak ik de afgelopen weken ook door het bos heb gelopen, ik kijk nu weer met andere ogen. Ik ontdek een gekke bruine druppelvormige gelei aan een palmboom en Dylan legt uit dat het een soort schimmel is. We horen een trompetvogel in de verte toeteren en het zachte 'hoehoe' van een uil. We zien een kleine bruin-groene boomkikker aan een tak geplakt zitten en vinden daarna een monkeyfrog. 'Waarom heet dit een monkeyfrog, Dylan?' vraag ik, kijken naar de grote groenige kikker. 'Omdat hij niet echt springt, maar meer door de boomtoppen klautert. Als een aap.' legt onze wandelende encyclopedie uit. Dan zien we een 'fire ant tree' oftewel 'devil tree', een tangarana boom die bewoond wordt door vuurmieren. Zij beschermen de boom en krijgen een veilig thuis en voorraad suikerig sap er voor terug. De slanke grijze bomen zijn te herkennen aan de schone cirkel grond er omheen, waar zelfs het onkruid door de mieren wordt gewied. Dylan krabt met zijn zakmes over de stam en een leger rode mieren komt naar buiten om te kijken wie hun thuis verstoort. Dapper van hem, ik ontwijk vuurmierbomen altijd want de mieren hebben nog wel eens de neiging om zich van bovenaf op je te laten vallen en hun beet brandt vreselijk. We lopen verder langs de enorme hardhoutboom waar het pad omheen is aangelegd en Dylan laat ons een kleine groene-zwarte hagedis zien, een tree racer. 'Mag ik hem vasthouden?' vraagt zijn zus, maar hij schudt nee. 'Ik wil niet dat het beestje te veel verstoord wordt en doodgaat.' Hij zet de hagedis terug. 'Hoe oud is deze boom?' vraag ik voordat we verder lopen (nu ik de kans heb vraag ik alles dat in me opkomt). 'Hm ik ben geen bomenspecialist, maar ik denk een jaar of vijf à zeshonderd?' bromt hij. Pfoe, kun je het je voorstellen! Die boom stond daar al in de middeleeuwen! Wat die allemaal wel niet gezien heeft over de jaren… Dylan wijst met de slangenhaak naar een grote opening in de bast onderaan de stam en laat me zien hoe boomrot het binnenste aantast. 'Maar kijk, de boom is langzaam aan het sterven. Het zal nog lang duren, tegen die tijd zijn we hier allemaal niet meer, maar er komt een einde aan.' Net zoals mijn tijd op deze plek… Het is een heerlijke avond en de perfecte afsluiting van mijn tijd in het rehabilitatiecentrum. Alhoewel ik het soms een uitdagende plek vond om te wonen en de dynamiek erg frustrerend kon zijn, ga ik nu met een tevreden gevoel terug naar Hoja 1.

Weer thuis met Etienne breekt een drukke week aan. Ik ben inmiddels volop aan het afronden in de jungle, maar we hebben eerst nog een paar bijzondere dagen te gaan. Op 20 december is Etienne jarig en ik ben al een tijdje aan het bedenken hoe ik dat wil vieren. 'Het is gewoon een dag als elke andere dag!' houdt hij vol, wanneer ik er over begin. 'Ik houd niet van verjaardagen, iedereen is alleen maar aardig voor je omdat het je verjaardag is.' Hm, nu twijfel ik over mijn plan om er een feestje van te maken. Ik ben zelf een voorstander van speciale momenten vieren; stilstaan bij het moment en iets bijzonders doen, dat maakt het leven leuk toch? Zelf heb ik al meerdere reisverjaardagen gehad die juist extra speciaal waren doordat reisvrienden of zelfs vreemden er aandacht aan besteedden. En dus zet ik door.

Op de dag zelf sta ik extra vroeg op en in de beschutting van mijn klamboe blaas ik latex handschoenen (bij gebrek aan beter) op tot balonnen, ik teken er smileys op en bevestig ze aan een touwtje zodat ik ze als een soort improv-verjaardagsslinger aan de muur kan hangen. Door de vingers aan de ronde balonnen lijken het net kleine aliens en de katten kijken vol interesse naar die gekke mannetjes in de lucht. Op het whiteboard aan de muur schrijf ik zo groot mogelijk 'Happy Birthday Etienne!' en ik versier zo veel als ik kan. Natuurlijk, zoals dat gaat met verrassingen, komt Etienne halverwege met een slaperig hoofd naar beneden. 'No, go away! Don't look!' roep ik terwijl ik voor het whiteboard ga staan. 'Ik kijk niet!' roept hij terug. Hij loopt snel door naar het toilet en gaat daarna weer naar boven.

Nu de versiering klaar is ga ik aan de slag met het verjaardagsontbijt. Ik bak pannekoeken en maak mangosmoothies. Tijdens het ontbijt overhandig ik ook het verjaardagscadeau: met behulp van een website met origami voor kinderen heb ik een papieren kikker (genaamd 'smokey the jungle frog') gevouwen voor de jarige jop. Je moet toch iets als je diep in de jungle zit!

De middag vliegt voorbij zonder extra festiviteiten. Philippe komt langs om een van de honden en een van de katten te steriliseren en ik mag kijken. Ody, de hond, is makkelijk genoeg en met een klein sneetje in de balzak duwt Philippe zijn testikels naar buiten en verwijdert ze. Ody beseft zich nog niet wat hem is aangedaan als hij slaperig van de verdoving naar beneden wordt getild om door Ellie* (die terug is gekomen naar Hoja 1) in de gaten gehouden te worden. De operatie van Titan, een van de poezen, is ingrijpender. Titan ligt knock out, met haar tong uit haar bek en haar poten uitgespreid, op de operatietafel en Philippe maakt een diepe snee in haar buikwand. Hij graaft wat rond en verwijdert dan haar eileiders en een deel van haar baarmoeder. Er komt opvallend weinig bloed bij kijken. Zo, nu kan ook zij naar de herstelkamer.

Philippe vertrekt weer, Etienne en ik halen onze boodschappen voor de week op bij de boot en daarna ga ik snel aan de slag met het avondeten. Als feestmaaltijd heeft Etienne om hutspot gevraagd. Ik vind het maar een gekke keuze, maar blijkbaar is dat een exotisch gerecht als je niet Nederlands bent! Als extraatje hebben we zelfs worstjes geleverd gekregen en naast de standaard hutspot met worst, bak ik ook een aantal 'hutspotkoekjes'. Nadat we hebben gesmuld van dit hoofdgerecht (het was goed gelukt, al zeg ik zelf), is het tijd voor het hoogtepunt van de dag: de cake. Ik heb een tijdje lopen dubben wat voor cake ik voor de gelegenheid wilde bakken. Apple crumble zou de veilige keuze zijn geweest, maar is inmiddels niet speciaal genoeg meer. De omgekeerde perencake was lekker, maar is niet spectaculair. En dus kom ik uit op een chocolade-bananencake. Op gevoel gooi ik een hoeveelheid gesmolten kookchocolade, bloem, ei en banaan bij elkaar in de blender. Er moet suiker bij en kaneel is vast ook lekker toch? De bruine massa lijkt al wel een beetje op cakemix, maar na een keer proeven besluiten Etienne (die inmiddels betrokken is bij het proces) en ik dat er nog een extra banaan bij moet. Dan gaat de mix de koekenpan in en laat ik het zo langzaam mogelijk garen. Na het eten onthul ik mijn meesterwerk: een prachtige donkerbruine chocoladecake die ik heb belegd met reepjes banaan. Ik heb verjaardagskaarsjes geleend van Sam en terwijl Ellie en ik 'happy birthday' zingen blaast Etienne ze uit. Wanneer we de cake proeven voel ik me enorm trots: niet alleen ziet hij er prachtig uit, hij is ook goed van smaak en vooral heerlijk smeuïg. Dit is jungle-bakken voor gevorderden!

Wanneer we ons later op de avond klaarmaken om naar bed te gaan staat Etienne buiten mijn badkamer naar de bomen te staren. 'Waar wacht je op?' vraag ik, terwijl hij nerveus van zijn ene op zijn andere voet hupst. 'Op jou…' zegt hij en met een diepe ademteug stamelt hij: 'Ik wil je bedanken voor vandaag. Ik weet dat ik steeds zei dat ik mijn verjaardag niet wilde vieren, maar ik zie hoeveel moeite je hebt gedaan om vandaag bijzonder te maken met het eten en de versiering enzo en het was echt speciaal. Ik waardeer het enorm.' Hij geeft me een dikke knuffel en met mijn armen om hem heen glimlach ik gelukkig. Yes, missie geslaagd!

De dagen gaan snel voorbij in een waas van schrijven, wandelen en voorbereiden voor vertrek. Juist nu realiseer ik me hoe thuis ik me inmiddels voel in de jungle. Ik ben inmiddels echt gewend aan deze extreme omstandigheden. Wat een verschil met mijn eerste dagen, toen ik me fysiek vreselijk ongemakkelijk voelde en het oerwoud een prachtige maar dreigende onbekende plek leek. Terwijl ik een wandeling in de schemering maak denk ik terug aan mijn eerste solo-avondwandeling, toen ik zo bang was dat er een jaguar achter me zou lopen. Nu houd ik mijn hoofdlamp zelfs uit, terwijl het bos om me heen steeds donkerder wordt... Dit heb ik nog nooit gedaan, meestal loop ik met de schijnwerper op mijn hoofd om me heen te stralen in de hoop dieren te zien. Met het licht aan ben ik afgescheiden van de natuur, een beetje zoals wanneer je het licht in de auto aan hebt en in het donker rijdt. Zonder de hoofdlamp versmelt ik met de omgeving: ik word omringd door de geluiden en de sensaties van de natuur en ben er onderdeel van. Ik moet helemaal aanwezig zijn om in het donker het pad te blijven volgen. Ik weet niet wat er om me heen allemaal door het duister beweegt, er zou een jaguar een halve meter van me af kunnen zitten, maar misschien is dat oke? Ook dat heb ik geleerd van het regenwoud: accepteren dat je vaak bijna niets weet. Regelmatig hoor je hier de bosjes ritselen en weet je dat er een dier zit, maar je kunt met geen mogelijkheid onderscheiden wat het is. Het hoort bij de magie van het oerwoud.

En dan is het opeens al kerst! Ellie, Etienne en ik gaan de dag ervoor samen het bos in om een junglekerstfoto te maken. We klimmen in een boom met mooie wortels en precies wanneer we klaarstaan voor de foto begint het te regenen. Natuurlijk, we zijn in het regenwoud. 'Kan je telefoon hier tegen?!' vraag ik Ellie, terwijl ik mijn broek langzaam doorweekt voel worden. 'Als we snel zijn wel!' roept ze terug en we poseren voor de foto. Etienne blijft gekke 'coole' poses doen, terwijl ik een leuke kerstfoto wil maken en uiteindelijk snauw ik kattig tegen hem: 'Kun je alsjeblieft even normaal doen!' Hij doet me denken aan mijn jongere stiefbroertje met familiefotomomenten, die ook altijd gekke bekken trekt precies wanneer we allemaal klaarzitten. Beteuterd neemt Etienne een saaie pose in en we zijn klaar voor de foto.

Op eerste kerstdag word ik wakker met pijn in mijn buik en haast ik me in mijn pyjama en met mijn oordoppen nog in naar het toilet. 'Merry Christmas!' roept Etienne vanuit de keuken, terwijl ik langsren. 'Oeh, dat is de bathroom shuffle' herkent Ellie mijn nood. Ze heeft gelijk, ik ben nog niet klaar voor deze gezelligheid.

Een half uur later sluit ik me echter gekleed in mijn feestelijke kerstoutfit aan bij het feest in de keuken. Voor het eerst in maanden heb ik make-up op en voor de gelegenheid heb ik zelfs mijn mooie oorbellen uit mijn tas gevist. Ellie overhandigt me een kop echte Britse thee, gekregen van haar vriend die een paar weken geleden op bezoek was. Er staat kerstmuziek op, Etienne maakt mangosmoothies, Ellie bakt pannekoeken en ik versier het bananenbrood dat ik gisteren heb gebakken. Ik bel met mijn familie in Nederland, die gezellig samen kerst aan het vieren zijn. Feestdagen in het buitenland vind ik meestal moeilijk. Het idee dat mijn familieleden allemaal met elkaar zijn terwijl ik er niet bij ben maakt me verdrietig. Ik wil er ook bij zijn! Dit keer steekt het echter minder; ik ben op een plek waar ik me goed voel en met mensen waar ik het fijn mee heb en dat is genoeg.

Nadat we ons uitgebreide kerstontbijt hebben gegeten overhandigt Ellie Etienne en mij elk één van haar witte sportsokken. Na een paar maanden in de jungle zien ze er nogal smoezelig uit, maar het gaat om het gebaar. 'Christmas gifts!' zegt ze met een brede lach. 'Alleen de sokken mogen jullie niet houden, die heb ik nog nodig.' We krijgen allebei een zakje Skittles en na weken zonder zoetigheid is dat het beste cadeau dat ik hier kan krijgen.

De afgelopen week hebben we samen bedacht wat we allemaal wilden doen voor kerst en dus hebben we op het whiteboard een heel programma voor de dag. We beginnen met een pingpong tournament dat Ellie na een paar spannende wedstrijden wint. Daarna eten we zoveel chocolade (kerstcadeautje van Sam) dat we misselijk zijn, spelen we UNO en kijken we een suffe kerstfilm. Het is al de hele dag regenachtig, wat betekent dat ik zelfs mijn wollen trui kan dragen voor extra kerstsfeer. Als de avond valt doen we met z'n drieën een kerst-danceworkout (die vooral mijn lachspieren traint) en dan duiken we de keuken in. Het kerstmenu staat al een tijdje vast en we hebben ieder ons eigen gerecht. Ellie maakt broccolisoep als voorgerecht, Etienne maakt een ingewikkeld recept met kip en ik bereid (zoete)aardappelpuree, worteltjes gestoofd in honing-rozemarijn saus en broccoli in knoflook-citroenboter. Oh ja en ergens tussendoor wordt er gezamenlijk ook nog even apple crumble als toetje gemaakt. We werken als een team om elkaar heen, elk met ons eigen doel maar elkaar ondersteunend waar nodig. Tussendoor douchen we omstebeurt, zodat we het eten in de gaten kunnen houden en het is mijn beurt bij de vijftigste herhaling van 'Santa Baby'. Eindelijk is het eten klaar en kan het feest beginnen!

Bij de soep kreun ik genietend 'ohhh dat is zo goed!', maar ik pak niet meer want er is nog zoveel te eten. De kip heeft uren gesudderd in een saus met gember en pindakaas en is zo zacht dat het van de botten valt. De groenten gaan er goed mee samen en de crumble is de kers (of appel) op de taart. Het voel echt als kerst wanneer we ons naderhand niet kunnen bewegen omdat we zoveel gegeten hebben.

Na het eten gaan we over op het avondprogramma: ik maak Peruaanse pisco sour cocktails (alcohol, nog zo'n ongehoorde luxe in het regenwoud) en Etienne legt ons de regels uit van 'pedido-box'. Hij gooit een muntje op in een platgemaakte doos en tekent met een marker een microfoon op de plek waar de munt terecht is gekomen. 'Karaoke!' schrijft hij erbij, terwijl hij zegt: 'Oke, elke keer dat de munt terecht komt op deze plek moet je karaoke zingen.' Lekker simpel dus. Bij mijn beurt komt de munt terecht in een lege hoek en ik teken een hart. 'Christmas hug!' is de opdracht. Tot diep in de nacht gaat het spel door. We geven kerstknuffels, vertellen grappen, delen geheimen, doen dansroutines en zingen alledrie uit volle (valse) borst karaoke. Ik ontdek dat Bohemian Rhapsody een vreselijk nummer is voor karaoke, het is veel te lang. Dan landt Ellies munt op mijn opdracht 'geef een compliment'. Ze kijkt me aan en zegt serieus: 'Ik vind het echt super hoe pijnlijk eerlijk jij bent. Ik weet dat Etienne wel eens grapjes maakt dat je gemeen bent, maar ik kan jouw eerlijkheid juist waarderen!' Ik bloos en denk 'wow, wat een mooie bevestiging'! Als Nederlander ben ik vaak de botte boer in internationaal gezelschap en het is fijn om te horen dat dat ook positief kan zijn. Om vier uur 's ochtends rol ik uiteindelijk uitgeput mijn bed in. Het was een heerlijke kerst.

Tweede kerstdag wordt in het buitenland niet echt gevierd, dus voor ons is het gewoon de dag na kerst. We hangen wat rond, eten kliekjes en gaan 's middags op pad om data te verzamelen voor Ellies onderzoek. Hoja Nueva is naast een dierenopvang ook een onderzoeksinstituut en voor haar studie biologie doet Ellie onderzoek naar het leefgebied van margays. En dus gaan we op aan de slag met 'habitat clasificatie', het in kaart brengen van plekken die geschikt zijn voor margays. Samen met data van cameravallen geeft dit meer inzicht in het gedrag en de voorkeuren van de wilde katten. We lopen met behulp van de gps een eind de jungle in naar een eerder genoteerde 'margayboom', een schuine boom met een verbinding naar de boomtoppen. Margays leven en jagen voornamelijk van de grond af en dit soort bomen zijn belangrijke verbindingswegen voor ze. Ter plekke meten we een cirkel van 10 meter om de boom heen, waarbinnen de dichtheid en hoogte van het bladerdek en alle bomen met een doorsnede van meer dan dertig centimeter dik worden genoteerd. Het is een tijdrovend klusje en al die tijd staan we diep in het bos met een zwerm van muggen om ons heen. 'Kijk, ik ben goed voorbereid!' roep ik enthousiast en ik trek de regenponcho uit mijn tas. Als een hazmatpak doe ik de plastic beschermlaag over mijn kleding en trek ik de capuchon over mijn hoofd. Ik zie er uit als een gekke blauwe dwerg in een jurk, maar ik word in ieder geval niet meer gek van het gezoem naast mijn oren. Wanneer we weer thuis zijn kruist Ellie de twee leefgebieden van vandaag af op de kaart die ze op het whiteboard heeft getekend. 'Twee klaar, nog maar 36 te gaan', zucht ze. De komende weken heeft ze nog een hoop uren habitat clasificatie te doen…

27 december heb ik nog een volle dag in de natuur. Ik wil een rustige dag om te schrijven, te pakken en te wandelen. De ochtend begint echter al meteen met spanning en sensatie. Tijdens het ontbijt slaat Ellie een geschrokken kreet en met een bleek gezicht kijkt ze naar de keukenvloer. 'Wat?' 'Wat is er?!' vragen Etienne en ik door elkaar heen. 'Lucifer heeft een hagedis gevangen en… de staart ligt er af, maar het beweegt nog!'

'Oh nee!' Etienne springt op. 'Dat is onze huisgecko!' Lucifer zit inderdaad gefascineerd te kijken naar de staart die over de grond wriemelt. Hoe onze meest dikke en luie kat Gary de gecko heeft weten te pakken is me een raadsel. Ik raap het verloren ledemaat tussen mijn duim en wijsvinger op en houdt het in de lucht. Het is een bizarre ervaring, de huid voelt koel en glad aan, ik zie het bot waar de staart losgekomen is en de spiertrekkingen laten het heen en weer bewegen als een levend ding. Getsie, wat moeten we hier nu mee… Ik kijk toe hoe Etienne de rest van de gecko voorzichtig oppakt en op de muur plakt. Gary is gehavend uit de strijd gekomen, hij heeft een wondje aan de zijkant van zijn hoofd en hij ziet er zielig uit zo zonder staart. Hij blijft even doodstil zitten en kruipt dan moeizaam naar zijn favoriete verstopplek bovenop op de muur. 'Hij gaat het toch wel redden he?' vraag ik verdrietig aan Etienne. 'Groeit zijn staart weer aan?' 'Niet volledig, het blijft een stompje,' antwoordt Ellie voor hem. Het is nog maar de vraag of Gary dit avontuur overleeft.

En dan breekt onherroepelijk mijn laatste dag in het regenwoud aan… Mijn tas is gepakt, mijn bed is afgehaald en alles is geregeld voor mijn vertrek. Ik heb mijn favoriete zwarte kat Baby Cuddles (vernoemd naar de woorden die ik constant tegen haar zeg) doodgeknuffeld zodat we nog een tijdje vooruit kunnen en ik heb ook alle andere dieren een laatste keer geaaid. Op de ochtend van 28 december staan Ellie, Etienne en ik om vier uur 's ochtends op om nog een laatste keer de zonsopgang te bekijken aan de rivier. Ik trek mijn jungleoutfit (die inmiddels stijf staat van de modder) aan, loop slaperig naar beneden, pak een banaan uit de koelkast, vervang de batterijen van mijn hoofdlamp en trek mijn vieze sokken en laarzen aan. Ellie zit ook al klaar, maar Etienne loopt nog zonder shirt rond op zoek naar zijn lange mouwen. Vijf minuten later lopen we in het laatste beetje donker van de nacht over het modderige pad. Onze hoofdlampen zwaaien van links naar rechts. We zijn stil, maar de natuur is al wakker. We lopen, lopen, lopen, springen over diepe plassen en komen dan aan bij de rivier. Boven het water is de hele lucht intens fel oranje, rood en geel, de eerste stralen van de opkomende zon. Ik slaak een zucht van verwondering en Etienne zegt naast me: 'I hated myself this morning for suggesting a dawn walk, but now I don't hate myself anymore.' 'I don't hate you either,' antwoord ik. We gaan op het vochtige zand naast het water zitten en staren in stilte naar de lucht. De intensiteit neemt iets af en nu is de hemel blauw-paars met een gele gloed waar de zon probeert boven de horizon uit te komen. Ik kijk naar het voorbij stromende water en de bomen en probeer het allemaal in me op te nemen. De oropendula vogeltjes vliegen af en aan naar hun nestboom een paar meter verderop. Hun nestjes hangen als geweven kerstballen aan de takken en ze kruipen er van onderaf in. Hun kenmerkende geluid klinkt als een waterdruppel die met een 'trrrr plop' op een tegel valt. We wachten en wachten en wachten en dan verschijnt langzaam een gele bol boven de bomen in de verte. Het licht wordt steeds feller, totdat we er niet meer naar kunnen kijken. Ellie, Etienne en ik maken de laatste foto's samen in de gouden gloed en lopen dan in de warmte van het ochtendgloren terug naar huis.

Drie uur later ben ik terug op diezelfde rivieroever. Deze keer gekleed in mijn reiskleren en met mijn hele hebben en houwen op mijn rug. Ik geef Ellie en Etienne elk een stevige knuffel, stap in de wachtende boot en vertrek uit mijn junglethuis…

Lees in mijn volgende blog hoe ik mijn reis vervolg na mijn vertrek uit het Amazonegebied!

Wil je hélemaal meeleven met mijn avonturen in Nederland, Ghana, Mexico, Australië, Griekenland, Canada of Peru? Volg mij dan op Instagram via 'opreismetjorvos'! Of wacht op mijn boek ‘Zes keer thuis en toen weer naar huis, leven en leren op reis’.

Gedurende het WK-voetbal, als Spanje moest spelen, supportten wij natuurlijk onze Spaanse huisgenoot Victor.

Opmerkelijke situatie: Als wij op een zondagmiddag even in het park zitten, raken we aan de praat met een man, Jésus genaamd. Hij wilde persé een foto van ons hebben. In plaats van een mobieltje te pakken, gaf hij de voorkeur aan een echte fotograaf die altijd aanwezig is in het park om - met name van kinderen op een speelgoedpaard - foto’s te maken. Betalen mochten wij ook niet. Hij wilde gewoon een foto van Nederlanders hebben, zodat hij zich altijd dit bijzondere moment kon herinneren…..para recuerda…..Niet voor te stellen in een Nederlands referentiekader………….

Wij hebben een ontzettend leuk contact met onze Spaanse huisgenoot Victor. Hij deelt zijn werkervaringen ook graag met ons, inclusief de frustraties m.b.t. de Peruaanse cultuur. Het is herkenbaar voor ons en het is erg fijn om deze ervaringen te delen. Als Europeanen in Peru verbazen wij ons telkens weer over de cultuurverschillen tussen enerzijds Europa en anderzijds Latijns-Amerika. Vaak passeren ook grappige situaties de revue. Voorbeeld: Victor liet weten dat een collega een inhaalsprintje moet trekken als het gaat om te kunnen trouwen met z’n vriendin. In de religie hier is het verplicht om voor het huwelijk in ieder geval het Doopsel, de Communie en het Vormsel te hebben ontvangen. De betreffende collega had nog niets van dit alles gerealiseerd. Er moest dus nog een heleboel ingehaald worden. De collega van Vincent had dan ook besloten dit alles in no-time te verwezenlijken. Of om met de woorden van Victor te spreken: ‘The full pack Catholicism’…..hahaha!!!!!

29 november: Geen water. Dit bleek een probleem te zijn in heel Ayacucho. De vorige keer was het waterprobleem gelieerd aan de universiteit, die de rekening niet had betaald, maar dit was nu niet aan de orde.

Aangezien ‘time flies’ zijn wij al begonnen met het plannen van onze afscheidstour die wordt onderverdeeld in diverse groepen: 4 december: Onze voormalige Peruaanse huisgenoten José Luis, Bella en Cesar; 12 december: Onze Peruaanse vrienden Alí en Angel; 18 december: INDI teachers Joseph, Juan, Ulises en Rysia.

Soms zijn we weer even helemaal terug in Ghana…..Het was normaal dat rond Kerstmis de mensen in Ghana aan ons vroegen: ‘When do I get my Christmas box?’ Iedereen wilde namelijk een cadeautje…..Wij gingen hier echter meestal nooit op in…..Nu zoveel jaren later en zijnde in Peru, moesten we toch wel lachen toen onze buurjongen Justin uit 2013 (Tamale/Katariga), ons een app stuurde met als tekst: ‘Happy new month, it is December again and please any Christmas gift for me’. En dan te bedenken dat hij die app midden in de nacht stuurde, toen het in Ghana weliswaar net een paar uurtjes 1 december was, doch in Peru was het nog 30 november. Wij wensten hem prettige feestdagen en kregen een ‘Thank you’ terug en er werd niet meer gesproken over een Christmas gift.

1 december trok er een processie voorbij met allemaal doodskisten. Dit stond symbool voor vermiste en gearresteerde familieleden.

Peru blijft verbazen!!!!!!! Op 1 december krijgen we een telefoontje van onze cursist cq contactpersoon Ulises met de vraag of de direkteur van taleninstituut INDI, zijnde Wilmer Rivera, even langs kan komen (samen met Ulises voor de vertaling Spaans-Engels). Wij vragen ons af wat er aan de hand is. Als Ulises het woord certificaat laat vallen, denken wij nog even dat Wilmer Rivera al afscheid komt nemen en ons het certificaat komt overhandigen. Ik (Dees) had al mijn afscheidswoordje in het Spaans klaar. Echter: Het verhaal was weer totaal anders….Het was een bliksembezoekje en wat bleek? De baan die ons beloofd was sinds 1 september gaat nu eindelijk werkelijkheid worden in onze laatste maand Peru en wel met ingang van 5 december…..een mooi Sinterklaas cadeautje….Het is de bedoeling dat wij Engelse conversatie gaan geven aan de docenten en de studenten van de universiteit. (Los van de docenten en de studenten van het taleninstituut).

Het bleek dat rector Antoni Jeri een betere samenwerking wil realiseren tussen de universiteit enerzijds en taleninstituut INDI anderzijds. Op die manier zijn wij dan met onze Engelse conversatieclub de brug tussen universiteit en taleninstituut. Deze actie waarbij wij worden ingezet is waarschijnlijk een tactiek van rector Jeri om te bewerkstelligen dat de verhoudingen verbeteren tussen de ‘authorities’ enerzijds en de ontevreden studenten anderzijds. De kou moet daar uit de lucht en rector Jeri probeert - ons inziens - zijn hachje te redden. Natuurlijk zeiden wij tegen de direkteur van het taleninstituut dat wij het heel leuk zouden vinden om de laatste maand nog extra les te geven, maar toen we vragen stelden in de trant van: Wanneer moeten we lesgeven? Waar moeten we lesgeven? Welke dagen moeten we lesgeven? enz. moest hij de antwoorden schuldig blijven. Hij wimpelde alles af met: ‘Komt goed’; ‘Geen probleem’; ‘We zullen zien’ e.d. Kortom: Nietszeggende, ontwijkende en geen concrete antwoorden. Toen wij lieten weten dat er nog public holidays op de rol staan en tevens feestdagen in aantocht zijn, luidde het antwoord: ‘Nou, dan gaan we toch gezellig samen whisky drinken?!’ Conclusie: Niemand maakt zich hier druk en dat doen wij dan ook maar niet meer (zeker niet zo kort voor ons vertrek).

Planning, planning, planning…....Als wij een hotelaccommodatie willen reserveren in Lima voor 8 en 9 januari 2023, lopen wij tegen het volgende feit aan: Het blijkt dat een eventuele korting aan ons voorbij gaat, omdat we te lang in Peru zijn gebleven, namelijk langer dan 60 dagen. I.v.m. de corona crisis hebben wij bij aankomst in Lima destijds geen stempel van ‘entry’ in ons paspoort gekregen. Op dat moment werd de aankomst geregistreerd in het computersysteem van de Immigratie. Dit laatste feit hebben wij kenbaar gemaakt bij de hierboven genoemde medewerker van het hotel. De medewerker van het hotel liet weten dat dit laatste geen probleem hoefde te zijn. Hij kon namelijk inkijken in het computersysteem van de Immigratie. Nou zeg…..een private onderneming die kan inzien in het computersysteem van een publieke organisatie…. In Nederland zou dit absoluut onmogelijk zijn. Viva Peru!

Deze plek hebben we in ieder geval gecanceld en we gaan op zoek naar een andere accommodatie en dat is gelukt.

In het kader van de planning zijn we ook doende informatie te verkrijgen over Cambodja. Het is namelijk ons plan om straks - na de verlofperiode in Nederland - terug te keren naar Cambodja. Dit keer zullen wij in de hoofdstad Phnom Penh Engelse les gaan geven aan de boeddhistische monniken. Heel veel zin in! Aangezien Nederland geen Cambodjaanse ambassade heeft, moeten we straks even afreizen naar Brussel. In ieder geval hebben we al een application form ontvangen voor het aanvragen van een visum.

Nog steeds zijn we bezig met planning. De to-do lijsten voor Nederland zijn ontzettend lang! Dus: Als we hier in Peru al dingen kunnen regelen, is dat mooi meegenomen. Voorbeeld: Wij hebben al een afspraak gemaakt met Thuisvaccinatie.nl Een blik in ons gele boekje maakte duidelijk dat wij toe waren aan een update als het gaat om de vaccinaties: DTP, rabiës, buiktyfus en meningitis. Erg praktisch dat de vaccinaties thuis kunnen worden gezet. Op zondag 5 februari zal dit geschieden.

Enkele weken geleden was ons gevraagd om onze laatste paar lessen op lerarenopleiding Lourdes te laten plaatsvinden op de nieuwe locatie San Elena, ver buiten de stad. Onze prachtige oude locatie in het centrum mocht namelijk niet meer gebruikt worden, omdat het Ministerie van Onderwijs slechts één locatie open wilde houden. Wij hadden ons daar natuurlijk bij neer te leggen en hadden op 3 december dan ook de taxi al geregeld. Een kwartier voor ons vertrek kregen we echter een telefoontje met de mededeling dat wij tóch op de oude locatie werden verwacht. De taxi werd dan ook weer gecanceld. Wij waren erg blij, omdat de oude locatie niet alleen te voet te bereiken is, doch ook sfeer ademt. Eénmaal aangekomen op de oude plek kregen wij te horen dat de direkteur van Lourdes niet had gewild dat de Gringo’s (Ben en Dees) werden opgezadeld met een lange taxirit naar de nieuwe locatie. Wow, dat was dus een verrassing!!! En sterker nog: Ook een volgende les mogen wij geven op de oude plek. Die volgende les bleek ook meteen de laatste les te zijn en wel op 10 december.

De studenten sluiten hun jaar namelijk af op 16 december en willen dan niet meer terugkomen voor onze les op 17 december. Begrijpelijk! Voor ons maakt het niets uit.

Even terug naar die les van 3 december op lerarenopleiding Lourdes: Zoals altijd waren wij (de Gringo’s) ruim op tijd aanwezig. Van de studenten ontbrak nog elk spoor. Voor ons was het wachten op de watchman die moest komen met de sleutel. In deze wachttijd werden wij aangestaard door een oud, rimpelig vrouwtje, getooid in de authentieke Peruaanse kledij (hoed, vlecht, schortje). Al kauwend op een cocablad bleef zij wijzen naar de ogen van mij (Dees) en stamelde: Bonito…tsjonge….jonge….die blauwe ogen hier zijn werkelijk veelvuldig onderwerp van gesprek….hahaha!

In die betreffende les was de topic: Life is easy, gebaseerd op een Tedx video, waarin een man uit Noord-Oost Thailand het primitieve leven omarmt. Na afloop verklaarde teacher Joseph dat wij ongemerkt en indirekt sommige studenten hadden geholpen, die moeten dealen met problemen in hun thuissituatie. Dat is toch waardevol. Toen wij onze les hadden afgerond, moesten we nog een lespresentatie bijwonen en beoordelen van één van de toekomstige leerkrachten. Wij genoten van deze lespresentatie die gehouden werd door een zeer enthousiaste juf. Het onderwerp ‘My body’ werd op een zeer creatieve manier aangepakt. In onze beleving was zij ‘a born teacher’. De juf in spé glimlachte verlegen naar aanleiding van onze complimenten, maar vroeg plotseling aan teacher Joseph wat de betekenis was van ‘born’. Zo zie je maar weer dat het Engels toch nog vaak een struikelblok is.

Inmiddels is dus duidelijk geworden dat de laatste les op Lourdes op 10 december is, maar uh…..wanneer stoppen we met onze English conversation club voor de docenten en de studenten van taleninstituut INDI? Navraag leerde dat men wel tot eind december wil doorgaan. Wij zelf kiezen voor de laatste les op 17 december, temeer omdat er een nieuwe baan op ons wacht. (Nieuwe Engelse conversatie club voor docenten en studenten van de universiteit).

4 december: Zoals iedere zondagochtend het geval is, ontbrak het vanochtend ook niet aan de vele parades, met dit verschil dat we overal brandweerauto’s zagen en dat het lied Feliz cumpleaños over het plein schalde….happy birthday dus…..waarschijnlijk bestond de brandweer dan ook vele jaren. Verder is er vandaag geen stroom, maar vandaag krijgen we ook bezoek van onze voormalige Peruaanse huisgenoten, zijnde José Luis, Bella (met hun dochtertje Kirán) en vriend Cesar. De eerste 6 weken van ons verblijf in Peru hebben we met deze mensen het appartement gedeeld. De laatste 2 maanden wonen we samen met Victor uit Madrid. Het is leuk dat Victor met onze Peruaanse vrienden Spaans kan praten en een beetje kan vertalen in het Engels richting ons, hoewel……….een gesprek in het Spaans is uiteraard wel weer een goede oefening voor mij (Dees). Het bezoekje stond in het teken van het afscheid. Wij dachten namelijk dat ook voor José Luis, Bella en Cesar hun tijd in Ayacucho ten einde liep. Echter: Navraag leerde dat het nog steeds niet duidelijk is wanneer zij Ayacucho gaan verlaten. Zij weten namelijk niet of er nog een contractverlenging komt. José Luis hoopt nog een tijd in Ayacucho te blijven, maar de twee anderen (Bella en Cesar) willen eigenlijk liever vertrekken. Hoe het ook zij: Het was heel bijzonder om weer met onze voormalige huisgenoten samen te zijn. De kleine Kirán (dochtertje José Luis en Bella) was nog steeds even verwend als destijds. De interactie met onze nieuwe huisgenoot Viktor en de rest van ons bezoek was niet alleen erg leuk, maar ook heel interessant. Tijdens het gesprek bleek ook dat de docenten van de universiteit doende waren met een staking met als inzet het te lage salaris. In het recente verleden hadden ook de studenten van de universiteit gestaakt vanwege de onvrede met het bestuur van de universiteit. Het bleek dat de hele campus gesloten was. Samenvattend blijkt dat zowel docenten als studenten in onmin leven. Kortom: De studenten willen weer les, maar de docenten willen geen les geven.

Zoals hierboven vermeld was er op deze zondag geen elektriciteit. Dit begon al ’s morgens om 5.00 uur!

Net voor ons bezoek zou arriveren om 16.00 uur kwam de stroom terug, maar dit was van zeer korte duur (een paar minuten). Dus weer lights off. Zoals een goede Peruaan betaamt, kwam het gezelschap uiteraard te laat. Het was inmiddels tegen 16.30 uur. Zij waren nauwelijks terplekke of de stroom kwam terug. Hoera! Tijdens hun aanwezigheid was er dus geen stroom probleem meer. Echter: Te vroeg gejuicht….men had nauwelijks de hielen gelicht omstreeks 18.30 uur of de stroom viel wederom uit. En dit issue herhaalde zich die avond nog verscheidene keren…..licht aan, licht uit, licht aan, licht uit…..het was een echte knipperlicht avond. Ondanks deze stroom perikelen hebben we toch samen genoten en werd er volop gekletst in het Spaans en in het Engels. Cesar die geen woord Engels spreekt, liet weten: ‘Mi idioma es español, pero mi sangre es Inca’. En op het einde werden we ook nog allemaal uitgenodigd (Viktor, Ben en Dees) om samen Christmas te vieren. Een gevolg van de stroomuitval was het feit dat er geen internet was (en dit was net gerealiseerd in het appartement). Voor ons geen probleem (mobiele hotspot en tethering), maar voor onze huisgenoot Viktor was het lastig. En wanneer dit opgelost gaat wordenis nog maar de vraag, want er bleek slechts 1 persoon werkzaam te zijn op de universiteit die verantwoordelijk is voor internetverbindingen en deze persoon moet vaak op vele plekken tegelijk aanwezig zijn, maar hoera….op 10 december kwam de ‘technical man’ en werd het euvel verholpen.

5 december: Ik (Dees) snipverkouden. Verder even laten prikken op PSA en cholesterol.

Zoals eerder gemeld zijn wij doende om afscheidsbijeenkomsten te plannen. Dat is nog geen sinecure hier, want planning kent men niet en bovendien is miscommunicatie aan de orde van de dag. Voorbeeld: Wij hadden onze contactpersoon Ulises benaderd met het verzoek om vier docenten van taleninstituut INDI uit te nodigen voor zondagavond 18 december. Wij hadden bewust gekozen voor die docenten waar wij het meeste contact mee hebben gehad. De docenten die wij al in geen maanden meer hadden gezien, zouden op ons verzoek via de Whatsapp groep van Ulises op de hoogte worden gebracht van ons vertrek. Lijkt aannemelijk. Echter: In Peru is logica ver te zoeken. Ulises had ongevraagd en zomaar ‘out of the blue’ heel veel collega’s uitgenodigd en had bovendien de datum veranderd in 17 december. Tsja…...dat was natuurlijk niet de bedoeling.

Met het oog op de goodbye meetings is het lastig om mensen bij elkaar te krijgen, maar we kunnen niet meer doen dan ons best. Het zal ongetwijfeld geen 100% zijn, maar 60 of 70% is ook prima. Collega Juan liet weten dat hij ons niet had kunnen bereiken, aangezien hij enkele weken eerder bestolen was van zijn mobiele telefoon, met daarin alle telefoonnummers. Dit gebeurde terwijl hij in een taxi zat.

7 december: Start nieuwe baan! (Dus niet op 5 december). Een nieuwe English conversation club en wel 5x per week voor de docenten en de studenten van universiteit UNSCH. Dit is de baan waar wij al sinds 1 september op wachten……We hadden het niet meer verwacht, maar….this is Peru…..cada día una sorpresa………Nieuwe gezichten en namen: Johana, Angel, Luana, Hugo, Frank, Jorge, Rudy, Max, Fatima, Wilfreso, Morgana, Italo, Coseth, Jhon Henry.

7 december: Staatsgreep in Peru? Het Peruaanse Congres heeft in ieder geval een impeachment process in gang gezet tegen president Pedro Castillo. In eerste instantie waren de verhalen een beetje onduidelijk, maar het blijkt dat de president van Peru het parlement heeft ontbonden om te voorkomen dat hij kan worden afgezet. De rechtse oppositie wilde voor de derde keer in korte tijdeen debat voeren over het afzetten van de linkse Castillo, die vorig jaar president werd. In een toespraak riep de president op tot nieuwe verkiezingen. Verder kondigde hij een avondklok aan en zei een buitengewone regering te installeren. Hij overleefde eerder al twee keer een afzettingsprocedure. De laatste was in maart 2022. De oppositie wilde hem afzetten wegens ‘morele onbekwaamheid’, maar dat voorstel behaalde geen meerderheid.

En dan…..Uiteindelijk is de president tóch afgezet en afgevoerd door de militaire politie, richting gevangenis. De vice-president zal de honneurs waarnemen. Na een dag van politieke onrust in Peru is vice-president Dina Boluarte in het parlement beëdigd tot president. En natuurlijk waren er protestdemonstraties hier in Ayacucho n.a.v. het hele gebeuren. Overigens: Het blijkt dat de mensen in Ayacucho president Pedro Castillo steunen, omdat hij veel voor de armen heeft gedaan. Laatste nieuws: President Castillo heeft politiek asiel aangevraagd in Mexico. De mensen in Peru willen twee dingen: De president moet vrijgelaten worden uit de gevangenis en er moeten nieuwe verkiezingen komen.

8 en 9 december: Twee public holidays vanwege de viering van Independance Day Zuid-Amerika op 9 december cq The Battle of Ayacucho. Onze huisgenoot Viktor vertrok voor enkele dagen met zijn collega’s naar de jungle. Poetsvrouw Gladys had blijkbaar de taak gekregen om - vanwege The Battle of Ayacucho - het balkon te voorzien van de Peruaanse vlag. Op 8 december brachten wij een bezoekje aan de artisanale markt.

9 december: Leuke situatie in een winkel: Een klein manneke (zo’n schattig Peruaantje) had zijn oog laten vallen op een zakje met chocola. Hoopvol overhandigde hij zijn buit aan de kassamedewerkster en liet haar zijn geldstukjes zien. Helaas was het niet voldoende en de kassamedewerkster nam zijn lekkers in beslag. De teleurstelling op het gezicht van het ventje ging mij (Dees) natuurlijk door merg en been. Ik liet de kassamedewerkster dan ook weten dat ik de lekkernij graag wilde betalen voor het jochie. Een stralende snoet en een warme omhelzing van het kereltje waren mijn beloning. Ik ben blij dat ik dit soort dingen opmerk……Kleine moeite, groot plezier…..!

10 december: Laatste les op lerarenopleiding Lourdes!!!! Ik had me helemaal voorbereid om een leuke laatste les te geven, inclusief een afscheidsspeech en een traktatie, maar………40 minuten voor aanvang van de les, kregen we een telefoontje van teacher Joseph die de inmiddels gevleugelde woorden sprak: ‘Sorry, I have bad news…’ Nee toch!!!....

Dit keer luidde het excuus dat de watchman vakantie had en er dus geen sleutel aanwezig was. Een week eerder waren we notabene overeen gekomen dat de laatste les op 10 december zou zijn op de oude locatie in het mooie auditorium. Direkteur Carlos had zelfs laten weten dat wij (de Gringo’s) onze les aldaar mochten afronden en niet naar de nieuwe locatie San Elena hoefden te gaan (te ver weg, taxi noodzakelijk). Maar ach……een afspraak in Peru stelt niets voor. Alles verandert in no time en er is altijd een excuus aanwezig. Dit betekende dus dat wij geen gedag meer konden zeggen aan de studenten, aangezien zij hun jaar gaan afronden op 16 december en dus niet meer op 17 december naar onze les zullen komen. Dit hadden zij ons namelijk in de les van 3 december verteld. Joseph stelde voor om op dinsdag 13 december naar San Elena te komen. Het gemak waarmee men zoiets lanceert is niet te geloven. Men schuift de hele verantwoordelijkheid m.b.t. het maken van een afspraak door naar derden. Voor ons was de maat vol. Wij hebben constant moeten schikken en telkens was er weer een ander excuus. Ik liet Joseph dan ook weten dat wij onze uiterste best hadden gedaan, maar dat wij nu opgeslokt worden door onze nieuwe baan voor de universiteit. Bovendien gaan we over 4 weken naar Nederland en ook dat vraagt om voorbereiding. Wij kunnen niet tot op de vliegtuigtrap rekening houden met Lourdes die het zo vaak heeft laten afweten. Ik liet Joseph weten dat wij bereid zijn om op 17 december te komen, maar dat dit tevens de laatste mogelijkheid voor ons was. Joseph beloofde om voor een oplossing te zoeken. En….hoera…..hij hield woord….17 december was zoals verwacht geen optie, omdat de studenten de avond ervoor hun eindfeest hadden. Joseph stelde voor dat wij dan maar naar het eindfeest moesten komen op vrijdagmiddag/avond 16 december. Echter: Wij moeten lesgeven tot 18.00 uur en daarna zouden wij dan nog met een taxi naar een onbekende locatie moeten gaan. Nee, het was allemaal geen optie….Ik liet Joseph weten dat het niet zou gaan lukken en vroeg hem om de studenten uit onze naam het allerbeste toe te wensen. Toen meldde Joseph dat een studente telefonisch gedag wilde zeggen…Prima….Echter: Zij stelde voor om afscheid te nemen op zondag 18 december.

Op dat moment ging ik (Dees) combineren en lanceerde het volgende voorstel: Laat de studenten maar naar ons appartement komen op zondag 18 decemberals er tevens INDI teachers aanwezig zijn. Dat zal ongetwijfeld erg druk worden, maar dan hebben we alles en iedereen in 1x gehad. Zowel de Lourdes studenten als Joseph als wij waren blij met deze mogelijkheid. (Later werd duidelijk dat hun eindfeest op 16 december uitgesteld moest worden tot 29 december vanwege de naderende politieke onrust met alle gevolgen van dien).

Het regenseizoen is inmiddels ook van start gegaan (december-februari) en dit heeft erin geresulteerd dat niet alleen ik (Dees) snipverkouden ben, maar nu is ook Ben de klos.

Onze huisgenoot Victor die vier dagen in de jungle had doorgebracht, kwam doodmoe terug. Hij bracht een houten kistje mee met bananen uit de jungle. Zo leuk!!!!

Hier in Ayacucho troffen wij collega teacher Jan, een Nederlander die al heel veel jaren in Peru woont. Hij stond op het punt om een paar weken naar Nederland te gaan, dus het was leuk dat we hem op de valreep nog even gedag konden zeggen.

Inmiddels zijn we alweer een tijdje gestart met onze nieuwe Engelse conversatieclub voor de docenten en de studenten van universiteit UNSCH. Zoals bekend schort het hier altijd aan communicatie. Zo kon het dan ook gebeuren dat wij op 14 december een paar nieuwe cursisten in de klas aantroffen die helemaal op de verkeerde plek zaten. De jongelui waren in de veronderstelling geweest dat zij basic English kregen. Zij spraken namelijk geen woord Engels. Dat je voor onze Engelse conversatieclub minimaal een intermediate level moet hebben (en liever nog advanced) was hun totaal onbekend. De betreffende cursisten waren op sleeptouw genomen naar onze les door een studente social work die wel goed Engels sprak. Zij deed dit weliswaar met de beste bedoelingen, maar had niet in de gaten dat enig niveau vereist was.

Zij liet ons weten dat haar ‘friends’ geen geld hebben om Engels te volgen op taleninstituut INDI en toen zij had vernomen dat er twee Nederlanders gratis Engels gaven, lag het voor de hand dat zij haar vrienden meenam naar onze les. Zeer begrijpelijk, heel erg attent, maar geen optie om deel te nemen. Op het moment dat Ben vertelde ook maatschappelijk werker te zijn geweest, werd de jongedame zo enthousiast dat zij meteen een ‘high five’ aan Ben gaf.

Stakingen alom…..13 december, 15 december…..politieke onrust alom……Wij ontvingen mails van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en van de Nederlandse Ambassade in Lima. Wij krijgen deze berichten omdat wij ons bij de BZ (Buitenlandse Zaken) Informatieservice hebben geregistreerd voor het ontvangen van updates aangaande de veiligheid van Nederlanders in het buitenland, in dit geval Peru. Welnu, wat is er allemaal aan de hand? Door de recente politieke ontwikkelingen in Peru vinden in het hele land gewelddadige demonstraties en wegblokkades plaats. Op 14 december heeft de regering van Peru de nationale noodtoestand afgekondigd voor 30 dagen. Het leger is gemobiliseerd. Verschillende luchthavens werden gesloten vanwege de bezetting door demonstranten. De situatie is overal onvoorspelbaar en kan op elk moment veranderen. De kleurcode van het reisadvies voor Peru is veranderd van geel naar oranje (klein gedeelte is rood). Bij ons in Ayacucho was het - op demonstraties na en de sluiting van het vliegveld voor 1 dag - relatief rustig. Ik had dit nauwelijks toevertrouwd aan het papier, of wij vernamen dat er 4 mensen bij het vliegveld waren doodgeschoten. De bevolking wil eigenlijk vier dingen: Sluiting van het congres; de vrijlating van de president (zit nu in de gevangenis); het aftreden van de vice-president (die nu president is) en men wil nieuwe verkiezingen. Voor ons betekende het hele gebeuren dat wij op donderdag 15 december geen les konden geven. Onze locatie (Centro de Producción) was gesloten…..Dit gold ook voor 16 december. Niet alleen onze lesgeeflocatie was gesloten, maar ook alles in de stad zat potdicht. Het was akelig rustig op straat….een sinistere aanblik….er hing een bepaalde spanning in de lucht…..

Wij vernamen dat er m.i.v. 16 december een avondklok ingevoerd zou worden en wel voor 5 dagen. Dit betrof heel veel plaatsen in Peru. Echter: Voor wat betreft Ayacucho was het onduidelijk of dit voor de hele regio/provincie Ayacucho zou gelden, dus inclusief het stadscentrum, of dat de city center hierin niet meegenomen zou worden. Welnu, uiteindelijk bleekdat de avondklok niet gold voor Ayacucho stad. De feiten liegen er niet om: Het aantal doden en gewonden loopt op. Burgers keren zich tegen de politie. Er wordt traangas gebruikt. Het politiebureau wordt aangevallen. De rechtbank wordt in brand gestoken. Kortom: Vernielingen, brandstichting, relletjes, protesten e.d. Er blijkt op 15 december ook een student te zijn overleden van universiteit UNSCH. (Doodgeschoten op het vliegveld) en burgers willen wraak nemen. Uiteindelijk zijn er 10 mensen in Ayacucho omgekomen bij de rellen.

Cleaning lady Gladys had de opdracht gekregen om op 16 december de Peruaanse vlag halfstok te hangen op het balkon van ons appartement (dat gelinkt is aan de universiteit) vanwege de dood van de student.

Op dinsdag 13 december kregen we twee nieuwe huisgenoten die tot vrijdag 16 december zouden blijven. Het betrof een tweetal Peruanen. Allereerst Fernando, een professor van de universiteit cq journalist uit Lima (die goed Engels spreekt) en daarnaast zijn collega Natalia, een filmmaker. Fernando is nu doende om via een stichting, vermiste personen in Peru, op te sporen, o.a. van Het Lichtend Pad (een guerrillabeweging in Peru, met als bakermat Ayacucho). Hij krijgt daarbij assistentie van Natalia die de resultaten op film vastlegt. Op woensdag 14 december vond er een presentatie plaats voor een selectief gezelschap van de universiteit en wel in het cultureel centrum van Ayacucho. Een dag later volgde een presentatie voor een breder publiek in het museum van Het Lichtend Pad. Fernando verwachtte echter dat de opkomst gering zou zijn vanwege de perikelen die gepaard gaan met de stakingen en de politieke onrust.

Deze perikelen waren ook een onzekere factor voor Fernando en Natalia, omdat op donderdag 15 december het vliegveld van Ayacucho plotseling werd gesloten en zij hun terugvlucht naar Lima hadden op vrijdag 16 december. En die terugvlucht werd dus uitgesteld tot zondag 18 december. Hoe het ook zij: Fernando was een interessante gesprekspartner voor ons en natuurlijk was de politieke onrust in Peru daarbij een hot issue. Echter: Hun vlucht van 18 december werd wederom uitgesteld en wel tot woensdag 21 december. Het is allemaal onduidelijk, dus overwegen zij de bus als optie, want garanties op een vlucht kunnen niet worden gegeven. Uiteindelijk vertrok Natalia op zondag 18 december en Fernando koos voor maandag 19 december en inderdaad allebei per bus.

Onze andere huisgenoot, Victor uit Madrid, werd net als velen geveld door de griep. Vanwege de politieke onrust kon hij een weekendje travelling ook op zijn buik schrijven en net als wij kon hij ook niet naar zijn werk gaan vanwege de stakingen en de eerder genoemde politieke onrust.

17 december: De onrustige situatie werd een beetje beter. Veel zaken waren weer open en er vond een vredesdemonstratie plaats. Toch was Centro de Producción nog gesloten en daarom viel onze laatste les voor docenten en studenten taleninstituut INDI alsnog in het water.

Op een gegeven moment werd verteld dat de avondklok zou gelden van 18 tot 22 december (en tevens voor Ayacucho stad). Echter: Niemand hield zich daaraan en na één dag werd die avondklok weer opgeheven.

Bijna dagelijks kregen wij updates en nieuwsbrieven van het Ministerie van Buitenlandse Zaken als ook van de Nederlandse Ambassade in de hoofdstad Lima. Natuurlijk stelden wij die informatie op prijs, maar vaak is de berichtgeving gekleurd, onvolledig of zelfs foutief. Dit gold bijvoorbeeld voor: Zijn er wel of geen stakingen? Zijn de vliegvelden nu open of dicht? Is er nu wel of geen avondklok? Het is dan ook altijd aan te bevelen om de informatie te toetsen aan de lokale autoriteiten cq de plaatselijke bevolking.

Het was grappig om te constateren dat zowel de poetsvrouw als de professor uit Lima op dezelfde golflengte zaten aangaande het laatste nieuws m.b.t. de politieke onrust.

18 december: Afscheidsfeestje in ons appartement voor de docenten van taleninstituut INDI en de studenten van lerarenopleiding Lourdes. Het was nog even onduidelijk of dit door zou kunnen gaan vanwege de onzekere situatie in Ayacucho. Wij voelen ons namelijk wel verantwoordelijk voor de veiligheid van de docenten en de studenten. Wij stelden voor om het tijdstip van 19.00 uur te veranderen in 15.00 uur, aangezien het overdag veiliger is om naar ons appartement toe te komen dan ’s avonds. En aldus geschiedde…..Het was een bijzondere samenkomst. En hoewel het slechts een afspiegeling was van alle INDI docenten en van alle Lourdes studenten, was het toch een leuk groepje. Eén van de Lourdes studenten, Zynthia geheten, liet weten een eventuele dochter in de toekomst Desirée te willen gaan noemen en Lourdes studente Brigitte wilde ons absoluut voorstellen aan haar ouders op het eindfeest van Lourdes (dat vanwege de politieke onrust was verschoven van 16 naar 29 december). Brigitte liet weten: ‘I have learned a lot from you, especially life lessons, you opened my mind’….Wow….Wij werden verwend met cadeautjes en natuurlijk kon een speech van mij (Dees) niet ontbreken. Een impressie van de speech: ‘My dear friends, we are glad that you are here. We are not good in saying goodbye, but this is an opportunity to finalize our working period of almost one year. Although it was not always easy, especially due to differences in culture, our overall feeling is very good! We enjoyed our classes and we want to say thanks to all of you. In French there is an expression which is saying: Partir c’est mourir un peu, mais rester c’est mourir plus. That means: Leaving is like dying a little bit, but staying is more dying. This means that you always have to continue and if one door closes, another door will open. Our next door will be in Cambodia, but at first we have to go to The Netherlands. Well, although we don’t always understand Peru, we will always love Peru. Peru is in our heart and we wish you all the best! Peru está en nuestro corazon y deseamos todo lo mejor!!!’

Tot zover de speech. Er werd volop gekletst en de professor uit Lima begaf zich op een leuke manier onder de docenten en de studenten. Iedereen deed zich te goed aan hapjes en drankjes en de nodige foto’s werden genomen.

Op 19 december namen wij onder het genot van een afscheidslunch afscheid van professor Fernando uit Lima die bijna een week bij ons in het appartement had gebivakkeerd.

Uiteraard zijn wij niet alleen doende om Peru af te ronden en Nederland op te starten, ook zijn we bezig om voorbereidingen te treffen voor Cambodja. Zo hebben we contact gehad met Thuisvaccinatie over de eventuele vaccinaties die een update vereisen voor ons vertrek naar Cambodja. Op 5 februari zal een arts thuis in Vlissingen langskomen. Op basis van onze informatie ontvingen we al een advies en het bleek dat onze vaccinaties DTP en buiktyfus moesten worden vernieuwd. Rabiësvaccinatie bleek niet nodig te zijn, omdat wij al de basisserie rabiës hebben en bovendien niet met dieren gaan werken, noch met een rabiësvirus in een lab. Verder is een vaccinatie meningitis ook niet nodig voor Cambodja en tevens is Japanse Encefalitis niet aan de orde, omdat wij niet op het platteland of in de rijstvelden gaan werken. Ben (70 ) werd geadviseerd om te laten prikken op nierfuncties en dat hebben we inmiddels dan ook al gedaan. De uitslag hiervan kunnen we dan op 5 februari overhandigen aan de arts van Thuisvaccinatie.

En wat nog meer? Allerlei losse eindjes…..Cleaning lady Gladys voorzag het balkon van kerstkransen cq een groot rendier; Op 21 december vond de eindoplevering plaats van ons appartement in Vlissingen en alles zag er goed uit. Huurder Olga is na twee en een half jaar weer vertrokken naar haar thuisland Polen. Op diezelfde dag (21 december) hadden we een tijdje geen water; Onze nieuwe groep voor de Engelse conversatie is erg leuk. De studenten van universiteit UNSCH hebben het naar hun zin in onze lessen (althans dat horen wij terug, dus dat is fijn). Zelfs tussen twee colleges door sprinten zij naar onze les. Dat is natuurlijk een goed teken. Soms moet je toch glimlachen.

Wisten wij niet beter dan dat onze lestijden van 16.00-tot 18.00 uur zouden zijn, de studenten lieten ons weten dat de universiteit twee mogelijkheden had aangeboden namelijk les in de ochtend of les in de middag. Gelukkig voor ons werd het uiteindelijk de middag, maar natuurlijk werd er weer niet gecommuniceerd richting ons.

Uiteraard zijn wij wel gewend dat studenten binnenlopen cq komen en gaan, maar het was toch wel heel opmerkelijk dat er plotseling een knaap voor onze neus stond (Angel genaamd) die ons zes jaar geleden had ontmoet op de San Antonio school waar hij destijds een leerling was geweest en wij les hadden gegeven. Hij herkende ons meteen terug, wij hem echter niet…..De gespreksonderwerpen in onze Engelse conversatieclub zijn natuurlijk zeer divers en nodigen ook altijd weer uit voor nieuwe topics. Op een gegeven moment liet een studente economie (Joanna) weten dat het bruto minimumloon in Peru 1025 Soles is (ongeveer 250 euro) en dat we tegen het einde van het jaar op straat niet vreemd moesten opkijken als de stad gehuld was in de kleur geel. De gele kleur staat namelijk voor voorspoed in het nieuwe jaar. En nog een stukje symboliek: Als we tegen het einde van het jaar veel mensen zouden zien die met koffers rondjes lopen om het park/het hoofdplein, dan stond dit symbool om in het nieuwe jaar te kunnen reizen. Tsja, je moet het maar weten….

Een verrassing van onze Spaanse huisgenoot Victor: Hij verraste ons met een kerststol uit Ayacucho, because you helped me so much….zó lief, maar wat wij voor hem hebben gedaan zijn in onze beleving hele normale dingen, maar goed….En tegen het einde van ons verblijf hier hebben we dan eindelijk de bekende Mondongo soep geproefd.

En dan is het Kerst in Peru……Enkele weken eerder toen wij onze voormalige huisgenoten José Luis en Bella met hun dochtertje Kirán en Cesar bij ons thuis hadden uitgenodigd, kregen wij bij hun vertrek het verzoek om samen met onze huidige Spaanse huisgenoot Victor Kerst te komen vieren. Er werd over en weer geappt en er werd afgesproken dat wij en Victor op 25 december richting onze Peruaanse vrienden zouden gaan. Echter: Wij vernamen niets meer en namen een afwachtende houding aan.

Je gaat natuurlijk niet uit jezelf de eerder gedane uitnodiging rappeleren. Wij wilden de mensen niet pushen en konden alleen maar hopen dat zij zich niet verplicht zouden voelen. Hoe het ook zij: Er gebeurde niets. Het was inmiddels 24 december en we hadden nog niets gehoord. Ook voor Victor was het onduidelijk. Logisch dat hij inmiddels andere plannen had gemaakt voor Kerstavond 24 december. En wat gebeurde er? Op 24 december ’s middags om 15.00 uur kregen we dan eindelijk bericht van Cesar en hij vroeg ons (Ben, Dees, Victor) om omstreeks 19.00 uur bij hun thuis te komen voor the Christmas dinner. Uh? Hoezo? Onze afspraak stond toch gepland op 25 december en niet op 24 december? Cesar liet echter weten dat Peruanen altijd Kerst vieren cq the Christmas dinner nuttigen op 24 december en niet op 25 december….Nosotros los Peruanos cenamos los 24…..Hij ging er ongetwijfeld van uit dat wij dit wisten. Nee dus….Wij op onze beurt lieten hem weten dat Nederlanders zoiets plannen…..Nosotros los Holandeses siempre tenemos un plan….Welnu, feit was dat de Kerstdis dus geserveerd zou worden op Kerstavond. Wat doen we? Wij wilden de mensen niet teleurstellen. Victor kon echter niet aanwezig zijn, aangezien hij al vertrokken was naar vrienden. Ook begrijpelijk. Wij wilden ons plan om nog even naar de kathedraal te gaan niet cancelen, dus we besloten om eerst naar de kathedraal te gaan en daarna naar onze Peruaanse vrienden. In de kathedraal keken wij vreemd op: Heel veel mensen hadden een babypopje bij zich. Naderhand werd duidelijk dat de babypoppen werden gezegend door de priester en dit zou symbool staan voor geluk. Heel apart om volwassen mensen met babypopjes in hun armen of in een mandje (kribbe) te zien.

Oké, daarna dus naar onze Peruaanse vrienden. Cesar kwam ons zelfs ophalen en per taxi gingen we op pad. De mensen boden hun verontschuldigingen aan over de verwarring cq de miscommunicatie. Voor deze Peruanen wordt Kerst gewoon gevierd op 24 december. Punt. Het was een hele bijzondere setting. In een Nederlands referentiekader zou je het omschrijven als: kitsch, kitsch, kitsch. In ontwikkelingslanden lijkt de norm te zijn: Hoe meer glitter hoe liever. Dochtertje Kirán was omgetoverd tot een waar Kerstkind.

Het kleine, zeer sobere onderkomen was echter gevuld met menselijke warmte. Kerstbrood met warme chocomel werden genuttigd en daarna verscheen een immens grote kalkoen op tafel en dit werd geserveerd met rijst. Plotseling kwam er nog ‘a friend’ binnen (Johnny) die ons Europeanen met grote ogen aankeek, alsof wij van een andere planeet kwamen. Het was jammer dat Victor afwezig was. Niet alleen was het voor hem een leuke ervaring geweest om Kerst te vieren met deze Peruanen, maar ook voor ons (Ben en Dees) was het fijner geweest als vertaler Victor had kunnen komen. Met mijn (Dees) very basic Spaans en met de google translator is het toch niet echt handig om een gesprek gaande te houden, maar goed….de oprechtheid van de mensen was het allerbelangrijkste. Je voelde de puurheid in de chaos…..heerlijk! Uiteraard moesten er foto’s worden gemaakt als herinnering….como recuerdo en we zouden voor altijd vrienden blijven, toch? Amigos para siempre….Ook werden er nog wederzijds cadeautjes uitgedeeld en toen keerden we weer huiswaarts.

Op eerste Kerstdag hadden we de Spaanse Victor uitgenodigd om samen te gaan eten en ook dat was erg gezellig. Na afloop liepen we onze Peruaanse vriend Alí tegen het lijf en nodigden wij hem ook nog even ‘thuis’ uit. Alí liet weten dat hij zijn ‘thesis’ moet gaan verdedigen in april. Dit zou zijn laatste kans zijn. Aangezien zijn beide ouders gezondheidsproblemen hebben, informeerden wij natuurlijk ook even naar his parents. Het was bijzonder om hem nog even te zien. Wij hadden weliswaar al afscheid genomen op 12 december, maar goed…..Met het oog op ons vertrek op 8 januari liet hij weten dat er misschien op 3, 4 en 5 januari weer stakingen zouden zijn. Laten we hopen dat dit niet het geval is.

Tweede Kerstdag kent men hier niet, dus dat betekende voor ons gewoon weer lesgeven. Onze laatste week met de studenten van universiteit UNSCH ging van start (26-30 december).

27 december….En dan ben ik (Dees) jarig. Leuk om mijn 62^e verjaardag nog net op de valreep te mogen vieren in Peru. Tevens heel bijzonder dat ik die dag gewoon les moet geven (kan me niet herinneren ooit op mijn verjaardag gewerkt te hebben…..hahaha!) Toen we ‘s morgens ons ontbijt nuttigden in een restaurant, zorgden Ben voor een verrassing. In zijn beste Spaans ging hij het bedienend personeel uitleggen dat hij de cijfers 62 had gekocht voor zijn jarige vrouw die hij vervolgens op een stuk taart wilde plaatsen. Dit werd heel leuk opgepakt….Op een bord had men laten spuiten Feliz Cumpleaños en in het midden prijkte een stuk chocoladetaart met daarop 62, inclusief kaarsjes die werden aangestoken. Als extra verrassing zongen vier jongedames Feliz Cumpleaños. Heel speciaal! Ik had wel besloten om verder tegen niemand te zeggen dat ik jarig was. Noch tegen huisgenoot Victor, noch tegen mijn studenten in de klas. Ik wilde absoluut niet dat ik weer werd overladen met cadeautjes (zoals o.a. reeds het geval was geweest tijdens ons afscheidsfeestje op 18 december).

29 december: Vandaag vieren de Lourdes studenten hun eindfeest. Dit was verschoven van 16 naar 29 december, vanwege de politieke onrust in Peru. Op ons afscheidsfeestje thuis op 18 december hadden de studenten ons bijna gesmeekt om langs te komen op 29 december. Dat wij nog moesten lesgeven tot 18.00 uur werd als niet relevant beschouwd…..Then you can come later…..Het officiële gedeelte zouden we dan weliswaar mislopen, maar daarna konden we nog wél deelnemen aan de feestelijkheden. Okay, convinced……..Op diezelfde avond zouden we eigenlijk óók nog moeten opdraven bij de studenten van taleninstituut INDI (althans dat was het verzoek geweest van INDI teacher Juan), maar we kunnen ons nu éénmaal niet opsplitsen. Wij moesten namelijk ook nog lesgeven aan de studenten van de universiteit. En voor ons gevoel hadden wij INDI al afgesloten, maar de mensen hier blijven een beroep op je doen tot je op de vliegtuigtrap staat. Soms lijkt het net op Ghana……men kán geen afscheid nemen…….

Aangezien wij alsnog besloten hadden om aanwezig te zijn tijdens het eindfeest van de Lourdes studenten, moest er natuurlijk ook nagedacht worden over een cadeautje. Samen met teacher Joseph gingen we op pad. Er blijken winkeltjes te zijn waar je speciaal voor geslaagden leuke kleine presentjes kunt kopen.

Uiteindelijk kozen wij voor een sleutelhanger met daarop de afbeelding van een afgestudeerd persoon met het diploma in de hand. Wij gaven opdracht om aan de achterkant van de sleutelhanger een tekst in te laten graveren, te weten: From: Ben Desirée to:….….naam student en daaronder de vermelding van de datum 29-12-2022. (De 6 mannelijke studenten kregen een sleutelhanger met een jongen erop; de sleutelhanger voor de 11 vrouwelijke studenten was voorzien van een meisje). Prima, doch het streepje op mijn naam was op de verkeerde -e geplaatst, maar goed…..een kniesoor die daar op let….Wij hadden aan teacher Joseph gevraagd om onze komst niet te melden. ‘Let it be a surprise for the graduates’…..Nou, daar zijn we in geslaagd…..Oké, met de taxi op pad….Het was nog zeker een kwartier rijden. Toen we met Joseph arriveerden, begonnen de studenten te joelen, één begon er zelfs te huilen. Welnu, hoe kan ik dit feest omschrijven? Glitter, glamour, harde muziek, één grote show, de geslaagden zagen er uit als prinsessen in lange avondjurken cq prinsen in kostuums. Aangezien de start heel erg was uitgelopen (er werd begonnen omstreeks 20.00 uur in plaats van 17.00 uur), kwamen wij eigenlijk nog best wel op tijd. De familieleden van de geslaagden zaten allemaal aan tafeltjes verdeeld over de ruimte. Teacher Joseph en wij moesten plaatsnemen achter de ‘high table’. (Mijn God, ik kan me niet meer herinneren hoe vaak ik in ontwikkelingslanden achter de ‘high table’ heb gezeten…..hahaha!) Eén voor één kwamen de geslaagden naar ons toe en werden wij ondergedompeld in de vele omhelzingen, gracias e.d. Ben liet weten nog nooit in één uur zoveel gekust te zijn door vrouwen ….hahaha! Hierna werd teacher Joseph geacht om iets ‘en public’ te zeggen. Hij liet mij weten niets te hebben voorbereid, maar sprak ‘out of the blue’. Ook wij (Ben en Dees) moesten eraan geloven en ook wij spraken onvoorbereid, maar soms is dat juist wel goed. Ik (Dees) liet o.a. weten dat wij Nederlandse wereldwijde vrijwilligers zijn die altijd graag les hadden gegeven op Lourdes, met name in het oude auditorium en dat de afgestudeerden het mooiste vak van de wereld hadden gekozen. Ik sprak een beetje in het Spaans, maar vroeg permissie om verder te mogen gaan in het Engels en dit leidde tot hilariteit in de zaal.

Er werd getoast met een heel klein bekertje wijn. Ook geslaagde Zynthia nam de microfoon en sprak een dankwoord uit, maar zij hield het niet droog. Toen bleek het tijd te zijn voor een fotosessie. Mijn lieve hemel, het was een waar circus. Allereerst moest er een foto worden gemaakt van de geslaagde, geflankeerd door Joseph en/of Ben en/of Dees; daarna moest de geslaagde alleen op de foto en tenslotte moest de hele familie opdraven om samen met de geslaagde vereeuwigd te worden. En telkens moest de geslaagde een houten bord/plaat vasthouden met daarop bevestigd allerlei foto’s. Verschillende familieleden kwamen naar ons toe om ons te bedanken voor ons lesgeven. Onze cadeautjes (en die van Joseph) vielen ook in de smaak. Verder hadden de geslaagden diverse dansen ingestudeerd en die moesten natuurlijk getoond worden aan de aanwezigen. Dat was werkelijk heel mooi en heel speciaal. Ook de ouders waagden zich aan een dansje met hun zoon of dochter. Later op de avond vonden er nog voordrachtjes plaats door de geslaagden: Een rap-nummer en een lied. Tenslotte werd er nog eten geserveerd. Eén van de geslaagden, Brigitte geheten, was erg verheugd dat zij ons eindelijk kon voorstellen aan haar ouders (die beiden zelf ook teachers waren) en aan haar oma, want - zo had Brigitte ons laten weten - ‘I told them a lot about you and I shared with them what you have taught me’……Ook was het leuk om het zoontje van Yemira te zien. Deze single mother heeft haar hele studie kunnen afronden, omdat haar familie de zorg voor de kleine Mateo op zich had genomen. Het kleine ventje zag er al even opgedirkt uit als zijn moeder. Teacher Joseph had ons laten weten dat wij konden weggaan wanneer we wilden, hij zou een taxi regelen en ons vergezellen op de terugweg. Dit vanwege veiligheidsredenen.Omstreeks 23.00 uur hielden wij het dan ook voor gezien. Geslaagde Zynthia begeleidde ons naar de uitgang en bedankte ons wel 1000 keer voor onze komst. Volgens haar had het heel veel betekend voor de geslaagden dat wij er waren…..’We appreciate it so much’…..Kortom: Fijn dat wij de jongelui zó blij hadden kunnen maken.

Overigens een dag later zagen wij in de stad de afgestudeerde Brigitte en zij liet weten dat het feest om 3.00 uur ’s ochtends afgelopen was geweest.

Echter: Daarna was iedereen nog naar ‘a friend’ gegaan, alwaar Brigitte om 6.00 uur was vertrokken (en zij bleek de eerste te zijn geweest die naar huis was gegaan). De rest had nog steeds geen aanstalten gemaakt om huiswaarts te keren (en het was inmiddels omstreeks 12.00 uur ’s middags de volgende dag). Uiteraard kwamen wij nog even terug op het feest en vroegen wij ons hardop af dat wij de daadwerkelijke diploma-uitreiking niet hadden gezien. Er was weliswaar volop gefeest, maar waar was het diploma? Brigitte liet weten dat dit tijdens een volgende bijeenkomst uitgereikt zal gaan worden, maar voor die ceremonie alsmede voor het diploma zelf moet eerst betaald worden…Ja, ja, this is Peru….

Dat het de gemiddelde Peruaan ontbreekt aan zelfvertrouwen is ons wel bekend. Onze cursisten (studenten van de universiteit) zijn hiervan uiteraard ook op de hoogte. Zij gaven ons een voorbeeld van de denkwijze van de gemiddelde Peruaan: ‘When you have a relationship with a Gringo (white person), you will improve your race’….pfff… Uiteraard waren onze cursisten het hier niet mee eens. Gelukkig zien deze studenten van de universiteit de dingen in een beter perspectief.

Of wat te denken van de volgende uitspraak…..’The worst enemy of a Peruvian is another Peruvian’.

Onze allerlaatste les was op 30 december….en wel voor de studenten van universiteit UNSCH. Tot onze verbazing verscheen ook nog INDI studente Anna, die wij al een tijd niet meer hadden gezien. De laatste les van INDI op 17 december was namelijk in het water gevallen vanwege de politieke onrust in Ayacucho. Daarna was Anna ‘on travelling’ gegaan en had pas sinds kort vernomen dat de studenten van de universiteit nog t/m. 30 december les kregen. Dit was voor haar dan ook de laatste mogelijkheid geweest om op de valreep nog even mee te doen en afscheid te nemen. Onze laatste les stond in het teken van ‘New Year’s Resolutions’ en allerlei verhalen passeerden de revue. Voorbeeld: Op Oudjaarsavond zou het gebruikelijk zijn om 12 zwarte druiven te eten. Bij het eten van iedere druif mag je een wens doen.

Zelf trakteerden wij op artisanale koekjes die gretig aftrek vonden en werden er foto’s gemaakt. Door cursist Frank werden wij verrast met een boek over Peru (in het Spaans). Voorin het boek had hij geschreven: ‘Para Mr. Ben y Mrs. Desirée, con cariño de su alumno Franklin M.S, espero puedan conocer un poco más del Perú mediante este libro. 30-12-2022’. Ook werd er nog teruggeblikt op de lessen en werd de loftrompet over ons gestoken. Echter: Voor ons was veel belangrijker te vernemen dat de studenten lieten weten zelfvertrouwen te hebben ontwikkeld en zich op hun gemak hadden gevoeld in onze lessen. Bovendien hadden zij de gespreksonderwerpen als zeer interessant ervaren. Onnodig te melden dat dit ons erg blij maakte.

En dan is het Oudjaar en heb ik (Dees) migraine……Wij bleven dan ook samen thuis…..Toch werd het nog even gevierd toen onze huisgenoot Viktor langskwam met een vriend/collega van de universiteit. Hadden wij een dag eerder begrepen van een cursist dat er in Peru op Oudjaar druiven gegeten worden, blijkbaar gold dit niet alleen voor Peru, maar ook voor Spanje. Onze Spaanse huisgenoot had witte druiven gekocht. Een ieder werd voorzien van een schoteltje met 12 druiven. Het getal 12 staat voor de 12 maanden in een jaar. Bij het opeten van de druiven mocht je een wens doen, dus….12 druiven 12 wensen. Deze wensen moesten in stilte worden uitgesproken. Heel bijzonder! Overigens: Op Nieuwjaarsdag was de migraine gelukkig weer voorbij.

Onderwerpen die aan de orde zijn gekomen op lerarenopleiding Lourdes: Topic: Life is easy (Transcript Tedx video).

Onderwerpen die de revue zijn gepasseerd op Centro de Producciónvoor de docenten en de studenten van taleninstituut INDI: Two fables: The boy who cried wolf The city mouse and the country mouse. Conversation topic: Environment/Pollution. Other conversation topics: Do you believe that success equals happiness? Explain please. Do you think even if we are successful we can be sad as well? What characteristics does someone require for financial success? Why? Do you consider yourself successful? If yes, how would your life be different if you were unsuccessful?

What can you do in Ayacucho to create awareness due to environment/pollution? What is healthy food? Can you do anything creative? For example: Can you sing, dance, play a musical instrument, paint, draw or write poetry? What could you do to make your life more exciting? Why don’t you do it? How would your parents punish you when you misbehaved as a child? Mention some things that you couldn’t do last year that you can do this year. Debates: Breakfast is the most important meal of the day. Yes/No/Why? Children should provide room and board for their aging parents.

Onderwerpen die zijn behandeld tijdens onze meest recente groep, zijnde docenten en studenten van universiteit UNSCH: Introduction about The Netherlands and voluntary work worldwide. Religion in Nigeria, Ghana, The Netherlands and Peru ( sharing other African experiences). Ghana presentation. Conversation topics: Do you fear change? Yes/No/Why? Would you be happy in a world where nothing ever changed? If you could go back in time and give yourself some advice, what would it be? Why? Picture language (2x). Conversation topics: Would you consider your childhood a good one? Yes/No/Why? Would you want to journey back in time and experience childhood again? Yes/No/Why? Do you think you will be a good parent (or are you a good parent now?) Yes/No/Why? Are you a busy person? Are you a friendly person? Are you an ambitious person? Why do/don’t you think so? Rate your life on a scale from one to ten. Ten is the highest rating and means your life is perfect. One is the lowest rating and means that your life is terrible. Now answer this question: Why did you give this rating to your life? Would you want to change your name? Would you want to change where and when you were born? Yes/No/Why? Do you think it’s fair that children usually take their father’s family name? Why do men and women sometimes have such difficulty communicating with one another? Would you sacrifice happiness for the opportunity to be successful? Who is the most successful person you know? What makes him/her successful?

If someone was married, had three healthy children, a comfortable house and secure job, would you consider that person to be successful? Yes/No/Why? Would you consider a ninety-years old person who is physically and mentally very healthy a success? Why? Do you believe that success equals happiness? Explain please. Do you think even if we are successful we can be sad as well? What characteristics does someone require for financial success? Why? Do you consider yourself successful? If yes, how would your life be different if you were unsuccessful? Do you think that the best years are in the future? Why do you think so? What is the best memory of your life? How about the worst? What makes these memories so good or so bad? How often do you complain? Would you consider this a lot or a little? When you make a complaint, what are your expectations? How often are these expectations met? Please explain. Some people believe that the images in dreams are symbolic and possess meaning. What do you think? Would you consider yourself a workaholic? Why? Why not? Would you ever want to be famous? Yes/No/Why? If it was possible, would you want to live forever? Yes/No/Why? Giving life, does it just mean having lots of children? Would the world be better if there was a more equal distribution of wealth. Why? 20 simple things you can do to help save our planet. Topic: Environment. Topic: Two fables: The boy who cried wolf The city mouse and the country mouse. Topic: Do schools kill creativity? Text: How fast food began/The man behind KFC. Topic: Life is easy (Transcript Tedx video). Topic(s): Do you make New Year’s resolutions? If yes, what was the strangest, stupidest or funniest promise you have made? Do you usually look at the upcoming year with optimism or pessimism? Explain please. Do you have any regrets and unfilled resolutions from the past year? If yes, explain please. Will next year be better or worse than this year? Why do you think so? At the start of a new year, people often promise themselves to go on diets, study harder, work less and so on….Why do you think people do this at this time of the year? If you could make three wishes for this New Year, which would definitely come true, what would you wish for?

Als wij dit verslag plaatsen is het 1 januari 2023 en rest ons nog slechts 1 week in Ayacucho. Dit betekent nog veel dingen regelen, mensen gedag zeggen, koffers inpakken enz. enz. Op 8 januari hebben wij dan onze vlucht Ayacucho-Lima. (Hopelijk worden wij niet gehinderd door aangekondigde stakingen op 3,4 en 5 januari). Na 2 dagen Lima volgt dan op 10 januari de vlucht Lima-Madrid-Amsterdam en hopen wij op 11 januari weer terug te zijn in Vlissingen, alwaar een lange to-do-lijst op ons wacht. Het volgende verslag zal dus vanuit Nederland geplaatst worden. Was het in eerste instantie de bedoeling om medio maart te vertrekken naar Cambodja, wij focussen nu op 1 maart (mede vanwege de covid19 dreiging vanuit China).

'Dus, waar ben jij dankbaar voor?' Ik kijk Etienne* zijwaarts aan en richt mijn blik dan weer op de rivier voor ons. We zitten op de modderige rivieroever en het water glinstert in het grijze licht van de volle maan. Mars staat helder rood aan de lucht. De bomen steken om ons heen donker af tegen de nachtelijke hemel. Een paar minuten geleden ritselde er iets door het struikgewas achter ons. Het klonk groot en lomp, een tapir misschien? Nu is het weer stil. De rivier glijdt rustig voorbij, een constante stroming in een beweeglijke wereld. Het is het perfecte moment en de perfecte plaats om even stil te staan. Ik heb takjes met kleine blaadjes voor ons geplukt, zodat we bij elk blaadje dat we afbreken onze waardering kunnen uitspreken. Mijn eerste woord van dank was makkelijk: 'Ik ben dankbaar voor tapirs die door de bosjes rennen!'

Etienne denkt lang na over zijn antwoord. Zo is hij, bedachtzaam. Iemand die zijn antwoorden goed wil formuleren. Zelf praat ik soms sneller dan ik denk en ik heb ook mijn volgende dankwoorden al klaar: 'Ik ben dankbaar voor… de mogelijkheid om hier te kunnen zijn. Voor mangosmoothies. Voor gezondheid. Voor goede gesprekken. Voor mijn welvaart. Voor kwetsbaarheid. Voor het maanlicht. Voor kattenknuffels.' Mijn takje is bijna leeg. 'En ik ben dankbaar voor nieuwe vriendschappen.'

Ik ben nu al een tijdje in Hoja 1, het junglekamp verderop aan de rivier. In eerste instantie was ik nerveus om hier alleen met de Amerikaanse Etienne (en natuurlijk de veertien honden, elf katten en een eend) te wonen. Wat als we niets zouden hebben om over te praten? Wat als we het niet goed met elkaar zouden kunnen vinden? In het andere kamp waren we tenminste met meer mensen, waardoor de druk om sociaal te zijn minder groot was. Hier zitten we letterlijk met z'n tweeën vast in de middle of nowhere… Geen van mijn zorgen kwam gelukkig uit en inmiddels voel ik me juist erg op mijn gemak bij Etienne.

Voordat we de rivier verlaten en teruggaan naar het kamp benoemen we nog een intentie voor onszelf in de komende weken. Ook daar is de volle maan een perfect moment voor, als de overgang naar een nieuwe tijd. 'Ik wil vertragen', zegt Etienne terwijl hij naar zijn handen kijkt. 'Dingen minder op de automatische piloot doen, meer bewust zijn van hoe ik beweeg en waar ik mee bezig ben. Zodat ik kan kiezen of ik het wel echt zo wil doen.' Ik duw even met mijn schouder tegen schouder aan. 'Mooi!' Als het lijkt alsof hij niets meer wil zeggen, deel ik: 'Ik ga genieten. Genieten van wat er is, gewoon zoals het is.' Dit is niet nieuw, het is namelijk mijn intentie voor de hele reis: nieuwe kansen omarmen. Meedrijven met de stroom in plaats van de rivier te willen veranderen. Het is en blijft een uitdaging voor me.

Ik pas me makkelijk aan aan het rustige ritme van het leven in Hoja 1 en het voelt al snel als thuis. Elke ochtend ontbijten Etienne en ik samen. Hij maakt eieren voor ons terwijl ik mangosmoothies maak en soms bak ik pannenkoeken. Etienne maakt de ruimtes van de honden schoon (lees: hij schraapt heel veel poep van de vloer) en voert hen en soms help ik door de voerbakken te vullen of aan te reiken. De rest van de ochtend is vrij om te schrijven of mijn eigen ding te doen. Dan maakt een van ons lunch en 's middags schrijf ik verder, zoek ik verkoeling in de beek en maak ik lange wandelingen in het bos. Elke avond doen we een korte workout voor onze buikspieren, benen en armen (ik moet natuurlijk fit zijn voor mijn avontuur in Nieuw Zeeland), voordat de honden weer te eten krijgen en we avondeten maken. Ondanks dat we vroeg naar bed gaan, zit ik meestal om half negen 's avonds alweer te gapen. De nachten zijn onrustig door het eeuwige jungleconcert en doordat de honden blaffen, de katten rondrennen en ik regelmatig midden in de nacht de trek naar het toilet moet maken. Een keer word ik 's ochtends vroeg wakker van een knorrend warm lijfje tegen me aan. Een van onze kittens heeft ingebroken in mijn klamboe en is lekker tegen me aan gekropen. Eigenlijk wil ik geen katten in mijn bed (ze nemen ook hun vlooien mee), maar dit is wel heel schattig! Althans, totdat ze rond begint te rennen en me in mijn tenen bijt, dan kieper ik haar snel naar buiten.

En net zoals de dagelijkse routine vertrouwd wordt, wordt mijn huisgenoot dat ook. Het is gezellig samen: We spelen pingpong, doen grappige dansworkouts en zingen tijdens het koken mee met de muziek. 'Kom op, harder!' roept Etienne lachend, terwijl hij een houten vijzel als microfoon onder mijn neus duwt met Rihanna op de achtergrond. Vals blère ik mee: 'Ey, ey, ey, ellaaaa, under my umbrellaaaa!'

We volgen samen een paar WK-wedstrijden en wanneer Nederland tegen de VS speelt leer ik Etienne om 'Hup Holland hup!' te roepen. Verder worden onze gesprekken steeds eerlijker en persoonlijker. Wanneer mensen horen dat ik psycholoog ben denken ze vaak dat ik hen de hele tijd aan het analyseren ben. 'Wat denk ik nu dan?' vragen ze, alsof ik gedachten kan lezen. Nadat ik gepassioneerd aan Etienne heb verteld dat ik niet de hele tijd allerlei diepe observaties aan het maken ben over ieders mentale toestand begint hij onze gesprekken juist grappend 'psycho-analyse' te noemen. We praten over onze families, wensen voor de toekomst en hoe we onszelf zien. 'Psycho analysis time', zegt Etienne terwijl hij de keuken in komt. 'Wat is een kwaliteit waarvan je zou willen dat meer mensen het in je zien?' Ik stop even met het snijden van de paprika en denk na. 'Mijn zelfvertrouwen. Wanneer mensen me voor het eerst ontmoeten denken ze vaak dat ik onzeker en verlegen ben…' deel ik. 'Alsof ik een naïef lief meisje ben. Terwijl ik eigenlijk helemaal niet zo onzeker ben en ook niet echt naïef of lief. Zoals mijn moeder altijd zei toen ik nog klein was: "Pas op, katje heeft klauwen".' Etienne lacht. 'Dat vind ik een leuke uitspraak!' In de dagen daarna plaagt hij me er eindeloos mee dat ik (g)een naïef lief meisje zou zijn.

Op de dag dat in Amerika Thanksgiving gevierd wordt kijk ik 's ochtends naar de bananen die bruin worden in onze koelkast en besluit ik een bananenbrood te bakken. Zonder keukenweegschaal, maatbeker of oven is het een beetje behelpen en op gevoel gooi ik bloem, eieren en bananen in de blender, met wat kaneel erbij. Het mengsel moet in een koekenpan garen. Dit wordt vast een bananenbrood, toch? Wanneer Etienne even later naar beneden komt zeg ik: 'It's an experiment, but I think I am making banana bread.' 'Klinkt goed, het wordt vast lekker!' lacht hij en hij heeft gelijk. Het is de start van een periode vol experimenteel jungle-koken en bakken. Een van de voordelen van een tweepersoons huishouden is dat er maar één andere persoon is die mijn creaties hoeft te eten. Daarbij heb ik opeens groente en fruit tot mijn beschikking, dus probeer ik van alles uit. Ik maak spaanse tortilla en shakshuka en hutspot koekjes. Ik bak nog meer bananenbrood, apple crumble en een omgekeerde perencake. Altijd op gevoel, in een pan en met de magische woorden 'it's an experiment', want dat zorgt ervoor dat het goed lukt. En de keer dat ik droevig naar de pan kijk terwijl mijn cake bruine randjes krijgt en verbrand ruikt, zegt Etienne naast me geruststellend: 'It might not turn out the way you intended, but I'm sure it will still be good.' Hij heeft weer gelijk.

Ook de natuur om ons heen blijft natuurlijk een eeuwige bron van lering en vermaak. Ik zit op de bovenverdieping te filmen hoe Etienne met onze drie zwarte kittens speelt wanneer ik een klein spinnetje vind. Het is een bijzonder harig beestje met lichtroze poten en zwarte sokjes. 'Kom eens kijken, wat een leuke spin!' roep ik enthousiast, terwijl het spinnetje over mijn hand wandelt. De meeste mensen zouden hier helemaal niet enthousiast van worden, maar Etienne roept met glinsterende ogen: 'Cool! Dat is een baby roodvoetvogelspin!' We noemen het spinnetje Sebastiaan (naar het liedje 'de spin Sebastiaan' van Annie M.G. Schmidt) en zetten het weer terug op de vindplaats. Etienne laat me zien waar in de boom buiten de ingang de moeder vogelspin woont. Ze heeft een witte eierzak gesponnen waar ze half in zit, zodat we alleen haar borststuk kunnen zien. Precies tegenovergesteld aan de baby heeft zij donkergrijze haren met rozerode voetjes. Het is een grote harige spin en daardoor ziet ze er best eng uit, maar Etienne legt me uit dat vogelspinnen eigenlijk helemaal niet zo eng zijn. Meestal zijn ze juist heel rustig. Als ze geagiteerd raken zullen ze nog altijd sneller de irriterende haren aan hun achterste afschieten dan dat ze je bijten. Zelfs als ze wel bijten zijn ze niet erg giftig. Wanneer ik met mijn camera dichterbij kom, schiet de vogelspin snel haar witte holletje in en natuurlijk laten we haar verder lekker zitten waar ze zit; geen reden om beestjes te plagen.

Een paar dagen later zit ik aan tafel te schrijven als Etienne naar me toe loopt. 'Een cadeautje', zegt hij en hij zet een bidsprinkhaan voor mijn neus. Het is een grappig beestje, dat met de pootjes voor de borst gevouwen heen en weer wiegt. Het kijkt nerveus om zich heen. Samen bewonderen we de driehoekige kop, de bolle ogen en de gevouwen pootjes. We zoeken bidsprinkhanen op in het insectenboek en leren dat ze eigenlijk dichter gerelateerd zijn aan kakkerlakken dan aan sprinkhanen.

Nu we een gedeelde interesse in insecten hebben ontdekt wijzen we elkaar regelmatig op gekke kevers, wandelende takken of motten. In het regenwoud zijn er altijd genoeg kruipertjes om enthousiast over te worden, dus een insectenpassie is hier ideaal. De volgende keer krijg ik een dode libelle cadeau. 'Wist je dat libelle's elke vleugel apart kunnen bewegen?' vraagt Etienne, terwijl hij het broze insect voorzichtig neerlegt. De dunne doorzichtige vleugels glanzen in de zon. 'Wow, nee dat wist ik niet!' antwoord ik, voordat ik terugkaats: 'Wist jij dat libelle's de meest effectieve jagers in de dierenwereld zijn? Ze hebben een kill-rate van bijna honderd procent.' De dode libelle leg ik op het randje van onze keukenwand en in de dagen daarna zie ik hoe een leger kleine miertjes het insect langzaam opruimen. Het laatste dat overblijft zijn de twee zwarte bolle ogen met de voelsprieten erboven, als een klein libellemaskertje, totdat ook dat verdwijnt. De mieren zijn onze schoonmakers.

Ook leer ik meer over honden en katten nu ik door de dieren omringd wordt. Soms zelfs meer dan ik zou willen… In één week zijn opeens meerdere katten en honden tegelijkertijd in hun vruchtbare periode en dat zorgt voor gekke situaties. De jonge poezen zijn constant aan het jengelen, op zoek naar een mannetje. Gelukkig is onze enige kater Lucifer gesteriliseerd en heeft hij duidelijk geen interesse. Het gaat zelfs zo ver dat de drie zwarte kittens tegelijkertijd voor hem over de grond kruipen, hun achterste in de lucht en verleidelijk miauwend, terwijl Lucifer verveeld naar ze staart. Zo lang ze hem geen eten komen brengen laat het hem allemaal koud. 'Ik heb met de dames te doen,' zeg ik tegen Etienne. 'Het ziet er oncomfortabel uit…' Hij haalt zijn schouders op, er is niet veel wat we kunnen doen totdat ze binnenkort gesteriliseerd worden. Maar, Google is je beste vriend in dit soort situaties en ik zoek op wat te doen bij een krolse kat. 'Je kunt een shamdekking proberen', zeggen websites van meerdere dierenartsen en er staat zelfs een beschrijving van hoe dat werkt. Een poes ovuleert pas wanneer ze gedekt wordt en dit zorgt ervoor dat ze niet meer krols is. Door haar te stimuleren op de manier waarop een kater dat doet, kun je soms een ovulatie opwekken en een einde maken aan de oncomfortabele periode. Etienne en ik wikken en wegen even, is dit iets wat we willen proberen? Sam geeft ons haar toestemming (wel zo belangrijk aangezien het haar katten zijn) en zo komt het dat ik even later op de grond zit achter een klagelijk miauwende kat. Etienne heeft haar in haar nekvel gegrepen en duwt haar stevig tegen de grond, terwijl ik met een vochtig wattenstaafje probeer hetzelfde effect als een kater teweeg te brengen. Ik voel me schuldig tegenover het arme beestje, zij kan er ook niets aan doen dat er hier geen viriele mannen of dierenartsen in de buurt zijn die haar kunnen helpen met haar hormonen! Als je het hebt over een bizarre jungle-ervaring…

Blijkbaar kan het echter nog bizarder, zoals we de volgende dag bij het ontbijt merken. Om ongewenste zwangerschappen te voorkomen hebben we Masama, de loopse hond, samen met Luna, Zupai en Steve (een gecastreerd mannetje en onze meest idiote hond) opgesloten in een aparte ruimte. Ineens horen we vanuit de gang een luid gejank, gepiep en geblaf. Etienne fronst en staat op om te kijken wat er aan de hand is. Even later komt hij terug en zegt opgewonden: 'Uhm, Steve tried to mate with Masama, but he did it wrong and now they're stuck… butt to butt!' Ik spring op en volg hem naar de hondenkamer, waar Steve en Masama inderdaad in een oncomfortabele positie aan elkaar gelinkt zijn. Elke keer dat Masama probeert weg te bewegen begint Steve te janken van de pijn. Dit kan niet goed zijn, toch? Ik ga er op mijn knieën naast zitten en (ik kan zelf niet geloven dat ik dit doe) probeer te voelen of ik de beesten van elkaar kan losmaken. Steve z'n gespannen geslachtsdeel voelt warm en glibberig aan (iel!) en er zit geen beweging in. Ik ben bang dat de hondjes zichzelf of elkaar pijn zullen doen en roep in lichte paniek tegen Etienne 'Call Philippe, now!' Diep vanuit de jungle kan die niet zoveel doen, maar misschien heeft hij advies… Etienne houdt het hoofd echter koel en raadpleegt eerst Google (zoals ik al zei: je beste vriend). 'Wacht, het zegt hier dat dit normaal is!' spreekt hij de verlossende woorden. 'Het heet een 'dog knot' en het hoort bij het paringsproces van honden. Ze kunnen soms wel 60 minuten op deze manier aan elkaar vast zitten en komen vanzelf weer los. Ha, wie wist dat we doggystyle allemaal verkeerd doen?!' Alsof Steve zijn woorden heeft gehoord, hinkt hij opeens weg van Masama, gaat op de grond zitten en begint aan zijn kruis te likken. Masama kruipt weg in een hoekje, ik denk niet dat ze het naar haar zin heeft gehad. Gelukkig hoeven we niet bang te zijn voor puppies, die kan Steve niet meer maken, maar toch houden we ze vanaf die tijd maar gescheiden. Ik houd aan het avontuur vooral hartkloppingen over, maar heb ook het gevoel dat Etienne en ik elkaar hiermee weer een stukje beter hebben leren kennen. Het is nogal een bondingservaring, zo'n dog knot…

Bijna twee weken na mijn aankomst in Hoja 1 vraagt Etienne ineens: 'Wat is eigenlijk het plan? Hoe lang blijf je hier?' Hij staat in de keuken de boodschappenlijst te maken voor onze volgende voedselbestelling. Ik haal mijn schouders op. Toen ik hierheen kwam was er geen einddatum, maar ik had verwacht op een gegeven moment weer te wisselen met Ellie. Wil ik dat nog? Het voelt alsof ik het wel zou moeten willen; in het andere kamp gebeurt veel meer, de natuur is nog mooier en ze hebben er wilde dieren om voor te zorgen. Mis ik iets door hier bij de honden en katten te blijven? Zoals mijn moeder zei toen ik naar Hoja 1 ging: 'Ben je daarvoor naar Peru gereisd? In een dierenasiel werken kan hier in Almere ook hoor…' Tegelijkertijd merk ik dat ik het fijner vind in dit kamp dan in het rehabilitatiecentrum. In de praktijk mag ik daar niet zoveel helpen bij de verzorging van de wilde dieren als ik zou willen. Ik voel me er vaker eenzaam en gefrustreerd doordat ik zo weinig betrokken word in de organisatie. Ja, de natuur is daar prachtig, maar ook in Hoja 1 woon ik diep in het regenwoud. Ik geniet van de rust hier, van de autonomie en van de gezelligheid met Etienne. Ik ben gelukkiger hier, dus waar doe ik goed aan? Blijven of weggaan, het is de eeuwige zoektocht tijdens elke reis. Het doorslaggevende advies komt uiteindelijk van Sioned*, die me appt: 'Stay wherever you are happiest my love, life is too short to do otherwise!' Tja, daar heeft ze eigenlijk wel gelijk in! En dus blijf ik in Hoja 1.

Nu de kogel door de kerk is besef ik me ook dat ik nog maar drie weken in het regenwoud voor de boeg heb. Het geeft me een gevoel van paniek, de tijd gaat zo snel! Voordat ik het weet is het voorbij en na jaren terugverlangen naar het regenwoud vertrek ik dan weer… Haal ik er wel echt het maximale uit? Deze reactie herken ik van eerdere reizen, waar ik ook een paar weken vooraf al erg bezig was met mijn vertrek uit een fijne plaats. Wanneer het lukt om dat gevoel niet te laten overheersen (een uitdaging), helpt het me juist om bewuster te genieten van alle mooie avonturen. Het zorgt er voor dat ik uiteindelijk kan vertrekken zonder spijt dat ik iets heb gemist. Dus maak ik op ons krijtbord een 'to do before the END-lijst' en belooft Etienne me te helpen die te voltooien. Er staat op:

Etienne voegt meteen daad bij woord en duwt bij onze volgende wandeling de GPS in mijn handen. Hij legt me uit hoe ik het kaartje van de GPS kan bedienen, hoe ik de route kan volgen en hoe ik zelf een markeerpunt kan maken. Het is allemaal niet zo ingewikkeld, maar we halen er een mooie levensles uit: Soms laat de GPS een rechte lijn zien naar je bestemming, maar in de jungle bestaan er geen rechte lijnen. Net als in het leven is vaak de omweg een betere route.

We gaan op 'expeditie' naar het verlaten huis waar Sam een tijdje heeft gewoond met een eerdere partner. Het platform ligt ongeveer een uur van het kamp af in een deel van het terrein dat niet vaak meer bezocht is de afgelopen tijd en dus hebben we een machete mee om het pad schoon te hakken. Om er te komen moeten we eerst de beek oversteken via een omgevallen boomstam. Etienne loopt soepel naar de andere kant, maar ik bevries na de eerste paar stappen. Voetje voor voetje schuifel ik verder terwijl ik probeer niet te wankelen. In het midden van de boomstam zit een knobbel, waar ooit een grote tak heeft gezeten en om er langs te komen moet ik mijn linkervoet op een klein randje zetten en mijn rechtervoet hoog optillen. Ik sta versteend op één plek, mijn adem gaat steeds sneller en ik weet niet wat ik moet doen. Terug is geen optie, vooruit lukt niet en zelfs gaan zitten voelt als een te grote stap. Etienne staat geduldig aan de andere kant te wachten, kan hij me helpen? Uiteindelijk overwin ik mezelf, ik haal diep adem, til mijn voet op en stap over de knoest heen. Ik wankel naar links en even ben ik bang dat ik toch omval, maar ik herstel me en zet snel de laatste stappen naar de andere kant. Opgelucht blaas ik mijn adem uit, pfoe ik heb het gered.

Daarna volgen we kleine paadjes door de natuur. Etienne loopt voor me uit, zwaaiend met zijn machete en ik voel me net een luxe stadse dame uit de 18e eeuw waarvoor het pad wordt geklaard door haar bediende. Ik merk ook weer hoe slecht ik eigenlijk ben in lopen in deze natuur… Regelmatig struikel ik bijna, voel ik mijn enkels zwikken of blijf ik haken aan een stekelige tak. Je weet dat je echt buiten je comfortzone bent, wanneer zelfs lopen een uitdaging is! Toch ben ik vastberaden het zelf te doen. We moeten een grote boomstam overklimmen en klauteren door de bedding van een droge beek en ik sla Etiennes uitgestoken hand af. Ik kan dit!

'Hole!' waarschuwt Etienne me gelukkig net op tijd, voordat ik in een rond gat in het pad kan vallen. Het zou niet de eerste keer zijn… Een paar weken geleden liep ik met Philippe terug in de schemering toen de grond onder mijn voeten opeens weg was. Voor een seconde hing ik in de lucht, een beetje als zo'n stripfiguur dat van een klif af rent, en toen stortte ik ongeveer een meter naar beneden. Gelukkig was het vooral heel grappig en hield ik er naast een geschaafde elleboog weinig aan over, maar het was weer een goede herinnering: In de jungle moet je altijd kijken waar je je voeten neerzet.

Met behulp van mijn nieuwe geweldige GPS-skills (hihi), komen we uiteindelijk aan bij het verlaten huis. Het platform is nog in verbazingwekkend goede staat en ligt er als een soort ghost town bij. Een overblijfsel van eerdere tijden, wachtend om door de jungle opgegeten te worden.

Hoe goed geolied onze routine ook is, dag in dag uit met één persoon samen zijn (vooral als dat tot voor kort nog een vreemde was) kan ook erg intensief zijn. Je maakt elkaar mee in alle vormen en het vereist dat je elkaar af en toe de ruimte geeft om niet gezellig te zijn. Zelf heb ik bijvoorbeeld veel last van schommelingen in mijn hormonen waardoor ik rond mijn ovulatie vaak intens verdrietig, moe of kattig ben (PMS). Alhoewel ik over het algemeen een opgewekt en energiek persoon ben, zijn dat dagen dat ik het liefst de hele dag in bed zou willen liggen om me te verstoppen voor de wereld. Of dat ik zonder reden iemand afsnauw. Ik kan niet meer genieten van wat ik normaal juist leuk vind en het lijkt alsof er constant een grijze wolk boven mijn hoofd hangt. Ik weet eigenlijk wel dat er helemaal niets aan de hand is, maar ik kan het gevoel niet afschudden. Jarenlang heb ik niet geweten waarom ik me regelmatig ineens zo emotioneel voel en pas sinds het afgelopen jaar begin ik echt te begrijpen wat er gebeurt in mijn lijf. Ik probeer er zo veel mogelijk open over te zijn, zodat ik de steun kan vragen die ik nodig heb en omdat ik denk dat het helpt om over dit soort onderwerpen te praten. (Voor iedereen die dit ook vindt is de podcast van 'de menstruatiemeisjes' een aanrader).

Jammer genoeg beïnvloeden mijn hormonen me ook tijdens mijn reis en dat vind ik best lastig. Het staat me in de weg om te genieten van mijn avonturen, ik heb geen energie voor het reizen en het is moeilijker om de ruimte te creëren die ik nodig heb. Deze keer is het dal nog net wat dieper dan normaal, maar gelukkig is de jungle geduldig en is mijn nieuwe huisgenoot nog geduldiger. Een van de ochtenden zit ik ineengedoken aan de keukentafel. Ik heb mijn knieën opgetrokken en zit lusteloos een beetje te scrollen op mijn telefoon. Zonder reden voel ik me enorm verdrietig, de tranen prikken in mijn ogen. Ik weet dat ik in beweging moet komen en iets moet doen, maar het voelt alsof het gewicht van de hele wereld me naar beneden duwt. En dus blijf ik zitten. Etienne loopt langs en ziet mijn gezicht 'Are you okay?' Ik haal mijn schouders op en schud mijn hoofd. Hij loopt door en komt even later terug met onze dikke kat Lucifer in zijn armen. 'Hier, volgens mij kun je wel een kattenknuffel gebruiken.'

Mijn dagelijkse wandelingen in de natuur helpen ook om mijn zinnen te verzetten en te genieten van waar ik ben. Ik probeer de natuur op te zuigen als een spons. Ik wil bewust genieten van alle pracht waar ik nu doorheen loop, zodat ik alle indrukken op kan slaan en nog tijden met me mee kan dragen. Dat is best lastig, ik raak soms verdwaald in mijn eigen hoofd. De groene energie om me heen lijkt wel als 'ecstacy' voor mijn brein te werken en er komen allerlei nieuwe ideeën in me op waar ik het liefst meteen mee aan de slag zou gaan. Anderzijds werkt de wandeling ook juist kalmerend, wanneer ik rust en troost nodig heb. Natuur biedt altijd wat we nodig hebben.

Soms probeer ik bewust stil te staan bij wat ik voel, ruik, hoor en zie. Terwijl ik rustig doorloop voel ik de zweetdruppels op mijn voorhoofd, de drukkende lucht alsof ik een sauna inadem en mijn voet die prikt van een mierenbeet. Een mug landt op mijn nek, mijn voeten zijn droog en warm in mijn laarzen en ik stoot mijn tenen tegen een boomwortel. Ik ruik de geur van de vochtige grond en het constante rottingsproces van de jungle, een ondertoon van bloemen zweeft door de lucht en dan doorkruis ik de sterke zweetvoetengeur van een pekari spoor. Rechts van me schudden de bosjes en ik ben even bang dat ik net echt een pekari heb gekruist. Komt er zo direct een brullend monster de bosjes uit gestormd? Een paar weken geleden ben ik door een van de pekaries in het rehabilitatiecentrum aangevallen en ik ben eigenlijk niet klaar voor een herhaling… Toen ik het verblijf binnenging om Sacha haar voer te geven, kwam ze op me afgestormd. 'Die is blij om te eten!' dacht ik nog, voordat ze op mijn kuit afrende. Met een klap duwde ze haar stevige snuit tegen mijn been en ik voelde hoe haar kleine tanden op mijn huid in begonnen te knagen. 'No, stop! Go away!' riep ik, terwijl ik terugdeinsde. 'Wat is er?!' riepen Sam en Ellie, die achter me stonden, maar ik kon alleen maar snel het hek uitvluchten en de deur dichtdoen. Gelukkig was de schade beperkt, een scheur in mijn broek en een klein wondje in mijn been. De reden dat Sacha opeens door het lint ging? Niemand weet het… Eerder was een nieuwe pekari gearriveerd en die had haar kop vriendelijk tegen mijn benen geschuurd. Misschien raakte Sacha in paniek door de geur van deze indringer.

Nu sta ik sta doodstil en houd ik mijn adem in, klaar om te vechten of te vluchten. Het wordt weer rustig en ik loop voorzichtig door. Ik hoor de screaming piha's om me heen hun 'fietfiew' fluiten, het gezoem van muggen naast mijn oor en het lage brommen van een vlieg. Vogeltjes tsjilpen, de cicaden zorgen voor een constante zagende baslijn en ik hoor de brulapen in de verte afgaan 'wraaaaaaahhhhh!'. De hemel rommelt, zou er een storm aankomen? Ik schrik van een vogel die met een luid geflap naast me opvliegt en hoor boven me het gekrijs van de papegaaien.

Ik zie meer dan ik kan beschrijven om me heen. De natuur heeft alle mogelijke tinten groen en zo veel verschillende vormen. Ik zie palmen met brede waaierbladeren, klimplanten, loofbomen en varens. De grond ligt vol met bruine bladeren en de begroeiing naast het pad is ondoordringbaar. Ik passeer een enorme boom, met een doorsnee van minstens vier meter en stervormige wortels die geweldige schuilplekken maken. De stam hangt vol met lianen die tot op de grond reiken. Af en toe zie ik een glimp van blauwe hemel, tussen de bomen die in de hemel naar elkaar toe reiken. Een omgevallen boom creëert open ruimte in de lucht, maar wordt op de grond omringd door een wirwar van lianen, klimplanten en palmen. Aan een boomstam hangt een grote bruine bult, een termietennest. Een vlinder fladdert voorbij en mieren lopen in een treintje over het pad. Midden over het pad hangt een dunne sliert, een soort boomwortel, met daaraan een bolletje schuim. Dat is een eierzak van een kikker of een kever, ik weet het niet zeker. Verderop op het pad zie ik een enorme canetoad, zo groot als een voetbal. Ik heb nog nooit zo'n grote pad gezien. Hij zit doodstil, als een rotsblok. Wanneer ik dichterbij kom springt hij zwaar op, klautert met moeite van het pad af en verdwijnt in de bosjes. In het zand van het pad zie ik kleine groene zaadjes, paarse bloemetjes die van ver boven ons zijn gekomen en daarna het drietenige spoor van een tapir! Die is hier in de afgelopen dagen voorbij gekomen en heeft precies in het vochtige zand een paar voetafdrukken gemaakt. Wanneer ik bij de beek kom zie ik kleine ronde pootafdrukjes naast het water, alsof een coati na het drinken naar boven is geklauterd. Het hoogtepunt komt echter wanneer ik de beek oversteek. Vanaf de brug zie ik hoe Karel de kolibri herhaaldelijk boven het water blijft hangen, zich onderdompelt en dan wegzoeft. Het voelt als een cadeautje van moeder natuur.

En dan, tien dagen voordat mijn tijd in het regenwoud erop zit, ga ik toch nog even terug naar andere kamp. Een deel van mijn spullen ligt daar nog en ik moet met Sam en Dylan mijn project doorspreken. Eigenlijk wil ik niet weg uit deze fijne bubbel van Hoja 1, maar er zit niets anders op. En dus pak ik mijn spullen, stap ik in de boot en ga ik voor de laatste keer naar het rehabilitatiecentrum…

Lees in mijn volgende blog welke avonturen ik nog beleef in mijn thuis in het Amazonegebied! Fijne jaarwisseling allemaal!

Vorige week is er geen blog van mij online gekomen, excuses daarvoor. Nu moet ik ook zeggen dat er vorige week niet heel erg veel gebeurd is. Deze week trouwens ook niet en daarom schrijf ik deze blog over de afgelopen twee weken.

Mijn vorige blog ben ik geëindigd met de protesten in Peru. Later die week kwamen er wat meer nieuwsberichten Nederland binnen. Zo stond het in de krant en heeft het op verschillende nieuwswebsites staan. Alles was dicht en er was van alles gebeurd. Winkels die open waren werden geplunderd, ook winkels die niet open waren werden geplunderd, hier en daar werden er stenen naar taxi's gegooid. En op andere plekken in Peru was het allemaal nog veel erger dan in Cuzco. Honderden mensen zaten vast in Macchu Pichu of in de steden van Peru, aangezien er overal blokkades op de weg stonden en vliegvelden werden bezet door het leger. Dit is zo een hele week geweest. Dit betekende voor mij ook een hele week niet werken. Dit gaf mij de tijd om wat achterstallig werk te doen, zoals mijn schoolwerk. Je zou bijna vergeten dat ik daarvoor naar Peru was gegaan.

Toen was vorige week zondag en besloot ik een kerkdienstje mee te pakken. Ik voelde me niet heel lekker toen ik er heen ging, maar ik ging het proberen. Halverwege de dienst werd ik echt niet goed. Ik had al wat water gekregen, maar het was een hete dag met een warme zaal en maar weinig ventilering. Ik was nog verplaatst dichterbij de deur, maar het mocht allemaal niet baten. Ik voelde me verschrikkelijk. Alles was in het Spaans en aangezien dat al een uitdaging is (zeker het 'religieuze' Spaans, dat hoor je niet zoveel in het dagelijks leven) en ik me nu helemaal niet meer kon concentreren, besloot ik eerder naar huis te gaan. Ik voelde me hondsberoerd en dat werd thuis, in bed, niet echt beter.

Die nacht kwam er nog kortademigheid bij en dat vond ik best wel even eng. Ik besloot de dokter van school te bellen en zij gaf mij het nummer van een kliniek. Vanuit de kliniek kwam er een arts bij mij kijken. Uiteindelijk hebben we samen besloten dat ik mee zou gaan naar de kliniek. Per ambulance, want inmiddels was er een avondklok in Peru. Je mocht niet naar buiten tussen 20uur en 4uur. Gelukkig in dit soort gevallen wel. Daar werden er wat bloedtesten gedaan en kreeg ik een coronatest. En jawel, ik had COVID te pakken... Door de hoogte en de belasting op mijn longen werd ik kortademig, had ik koorts, voelde ik me misselijk, kon mijn hoofd wel uit elkaar klappen en had ik veel spierpijn. Nu ik in het ziekenhuis was, mocht ik niet zomaar weg. Ik ben uiteindelijk op dinsdagmiddag weer ontslagen uit het ziekenhuis na heel veel paracetamol, antibiotica en vocht in mijn aderen te hebben gekregen.

Inmiddels is het vandaag Kerst en zou ik dat eigenlijk aan het strand gaan vieren. Hier had ik erg naar uit gekeken. Dat zou een hele ervaring zijn. Helaas kon door de protesten Gijs niet komen en kon ik ook niet gaan reizen. Ik ben nu dus nog lekker in Cuzco en Gijs in Nederland. Gelukkig heb ik door de maanden heen vrienden gemaakt en ben ik niet alleen deze Kerst. Toch loopt het nu allemaal net even anders dan gepland. Het is niet anders. Door het thuisgevoel een toch beetje te creëren heb ik gisteren heel de middag in de keuken gestaan om te proberen de Nederlandse traditie na te bootsten. Zo heb ik zelf geprobeerd stokbrood te maken, pasteitjes te maken en ragout te maken. Vooral de pasteitjes waren een uitdaging, aangezien ze ook geen bladerdeeg kennen in Peru. Dit moest ik dus ook zelf maken.

Vanuit Peru wens ik jullie allemaal een hele fijne 1e en 2e Kerstdag toe en een goede jaarwisseling. Tot in 2023!

Op dit moment ben ik in het Amazonegebied van Peru, op dezelfde plek waar ik in 2020 ook was. Ik verblijf de komende maanden in Hoja Nueva, een conservatie-organisatie en dierenopvangcentrum midden in de jungle.

De boot glijdt rustig door het bruine water, begeleid door het luide gebrom van de motor. Ik zit zo ver mogelijk naar voren, nog net onder het plastic dak, en kijk langs de punt hoe we ons een weg over de rivier banen. Het is zonnig vandaag, met her en der een witte wolk boven het diepe groen dat ons omringt. De wind voelt koel op mijn gezicht en mijn haren, die inmiddels al een stuk langer zijn dan toen ik van huis vertrok, wapperen om mijn gezicht. Het is een verademing na de drukkende warmte van de wandeling naar de aanlegplaats.

Paulo*, de conciërge van Hoja Nueva, wijst naar een hoge slanke boom aan de rivierkant waar een groep rode stipjes verspreid over de takken zit. Ara's! Een tweetal papegaaien komt net aanvliegen; ik zie hun kenmerkende lange slanke staarten en brede vleugels, ik hoor hun schrille gekrijs en het klinkt alsof ze al jaren kettingroken en constant met elkaar in discussie zijn. Dit zijn de meest luidruchtige vogels die ik ken. 'Ze zijn klei aan het eten,' zegt Paulo en hij wijst naar het modderige klif verderop. Ara's staan er inderdaad om bekend dat ze klei eten om gifstoffen vanuit hun voedsel te neutraliseren. Ze zijn daarom vaak in grote groepen te vinden op zogeheten colpa's of kleilik plaatsen. Althans, zolang er nog 'grote groepen' zijn. De prachtige papegaaien zijn hevig bedreigd door hun populariteit in de illegale dierenhandel en de snelle verwoesting van hun habitat. Gelukkig kunnen we ze hier nog even bewonderen.

Er schieten kleine vogeltjes over het wateroppervlak als glinsterende zilver-blauwe lichtflitsen. Ik bestudeer de zandbanken aan de kant van de rivier. Als je geluk hebt betrap je daar dieren die naar de waterkant komen. Jaguars willen nog wel eens zonnen op het strand en capibara's badderen in het water. Ik zie een wolk geel, groen en oranje vlindertjes opstijgen van het zand, als een kleurrijke verzameling geluk. Er rent een hertje over een van de stranden, opgeschrikt door het geluid van onze boot. Een schildpad op een boomstam in de rivier steekt zijn kop naar de zon uit. Er zit een vlinder op het puntje van zijn neus. Ik voel een geluksbubbeltje in mijn buik opstijgen en ik glimlach; het is weer een heerlijke dag in het regenwoud.

De afgelopen weken zijn voorbij gegleden zoals weken dat doen op reis: elke dag voelt als een oneindig avontuur en is tegelijk in een oogwenk voorbij. Elke dag brengt waardevolle ervaringen en gesprekken, lessen om te leren over Peru, over de natuur en over mezelf. Het is een van mijn favoriete aspecten van het reizen: lekker tijd buiten mijn comfortzone doorbrengen. Niet voor niets is de ondertitel van mijn toekomstige boek 'leven en leren op reis'. In Nederland voelt het soms alsof ik veel moeite moet doen om mijn overactieve brein genoeg stimulatie te bieden; in een omgeving waar alles bekend is kost het een nieuwe baan, uitdagende hobby, leuk uitstapje of interessante cursus om weer echt geprikkeld te worden. Thuis omringen we ons met veilig en vertrouwd en is het makkelijk om te vergeten hoe het voelt om onzeker te zijn, om niet te weten hoe iets werkt of wat er precies gaande is. Het ongemak is echter waardevol en op reis hoef ik alleen maar aanwezig te zijn om dat te ervaren.

En dat terwijl het leven in ons junglekamp in de praktijk vaak helemaal niet zo ‘avontuurlijk’ is. De dagen kabbelen voort in de normale routine, met elke dag kleine geluksmomenten. In een dierenopvangcentrum draait alles om de beestjes. Hongerige dieren kan het niets schelen dat het weekend is en dat je graag wilt uitslapen, hun schema gaat onveranderd door. Bij Hoja Nueva is er geen werk/privébalans, elke dag is een routine van voeren en schoonmaken en allerlei taken ernaast. Relaxen gebeurt tussendoor, wanneer het werk het toelaat. Ik probeer te helpen waar ik kan, door te assisteren met het voeren van de dieren of te helpen met hun verrijkingsprogramma’s. Wilde dieren die in gevangenschap opgroeien lopen het risico om verveeld te raken, wat kan leiden tot lethargie of obsessief gedrag als ijsberen of krabben. Het is daarom belangrijk om de dieren op allerlei manieren te stimuleren, door hun verblijven interessant te maken, door hun voer op verschillende manieren aan te bieden en door natuurlijke gedragingen mogelijk te maken.

‘Willen jullie helpen met een knutselproject voor Eywa?’ vraagt Dylan op een ochtend aan Ellie* en mij. We zitten in het kantoor en ik probeer te werken aan het informatiepakket dat ik voor Hoja Nueva schrijf, maar dit is natuurlijk interessanter. We springen allebei enthousiast op. ‘Eywa is de laatste tijd veel aan het roepen, dus ze kan wel wat afleiding gebruiken,’ legt Dylan uit en hij omschrijft wat de bedoeling is. Alsof ze weet dat we het over haar hebben klinkt vanuit de verte een doordringende fluittoon. Wie wist dat een baby-tapir zo’n geluid kon produceren?! Ondanks Eywa’s prachtige enorme verblijf midden in de jungle laat ze regelmatig van zich horen. Dat kan zijn omdat ze honger heeft (het liefst zou ze de hele dag door eten), maar is ook omdat ze aandacht wil. Normaal zou een moedertapir jarenlang met haar kalf op stap zijn, maar Eywa is zo’n zorgeloze jeugd niet gegund. Een paar maanden na haar geboorte werd haar moeder gedood door bewoners uit de omgeving en de kleine Eywa (toen nog zo groot als een flinke kat en prachtig bruin-wit gestreept) werd meegenomen als levende knuffel voor de kinderen. Nu wordt er bij Hoja Nueva met man en macht geprobeerd om haar de beste kans op een wilde toekomst te geven. En dus gaan Ellie en ik aan de slag.

We snijden bieten en zoete aardappels in dunne plakken en maken voorzichtig een gat in het midden van elke plak. We schaven een tak van een palmboom totdat het een gladde stok is en rijgen de rode en oranje schijven een voor een aan de tak. Het resultaat is… een groentespies!

Ellie en ik lopen samen het paadje af naar de deur van het verblijf. ‘Eywaaaa!’ roep ik de baby en op een drafje komt ze naar ons toe. Inmiddels begint ze al een flinke dame te worden en ze heeft een mooie ronde buik en kleine hoefjes. Haar wollige gestreepte baby-vacht wordt langzaam vervangen door de stugge grijze haartjes van een volwassen tapir, alhoewel ze nog steeds vrolijke witte vlekken en strepen heeft. Ze heeft een slurfje met enorme neusgaten dat ze nieuwsgierig naar ons uitsteekt en haar kleine oogjes glinsteren opgewekt. Ik aai haar kin, laat haar aan mijn handen snuffelen, en krab achter haar beweeglijke oren.

We vinden een goede plek om de groentespies op te hangen en Ellie begint de creatie vast te knopen. Eywa is achter ons aan gehuppeld en snuffelt aan mijn enkels. ‘Hee!’ giechel ik als ik haar grote roze tong over mijn been voel raspen. Ze kijkt me een seconde indringend aan, buigt zich weer naar mijn enkel en begint me af te lebberen. Haar warme tong krult om me heen en ze duwt haar slurfje tegen mijn huid. Ik grinnik. Blijkbaar heeft Eywa een zweet-fetish.

Terwijl Eywa geniet van haar zoutsupplement hangen we haar speelgoed op. Dan trek ik mijn voet weg van haar snuit. ‘Kijk eens hier baby!’ zegt Ellie en ze duwt de tapir met haar neus richting de groente. Eywa rekt haar nek uit en tast met haar slurf naar een biet. Haar grote voortanden worden zichtbaar, ze hapt naar de spies. De rode schijf draait een rondje om de stok, maar laat zich nog niet pakken. We staan een tijdje vertederd te kijken hoe ze probeert en probeert om een hap te nemen, totdat het haar lukt een van de schijven los te trekken en op de grond op te peuzelen. De baby gaat lekker snoephappen en wij zijn blij.

En zo wordt voor alle dieren regelmatig iets extra’s gedaan. In het verblijf van de schildpadden leggen we grote palmbladeren, zodat ze meer verstopplekken hebben. Jasper de kinkajou krijgt nieuwe lianen om aan te klimmen. De wilde katten krijgen een levende kip om op te jagen. De coati’s voeren we de sprinkhanen die normaal in onze toilet leven. Met hun kleine handjes grijpen ze de insecten behendig vast, ze onthoofden ze met een luid gekraak en eten de sprinkhanen als knapperige chipjes op. En de pekari's? Nou, die houden van douchen!

Samen met Philippe* sleep ik een tuinslang over de paden naar de verblijven. Ik steek de slang door het hekwerk en knijp in het uiteinde om een brede spray te maken. Papa (als in ‘aardappel’ in het Spaans) komt op z’n korte pootjes aangeraced, duwt de andere varkentjes opzij en draait zijn kont in het water. Genietend maakt hij een paar rondjes en richt dan zijn gezicht recht in de spray. Met een gelukzalige glimlach (ja, zo ziet het er echt uit!) laat hij het water over zijn neus en in zijn bek glijden. Ik heb nog nooit zo’n blije big gezien. Ik laat het water een paar modderpoelen vormen zodat ze lekker kunnen rollebollen, terwijl ik tegelijkertijd mezelf probeer te beschermen voor het legertje muggen dat op mijn armen, schouders en nek landt. Dan trek ik de waterslang door naar het achterste verblijf, waar Thomas en Lucy wonen. Thomas is ons brullende varken; wanneer hij hoort dat zijn eten eraan komt stoot hij een verschrikkelijk gegil uit, alsof hij doodgaat van de honger als we niet doorlopen. Het water vindt de held op sokken echter nog spannend en hij rent opgewonden heen en weer. Lucy komt me gedag zeggen en wanneer ze tegen het hek aan schuurt met haar achterste krabbel ik tussen haar borstelige haren. Opeens voel ik warm vocht over mijn handen stromen en vol walging zie ik hoe er melkachtige vloeistof uit een soort bult boven op haar rug spuit. Ieeeeeel, wat is dit?!

‘Uh, Philippe? Lucy heeft een raar ding op haar rug en het lekt!' roep ik bezorgd. Misschien is het een ontsteking? Philippe lacht en legt uit dat het een geurklier is, pekaries markeren op deze manier hun territorium en bestendigen hun sociale bindingen door met hun hoofd over elkaars rug te wrijven. Ik lach beschaamd. Een geurklier bovenop hun rug? Dit heb ik nog nooit gehoord! Ik kijk nog eens goed naar Lucy. Haar stugge haren staan recht overeind en ik zie de lichtroze huid er tussendoor. De klier ziet er gezwollen uit, als een verdikking op de rug met een vochtige opening. Het lijkt een beetje op een tepel. Waarschijnlijk heeft ze nu haar vruchtbare periode en laat ze aan de mannetjes weten dat ze klaar is voor een feestje door extra geurstof te produceren. Voorzichtig breng ik mijn handen richting mijn gezicht en adem in. Oeh grote fout, dat stinkt! In het bos heb ik al vaker de geur van pekari geroken op de paadjes die de wilde varkens gebruiken om onze wandelpaden over te steken. Daar hangt dan een muffe zurige geur, als de stank van een ongewassen lichaam. De geur van mijn handen is nog vele malen sterker en ik kan niet wachten om mijn handen heel vaak met zeep te wassen. Tegelijk moet ik ook wel lachen om mezelf… ondergesprayd worden door een zwijn, wie kan dat nou zeggen!

Een paar dagen na mijn terugkeer uit Cusco vraagt Dylan of ik een tijdje ‘stroomafwaarts’ zou willen doorbrengen. Naast de wilde dieren in het rehabilitatiecentrum vangt Hoja Nueva ook honden en katten op die bijvoorbeeld in het regenwoud gedumpt worden vanuit de boerderijen in de omgeving of die in Puerto Maldonado als grofvuil worden achtergelaten. Soms onderscheppen ze iemand die zijn hond in de rivier aan het verdrinken is of vinden ze een nestje kittens in een vuilnisbak. Deze beestjes verblijven in het junglekamp Hoja 1 verderop aan de rivier en worden verzorgd door een Amerikaanse medewerker, Etienne*. Om hem niet alleen op die afgelegen plek achter te laten wordt er steeds iemand die kant op gestuurd als gezelschap. Ellie is net terug en Sioned* is al een paar weken daar, dus ik had al verwacht dat ik binnenkort gevraagd zou worden. ‘Kunnen Ellie en ik eerst samen gaan, zodat we samen met Sioned een filmavond kunnen houden?’ vraag ik Dylan. Hij knikt: ‘Als Ellie en Sioned dat ook willen lijkt dat me prima.’

Het pad naar Hoja 1 herken ik nog van mijn tijd hier drie jaar geleden.Toen woonde ik een paar weken in het kamp, nadat LPAC (de organisatie waar ik eigenlijk verbleef) verlaten werd vanwege de pandemie. Nu treed ik letterlijk in mijn eigen voetsporen, over het slingerpaadje langs de beek, voorbij de enorme hardhoutboom, via de hangbrug met het bordje dat zegt ‘Welcome to Hoja Nueva!’ naar het kamp. Hoja 1 is gebouwd als een groot houten huis zonder buitenmuren. Als je de traptreden aan de voorkant op loopt kom je in een gezellige centrale ruimte, met houten ligstoelen, een pingpongtafel en hangmatten. Er is een ruime keuken met een boomstam als ‘kookeiland’ en een lange eettafel met houten banken. Een trap midden in de woonkamer leidt tot een open eerste verdieping, waar vier slaapkamers zijn gemaakt. De muren zijn beschilderd met jungledieren in allerlei kleuren en er hangen vlaggetjes aan de reling boven de woonkamer. Beneden zijn nog vier kleine slaapzalen en via een loopbrug kom je bij de badkamers aan de achterkant van het huis. Het composttoilet is een eindje in de jungle achter het huis en om er te komen loop je langs het volleybalveld en de (inmiddels verlaten) varkensverblijven.

Wanneer we aan komen lopen klinkt er een koor van geblaf en gehuil; de honden begroeten ons. Alle veertien honden zitten op dit moment in quarantaine vanwege een of ander mysterieus virus dat ze doet overgeven en de helft van de benedenverdieping is dus gebarricadeerd met kippengaas, oude matrassen en allerlei spullen om de constructie bij elkaar te houden. De hangmatten die vroeger her en der hingen zijn weggehaald. Terwijl ik Sioned gedag zeg kijk ik het vertrouwde huis rond. Het is bekend, maar toch ook anders. Ik schrik ervan hoe vervallen het kamp eruit ziet, het volleybalveld staat vol plantjes, de tuin is opgegeten door de jungle en ik kan de plantenbedden niet meer onderscheiden. Drie jaar in het regenwoud zorgt voor een nieuwe wildernis.

Ik neem mijn intrek in een van de slaapkamers boven (een hele kamer voor mezelf!) en terwijl Ellie en Sioned avondeten maken klets ik met Etienne. Wanneer Sioned en Ellie over een paar dagen teruggaan naar het andere kamp, blijf ik alleen met hem achter. Ik vind het best spannend om in een keer zo intensief met een vreemde samen te wonen; wat als we het niet goed met elkaar kunnen vinden? Daarom heb ik Ellie al uitgehoord over hem en mijn eerste indruk is dat alles wat ze gezegd heeft waar is: Etienne lijkt een aardige, beleefde, betrokken vent. Hij is opgegroeid in Chicago, maar heeft een Franse vader en een Colombiaanse moeder en het is te merken dat hij een brede culturele basis heeft. Hij is net klaar met zijn studie biologie en heeft een tussenjaar genomen om wat werk- en levenservaring op te doen. De afgelopen vijf maanden heeft hij hier in het regenwoud gewoond en gewerkt als coördinator van dit kamp. Hij is verantwoordelijk voor de faciliteiten, begeleidt vrijwilligers, doet onderzoek en zorgt voor de dieren. In al zijn tijd hier is hij niet weg van Hoja 1 geweest en de enige mensen die heeft gezien zijn degenen die hier op bezoek kwamen, maar begin januari zit zijn werk erop en keert hij terug naar huis. Dat zal nog eens een cultuurschok zijn!

Het valt me meteen op hoe veel warmer de sfeer is in dit kamp, te danken aan het gezellig huis en natuurlijk het gezelschap. Samen met andere jonge reizigers is het meteen gezellig. We eten linzenburgers en kijken een suffe datingshow die Ellie heeft gedownload. Ik heb vanuit Cusco een pak wijn en chocolade met verschillende smaken meegenomen en dus houden we tot diep in de nacht een 'chocoladeproeverij'. We lachen samen en voeren goede gesprekken en het voelt alsof we een kleine familie vormen. Ik geniet. Reizen is voor mij ook deel uitmaken van een gemeenschap en de laatste maanden heb ik dat minder ervaren dan ik zou willen.

Ook de volgende dagen gaan we verder in dit gemoedelijke rustige ritme. In Hoja 1 heb ik het idee dat ik meer mijn eigen ding kan doen en die autonomie voelt fijn. Dan vertrekken Ellie en Sioned en wordt het ineens heel erg stil. Zonder het constante geklets van de meiden zullen we echt merken of Etienne en ik het met z'n tweeën redden…

De verhuizing naar Hoja 1 geeft me ook de ruimte en rust om meters te maken met het informatiepakket dat ik schrijf voor Hoja Nueva. Dat is ook wel nodig. Met de weken die voorbij schieten komt mijn vertrekdatum steeds dichterbij en ik ben nog niet zo ver…

Als vrijwilliger bij Hoja Nueva zijn er weinig verwachtingen voor hoe je je tijd indeelt en daardoor is het heel verleidelijk om lui te zijn. In het warme klimaat kost haasten veel energie en staat de natuurlijke versnelling altijd een stukje lager. Alhoewel de beestjes genoeg werk met zich meebrengen is er voor ons als vrijwilligers niet veel wat we mogen doen, daar zijn de vaste medewerkers voor. Ik wil het gras niet voor de voeten van Ellie wegmaaien en dus zijn er veel momenten dat ik eigenlijk helemaal niet zo veel doe. Tegelijkertijd is het mijn specialiteit om altijd druk te zijn en dat lukt me zelfs in het regenwoud. Iedereen die mij kent weet dat ik dol ben op to do-lijstjes en op dit moment staan er een paar vaste taken op: schrijven aan mijn blogs, werken aan mijn project voor Hoja Nueva en mijn professionele instagram-account (@opreismetjorvos) bijhouden. Ik zou ook graag aan mijn boek willen werken, maar maak daar in de praktijk weinig tijd voor. Ik vind het belangrijker om te genieten van deze bijzondere omgeving en gewoon te LEVEN. Urenlang achter mijn computer zitten kan ik altijd nog en doe ik liever in een minder gave omgeving dan hier. Het is een eeuwige strijd voor balans.

'Etienne, vandaag ga ik echt even goed aan de slag met mijn project!' kondig ik bij het ontbijt aan. Ik geef mezelf daarmee een stok achter de rug en daarna ga ik vol goede moed aan tafel zitten met mijn tablet en het kleine opvouwbare toetsenbordje dat ik speciaal voor deze reis heb aangeschaft. Als ik eenmaal aan het schrijven ben vind ik het eigenlijk heel leuk om bezig te zijn met mijn meesterwerk. Ik ontdek dat ik eigenlijk al veel kennis heb om te delen en het geeft me een goede reden om uit te zoeken wat ik nog niet weet.

Ik schrijf eerst over veiligheid in het kamp en beschrijf uitgebreid de risico's van verdwalen, beestjes om voor op te passen en jungleziektes om te vermijden. Ik geef tips voor hygiëne en verwerk alle feitjes en ervaringen die ik in mijn tijd hier heb verzameld. Zo schrijf ik bijvoorbeeld:

- Be respectful of all wildlife you encounter. You are a visitor in their house. At Hoja Nueva we don't disturb, hurt or kill wildlife. This includes animals that you might consider annoying or scary, like spiders or wasps. The only exceptions are mosquitos.

- Don’t stand directly under a tree that monkeys are perching in; they are known to pee and throw feces or sticks if they feel threatened, so stay out of the line of fire.

- Wild animals will generally avoid you. They will only try to attack you out of fear. So should you be scared of being eaten by a jaguar, caiman or anaconda? NO, you would be very lucky to see any big wild predators. Being attacked by one is highly unlikely.

- Watch out for bullet ants, very big black ants that look like wasps without wings. Their heads seem large compared to their body and they have a nasty bite. Their sting supposedly feels like being hit by a bullet and is one of the most painful insect stings recorded

In de sectie over leven in het kamp probeer ik enerzijds mee te geven wat ik zelf belangrijk vind en probeer ik anderzijds alle praktische aspecten van het jungleleven te belichten. Ik merk dat mijn toon bemoederend wordt, alsof ik een adviescolumn aan het schrijven ben. Zo geef ik de lezers mee:

- Living together in an isolated environment means it is important to invest in a positive group dynamic. You are (quite literally) stuck together and your experience at Hoja Nueva will be positively influenced by the relationships you build. Try to get to know the visitors and staff members around you, spend down time together, cook or eat together and be mindful of how you treat each other. A little friendliness can go a long way!

- Sadly there are no washing machines in the rainforest, which means you have to wash your clothes by hand. Timing is important, as doing laundry at the wrong moment (e.g. late afternoon or a rainy day) will mean your clothes will stay wet for a long time, will probably start smelling like wet dog and might grow mold. The best moment to do laundry is early morning on a sunny day, for maximum exposure to sun.

- Scrub your clothes to release dirt and/or sweat. You can rub fabric on each other or on your hand, or you can use a brush. You can also use a bar of soap instead of detergent.

Once your laundry is out there, it is up to the weather for the process to be successful (or not). If you notice rain coming, run to the laundry lines to take any clothes inside (including other people’s laundry); it takes longer to dry than to get wet.

- Take laundry inside during the night. Waking up to a downpour with your laundry still out there is a sad start of the day.

- Don’t worry about your bedding. Every now and then we send ‘big’ laundry to town.

Ik geef informatie over de dierverzorging, handvatten om effectief aan de slag te gaan bij Hoja Nueva en tips om in de natuur te wandelen. Mijn favoriete onderdeel is echter de sectie '10 things you are likely going to see, hear or smell in the jungle (and no, a jaguar is not one of them)', waarvoor ik allerlei leuke feiten opzoek over de bijzondere organismen om ons heen. De tien dingen om te zien, horen en ruiken zijn:

- De huacrapona palmboom, oftewel ‘penis palm’, vanwege de boom's bijzonder gevormde wortels.

- Wurgvijgen, bomen die om een andere boom heen groeien om uiteindelijk de originele boom te 'wurgen' en zelf enorme, creatief gevormde woudreuzen te worden.

- Blue morpho, grote felblauwe vlinders die niet echt blauw zijn. Hun kleur wordt niet veroorzaakt door pigment, maar door de weerkaatsing van het licht op de microstructuren in hun vleugels.

- Kapucijnapen, de meest beroemde aapjes vanwege hun rol in films en omdat ze vroeger door orgeldraaiers werden gebruikt. Zijn vernoemd naar de kloosterorde van de kapucijnen, omdat Portugese ontdekkingsreizigers hun manen op monikkenkappen vonden lijken.

- Slingerapen, deze grote zwarte apen hebben geen duimen omdat dat het slingeren in de weg zou zitten. Dat betekent ook dat ze elkaar niet kunnen vlooien.

-Screaming piha, een klein grijs vogeltje dat een herkenbare fluit voortbrengt. Het klinkt alsof er naar een knappe vrouw wordt gefloten. Het geluid is zo iconisch voor het regenwoud dat het vaak in films wordt gebruikt voor extra jungle-effect.

- Howler monkeys, het luidste landdier ter wereld. De enige aap in de Nieuwe Wereld die bijna alleen maar bladeren eet.

- Amazone bamboo rat, een knaagdier dat de meeste tijd doorbrengt hoog in de bomen en in bamboestengels. Heeft een blafferige roep die vaak ‘s nachts te horen is, maar wordt bijna nooit gezien doordat ze bijna geen 'eyeshine' hebben en heel traag bewegen.

- Macaws, enorme papegaaien waarvan de luide schrille roep vaak te horen is. Hebben hele specifieke eisen voor hun nestbomen en planten zich niet voort als die bomen er niet zijn.

Ook schrijf ik een hoofdstuk met achtergrondinformatie over conservatie, de regio en de oorspronkelijke bewoners die verderop aan deze rivier wonen. Het is een romantisch idee dat er nog nomadische stammen hier in het regenwoud wonen, levend op hun traditionele manier. Het bevestigt hoe afgelegen we zijn en hoe ongetemd de natuur is. De werkelijkheid is echter minder romantisch. De stammen, die hier ongeveer tien uur vandaan wonen, zijn zo’n 180 jaar geleden in vrijwillige isolatie gegaan om te ontkomen aan de genocide die samenging met de rubberextractie. Ongeveer 100 jaar later (mede onder druk van de VN) riep de regering een gebied van een miljoen hectare tot reservaat uit waar deze stammen ongestoord zouden kunnen leven. Er is niet veel bekend over hun levenswijze of zelfs hoeveel mensen zich in het gebied bevinden, want het is voor iedereen (inclusief de overheid) verboden het reservaat te betreden. Dat is ook niet aan te raden; indringers worden zonder pardon doorboord met pijlen of speren. Zo kunnen de stammen, die ook wel eens foutief ‘ongecontacteerden’ worden genoemd, op hun eigen manier blijven leven. De vrijwillig geïsoleerden komen zelf echter steeds vaker het reservaat uit en komen in gewelddadige conflicten met omringende bewoners terecht. Een mogelijke verklaring daarvoor is een toename van drugsroutes in het gebied, waardoor de stammen worden gedwongen te migreren. Dat is dan weer het nadeel van een gesloten gebied, er is geen toezicht mogelijk.

'Wil je me de legende van Chullachaqui vertellen?' vraag ik Paulo wanneer ik hem weer zie. 'Ah, Chullachaqui is zo populair bij de gringo's!' lacht hij en begint dan in hakkelend Engels te vertellen. 'Chullachaqui is een bos… uhm, bosgeest. Ja, de geest van het woud. En als je goed bent voor het woud, als je geen bomen kapt en geen dieren kwaad doet, dan helpt Chullachaqui je. Dan zorgt hij ervoor dat je niet verdwaalt en dat je altijd genoeg te eten hebt en als je iets wenst komt het uit. Maar als je niet goed bent voor het bos… Dan kan Chullachaqui je kwaad doen. Dan kan het zijn dat je in het bos loopt en ineens verdwijnt het pad. Of je denkt dat je weet waar je bent, maar eigenlijk ben je veel verder weg. Dan verdwaal je en kom je nooit meer terug.' Ik knik. 'Dus Chullachaqui is niet per se goed of kwaad en hij beschermt het bos?' 'Klopt,' zegt Paulo en hij vervolgt: 'Soms verschijnt Chullachaqui aan je, maar je weet niet dat hij het is want hij komt in de gedaante van iemand die je kent. Dus het kan zijn dat ik naar je toe kom in het bos en je meeneem ergens naartoe en eigenlijk ben ik het niet echt, maar is het Chullachaqui. De enige manier om te weten dat het Chullachaqui is, is door naar zijn voeten te kijken want hij heeft één dierenvoet. De naam Chullachaqui komt uit het Quechua, 'chulla' betekent één en 'chaki' betekent voet. Of je kunt…' Paulo maakt een gebaar met zijn handen alsof hij iets vastgrijpt. 'Je kunt zijn middel vastgrijpen, want daar is geen lichaam alleen maar kleren.' Ik ril en kijk naar het regenwoud om ons heen. Best griezelig, een geest met enge voeten die op een bekende lijkt en je de jungle in lokt… Paulo voegt nog toe: ‘Ik heb mensen ontmoet die zeiden dat ze met Chullachaqui hadden gevochten!’ Hij maakt een boksende beweging. ‘Als je met Chullachaqui vecht en je wint dan mag je een wens doen en die komt uit.’

Tussen alle prachtige en heerlijke en interessante kanten van Peru en de natuur hier, word ik er jammer genoeg ook weer aan herinnerd dat dit een Zuid-Amerikaans land is waar alles soms anders gaat dan in Nederland. Een aantal weken voordat ik naar Hoja 1 vertrek, zitten we aan de eettafel te praten als het gesprek uitkomt op criminaliteit. Ik kan me herinneren dat ik in Nederland nieuwsberichten heb gelezen over criminaliteit in Lima. De frequentie van gewelddadige berovingen op straat werd zo hoog, dat de Peruaanse overheid de noodtoestand uitriep. ‘Merk je daar veel van, wanneer je in Lima woont?’ Vraag ik aan Philippe, die uit de hoofdstad komt. Hij haalt zijn schouders op. ‘Ja, maar het is normaal voor ons.’ Dylan valt hem bij: ‘De overheid roept hier graag de noodtoestand uit, want dan tellen mensenrechten niet meer. In die periodes verdwijnen mensen gewoon zonder dat er ooit een haan naar kraait.’ Als Nederlander schrik ik van dit soort uitspraken. Hoe veel we allemaal ook kunnen vinden van onze eigen overheid, de noodtoestand uitroepen om mensen te laten verdwijnen is niet iets dat ik me in ons kikkerlandje kan voorstellen. Dylan doet er echter nog een schepje bovenop. ‘In de regio van Puerto Maldonado komt het nooit zo ver. De politie doet hier zo weinig, dat mensen het recht in eigen handen nemen. Hier worden criminelen gewoon levend verbrand. Dat is effectiever, want dan haal je het niet zo snel in je hoofd om een gewelddadige overval te plegen.’ Ik geloof mijn oren niet, ben ik in de middeleeuwen beland? Even weet ik niet wat ik moet zeggen en dan roep ik geschokt tegen Philippe, Paulo en de nieuwe dierverzorger ‘Wat vinden jullie daar dan van? Vinden jullie dit normaal?’ Met stalen gezichten halen ze hun schouders op. ‘Ja, dat is best normaal,’ zegt Paulo. ‘We zijn in Peru!’ ‘Maar in Bolivia zijn ze pas echt gek!’ Probeert Philippe het nog iets af te zwakken. ‘Daar hebben ze buurtwachten opgezet en doen ze heksenjachten en worden mensen levend begraven!’

Jammer genoeg laat Peru haar ware gezicht daarna nog veel publiekelijker zien. Op 7 december wordt de president van Peru afgezet en opgepakt nadat hij probeert het congres uit de macht te zetten en een coup te plegen. Zoals ik begrijp uit de nieuwsberichten trekt het congres de volledige macht over het land naar zich toe en beëdigt de vrouwelijke vicepresident. Drie jaar geleden heeft een Peruaanse taxichauffeur mij wel eens vol trots verteld over de manier waarop ze in Peru dictaturen weten te voorkomen. Dit is namelijk niet de eerste president die gearresteerd is. Het land is nu echter ook de macht van het congres zat, vooral omdat er in eerste instantie geen nieuwe verkiezingen worden uitgeroepen. En dus begint een onrustige periode vol demonstraties, protesten en geweld. Een week na de arrestatie van de president wordt de noodtoestand uitgeroepen. Op dat moment is Arequipa, een van de grote steden in Peru, al half verwoest, zijn er vliegvelden in genomen door demonstranten en zijn meerdere wegen in het land niet begaanbaar door wegblokkades. Er lopen protestmarsen door de straten en er is veel geweld. Door de noodtoestand kan het leger ingezet worden om (hardhandig) de situatie te beëindigen en toch blijft het nog een tijd chaotisch. Reizigers komen vast te zitten doordat treinen, bussen en vliegtuigen niet meer gaan en ik krijg netjes elke dag een e-mail van de Nederlandse ambassade met de laatste updates.

De situatie doet me denken aan mijn vorige keer in Peru toen het land ook tweemaal onrustig was en de noodtoestand werd uitgeroepen. Ik val wel steeds met mijn neus in de boter! In mijn eerste weken in Cusco escaleerde de situatie in Venezuela en voelde een groot deel van Zuid-Amerika de impact daarvan. Peru sloot tijdelijk de grenzen om de vluchtelingenstroom tegen te gaan. En begin 2020 zorgde de pandemie natuurlijk voor wereldwijde chaos. Peru sloot weer de grenzen, de noodtoestand werd uitgeroepen en reizen binnen het land werd onmogelijk. In beide situaties voelde ik gelukkig vooral vanaf een afstandje de invloed van de onrust. De onzekerheid voor wat er komen zou gaan, of reizen nog wel mogelijk zouden zijn en de bezorgdheid van mijn thuisfront lieten me meer weten dat er iets gaande was dan dat ik zelf in onveilige situaties terecht kwam. Zelfs al verstoorde Covid-19 mijn plannen flink, het grootste deel van die periode genoot ik vooral van het leven in het Amazone-paradijs en ging de buitenwereld aan mij voorbij. En ook nu merk ik in de dagelijkse realiteit niet zoveel van wat er allemaal gaande is daarbuiten. We zitten zo afgelegen in de natuur dat elke dag gewoon is zoals die altijd is: de vogels fluiten, de kikkers kwaken en de apen brullen. Wanneer ik aan Dylan vraag of de wegblokkades nog invloed hebben op de leveringen van onze goederen zegt hij nonchalant: ‘Nee, nu het leger betrokken is kunnen busjes met spullen gewoon door. De noodtoestand is “bad for democracy, but good for pigfood”.’ Nu is het dus vooral hopen dat de situatie binnenkort stabiel genoeg is om mijn reisplannen voort te zetten…

Terwijl mijn dagen in de jungle langzaam op z’n einde lopen, probeer ik vooral nog te genieten van al het moois om mij heen. Lees in mijn volgende blog weer over mijn avonturen in het regenwoud! En voor nu natuurlijk aan iedereen een jungelige kerst gewenst!

Vandaag is het alweer dinsdag. Dat betekent een werkdag. Maar toch ben ik nu een blog aan het typen. Dit komt onder andere door de politieke situatie op dit moment in Peru. Wellicht hebben sommige mensen hier al over gelezen, maar het belangrijkste is, is dat het met mij goed gaat. Ik merk er wel wat van, maar ik probeer er zo ver mogelijk uit de buurt te blijven. Hierover later meer. Ik ben overigens wel op mijn werk en ik ben deze blog aan het typen terwijl ik vergezeld wordt door ons werkkonijntje ´Blanca Bella Linda´ oftewel ´Witte Lieve Bella´

De titel van deze blog is namelijk ´Salkantay´. Afgelopen week heb ik de Salkantay gelopen. Dit is een wandeling die van Cusco naar Machu Picchu gaat. Zo´n 50km in totaal. Dit hebben we verdeeld in verschillende dagen. Het is een wandeling door de bergen met alle weertypes die je kan bedenken. Maar het was deze week ook 5 december, Sinterklaas dus. En dat hebben we gevierd. Zelfs in Cusco

Op 4 december heb ik samen met mijn huisgenoot en haar zus die hier een twee weken is kruidnootjes en een appeltaart met speculaaskruiden gebakken. Die hebben we meegenomen naar de Spaans school waar ik uiteindeljk nog uitleg heb gegeven over Sinterklaas. Het was een geslaagde middag en ik vond het heel erg leuk. Het is alleen heel gek om uitleg te geven over Sinterklaas terwijl ik in een hemdje sta en het alsnog bloedheet heb.

Na Sinterklaas gingen we starten met de Salkantay., De eerste dag zijn we van Cusco naar de start gebracht door een busje. Dit duurde ongeveer 2 uur in totaal. Vanuit daar gingen we zo´n 4 uur wandelen tot onze camping. Daar konden we nog een berg beklimmen om uiteindelijk bij Humantay uit te komen. Een heel mooi meer met een besneeuwde bergtop op de achtergrond. Dit meer is ontzettend populair onder reizigers, maar omdat wij aan het einde van de middag aankwamen waren alle toeristen al weg. Dit betekende dat wij mooie foto´s konden maken zonder vreemde mensen op de achtergrond.

Na een warme maaltijd gingen we naar bed. Een huisje met voor de helft een glazen dak. Het was een beetje bewolkt die nacht dus helaas, geen sterren kijken voor ons. Dit was uiteindelijk niet heel erg, want we waren ontzettend moe door het vroege opstaan en het wandelen door de bergen. Wel was het koud, en hoewel ik daar niet veel last van had, heeft mijn reismaatje (de zus van mijn huisgenootje) er wel veel last van gehad. Zij had die nacht maar weinig geslapen. Mijn huisgenootje daarentegen had een warm bed. Zij kon helaas niet met ons mee door een voedselvergiftiging. Zij zou later nog bij ons aansluiten.

De volgende dag zou de zwaarste dag worden en daar was niks aan gelogen. Een tocht van 22 km, waarvan de eerste 3 uur alleen maar omhoog lopen. Omhoog lopen in deze context is niet hetzelfde als wanneer je de dijk bewandeld bij mijn ouders. Dit is pittig steil. Na een wandeltocht van de 3 uur bereikte we de top. In totaal hadden we bijna 2km gestegen. Op de top was er ook nog sneeuw te vinden en sneeuwde het zelfs. Daarna was het allemaal naar beneden, wat op het eerste moment een makkie leek. Maar door de bewolking, mist, regen en sneeuw was de weg (voornamelijk stenen en modder) erg glad. Je moest dus goed uitkijken waar je je voeten neerzette, want voor je het wist was je sneller beneden dan dat je wilde.

Uiteindelijk kwamen we aan het einde van de middag kwamen we aan bij ons huisje. Een soort iglo met wederom een open dak. Ook nu waren we veel te moe om naar sterren te kijken en door onze warmte was het dak ook beslagen. Wederom geen sterren voor ons.

De derde dag was voor ons de dag om de groep te verlaten. Wij zaten in een groep die 5 dagen ging wandelen, maar wij hadden er maar 4. We zouden een halve dag gaan lopen naar de volgende camping en vanuit daar gebracht worden naar de andere groep. Dit was ook de dag dat we mijn huisgenootje weer zouden gaan zien.

Halverwege de middag kwamen we aan bij het meetingpoint en vanuit daar moesten we nog 3 uur lopen. Inmiddels zaten we helemaal onder de muggenbulten, ondanks de deet, want we hadden door de jungle gelopen. Maar het weer kan hier zo omslaan. Van ontzettend warm, gingen we weer naar ontzettend koud en hebben we 3 uur in de regen gelopen. Die nacht sliepen we in een hotel, dus dat was gelukkig warm. En dat was het zeker, met z´n 3en op één kamer.

De volgende dag gingen we naar Machu Picchu. Het hoogtepunt van de reis. Heen gingen we met de bus, want we hadden het klimmen wel gezien. Er werd ons verteld dat je lopend naar Machu Picchu kon, maar dan moest je 1800 traptredes nemen. Daar hadden we nog maar weinig zin in. Na twee uur te hebben gewandeld door Machu Picchu, gingen we weer terug naar beneden. We besloten dit wel te gaan lopen. Halverwege waren we heel erg blij dat we alleen maar naar beneden waren gelopen. Telkens als we even een pauze hadden, trilden mijn benen van vermoeidheid. Het waren 4 lange maar leuke dagen geweest. Het was een hele ervaring.

Toen we weer thuiskwamen en we over Plaza de Armas liepen zagen we veel protesten. Het bleek in een week tijd erg te zijn escaleerd. En dit is nog niet over. Op het moment is het vliegveld van Cusco dicht en hoor je overal op straat toeters en mensen schreeuwen. De sfeer is als stilte voor de storm, maar ik probeer me zo veel mogelijk erbuiten te houden. Ik loop naar mijn werk en weer terug naar huis en naar meer plekken ga ik op dit moment niet. Daarnaast wordt ik goed op de hoogte gehouden door mijn Peruaans netwerk wat ik inmiddels heb opgebouwd. Ik ben er dus niet zo bang voor. Het is alleen de vraag of ik volgende week naar Lima kan reizen, maar de situatie veranderd hier met de dag, dus daar is niks over te zeggen op dit moment. Er is in ieder geval geen reden tot paniek!

'Ik kwam gisteren thuis van stage en er stond een pakket voor mijn deur! Ik was zo blij en enthousiast, ik kon het bijna niet geloven. Mijn pakket waar ik inmiddels 2 en een halve week naar uit keek was er eindelijk. Ik hoefde niet meer naar het servicepunt (want daar was ik inmiddels helemaal klaar mee) en ik hoefde ook niet meer met DHL te bellen. De postbode had wel het adres gevonden van mijn buurvrouw maar niet die van mij. Ook al klinkt het verhaal een beetje gek, het maakt me niet uit want ik heb eindelijk mijn pakket.'

Dit bovenstaande stuk komt uit mijn blog van 16 maart 2018 (mocht je interesse hebben om dit helemaal te lezen, kijk dan bij reis 'Madrid' en dan reisverslag 'Het pakket (16-03-2018)'). In dit verslag kreeg ik eindelijk mijn pakket waar ik, zoals te lezen is, 2,5 week op heb moeten wachten. Dat is voor een Europese zending best wel lang. Nu was er hetzelfde aan de hand. Een paar blogs geleden schreef ik dat ik in Chili was en beide betaalpassen (normale bankpas en creditcard) waren ingeslikt in een pinautomaat. Na wat telefoontjes hier en daar was het geregeld. Mijn ouders zouden mijn nieuwe bankpassen opsturen en ik zou zolang geld halen via Western Union of lenen bij mensen.

Deze week was het dan eindelijk zover. Op woensdag kreeg ik van mijn moeder een screenshot dat bij in de app van PostNL stond dat ik de bezorger gemist had. Dit was een beetje raar, want in huis was altijd wel iemand. Ik besloot een beetje te gaan rond googelen en kwam al gauw op een postkantoor in het centrum van Cuzco tegen. Ik besloot de gok te wagen en met volle moed ging, maar ook een frisse tegenzin ging ik op weg naar het postkantoor.

Daar aangekomen bleek inderdaad mijn envelop daar te liggen! Het viel alles mee. Ik was even bang dat ik hetzelfde tafereel zou hebben als in Madrid, maar dit ging een stuk voorspoediger. Thuis aangekomen kwam ik erachter dat mijn envelop de reis niet helemaal had overleefd. Hij was helemaal doorweekt. Dit voelde ik eerst niet, omdat het postkantoor er een plastic hoes omheen had gedaan. In de envelop zaten tot mijn verbazing niet alleen mijn bankpassen. Ook had mijn familie er kaartjes in gedaan. Ook die hebben de reis niet helemaal overleefd, doordat de envelop zo nat was geworden. Ik heb nu dus kaartjes gekregen met schimmel erin, maar ergens heeft dat ook wel weer wat.

Verder is het de week van Sinterklaas. Als ik mijn telefoon open dan zie ik allemaal foto's van mensen die Sinterklaas aan het vieren. Ik heb dat gevoel totaal niet. Sowieso vieren ze hier geen Sinterklaas (hij moet daarvoor wel heel ver varen vanuit Spanje), maar ook de kerstsfeer voel ik nog niet. Normaal merk ik het wel aan mezelf dat het december is, maar nu totaal niet. Ik moest mezelf er zelfs aan herinneren dat het alweer december is. Als ik door het winkelcentrum loop dan hoor ik wel kerstmuziek. Maar als ik dan naar de etalages kijk, dan zie ik alleen zomerkleding als jurkjes, korte broeken en topjes (korter dan kort). Ik had van te voren wel bedacht dat het heel raar zou zijn om Kerst te vieren in de zomer, maar dit zat niet in mijn gedachte erbij. Echt het gevoel van de feestmaand heb ik niet, maar daarentegen ben ik gisteren (3 december) wel nog even roetveegpiet geweest. Dit was voor gezinnen waar een van de ouders Nederlands is. Dit is was toch een beetje anders dan dat ik gewend ben in Nederland. De kinderen krijgen er toch minder van mee en ze missen een beetje de magie van Sinterklaas. Voor hen is het vooral een enge man die cadeautjes komt brengen en een verhaal vertellen. Ook kenden ze geen enkel lied. De organisatie had oude Sinterklaasliedjes aangezet, ingezongen door een kinderkoor, maar daar had ik vrij snel verandering in gebracht. Ik heb even 'Jochem van Gelder' erbij gehaald en 'De club van Sinterklaas'. Na een anderhalfuur was het alweer afgelopen, maar ik vond het super leuk om te doen.

Morgen is het dan 5 december en dan ga ik nog Sinterklaas vieren met de Spaans school. Zometeen gaan we even een flinke dosis kruidnootjes bakken. Ook in Los Perros (de Nederlandse bar waar ik werk) gaan we nog Sinterklaas vieren. Toch nog een beetje een Sinterklaasgevoel dus!

Het tweede deel van de reis ging vrij voorspoedig en dat was vreemd. Het gaat namelijk nooit voorspoedig. Uiteindelijk kwam dan ook de plottwist, maar dat zal ik jullie nog even bewaren.

Met mijn vorige blog was ik nog in La Paz, vanuit daar zijn we naar Uyuni gegaan. Uyuni staat bekend om zijn zoutvlaktes. Die konden we dan ook nier overslaan. We hadden nog geen 24 uur in Uyuni, dus we besloten om een tour te boeken voor onze dag in deze, toch wel uitgestorven plek. De tocht duurde van 10uur 's ochtends tot 19uur met een uitloop tot 19.30, op papier. Dit zou perfect zijn want de bus vertrok weer om 21uur. Helaas wees de praktijk wat anders uit.

We vertrokken sowieso al 3kwartier later dan gepland. Daarnaast hadden we een gezin met 2 kleine kinderen in de auto. Dat is opzich niet erg, als de kinderen gewoon stil waren en ook zo genoten van de omgeving als wij. Uiteraard was dit niet het geval en hebben wij ongeveer 10uur naar een huilend kind geluisterd, wat meer klonk als een zeurderig huiltje. Ook was de zonsondergang meegerekend in de tijd. Die schijnt heel mooi te zijn. Schijnt, want die hebben wij niet gezien. Door opstuivend zand of mist was er niks van te zien. Opzich ook geen probleem, behalve dan dat onze medereizigers toch wilden blijven kijken, 'want stel je voor dat hij toch nog kwam'. Je raadt het al. Wij hebben een uur in de auto gezeten, met een huilend kind, starend naar de horizon waar niks te zien was dan opstuivend zand of mist. Al met al hebben wij wel ontzettend genoten van deze tour, maar er waren wat kleine details wat het net wat minder maakte.

Met de bus gingen we van Uyuni naar Cochabamba. Hier hebben we 2 nachten en 3 dagen doorgebracht. Het was lekker om even een paar dagen op dezelfde plek te blijven. Zo konden we de was weer even doen en ook even fatsoenlijk slapen in een bed, in plaats van een busstoel die net niet ver genoeg naar achteren kan. Hier hebben we de verjaardag van mijn huisgenootje gevierd. We zijn naar een meer gegaan waar we 's avonds de zon achter de bergen zagen verdwijnen. Onder het genot van een wijntje hebben we daar heerlijk even gezeten en geproost op haar verjaardag. Ook zijn we op zoek gegaan naar een berg met een meer. Dit was nog een heel avontuur.

Nadat we de vriendelijke hoteleigenaar hadden gesproken en hij die twee Nederlandse meiden ook wel gezellig vond, wilde hij ons erg graag helpen met alles. Zo konden we de dag van uitchecken de spullen in een andere kamer achterlaten en nadat wij een taxi voor onszelf hadden geregeld, vertelde hij in het Spaans precies aan de taxichauffeur waar we naartoe wilden. Eenmaal ingestapt gingen we op weg.

Via Google Maps probeerde ik een beetje mee te kijken of we wel de goede kant op gingen en al vrij snel had ik het gevoel van niet. Na ongeveer 2 uur rijden zei de taxichauffeur dat we er waren, maar het meer was in geen velden of wegen te bekennen. Daarnaast was mijn eindpunt heel ergens anders dan waar we waren. Ook zijn eindpunt was ergens anders, maar hij zei dat we er waren. Na nog wat rondjes te rijden op de berg zei ik tegen de taxichauffeur dat ik dacht dat het toch ergens anders was en ja hoor, daar gingen we weer. Op naar de andere berg, wat ook nog een uur rijden was vanaf onze huidige locatie.

Op deze locatie aangekomen vertelde de taxichauffeur dat het achter een heuvel was. Wij stapten uit en terwijl de taxichauffeur op ons wachtte tot wij terug waren gingen wij op zoek naar het meer. We hebben zeker water gevonden, maar we konden het geen meer noemen. We hebben wat foto's gemaakt en zijn lachend weer gegaan. Dit was wel weer een verhaal waard. Weer in het hotel aangekomen vroeg de hoteleigenaar hoe onze trip was. Ik liet de foto zien van het 'meer' en hij vertelde ons dat dat inderdaad niet het meer was en dat hij zich er ook een beetje voor schaamde. Hij heeft wel 100 keer zijn excuses aangeboden.

Vervolgens hadden we de was nog. Die moesten we nog ophalen. We vertelden dat we dat wilden gaan doen, maar de hoteleigenaar keek ons verschrikt aan. Met een bibberend stemmetje vertelde hij ons dat die allemaal al gesloten waren en dat we onze was niet meer konden ophalen. We hadden nog een uur om het te fixen, wat te eten en om naar de terminal te gaan. Ook dit keer was onze hoteleigenaar onze redder in nood. Hij ging even naar de wasserette bellen en hij kreeg het voor elkaar dat er iemand terug zou komen. Ze zouden wel meer geld gaan vragen dan wat er was afgesproken, maar wij wilden onze was terug dus dat was geen enkel probleem. Vervolgens bracht hij ons naar de wasserette, fixte hij dat we mindere hoefde te betalen aan extra geld en konden we daarna nog in zijn restaurant eten. In de auto terug naar huis had hij alvast een bestelling gedaan, zodat het klaar zou zijn als wij aankwamen. Verder vertelde hij dat hij nog sigaretten moest halen. Wij vonden het allemaal prima, hij had ons al zo goed geholpen. Ineens reden we een gebouw in. Wat bleek, in Bolivia heb je Drive Thru's net als bij McDonald's en andere fastfoodketens maar dan voor echt alles. Je kan bijna je wekelijkse boodschappen halen door de Drive Thru. Op het laatste moment hebben we toch nog onze ogen uitgekeken.

Inmiddels zit ik in de bus richting Puno. Ook onze terugweg ging niet helemaal zoals gepland. Bij de grens met Peru hebben we ruim 3 uur gewacht voor we weer verder konden. Ook zouden we een rechtstreekse rit naar Cusco hebben, maar dit is ook niet het geval. We moeten in Puno weer overstappen op een andere bus, die we uiteindelijk zelf opnieuw hebben gekocht. Als we dit niet gedaan hadden zouden we pas morgenvroeg om 8uur aankomen. Dit zou betekenen dat we 36,5 uur over het stukje Cochabamba naar Cusco zouden hebben gedaan. Nu is dat 5 uur minde. Al met al is het dus toch een typische Silvia reis geworden.

De nieuwe week startte op 24 oktober met een bezoek van de loodgieter. Voor de zoveelste keer werd er gewerkt aan een lekkend toilet. Het weekend hieraan voorafgaand had Ben het provisorisch verholpen, maar dit was natuurlijk slechts een tijdelijke oplossing geweest. Toen de cleaning lady op 24 oktober in alle vroegte verscheen en Ben haar middels gebaren duidelijk probeerde te maken dat wij in het weekend wederom wateroverlast hadden gehad, geloofde zij dit niet, aangezien alles toch seco was? Ja, dat het nu droog was kwam door onze voorbereidende werkzaamheden, zijnde de noodoplossing van Ben. Na nog een uitleg van mijn kant (Dees) belde zij uiteindelijk dan toch de loodgieter. Ook hij geloofde het verhaal niet en bovendien kregen we te horen dat hij geen vervoer had. Wij hadden ons dan ook al neergelegd bij het feit dat het niet verholpen zou worden. Verder lieten wij de poetsvrouw weten dat wij de vloeren vanaf nu niet meer zelf zouden dweilen en droogmaken. Mocht de loodgieter nog eens langskomen, dan zou hij zelf met eigen ogen wel zien dat de lekkage nog steeds niet was opgelost. De beste les is dat mensen zelf natte voeten krijgen en dan zou het euvel ongetwijfeld verholpen worden, maar…. Tot onze grote verbazing stond plotseling tóch de loodgieter op de stoep en werd de klus geklaard. Een hele nieuwe stortbak werd geplaatst. Hopelijk kunnen we nu dit boek sluiten en hoera….dat bleek inderdaad het geval te zijn.

En op 24 oktober gingen de protestdemonstraties van de studenten van de universiteit weer verder. Dit keer hadden niet alleen de studenten zich verzameld bij de rectorado, zijnde het kantoor van de rector/provoost, doch ook de ouders van de studenten. De politie stond paraat met wapenschilden. Diverse mensen hadden stokken bij zich. De hele dag hing er al een bepaalde spanning in de lucht. Het was akelig rustig op straat, er was geen taxi te bekennen en ondernemers sloten hun deuren uit angst voor relletjes. Inside information leerde ons dat buspassagiers geen toestemming kregen om per bus de stad in te komen. Men werd geacht om de laatste kilometers te lopen.

Verder werden alle buspassagiers gecontroleerd op wapens. Er werd namelijk gevreesd dat wapens wellicht gebruikt zouden kunnen worden tijdens de protestdemonstraties. In onze beleving moet de rector, Antoni Jeri, het toch behoorlijk heet onder de voeten krijgen. Echter: Iedereen verwacht dat hij op zijn post blijft zitten en niet vertrekt. Een dag eerder waren wij op straat aangesproken door een wildvreemde vrouw die haar zorgen uitte als het ging om de vreselijke situatie op de universiteit. De naam Antoni Jeri viel, maar uh…...wij begrepen niet waarom zij ons aansprak. Misschien associeerde zij deze Gringo’s (Ben en Dees) met universiteit UNSCH.

Ook op 25 oktober gingen de protestdemonstraties van de studenten van de universiteit gewoon door. Dit keer overtrof het de andere keren. Er was niet alleen sprake van demonstraties, maar op een gegeven moment gebruikte de politie ook traangas. De studenten op hun beurt richtten vernielingen aan en maakten zich schuldig aan brandstichting. Meubilair werd uit een kantoor gehaald en in brand gestoken op straat. Dit alles gebeurde onder ons raam. Wij zaten er middenin (gelukkig wel binnen!) Het was erg attent dat Ulises (een INDI teacher en cursist van onze Engelse conversatieclub, alsmede onze contactpersoon) ons belde met de vraag of alles met ons in orde was. Twee dagen lang stond dus alles in het teken van UNSCH (Universidad Nacional San Cristóbal de Huamanga).

Nog meer achtergrondinformatie aangaande de studentenprotesten: Op die bewuste 25 oktober kwam een groep studenten de universiteit binnen en staken de deuren van de rectorado (rectoraat/kantoor rector/provoost) in brand, als protest tegen de eis tot ontslag van de rector, Antoni Jeri en twee vice rectors. Ook werd er ingebroken in de rectorado en werd er met meubels gesleept die vervolgens verbrand werden. Volgens de jongeren hebben de autoriteiten geen rekening gehouden met de eisen van de studentenpopulatie. Dit nadat de studenten hadden aangetoond dat er veel tekortkomingen zijn op de campus, zoals een precaire infrastructuur, onvoldoende eten op de mensa en andere educatieve diensten. De 3000 protesterende studenten gaven aan dat de staking 48 uur zou duren.

Als de autoriteiten echter geen commentaar geven op de zaak, kan de staking voor onbepaalde tijd duren. De demonstranten hadden verschillende toegangswegen geblokkeerd. Ook sloten sommige scholen hun deuren en boden ze virtuele lessen aan. Eigenaren van lokale bedrijven en burgers zochten een veilig heenkomen en bleven thuis om ongelukken te voorkomen. Overigens: Het bleek dat zich ook raddraaiers in de menigte hadden gemengd met het doel om relletjes te veroorzaken. Bovendien was er op die bewuste avond een belangrijke voetbalwedstrijd tegen een club uit Lima die ook bekend staat vanwege de vele hooligans.

Op 25 oktober kwamen er potentiële bewoners kijken naar het appartement van de universiteit, alwaar wij wonen. Dat is de afgelopen tijd wel vaker gebeurd, maar even vaak haakte men dan weer af. Nu vernamen wij van de poetsvrouw dat er met ingang van 1 november 4 personen bij ons in het appartement zouden komen wonen. Wij gingen ervan uit dat de mensen niet tevreden zouden zijn. Keuken en badkamer zijn namelijk in slechte staat. Toen Ben bovendien nog liet weten dat de douche erg frio is en vervolgens grote plastic flessen met warm water liet zien, moge het duidelijk zijn dat men niet erg enthousiast was. Je zag de mensen denken: ‘Hoe kunnen die Gringo’s (wij dus) hier wonen?’ Tsja….wij zijn nu eenmaal van het type ‘niet klagen, maar dragen’ en hebben natuurlijk 7 jaar Ghana-ervaring achter de kiezen….hahaha!

Tot onze verbazing hadden de mensen toch genoegen genomen met de accommodatie. Zonder enige vorm van communicatie, stonden er plotseling op 26 oktober 6 klusjesmannen op de stoep die rigoureus aan de slag gingen. Keukenkastjes en afzuigkap werden opgehangen, badkamer werd gecontroleerd en douchekop zou nog worden vervangen, toilet in washok (ruimte van poetsvrouw) werd vernieuwd enz. enz. Waarom kan het nu wel? Ongetwijfeld omdat wij nooit geklaagd hebben! (Behalve toen we vanwege lekkages tot de enkels in het water stonden). Overigens: Over een toiletpot gesproken: Op de binnenplaats worden altijd spullen gedumpt waarvan men niet weet wat men er mee moet doen. Er wordt dus nooit iets opgeruimd.

Toen wij 6 jaar geleden hier waren, stonden er al oude toiletpotten op deze binnenplaats die er nu dus nog steeds staan en de huidige toiletpot wordt er gewoon weer aan toegevoegd. En over 6 jaar zal er nog steeds niets zijn opgeruimd, maar goed…..this is Peru….En over een afzuigkap gesproken: De twee elektriciteitsdraden gaan hier dus gewoon rechtstreeks in het stopcontact zonder stekker. Als Ben de poetsvrouw wijst op deze gevaarlijke situatie, haalt zij in eerste instantie haar schouders op en zie je haar denken: ‘Gringo, waar maak je je druk om?’ Na enig aandringen van onze kant belooft zij iemand ernaar te laten kijken.

Een gedeelte van 26 en 27 oktober was er geen water……….Op 29 en 30 oktober (weekend) was er zelfs de hele dag geen water….De enige mogelijkheid was om drinkwater te kopen in de supermarkt in flessen van 7 liter. Als er op maandag 31 oktober wederom geen water is, bespreken we dit met poetsvrouw Gladys. Zij kan ook geen kant op. Voor haar schoonmaakwerkzaamheden heeft zij natuurlijk ook water nodig. Zij begon te bellen met haar netwerk van de universiteit en toen werd duidelijk dat de universiteit de waterrekening niet had betaald. Bekend probleem voor ons in de Derde Wereld. Niet betalen voor water, elektriciteit of internet? Dan afsluiten die boel! Wij sjouwen wederom met grote flessen drinkwater, zodat we water hebben om een toilet door te kunnen spoelen, om te kunnen douchen, te kunnen afwassen e.d. Het enige voordeel is dat we de vele lege plastic flessen kunnen inleveren voor het goede doel, zijnde SOS Kinderdorpen, alwaar wij vrijwilligerswerk hebben gedaan. Maar dan….hoera….op 31 oktober in de namiddag kwam het water weer terug!

27 oktober: Eén van onze studenten van lerarenopleiding Lourdes, Mikel genaamd, had ons een tijd geleden gevraagd om vandaag naar zijn stageschool te komen. De naam van deze school luidt: Maria Parado de Bellido en was voor ons te voet te bereiken. (Overigens: Maria Parado de Bellido was een inheemse Peruaanse revolutionair tijdens de strijd voor onafhankelijkheid van Spanje). Welnu…De activiteit die vandaag op deze school op de rol stond, was een talent show in singing. (Karaoke). Wij werden geacht om te jureren.

In eerste instantie zou dit event plaatsvinden op 28 oktober, maar uiteindelijk werd dit een dag vervroegd. Tevens moesten we op de ochtend van de talentshow onze gegevens doorgeven: Namen, beroepen, nationaliteit, leeftijden, vrijwilligerswerk wereldwijd e.d. Dit was ook altijd aan de orde in Ghana: Altijd weer die vorm en buitenkant (terwijl wij denken: Focus meer op de inhoud!), but….we love Peru….! Het hele spektakel zou duren van 16.00-tot 19.00 uur.Toen we thuis vertrokken, waren wij er heilig van overtuigd dat wij de locatie wisten te vinden. Nee dus….Er bleek een school te zijn met de naam Maria Parado de Bellido maar ook een technisch instituut met dezelfde naam. Wij waren dus aanbeland op het instituut in plaats van op de school. Dus werd Mikel gebeld. Hij kwam ons halen op het instituut en samen namen we een taxi naar de school. Zijn stageschool bevond zich vlakbij ons appartement. Toen wij iets te laat arriveerden zat de hele buitenruimte al gevuld met leerlingen die ons allemaal verwachtingsvol aanstaarden. En zoals altijd moesten de Gringo’s weer plaatsnemen achter de hightable. Het voelt om terug te zijn in Ghana. Toen moesten wij als Siliminga’s in Noord-Ghana en als Obruni’s in Zuidwest Ghana ook altijd achter de hightable zitten als er aktiviteiten waren…..hahaha….! Voor de drie juryleden (waaronder wij beiden) stonden kleine lessenaartjes klaar die op een afstand van elkaar stonden. Wij werden welkom geheten door de schoolleiding. Toen duurde het toch nog wel een half uurtje voordat er eindelijk werd begonnen met de talentshow. En vanzelfsprekend werd er gestart met het zingen van het Peruaanse volkslied (staande, hand op het hart): Somos Libres, Seámoslo Siempre. (Wij zijn vrij, laten we altijd vrij zijn). Wij werden geacht om de zangcompetitie te beoordelen op de volgende onderdelen: Punctuality, proper presentation (o.a. body expression), correct pronunciation and vocalization, interpretation, synchronization and harmonization (rhythm and harmony), duration of the interpretation en uiteindelijk moesten de total points genoteerd worden. Bij sommige onderdelen moest je een waardering geven tussen bijvoorbeeld 0 en 10, of tussen 0 en 30. De totaalscore kon variëren tussen de 0 en de 100. Het was een groot succes en wij genoten volop!

Na afloop van de happening spraken we nog even met de leerlingen, die uiteraard weer veel vragen voor ons hadden en natuurlijk gingen we allemaal op de foto. Kortom: Het was een geslaagd gebeuren!

De planning 27 oktober tussen 16.00-en 19.00 uur bleek achteraf een gouden planning te zijn. Wat bleek? Onze cursist/INDI teacher/contactpersoon Ulises belde ongeveer een half uur voor ons vertrek naar de Maria Parado de Bellido school met het verzoek of wij ons appartement konden verlaten tussen 16.00-en 18.00 uur. Het was namelijk de bedoeling dat de autoriteiten van de universiteit een vergadering wilden houden in ons appartement (neutraal terrein) inzake de vele problemen cq de protestdemonstraties door de studenten van de universiteit. Dit kwam dus perfect uit, aangezien wij elders werden verwacht voor de singing competition.

En dan staan er totaal onaangekondigd op vrijdagochtend 28 oktober zes schilders op het balkon die al het houtwerk gaan schuren en schilderen. Niemand die iets uitlegt……Dus zelf maar weer vragen wat de bedoeling is. Poetsvrouw Gladys liet weten dat het hele appartement zal worden geschilderd. Dan staat er plotseling een vrouw op de stoep die waarschijnlijk zaken moet coördineren. Samen met Gladys doorloopt zij de dingen die gedaan moeten worden. Echter: Aangezien er de dagen na 28 oktober geen water was, konden de schilders ook niet verder gaan met hun werkzaamheden.

Met het oog op onze les op lerarenopleiding Lourdes op zaterdag 29 oktober, hadden we besloten om een dag eerder de sleutel al veilig te stellen. Nou, wish me luck! De watchman deed niets anders dan zich verschuilen achter het feit dat een zekere Carlos hem toestemming moet geven om de deur te openen. Een telefoonnummer van Carlos had hij niet. Bovendien liet hij weten dat er niet wordt gewerkt op zaterdag (terwijl wij al een half jaar op zaterdag op deze plek lesgeven). De administratie was gesloten. Toen ik (Dees) een man achter een bureau zag zitten, stapte ik op hem af en vroeg hem of hij het telefoonnummer had van de betreffende Carlos. Hier werd ontkennend op geantwoord. Uiteraard geloofde ik dit niet.

Enkele weken geleden was ik zelf direkteur Carlos tegen het lijf gelopen en toen had hij mij verzekerd dat ’s zaterdags de deur geopend zou worden voor ons, maar ach….what is a promise in Peru? De man achter het bureau (administrator) verwees ons naar het secretariaat. Daar zat een vrouw die ons verwees naar een ander kantoor waar drie heren achter een bureau zaten. Inmiddels had ik mijn verhaal al drie keer verteld (aan de watchman, aan een man achter een bureau en aan een vrouw op het secretariaat). Goed, laatste poging om de drie heren te overtuigen van het feit dat wij op zaterdag lesgeven op lerarenopleiding Lourdes en dat de deur geopend moet worden. Jeetje, is dat nu zo moeilijk? Ja, in Peru wel….Men doet niets anders dan met de vinger wijzen naar anderen, het is altijd de schuld van een ander als er iets fout gaat. Men neemt geen verantwoordelijkheid voor het eigen falen en excuses heeft men altijd klaar. Ik liet de heren weten (en ik verzon het terplekke) dat de mensen in mijn land Nederland het niet konden begrijpen: Wij werken gratis en dan kunnen we geen lesgeven, omdat men het vertikt om een deur te openen?! Dat is toch niet te geloven! In het vuur van mijn verhaal vergat ik bijna dat ik Spaans sprak (dat was natuurlijk de beste leerschool). En die drie heren? Zij beloofden plechtig dat de deur geopend zou worden op zaterdag. Welnu, eerst zien dan geloven….En hoera…..Men had woord gehouden en wij konden weer een mooie les aanbieden.

Een week later toog ik wederom op vrijdag naar Lourdes om het openen van de deur te regelen voor zaterdag. Ik trof in de deuropening al de man aan die ik een week eerder had gesproken en hij verzekerde mij dat het geregeld was. Geweldig! En dit zal ik tot het einde blijven doen: Op vrijdag de sleutel regelen voor zaterdag. Als je beleefd blijft, complimenten uitdeelt, het hele begroetingsritueel braaf afwerkt en handen blijft schudden, krijg je veel gedaan……..hahaha!

Als wij de lespresentaties beoordelen van de aankomende teachers, dan is het heel bijzonder om Nederlandse adviezen te mogen geven. Zomaar een voorbeeld: Geef geen grammaticaregels, maar geef voorbeelden en laat de studenten zelf de regel ontdekken.

Tussen onze lessen op lerarenopleiding Lourdes en de Engelse conversatieclub op Centro de Producción, bezochten we kraampjes van El Aymarino: Drankjes op basis van ambachtelijke schnaps met meer dan 20 kruiden uit o.a. de Peruaanse jungle. Iemand achter de kraam vroeg mij (Dees) of ik het drankje wilde proberen. Ik bedankte vriendelijk onder vermelding van: ‘Yo tengo que enseñar’. (Ik moet lesgeven).

’s Middags stond de English conversation club op de rol. Sinds een week (22 oktober) kunnen wij ook de studenten van taleninstituut INDI welkom heten. Naast de nieuwelingen Anna, Ruth, Michaela, Diana, Carolina, Isabel, deed vandaag ook Seida mee. Deze studenten zijn toegevoegd aan de docenten van INDI. Voor ons is het even zoeken naar de juiste balans, aangezien er sprake is van niveauverschillen tussen docenten en studenten. De onderwerpen die wij gebruiken voor de docenten kunnen te moeilijk zijn voor de studenten. Daarentegen wil je natuurlijk ook niet dat de docenten het te gemakkelijk vinden en zich gaan vervelen. Even werd gedacht dat Ben bijvoorbeeld de docenten zou gaan lesgeven en ik (Dees) zou dan de studenten onder mijn hoede nemen (of andersom). Echter: Een andere optie is dat wij binnen één les zowel een gemakkelijk als een moeilijk onderwerp ter sprake brengen. Meeste stemmen gelden…..wat willen onze cursisten? Welnu, men koos voor de tweede optie, dus zowel an easy as a difficult topic in one class session. Okay….at your service!

Onze cursist Ulises van de English conversation club, die tevens een docent van taleninstituut INDI is alsmede een docent op middelbare school Los Licenciados en bovendien nog onze contactpersoon, verraste ons op 29 oktober met een paar cadeautjes. Deze Ulises is niet alleen een fervent wielrenner, doch ook een motorrijder en was recentelijk richting Cuzco vertrokken (stad in het zuidoosten van Peru) en had Machu Picchu bezocht, de beroemde ruïnestad van de Inca’s. Aldaar had hij twee presentjes voor ons gekocht. Zo attent!

29 oktober-1 november: Een cultureel festival in Ayacucho, bijna bij ons voor de deur.

Als wij op 30 oktober even de kathedraal binnenlopen, is daar een vormsel aan de gang. De feestelingen gingen vervolgens allemaal met de bisschop op de foto. Twee weken later was dit wederom aan de orde. Deze confirmación is een behoorlijke happening.

31 oktober: Het is niet alleen Halloween, maar ook de Dag van de Criollo Muziek. (Día de la Canción Criolla). Voor wat betreft Halloween: Dat was hier een hele happening: Mensen die verkleed waren, maskers droegen, kinderen met uitgeholde pompoenen, heksenhoeden e.d. ’s Avonds stond het hoofdplein (Plaza de Armas) vol met mensen.

Dachten wij nog even dat de nieuwe medebewoners vanaf 1 november wellicht maanden zouden blijven, niets bleek minder waar te zijn. Aangezien hier nooit iets wordt uitgelegd, vroegen wij dan maar weer aan de cleaning lady hoe lang de mensen zouden blijven. En zoals alles hier een verrassing is, luidde de sorpresa: ‘Solo 2, 3 o 4 días o una semana’. Daarna zouden er wederom nieuwe mensen komen, die ook weer kort zouden blijven en weer zouden vertrekken. Welnu, we zullen het wel zien……

Echter: Waarschijnlijk hebben de nieuwe gasten er geen rekening mee gehouden dat 1 en 2 november feestdagen zijn. (Planning in Peru ontbreekt altijd!) In het religieuze Peru zijn Allerheiligen en Allerzielen ongetwijfeld weer belangrijke dagen. Dit betekent vrije dagen voor de publieke sector. Wij kregen te horen dat de nieuwe gasten dus nu na de feestdagen zouden komen, te weten op 3 november. Deze mededeling was nauwelijks vers van de pers, of de situatie was alweer anders. De mensen zouden niet op 3 november komen, maar toch op 2 november en wel vroeg in de ochtend. Dat vroeg in de ochtend werd veranderd in laat in de middag en je raadt het al…..Uiteindelijk kwam er niemand op 2 november. Oh, oh, oh, men zegt hier maar wat….je kunt er niets van op aan……….En kwamen die nieuwe mensen dan uiteindelijk toch op 3 november? Op die dag kregen we te horen dat de ambassadeur van Chili zou komen met drie vrouwen….hahaha….de poetsvrouw regelde meteen plastic bloemen…pffff…..het wordt hier steeds gekker………

Echter: Er kwam wederom niemand! Wel kwam er een persoon inspecteren, die totaal geen manieren had: Op een arrogante wijze liep zij door het appartement, keurde ons geen blik waardig, stelde zich niet voor, vertelde niet wat het doel van haar bliksembezoek was en vertrok weer zonder iets te zeggen. Wij daarentegen konden haar nog net begroeten en vragen of zij één van de nieuwelingen was of alleen maar kwam kijken. Het werd duidelijk dat niet zij (gelukkig!) zou komen, doch dat de nieuwe mensen spoedig zouden arriveren. Toen die arrogante tante weg was liet cleaning lady Gladys ons weten dat de nieuwe gasten vandaag (3 november) niet meer zouden komen, maar…..mañana of pasado mañana…. Toen ik (Dees) fijntjes liet weten dat overmorgen zaterdag zou zijn, keek poetsvrouw Gladys mij een beetje hulpeloos aan. Nou ja, het blijft onduidelijk, niet alleen voor ons, maar ook voor poetsvrouw Gladys. Op 4 november vraagt Gladys aan ons of er mensen zijn gearriveerd. Als wij hier ontkennend op antwoorden, gaat zij weer bellen en vertelt dat er een otra fecha zal komen, een andere datum dus…..La próxima semana? Lunes? Het antwoord luidde: Si, maar ach….maandag zal er wederom niemand komen……..Wie er maandag wel kwamen? Twee arrogante dames die wederom de boel kwamen inspecteren.

Laatste nieuws: Donderdag 10 november zullen er 4 heren uit Spanje komen……….Op 9 november lopen er allerlei mensen in en uit die diverse klusjes oppakken. Niemand die iets uitlegt. Als wij vragen hoelang de vier personen zullen blijven, krijgen we te horen: un año….uh….een jaar? Wij dachten enkele dagen! Dan verschijnt plotseling rector Jeri met in zijn kielzog de beheerder van het appartement, zijnde Julio. Toen werd het verhaal weer anders……Op 10 november zullen er geen 4 heren komen, doch slechts 1. De andere drie heren komen een week later. En zij blijven weliswaar geen jaar, maar toch wel tot volgend jaar maart of april. Rector Jeri liet ons weten dat hij geen andere plek had gehad om de mensen uit Spanje onder te brengen dan in ons appartement. Hij verontschuldigde zich een beetje, maar dat was voor ons niet nodig.

In het appartement is een separate douche aanwezig, die zich bevindt in de ruimte van het washok van de poetsvrouw. Deze separate douche zal gebruikt worden door de Spanjaarden, want de rector liet weten dat wij onze eigen badkamer kunnen blijven gebruiken. Echter: De rector keurde de separate douche af. Niet geschikt voor de Spanjaarden. Hij stelde voor dat de eerste gast maar even in een hotel moest onderduiken, totdat de separate douche zou zijn schoongemaakt, opgeknapt e.d. Voordat de heren vertrokken maakten wij nog even van de gelegenheid gebruik om te melden dat wij onze terugvlucht naar Nederland op 10 januari hebben en op 8 januari Ayacucho (en dus het appartement) gaan verlaten. De laatste 2 dagen in Peru gaan we doorbrengen in Lima.

Welnu, niet veel later werd er wederom op de deur gebonsd en stonden er opnieuw twee mensen voor de deur. Bekende gezichten die al eerder het appartement hadden geïnspecteerd. Zij waren gestuurd door de rector. En wat bleek? Het verhaal nam weer een nieuwe wending aan. Blijkbaar had de rector voorgesteld aan de Spanjaard om even zijn intrek te nemen in een hotel, totdat de douche was opgeknapt, maar de Spanjaard had dit niet geaccepteerd. Hij wilde meteen in ons appartement komen wonen. Toen kon de rector niet anders dan zijn belofte aan ons verbreken. (De belofte van: Jullie houden je eigen badkamer). De twee mensen die hij op ons dak had gestuurd hadden dus de taak gekregen om ons te vragen of wij akkoord gingen met het feit dat wij de eerste paar dagen de badkamer wilden delen met de Spanjaard, totdat de separate doucheruimte was opgeknapt. En natuurlijk was dit geen probleem voor ons. Toen wij aan deze laatste twee mensen vroegen hoe lang de Spanjaarden zouden blijven, luidde het antwoord: hasta Mayo (tot mei). Hoe is het mogelijk? Binnen een paar uur hadden we dus drie opties gehoord: Variërend van een jaar, tot maart/april, tot mei. De communicatie is hier ontzettend slecht. Overigens: De heren uit Spanje komen namens de universiteit van Madrid.

Op 10 november arriveerde dus de eerste persoon en dit was de 29-jarige Victor uit Madrid en hij zal 3 maanden blijven (november-februari). Saillant detail: Victor was totaal niet op de hoogte van het feit dat er nog drie Spanjaarden zouden komen…..En: Vanaf dag 1 gebruikte Victor de separate douche die op de dag van zijn komst nog geschilderd werd. Dus hebben wij toch nog onze private bathroom. Onze medebewoner Victor heeft in Madrid politieke wetenschappen en sociologie gestudeerd en zal dus 3 maanden in Ayacucho blijven. Zijn taak is om een brug te slaan tussen de ‘universities and the local communities’. Een interessante gesprekspartner voor ons en dan is het erg fijn dat hij een beetje Engels spreekt. Kortom: Wij hebben geboft met onze huisgenoot! En die drie andere Spanjaarden??? Tot datum plaatsing van dit verslag hebben we niemand meer gezien. Slechts de zeer aardige Victor woont bij ons en dat mag wat ons drieën betreft graag zo blijven.

Voor ons gevoel zijn we al een beetje aan het afbouwen in Peru en zijn we ons vertrek naar Nederland aan het voorbereiden. Daar horen ook toekomstplannen bij. Er wordt dan ook volop gemaild, gelezen, gepraat, keuzes gemaakt, beslissingen genomen, knopen doorgehakt e.d. Leuk! To be continued……………………….

En dan word je in je dagelijkse bezigheden gestoord door een commercieel telefoontje uit Nederland. Het is Delta Fiber (Internet/TV) die ons vermoeit met allerhande - in hun ogen -aantrekkelijke aanbiedingen. Als je op alles nee antwoordt wordt het even stil aan de andere kant van de lijn. Als men je dan ook nog door wil verbinden met de telemarketing afdeling waar je middels een bandje (blikken stem) vragen mag beantwoorden, raakt ons geduld toch een beetje op. Voor deze onzin gesprekken mag je dan ook nog betalen. De juffrouw aan de andere kant van de lijn ratelt maar door, totdat we melden dat we in Peru zijn en totaal niet geinteresseerd zijn in haar blablabla-verhaal.

Op 3 november werden wij verwacht in de les van teacher Juan op taleninstituut INDI (Instituto de Idiomas).

De studenten van niveau B3 moesten allemaal een final exposition houden en onze taak was om vragen te stellen aan de studenten. Iedere student werd geacht om een presentatie te houden over een bepaald onderwerp. De topics die aan de orde kwamen, waren: Deep web; Three keys to a happy life; To make mistakes is human to forgive is divine; My top three travel destinations; My three favorite foods; My three favorite movies; The importance of learning English; This is me; How to plan a party?; What do you think about beauty contests?; My three best friends; My three favorite animals; My favorite season of the year. Het was in één woord geweldig! Na afloop werden er foto’s gemaakt en de studenten bedankten ons voor onze deelname.

Toen iedereen vertrokken was, vroeg teacher Juan: ‘Çan I ask you a favor?’ Welnu, hij had twee verzoeken aan ons. Ten eerste: Hij vroeg mij (Dees) of ik mee wilde doen aan een interview in het Spaans. Hij is namelijk doende met een project in Spanje. Het doel daarvan is om uiteindelijk een baan te krijgen op de universiteit aldaar. Hiervoor moet hij bepaalde opdrachten uitvoeren. In het verleden hebben wij onze medewerking al eens verleend als het gaat om het opnemen van een video. Nu wil hij mij (Dees) dus gaan interviewen in het Spaans. Dat lijkt me wel een beetje hoog gegrepen, dus ik wil me daar op voorbereiden. Juan was dan ook bereid om de vragen per mail aan mij toe te zenden. Echter: Eerst zal hij andere Nederlanders in Ayacucho benaderen, die al jarenlang in Peru wonen en dus goed Spaans spreken, zijnde Jan (docent op INDI) en Frederique van het project Mama Alice. Als zij niet aan het verzoek van Juan kunnen of willen voldoen, zal Juan mij (Dees) als beginner Spaans benaderen. Ten tweede: Juan wilde graag dat wij eind december een feest zouden bijwonen. Het blijkt dat zijn zoon de middelbare school gaat afronden en zijn diploma krijgt. Hij vroeg ons om godparents te worden, because my son likes you…....hahaha! Wij hebben die zoon notabene twee keer gezien. Wij lieten Juan weten dat hij die peetouders mag vergeten. Als wij komen (lang niet zeker), dan is dit gewoon als Ben en Desirée. In ieder geval zullen wij er zeker wel aandacht aan schenken.

Als wij op 4 november ons wekelijks rondje maken over de markt, wordt er flink geschrobd. Het blijkt dat de hele markt grondig wordt schoongemaakt en gedesinfecteerd. Alles gaat sluiten en we zijn net op tijd, hoewel…..veel uitgangen zijn al dicht en je moet door het water baden om de salida te kunnen bereiken. Bovendien wemelt het er van de honden. Als ik laat weten: ‘Yo tengo miedo de perros’ (ik ben bang voor honden), krijg ik als opbeurend antwoord te horen: ‘El no te come’ (hij eet je niet op).

Als wij op 5 november weer een lespresentatie van één van de Lourdes-studenten bijwonen en beoordelen, zijn wij absoluut onder de indruk. Deze Brigit is ‘a born teacher’. Zij verzorgde een les over: Eco friendly routine en deed dit op een zeer creatieve manier. Zij had zelfs een ganzenbordspel ontworpen, met daarin vocabulaire over afval, plastic flessen, recycling, hergebruik, zorg dragen voor de planeet e.d. Complimenten voor deze teacher in spe…..….!!!

Als in de les van 5 november op Centro de Producción (voor docenten en studenten van taleninstituut INDI) het woord planning valt, is iedereen het erover eens dat planning altijd ontbreekt in Peru. Alles wordt vooruit geschoven naar ‘mañana’ en morgen wordt weer uitgesteld tot overmorgen enz. Met andere woorden: Morgen komt nooit. Eén van onze studenten verwoordde het als volgt: ‘Mañana es nunca’……..’Tomorrow is never’……..De spijker op z’n kop!

Op zaterdagavond 5 november viel plotseling de stroom uit. Dat was echter van korte duur, want ‘s nachts kwam de elektriciteit alweer terug.

Cleaning lady Gladys liet ons weten dat op korte termijn het hele appartement geschilderd zal gaan worden. De komende tijd zullen er dus schilders aanwezig zijn. Wij vroegen haar om ons te informeren als men onze slaapkamer gaat schilderen, want anders word je weer totaal overvallen. Echter: Tot datum plaatsing van dit verslag geen schilders meer gezien. Over deze Gladys gesproken: Zij begrijpt er helemaal niets van dat wij gratis werken voor de mensheid…..hahaha….in haar beleving is dat ‘muy malo’…..hahaha! Toen wij aanroerden dat wij over 2 maanden gaan vertrekken, was zij helemaal van slag en stamelde: ‘que pena’…..

Op maandagavond 7 november om 20.00 uur werden we opgeschrikt door een immens kabaal, hoewel….het was ons bekend dat er een nationale oefening zou plaatsvinden, maar toch…..Het betrof een simulatie in case of meervoudig gevaar en de straten stonden dus vol met politie, brandweer, ambulances (inclusief de vele sirenes). Het sms-bericht dat we hadden ontvangen luidde: Este lunes 7 de noviembre a las 8.00 pm participa en el Simulacro Nacional Multipeligro. Escucha? Ubicate y Evacua. Ingresa a preparados.pe Het geheel duurde slechts ongeveer 20 minuten en toen was alles weer normaal.

Op 10 november liepen wij een collega van 6 jaar geleden - pats boem - tegen het lijf, te weten Richard. Destijds was hij verbonden aan taleninstituut INDI, maar tegenwoordig is hij niet alleen teacher op een primary/secondary school (Don Bosco), doch ook actief in business. In het centrum van de stad werd even bijgepraat en het leek hem wel leuk om een keer aanwezig te zijn in onze English conversation club. Wij lieten hem weten dat hij van harte welkom is, doch dat hij wel even toestemming moet vragen aan Wilmer Rivera, zijnde de direkteur van taleninstituut INDI. Volgens hem zou dit geen probleem zijn, want hij had de zoon van Wilmer Rivera in zijn klas. Echter: Tot datum plaatsing van dit verslag, hebben we Richard nog niet in onze les mogen begroeten.

By the way: Wij gaan er vanuit dat wij geen les meer gaan geven aan de 10 agronomen. Dit idee kwam uit de koker van de direkteur van taleninstituut INDI en wij vonden het een prima idee, temeer omdat hij ons al op 1 september beloofd had dat er een nieuwe taak voor ons zou komen (UNSCH/INDI-gerelateerd). Keer op keer deden we van onze kant navraag via onze contactpersoon/vertaler Ulises, maar dit leverde geen concrete resultaten op. De direkteur was altijd busy en had waarschijnlijk andere prioriteiten (studentenprotesten).

Bovendien zijn er pas slechts 2 faculteiten operationeel (rechten en agronomie), aangezien alle andere faculteiten nog steeds gesloten zijn vanwege de protestdemonstraties van de studenten. Wij gaan er dan ook vanuit dat die nieuwe taak niets meer zal worden, temeer omdat in december de grote vakantie aanbreekt.

Op 11 november wordt er gewerkt aan wifi in het appartement. Een initiatief van onze huisgenoot Victor. Dit bleek niet te mogen lukken, dus werd er een nieuwe poging ondernomen in de week van 14 november…..en uiteindelijk lukte het op 17 november. Voor ons is dit niet meer echt interessant, aangezien wij een simcard hebben van Claro met daarop internet en middels mobiele hotspot en tethering kunnen wij de smartphone naast de laptop leggen en dan hebben we internet.

De les op lerarenopleiding Lourdes van 12 november kwam te vervallen, aangezien al het personeel geacht werd op te draven op de nieuwe locatie San Elena, to do some cleaning activities. Dit gold niet voor ons, zijnde de vrijwilligers.

Nieuwe bezems vegen schoon….Was er nog niet zo lang geleden een nieuwe (vrouwelijke) general manager aangesteld, deze is alweer vertrokken en heeft plaats gemaakt voor de derde general manager die wij in onze periode hebben meegemaakt. Er is veel verloop onder de top van de universiteit.

Nadat de les (English conversation club) van 12 november voorbij was, maakten we kennis met een nieuwe student die op 19 november zou gaan meedoen. Zijn naam viel meteen op, namelijk: Zatzumi (een Japanse naam). Hij vertelde dat hij een lange tijd in Mexico had gewoond en bood aan dat hij bereid was om zich in onze volgende les voor te stellen. Dat is uiteraard een leuk idee. De studenten vinden dynamische lessen interessant, dus dat zal ongetwijfeld in de smaak vallen. Zolang er Engels gesproken wordt, is het helemaal prima! Echter: Op 19 november kwam er geen Zatzumi…..tsja….wat is een belofte in Peru?

Misschien volgende week? Eerst zien, dan geloven…..En inderdaad…Tot datum plaatsing van dit verslag mochten we nog geen Zatzumi verwelkomen.

Ons bereiken geluiden dat de grimmige protestdemonstraties van de studenten over het hoogtepunt heen zijn. Het blijkt dus iets beter te gaan tussen de studenten enerzijds en de ‘authorities’ van de universiteit anderzijds. Gelukkig maar…………..De inkt is echter nauwelijks opgedroogd of wij zien alweer de volgende demonstratie en dit keer van de Facultad de Ciencias de la Educación. Dit is de faculteit van Marcos, zijnde onze contactpersoon van het eerste uur (3 jaar mee gemaild), die ervoor gezorgd heeft dat wij met de English conversation club konden starten, maar ook de persoon die ons begin september sommeerde het appartement te verlaten, terwijl hij geen authority is en dus geen enkele beslissingsbevoegdheid heeft. Nu zagen we Marcos dus voorop lopen in de protestmars. En een dag later wederom een protestdemonstratie. Dit keer liepen de docenten van de universiteit mee. Ook was de faculteit Sociale Wetenschappen vertegenwoordigd. Dus wij vragen ons af of het wel écht beter gaat………

Moderne slavernij viert hoogtij in Nederland…..Zonder dat je het weet of dat je er invloed op hebt, word je ‘doorverkocht’ aan derden. Enkele voorbeelden: KPN eigen site en mail werd plotseling Yourhosting; Ziektekostenverzekering AON werd gewijzigd in het Zilveren Kruis. Je wordt dus gewoon verkocht en overgedragen…….

16 november: Een nieuwe feria was een feit. Kraampjes in het park waren aanwezig met als doel studenten te werven voor diverse universiteiten in de omgeving van Ayacucho. Het schooljaar nadert namelijk het einde en de jongelui moeten hun keuze gaan maken.

Zoals de laatste tijd gebruikelijk is, gaan wij op vrijdag al naar lerarenopleiding Lourdes om de sleutel te regelen voor onze les van zaterdag. Dit is namelijk steeds weer een heel gedoe. Als wij op 18 november dus gaan vragen of de deur een dag later (19 november) geopend kan worden, zodat wij kunnen lesgeven, wordt door drie mensen aan ons bevestigd dat dit geen probleem zal zijn. Echter: Als wij ons dus op 19 november klaarmaken voor de les op lerarenopleiding Lourdes, krijgen we een telefoontje van teacher Joseph. Als hij begint met de woorden: ‘I have bad news’ weten wij al hoe laat het is. De les gaat niet door. Net als een week eerder wordt iedereen verwacht op de nieuwe locatie San Elena to do cleaning activities. Eindelijk wordt ons de reden duidelijk. Het blijkt dat het Ministerie van Onderwijs geen toestemming meer geeft om twee lokaties open te houden (de oude locatie in de stad waar wij lesgeven en de nieuwe locatie ver buiten de stad). De oude plek zal gesloten worden en wij worden geacht om onze laatste lessen te geven op de nieuwe locatie San Elena. Jammer, want de oude locatie ademde sfeer uit en was op loopafstand bereikbaar, maar goed….we mogen blij zijn dat we de langste periode op die bijzondere plek mochten lesgeven. De laatste paar weken zullen we dus per taxi op pad gaan. Bijkomend voordeel: Wij hoeven dus niet meer op vrijdag een knieval te doen om op zaterdag te kunnen lesgeven. Sleutel regelen is dus niet meer aan de orde voor ons.

Op 16 november hadden wij onze vliegticket (LATAM Airlines) gekocht voor de vlucht van Ayacucho naar Lima op 8 januari a.s. (Op 10 januari stond al de vlucht gepland Lima-Madrid-Amsterdam, maar dat terzijde…).Twee dagen later (18 november) lazen wij dat op de internationale luchthaven (Jorge Chávez) in de Peruaanse hoofdstad Lima een vliegtuig van LATAM Airlines vlam had gevat, nadat het op de startbaan op een brandweerwagen was gebotst. Hoewel wij beiden weliswaar geen vliegangst hebben, zijn dit soort berichten natuurlijk niet fijn als je binnenkort zelf gaat vliegen.

22 november: Vandaag is er een staking in de transportsector vanwege de enorm hoge benzineprijzen. Deze staking vond voornamelijk plaats in de hoofdstad Lima en zou voor onbepaalde duur zijn volgens één van de stakers. 23 november: Wederom een staking en nu m.b.t. de groenvoorziening cq de boeren.

Dit keer was Ayacucho het middelpunt, maar alles was rustig. En ook op 24 november werd de staking voortgezet en dit protest had een grimmiger en massaler karakter. Wij zagen hier in Ayacucho veel politie op de been en ondernemers die uit voorzorg de deuren sloten.

Aangezien onze huurder op 21 december gaat vertrekken, heeft inmiddels de voorinspectie van ons appartement in Vlissingen al plaatsgevonden en wel op 22 november.

25 november: Start van wereldwijde aandacht tegen geweld tegen vrouwen en meisjes en dit zal 16 dagen duren. De internationale campagne heet: ‘Orange the World’. De kleur oranje staat symbool voor een zonnige toekomst, vrij van geweld. Wij zagen hier in Ayacucho weer diverse optochten en manifestaties. Ook SOS Kinderdorpen was van de partij. De direktrice zwaaide uitbundig naar ons.

Op 26 november liepen we een collega van INDI tegen het lijf die ook op de San Antonio school lesgeeft (waar wij 6 jaar geleden les hebben gegeven). Op straat werd niet alleen even gezellig gesproken, maar ook afscheid genomen. Wij gaan natuurlijk binnenkort vertrekken, maar ook zij ging Ayacucho verlaten, aangezien er voor haar (en haar man en zoontje) een verhuizing naar de hoofdstad Lima op de rol stond. Daar was zij echter niet blij mee en dat kunnen we begrijpen. En dan…Een warme Peruaanse omhelzing en weg was ze……De komende tijd zullen er nog veel knuffels volgen als wij beginnen aan ons afscheidsrondje……

Geregeld komen er militairen in de stad die hun conditie op peil moeten houden. De voorbijgangers kunnen dan genieten van hun massale oefeningen: Push-ups, rennen, springen (Jumping jacks) e.d.

Met ingang van 26 november zouden wij - voor wat betreft lerarenopleiding Lourdes - les moeten gaan geven op de nieuwe locatie San Elena, ver buiten de stad. Voordat wij een taxi gingen regelen, belden we voor de zekerheid toch maar weer even met teacher Joseph en dat was maar goed ook, want……de les ging niet door. En de reden?

Op die dag zou een commissie van het Ministerie van Onderwijs arriveren en alle lokalen zouden bezet zijn. Met andere woorden: Wij konden er niet terecht.

Toen wij op 26 november ons klaslokaal betraden in Centro de Producción alwaar de Engelse conversatieclub op het programma stond, zagen we tot onze verbazing dat het plafond eindelijk min of meer was gerepareerd. Wekenlang hadden we erop gewezen dat de plafondplaten naar beneden kwamen, maar nooit volgde er een actie, tot het moment van vandaag dus, zijnde 26 november.

Topic: Book ‘Fati and the honey tree’: Story-ending and retelling the story; Topic: Do schools kill creativity?

Onderwerpen die de revue zijn gepasseerd op Centro de Producción voor de docenten en de studenten van taleninstituut INDI: Retelling astory, being the Tedx video ‘Do schools kill creativity?’; Talking about worldwide experiences; Story-ending and retelling the story of ‘Fati and the honey tree’; Picture language; Transcript Tedx video ‘Life is easy’ (reading and discussion); Fototaal; Do you fear change? Yes/No/Why?; Would you be happy in a world where nothing ever changed?; If you could go back in time and give yourself some advice, what would it be? Why?; Why do men and women sometimes have such difficulty communicating with one another?; Would you sacrifice happiness for the opportunity to be successful?; Who is the most successful person you know? What makes him/her successful?; If someone was married, had three healthy children, a comfortable house and secure job, would you consider that person to be successful? Yes/No/Why?; Would you consider a ninety-years old person who is physically and mentally very healthy a success? Why?

Het is zo mooi om te zien dat je het zelfvertrouwen van de cursisten kunt opkrikken. Als je merkt dat zij opbloeien, geeft dat een zeer voldaan gevoel. Je realiseert je dan voor de zoveelste keer: Wat een voorrecht om op deze manier te mogen lesgeven.

Tot slot: Sinds juli 2020 leeft bij ons het idee om onze oude site bendeesonderweg.nl onder te brengen bij de huidige site bendeesonderweg.waarbenjij.nu Dit betekent dat de eerste periode 2004-2012 vooraf gaat aan de meest recente tijd vanaf 2013 tot nu en verder. Het leek ons gewoon prettig om 1 complete site te hebben in plaats van 2 sites. Het geheel kwam in een stroomversnelling, omdat de oude KPN eigen site en mail werd overgenomen door Yourhosting. Uiteindelijk was onze contactpersoon bij Waarbenjij.nu bereid (uiteraard tegen betaling) om ons verzoek uit te voeren. Sinds eind oktober is hij gestart met de werkzaamheden. Wij blij! Echter: Zijn manier van werken is helaas niet de onze. Resultaat is dat de site er momenteel chaotisch uitziet. (Het verschilt uiteraard of je bent ingelogd of uitgelogd). In ieder geval zijn wij nu niet tevreden. Ons voorstel om alles dan maar weer in de oude staat terug te brengen, wordt geweigerd door de contactpersoon van Waarbenjij.nu Dus: Hoe dit gaat aflopen is voor ons nu nog even een raadsel………….

‘We lopen nu een stukje over de ‘klassieke’ Incatrail,’ wijst Condori* naar het pad voor ons. ‘De Inca’s bouwden hun paden niet steil omhoog, maar creëerden een geleidelijke toename in hoogte.’ Gelukkig, want de eerste uren van vandaag stijgen we alleen maar. We beginnen de wandeling tussen de fruitplantages, omringd door bananenbomen, zoete passievruchten (of ‘granadilla’) en palmen. Vanuit dit groene paradijs lopen we een riviervallei in, naar een pad dat net zoals gisteren langs de bergwand kronkelt. Het is warm; ik voel de zweetdruppels in mijn ellebogen prikken en langs mijn ruggengraat druppelen. Verder is de wandeling inderdaad goed te doen. Althans… Ricky*, onze jarige Sexy Lama, is het daar niet mee eens. Zwetend en kreunend strompelt hij achter de groep aan. ‘Waarom is dag drie de feestdag, als we dit nog moeten doen?!’ steunt hij bij de eerste pauzeplaats, terwijl hij zijn kater probeert de verdrijven met een flinke slok water.

Na ongeveer drie uur lopen bereiken we rond half tien de ruïnes van LLactapata, in de Incatijd waarschijnlijk een belangrijke rustplek op weg naar Machu Picchu. Niet lang daarna komen we bij een uitzichtpunt en werpen we de eerste blikken op de Incastad. We zien de kenmerkende spitse bergen die de ruïnes omringen en die aantonen dat we onze bestemming bijna hebben bereikt. Het vertelt ons ook dat we vandaag nog een flinke afstand voor de boeg hebben en na een korte fotoshoot beginnen we dus aan de afdaling. Twee uur lang lopen we een zigzagpad de berg af. Ondertussen voel ik steeds meer dat dit dag vier is. Tot nu toe heb ik weinig last gehad van pijnlijke voeten (ik heb de tocht zelfs zonder blaren weten te doen), stijfheid of andere ongemakken, maar het is alsof mijn lijf weet dat het einde in zicht is. Mijn knieën beginnen het vele afdalen te protesteren en mijn kuiten voelen hard aan. Ik ben blij als we op vlakke grond zijn en naar ‘Hidroeléctrica’ lopen.

Hidroeléctrica, vernoemd naar de elektriciteitscentrale in de buurt, is een van de kenmerkende punten op elke tocht naar Machu Picchu. Het is de laatste opstapplek voor de trein naar Aguas Calientes, oftewel 'Machu Picchu dorp', en het startpunt voor de wandeling naar dit toeristenstadje. Na dagen in de natuur is het even wennen om opeens tussen de winkeltjes langs de treinrails te lopen. Het pad is droog en stoffig en de zon brandt op mijn hoofd. Het is dan ook een opluchting om ons restaurant binnen te gaan en een koud flesje cola te bestellen.

Na de lunch beginnen we aan het laatste deel van de wandeling van vandaag. Ik trek op met Alexander*, een Duitser uit mijn familie en we lopen samen over het smalle voetpad langs de treinrails. Het paadje slingert van de ene naar de andere kant van de rails, dwingt ons om midden op het spoor van dwarsbalk naar dwarsbalk te stappen om riviertjes over te steken en is soms bedekt met vervelende kiezelsteentjes die wegrollen onder je voeten. In de verte hoor ik de toeter van een naderende trein en ik zorg ervoor een paar meter van het gevaar af te staan wanneer het ijzeren voertuig langs komt denderen. Ik had verwacht dat we vanaf Hidroeléctrica tussen bebouwing zouden lopen, maar de omgeving blijft onverwachts mooi met hoge groene bergen een een rivier vol enorme witte afgesleten zandstenen. Toch begint nu de monotonie van het lopen toe te slaan en het voelt als een ondeindige tocht langs de treinrails. Elke stap brengt me dichter bij Aguas Calientes, maar hoeveel stappen zijn het nog?

Eindelijk komen we aan bij het punt waar we verzamelen, een stationshuisje buiten de stad. Alexander, Robin* en ik zijn de eersten en het duurt even voordat de rest van de Sexy Lama's er zijn. Zij zijn onderweg gestopt voor ijsjes, maar ik heb nu nog maar één doel: naar het hotel om te rusten en te douchen. Het is nog ongeveer twintig minuten lopen en voor het eerst loop ik helemaal vooraan. Als een paard dat de stal ruikt stap ik stevig door, vanaf de laatste meters natuur de asfaltweg op die Aguas Calientes in loopt. We lopen langs het busstation met muurschilderingen van Machu Picchu en ik hoor achter me: 'Kijk we hoeven het niet meer te bezoeken, we hebben al genoeg gezien!'

Aguas Calientes is een oncharmante toeristenstad met flatgebouwen en winkeltjes vol souvenirs. 'Stop here. With me, with me!' roept Condori ons nog een keer bijeen. 'Welcome to Machu Picchu Pueblo!' Ja ja, nu weten we het wel, laten we maar gewoon naar het hotel gaan. Aan mijn humeur is te merken dat dit een lange dag is geweest en dat we al 21 kilometer achter de rug hebben. We marcheren door het smalle park aan de rivieroever, langs een koppeltje dat in een romantisch prieeltje zit (de stinkende wandelaars zijn misschien niet de beste toevoeging aan hun afspraakje) en een grasstrook waar een stuk of tien mensen onbeweeglijk op de grond liggen. 'Het lijkt wel een of andere zombiefilm!' fluistert Robin naast me. 'Een verlaat Halloween-toneelstuk?' suggereer ik.

Eindelijk slepen we onszelf het hotel in. 'We hebben vier slaapzalen, waarvan drie voor de meisjes. Wie gaan met elkaar op de kamer?' Condori probeert nog enige regie over de organisatie te houden. 'Dat beslissen we onderling wel, geef de sleutels nou maar gewoon' zucht ik. Uiteindelijk blijkt ook dat er een foutje in de boeking is geweest: we krijgen tweepersoonskamers, feest!

Ik ben intens gelukkig als ik op mijn eigen tweepersoons bed plof. Eindelijk mijn bergschoenen uit! Robin probeert de geur in de kamer, een combinatie van zweetsokken, veelgebruikte bergschoenen en vochtig wasgoed, te verdrijven door Palo Santo (geurend hardhout) te branden, terwijl ik een warme(!) douche neem. Het water verdrijft de ergste reisvermoeidheid en met de schoonste kleding die ik nog heb ga ik uiteindelijk naar beneden voor een cocktail met de groep.

Na nog een tweede cocktail bij het eten lopen Robin en ik twee uur later giechelend naar onze kamer. Morgen is de grote dag, we moeten om vier uur 's ochtends opstaan en we zouden eigenlijk echt moeten slapen, maar… het is ook erg gezellig! De beste gesprekken komen meestal op de slechtste momenten en we kletsen tot veel te laat door. Dat ga ik morgen voelen!

'Hoeveel traptreden moeten we eigenlijk op?' Ricky stelt de vraag nadat we al een tijdje aan het klimmen zijn. Het is vijf uur 's ochtends en we zijn onderweg naar de toegangspoort van Machu Picchu. Om daar te komen moet je echter eerst een flink eind omhoog klimmen (of de bus nemen, maar dat is niet leuk). 'Ik weet niet of ik het antwoord wel wil weten…' hijg ik, terwijl ik mezelf nog een stap omhoog hijs.

Het kost me uiteindelijk tot tien over zes om de hele klim te maken. Ik voel me gehaast; mijn toegangsticket is voor zes uur 's ochtends, dit is kostbare tijd die verloren gaat! Om de belasting van het monument te beperken is een bezoek aan Machu Picchu opgedeeld in strikte tijdslots. Wij hebben vanaf zes uur om de citadel te bezoeken, waarna we tussen zeven en acht aan de klim van Machu Picchu Mountain (de berg naast de stad) moeten beginnen. Ons totale verblijf mag officieel maximaal vier uur duren, alhoewel ik online al heb gezien dat dat gelukkig niet altijd even strikt gehandhaafd wordt.

Wanneer ik hijgend bij de toegangspoort aankom geef ik Condori snel een high five en ren ik eerst naar het toilet. Ook dat is me meerdere keren op het hart gedrukt, want eenmaal binnen zijn er geen toiletten meer. Twee minuten later verschijn ik weer buiten, klaar om met de anderen de citadel te betreden. Maar… mijn hele groep is verdwenen! Zijn ze nou zonder mij naar binnen gegaan? Ik kijk de entree rond en zie geen enkel bekend gezicht. Ik word aangeklampt door opdringerige gidsen en voel de klok tikken terwijl ik ze weg wuif. Sexy Lama's, waar zijn jullie?! Verdrietig ga ik uiteindelijk maar in mijn eentje in de lange rij voor de ingang staan, misschien kan ik ze binnen nog vinden?

Een paar minuten later zie ik Condori naar buiten komen met Lizzie* achter zich aan. Ik geef mijn plekje in de rij op en hol naar ze toe. 'Waar waren jullie nou?' roep ik uit, terwijl Lizzie tegelijk gestresst zegt: 'Mijn ticket heeft de verkeerde tijd!'

Condori besteedt geen aandacht aan mij of mijn gefrustreerde ondervragingen, terwijl hij probeert Lizzie's toegangstijd verplaatst te krijgen. Uiteindelijk kan ik naar binnen om me bij de wachtende groep aan te sluiten (ze waren inderdaad al zonder mij naar binnen gegaan), terwijl Lizzie nog drie kwartier buiten moet blijven. Zij sluit zich later aan bij onze tour.

En dan zijn we toch echt in Machu Picchu! Na vier dagen lopen, na bergen beklimmen en afdalen, na hoogteziekte en bijtvliegjes staan we tussen de eeuwenoude terrassen, huizen en tempels. De aanblik van de ruïnes tussen de dramatische bergtoppen verdrijft al snel alle andere emoties. Wow, wat een plek!

Machu Picchu was een van de laatste steden die de Inca’s nog bewoonden tijdens de Spaanse overname van Peru. Uiteindelijk verlieten ze de stad in 1572, waarschijnlijk gedwongen door gebrek aan voedsel, en trokken zich terug in Vilcabamba (de mysterieuze laatste stad van de Inca’s). Machu Picchu bleef verlaten achter en werd overwoekerd door de omringende jungle. De Spanjaarden vonden de stad nooit en de Inca’s hebben geen geschriften achtergelaten, dus het is dus nog steeds een mysterie waar de bergstad precies voor diende. In verschillende theorieën wordt Machu Picchu gezien als een spirituele plek en bedevaartcentrum, een verblijfplaats voor de heilige maagden van de zon (deze theorie is inmiddels weerlegd) en de meest populaire optie: een buitenverblijf voor Inca-heerser Pachacuti. Meer dan vierhonderd jaar na de uittocht werden de ruïnes van de stad gevonden door de Britse onderzoeker Hiram Bingham die, alhoewel hij niet de eerste persoon was om de bouwsels te vinden, bekendheid gaf aan de archeologische plek.

Nu ik zelf tussen de overblijfselen van Machu Picchu sta, snap ik hoe de stad zo lang verborgen is gebleven. Als iemand tegenwoordig zou bedenken om een stad te bouwen op deze plek zou diegene absoluut voor gek verklaard worden. Niemand zou investeren in het project, aannemers zouden hun werk neerleggen en lokale bewoners zouden protesteren. Maar ja, wij zijn de Inca’s dan ook niet…

Alles wat er te zien is van de stad stroomt over de top van een berg. De huizen, muren en tempels zijn gebouwd op terrassen waar waarschijnlijk ooit gewassen op groeiden om de inwoners te voeden. Interessante structuren, zoals tempels, zijn gebouwd op dramatische plekken in het complex: op een uitstekende top of aan de rand van een afgrond. De hoogteverschillen geven de stad een dynamische indruk. Bovenal is het echter de locatie die Machu Picchu zo bijzonder maakt en die duizenden toeristen per jaar aantrekt; omringd door steile groene bergtoppen voel je je op de top van de wereld. ‘Machu Picchu is gebouwd tussen dualiteiten’ legt Condori uit en hij wijst naar vier opvallende bergen om ons heen. ‘Machu Picchu betekent ‘old mountain’ in het Quechua (de taal van de Inca’s) en Huayna Picchu betekent ‘young mountain’. Tegenover ons ligt Putucusi of ‘happy mountain’ en daarachter ligt ‘sad mountain’.’

Condori leidt ons in rap tempo langs een aantal centrale plekken, terwijl hij uitleg geeft over het leven in Machu Picchu. Hij vertelt dat de ramen van de meeste gebouwen gericht zijn op de gletsjer verderop, zodat er altijd frisse lucht naar binnen waaide. Hij wijst ons op de nissen in de muur van een van de huizen, waar vroeger beeltenissen stonden om de goden (zoals moeder aarde en vader zon) te vereren. En hij leidt ons langs grotten, waar skeletten en sieraden zijn gevonden die erop wijzen dat hier de rijke mensen werden begraven. ‘Arme mensen, zoals arbeiders, werden verderop op de berghelling begraven.’ gebaart hij naar een plek buiten de citadel. Alhoewel we weinig tijd hebben bij de ruïnes, heb ik toch het idee dat we een goede indruk krijgen van de stad. Door het vroege tijdstip zijn er nog weinig andere toeristen en ik beleef Machu Picchu precies zoals ik zou willen.

En dan is het tijd om afscheid te nemen van Condori. We klappen nog een laatste keer voor hem en hij levert ons af bij de start van onze klim naar de bergtop. Hier splitst ook de groep op, aangezien een aantal familieleden Huayna Picchu (de berg naast ons) gaan bewandelen. Samen met Robin, Alexander en Ricky ga ik in de rij staan voor de toegang tot Machu Picchu Mountain. Ook hier is weer een strenge controle van onze paspoorten, toegangstickets en de toegewezen tijd voor de klim. ‘Oh je haar is zo mooi,’ flirt de Peruaanse jongeman met me, terwijl hij mijn ticket controleert. ‘En je spreekt zo goed Spaans! Spreek je ook Quechua?’ Ik lach en vertel hem dat dat niet zo is, waarna hij me spontaan aanbiedt om me privéles te geven.

De klim naar de top van Machu Picchu Mountain lijkt op de klim van vanochtend. Ruwe traptreden zijn in de bergwand uitgehakt en elke trede komt tot ongeveer mijn knie. Op de een of andere manier had ik er nooit bij stilgestaan dat we vandaag nog zoveel zouden moeten klimmen en het valt me zwaar. Hijgend sleep ik mezelf trede voor trede naar boven en regelmatig sta ik stil om op adem te komen. Robin laat ik achter me, dit kun je alleen in je eigen tempo doen. Ik kijk naar de top ver boven me. We gaan vast niet helemaal tot bovenaan, toch? Gelukkig weet ik op dat moment niet dat: 1. Ja, we gaan wél helemaal tot de top, 2. Het zijn in totaal 1600 treden om te beklimmen, 3. Het wordt alleen maar steiler en moeilijker.

Ik ben niet de enige die mijn weg naar boven worstelt en er heerst een gemoedelijke sfeer op de berg. Dit is onze berg en we doen het samen, ook al ken ik al die anderen niet. 'Whooo, zet hem op! Je doet het zo goed!' roept een vrouw die naar beneden komt lopen. 'Kom op, je kunt het! Nog tien minuten!' roept een Amerikaan even later. 'Don't make me false promises!' roep ik lachend naar hem terug, terwijl ik het zweet uit mijn ogen wrijf. Aan de volgende man die ik tegenkom vraag ik hoopvol: 'Is het echt nog tien minuten?' ‘That sounds about right,’ zegt hij sympathiek. Ik kijk naar boven, naar de top die nog erg ver weg lijkt en maak er in mijn hoofd maar twintig minuten van. Het volgende kwartier blijf ik mensen tegenkomen die me bemoedigend toe roepen dat het nog maar tien minuten lopen is. Inmiddels is het pad minder een pad en meer een ladder. Het is minder dan een meter breed, naast een duizelingwekkende afgrond en vol ongelijke stenen, met mijn hart in mijn keel klauter ik met handen en voeten naar boven en begin te geloven dat ik er echt bijna ben. Mijn wens komt uit: vijf minuten later kom ik aan op de top.

Ik sluit me aan bij Ricky, Alexander en twee Nederlandse Sexy Lama’s en samen staren we naar Machu Picchu ver onder ons. Vanaf hier is nog duidelijker hoe bijzonder de ligging van de oude Inca-stad is, genesteld tussen de bergen met Huayna Picchu als een geduldige bodyguard ernaast. De wolken hangen over de hogere pieken om ons heen. Het uitzicht is adembenemend mooi, alleen onderbroken door de treinrails die als een litteken door de natuur snijdt. Het is de moeite bijna waard. Bovenop die berg, kijkend naar Machu Picchu, eet ik eindelijk de laatste Snickers die ik al dagen met me meedraag.

Het heeft me meer dan twee uur gekost om naar boven te klimmen en na een half uur op de top gaan we weer naar beneden. De afdaling is een stuk makkelijker, maar daardoor niet minder eng. De steilste stukken doe ik op mijn billen, totdat ik weer gewoon kan lopen. Mijn knieën en heupen protesteren bij elke stap: gisteren zou toch de laatste dag van dalen zijn? Maar nee, down, down, down gaat het pad. ‘Zet hem op! Je doet het zo goed! Nog tien minuten!’ juich ik nu ook de hijgende wandelaars toe die onderweg naar boven zijn.

We passeren een groepje oudere Duitse mensen, die onder begeleiding van een gids voorzichtig hun weg naar beneden zoeken. ‘Hoe oud zijn zij?’ vraagt Robin de Peruaanse gids nieuwsgierig. ‘67, 75 en 84,’ antwoordt ze. ‘Oke, ik heb geen smoesjes meer om dit niet te kunnen!’ roept Robin uit. Ik kijk vol verwondering naar de grijskoppen. ‘Ik kan me niet eens voorstellen dat ik dit met mijn moeder zou doen, laat staan met iemand van 84…’

Voordat we de Inca-stad weer verlaten maken we nog een laatste stop: de klassieke fotoplek van Machu Picchu. Want ben je er wel echt geweest als je die foto niet in je foto-album hebt? Er staat een bordje waar je moet staan om de echte ansichtkaart te creëren, dat is sympathiek van ze! Ook hier is het nog verrassend rustig en we nemen alle tijd om foto’s te nemen met de ruïnes op de achtergrond. En dan volgen we de pijlen richting de uitgang van Machu Picchu. Over de terrassen, langs de buitenste huisjes, via het zandpad. Het voelt alsof ik even stil moet staan bij dit moment. ‘Bye Machu Picchu, it’s been fun!’ roep ik over mijn schouder naar het wereldwonder. De bewaker bij de uitgang schiet in de lach.

De rest van de groep stapt in de veel te dure toeristenbus terug naar Aguas Calientes, maar Robin, Alexander en ik besluiten om te gaan lopen. Down, down, down nemen we AL DIE TRAPPEN weer naar beneden. Tegen de tijd dat we bij het stadje komen ben ik er helemaal klaar mee. ‘Ik wil ijs en koude cola en lunch en zitten!’ kreun ik tegen Robin, terwijl elke stap me moeite kost. 'En mijn bergschoenen uit!' We ploffen in een restaurantje neer voor een koud glas limonade.

En zo eindigt de tocht naar Machu Picchu. Na de lunch haasten we ons naar de trein, die ons richting Cusco vervoert. De luxe treincoupé heeft ramen in het plafond en de bergen glijden boven ons voorbij, als een laatste blik op deze prachtige omgeving. In Ollantaytambo stappen we over op een busje en een paar uur later komen we aan in Cusco. Het voelt alsof we een maand lang onderweg zijn geweest, maar het is nog niet eens een week geleden dat we hier vertrokken. Nog één nachtje slapen en dan reis ik terug naar het regenwoud. Ik kan niet wachten om weer in de rust van de natuur te zijn.

Op dit moment ben ik in het Amazonegebied van Peru, op dezelfde plek waar ik in 2020 ook was. Ik verblijf de komende maanden in Hoja Nueva, een conservatieorganisatie en dierenopvangcentrum midden in de jungle. Tussendoor wandel ik 'even' naar een van de zeven wereldwonderen: Machu Picchu!

Om half vier 's ochtends schrik ik wakker uit een onrustige slaap. Ik moet plassen en worstel me uit mijn slaapzak. Snel schiet ik mijn bergschoenen aan en open het kleine glazen deurtje van onze iglo. De besneeuwde top van Salkantay Mountain glinstert in de verte, de nachtelijke hemel is donkerblauw en in het felle licht van de sterren en de maan heb ik mijn hoofdlamp niet eens nodig. Ik heb geen zin om helemaal naar de toiletten te lopen en hurk bovenaan de helling neer in het eerste plukje gras dat ik kan vinden. Mijn adem wolkt voor me uit. Het is fris hier op 4000 meter hoogte, maar door al mijn lagen kleding (ik heb zelfs met een muts en sjaal geslapen) kan ik de kou nauwelijks voelen. Terug in de hut probeer ik zo stil mogelijk weer in mijn slaapzak te kruipen. Naast me draait Robin* zich onrustig om en ik hoop maar dat ik haar niet wakker heb gemaakt. We zullen onze energie vandaag hard nodig hebben voor de tocht de berg op. Het is dag twee van de Salkantay Trail, de zwaarste dag van de route.

Het lukt mij niet meer om de slaap te vatten. Mijn hart klopt snel en ik ben buiten adem, zelfs nadat ik een tijdje stil heb gelegen. Ik kan voelen dat mijn lichaam moeite heeft met de hoogte; sinds het avondeten heb ik al last van hartkloppingen, duizelingen en benauwdheid. Ik maak me zorgen. Dit was ook hoe ik me de vorige keer voelde toen ik ernstige hoogteziekte had. Sta ik nu weer op het punt om in te storten? Moet ik nu meteen gaan afdalen? Hoe kan ik vandaag nog zevenhonderd meter stijgen? Wat nou als ik bovenop de bergtop echte problemen heb? Ik zak steeds dieper weg in mijn negatieve gedachtenspiraal, voortgedreven door de paniek die mijn lichaam voelt bij het gebrek aan zuurstof. Het is alsof ik in een cockpit zit en er een rood zwaailicht afgaat dat roept: 'ERROR, ERROR, ERROR, ZUURSTOFGEHALTE TE LAAG!' Misschien ben ik nu wel heel dom bezig door niet te luisteren, maar… ik moet nog even doorzetten. Tot de lunch, daarna gaan we weer dalen. Ik wil deze tocht nu niet afbreken! Het is een geruststellende gedachte dat Robin arts is en dat ik haar in nood wakker kan schudden. Daarnaast probeer mezelf tot rust te manen door verschillende ademhalingstechnieken te gebruiken, totdat ik slaap helemaal opgeef en mijn e-reader pak.

Voordat we twee uur later naar het ontbijt gaan zoek ik onze gids Condori* op. 'Jullie hebben zuurstof bij je toch? Zou het mogelijk zijn om dat vandaag mee te nemen naar de top, voor het geval dat ik het echt nodig heb?' Hij kijkt me wijfelend aan en wuift mijn bezorgdheid weg: 'Maak je geen zorgen, je zult oké zijn!' Hij is niet de eerste die mijn problemen met hoogteziekte onderschat, er is me al vaker verteld dat ik 'gewoon coca-bladeren moet kauwen en me niet druk moet maken', vaak door mannen die geen idee hebben hoe ik me voel of wat de ernst van mijn klachten is. Ik hoop ook dat het wel goed gaat komen natuurlijk, maar durf daar niet zo makkelijk vanuit te gaan. Ik probeer mijn angst uit te leggen en maak Condori duidelijk dat het mij enorm zou geruststellen als ik weet dat ik een noodoptie heb voor het geval dat het helemaal fout gaat bovenop de berg. Ik heb plek in mijn rugzak en zit op een paard, dus het is voor mij geen moeite om een zuurstoffles mee te nemen naar boven. Uiteindelijk haalt dat hem over en ik krijg een klein zwart tasje met een metalen flesje en een mond-neusmasker mee. Daarbij drukt hij me op het hart om meteen aan de afdaling aan de andere kant van de pas te beginnen als ik me niet goed voel.

Ik ben gelukkig niet de enige die vandaag voor de optie van een paard heeft gekozen en terwijl de wandelaars alvast vertrekken wacht ik met vijf groepsgenoten van andere families op de dieren. De anderen hebben gisteren ook gemerkt dat het lopen ze erg zwaar afgaat, maar in tegenstelling tot mij (ik zou het liefst zelf kunnen lopen) lijken zij het allemaal als een leuk avontuur te zien om dit met een paard te doen. 'Ik ben op vakantie, ik hoef mezelf niet te martelen,' zegt de Duitse Anita* nuchter. Tja, daar heeft ze dan ook wel weer gelijk in.

'Whoooo, let's go donkey gang!' joelt het blonde meisje even later achter me, terwijl ze voorthobbelt op haar knol. In plaats van de meditatieve rit door prachtige natuur die ik had verwacht, lijkt het nu alsof ik in een partybus voor een vrijgezellenfeestje beland ben: met veel gegil en gelach banen we ons een weg de steile helling op.

We berijden een mix van muilezels en paarden en de beesten hebben interessante persoonlijkheden. Af en toe beginnen ze opeens hard te rennen langs de afgrond om elkaar in te halen, Anita's paard schopt naar elk dier dat in de buurt komt en regelmatig staat mijn lieve ezel Carmelita ineens stokstijf stil midden in het pad. Er is geen sturen aan, de dieren zoeken hun eigen weg en negeren de suffe toeristen die ze op hun rug hebben. 'grrrrr mula mula!' worden ze aanspoord door de drijver die achter ons aan loopt. Ik voel me schuldig tegenover deze man die in zijn spijkerbroek en op afgetrapte gympen de berg op loopt, terwijl wij giechelend omhoog gedragen worden; het lijkt alsof wij het stereotype van de bevoorrechte toerist bevestigen.

Tegelijkertijd ben ik ontzettend blij met mijn keuze wanneer ik het zigzaggende pad naar boven zie. Dit zou ik niet kunnen bewandelen. We klimmen steeds verder, door een hooggelegen rivierveld, langs enorme rotsblokken en tussen spitse toppen. We halen de groep in, die hijgend het pad op klimt en dan zijn we opeens bij de top. Ik neem afscheid van Carmelita, betaal de drijver en ga even op een platte rots zitten. Het is soms zo makkelijk om meteen in ‘toeristenmodus’ te schieten en alleen te focussen op de mooiste foto’s, zonder echt in je op te nemen waar je bent. Ik luister naar de wind die tussen de toppen suist, ik kijk naar de glinsterende sneeuw op de top van Salkantay Mountain, ik adem de frisse lucht in en geniet van de zon op mijn gezicht. Ik eet de snickers die ik speciaal voor dit moment meegenomen heb. En dan loop ik de laatste meters naar de officiële 'top' waar iedereen gezellig foto’s aan het maken is.

De rest van de dag lopen we naar beneden. Tot de lunch gaan we van 4700 naar 3900 meter, om daarna verder af te dalen naar ons kamp op 2900 meter. Terwijl de rest van mijn 'familie' (de Sexy Lama's) vooruit holt, neem ik mijn tijd voor de wandeling. De paadjes zijn bedekt met losliggende stenen en ik zet voorzichtig mijn voeten neer om niet uit te glijden. Ik heb altijd geleerd dat bij afdalen geldt 'hoe trager, hoe beter' en het beangstigt me om te zien hoe sommige mensen naar beneden sprinten. Wanneer je rent is je punt van evenwicht naar voren gericht; één misstap en je rolt naar beneden… Ik hang naar achteren, rem mezelf bij elke stap af en voel de spanning in mijn kuiten. Ik vind het ook niet erg om alleen te lopen, het geeft me de kans om aandacht te besteden aan de ervaring. Ik ben in Peru, ik loop door de prachtige bergen, ik ga op weg naar Machu Picchu! Af en toe stop ik voor foto’s van de bergketens of om de ruige natuur in mij op te nemen. Hoe lager we komen, hoe groener de omgeving wordt en de temperatuur loopt merkbaar op. De hele ochtend heb ik al een thermolegging onder mijn broek aan, maar inmiddels voel ik het zweet in mijn knieholtes prikken. Achter een groot rotsblok doe ik snel mijn bergschoenen uit en rol mijn broek en legging naar beneden. Precies wanneer ik voorovergebogen in mijn onderbroek sta om mijn voeten uit de pijpen te bevrijden, hoor ik een luid ‘fietfiew!’ achter me. Een klein stevig Peruaans mannetje heeft besloten het paadje achter het rotsblok te verkennen en is beloond met een geweldig uitzicht. Hij roept iets schunnigs in het Spaans dat ik bewust besluit niet te begrijpen. Ik negeer hem, weiger me te schamen, trek snel mijn broek weer aan en haast me verder over het pad.

Bijna iedereen van de groep is al in het kamp wanneer ik aan kom wandelen. Achter me lopen alleen nog één Sexy Lama en een Indiaas echtpaar uit een van de andere families. In dit kamp is er een mogelijkheid om tegen betaling een warme douche te nemen. De inschrijflijst ligt op tafel en ik kijk er even naar. Nog achttien wachtenden voor me. Tot nu toe heb ik gedroomd over een warme douche, maar… ik merk dat ik het eigenlijk niet zo belangrijk vind. Niet als het weer extra centjes kost (de paarden hebben een flink gat in mijn budget geslagen) en betekent dat ik nog twee uur moet wachten. 'Ah treat yourself!' roepen een aantal mensen uitnodigend, maar nee: Ik ga voor de 'Inca shower', een koude straal water uit de muur verderop op het campingterrein. Het bevalt me verbazingwekkend goed en ik gloei helemaal wanneer ik naar mijn hut voor vanavond loop. De hutten hebben een driehoekig dak van stro en een glazen voor- en achterkant waardoor we kunnen genieten van de omgeving. Ik was bang dat Robin in de tussentijd al een andere hutgenoot zou hebben gevonden, maar blijkbaar beviel ons partnerschap haar net zo goed als mij. Ze heeft een hut voor ons uitgezocht met uitzicht op de vallei. In het licht van de ondergaande zon organiseren we onze spullen en hangen we onze stinkende wandelsokken aan de dakbalken.

Een van de meest bijzondere aspecten van reizen vind ik hoe snel je diepgaande relaties op kunt bouwen met de mensen om je heen. Het is alsof de intensieve omstandigheden en de gedeelde indrukken een snelkookpan vormen voor vriendschappen. Met reisvrienden kun je je diepste gedachten en je meest persoonlijke lichamelijke functies delen, ook al weet je dat je elkaar hierna misschien nooit meer gaat zien. Ik ken Robin nu ongeveer 36 uur en terwijl we praten over onze kledingopties voor morgen steekt ze me haar rode t-shirt toe: 'Ik heb hier nu twee dagen in gewandeld, maar moet je ruiken het stinkt nauwelijks naar zweet!' Ik lach, terwijl ze nog even terugkrabbelt: 'Oh wacht, wil je dat eigenlijk wel ruiken?' Natuurlijk wil ik dat, dit zijn de ervaringen die ons samenbrengen!

In de vroege ochtendzon wandelen we door de riviervallei. De zonnestralen komen net boven de groene hellingen uit en creëren een spel van schaduwen en licht. Nu we niet meer op hoogte zijn voel me ik stukken beter. Ik heb weer energie, kan zonder problemen ademhalen en mijn hartslag is normaal. Ik voel me een winnaar: ik heb de eerste twee dagen overleefd! Vanaf hier wordt het alleen maar beter.

Vandaag is de dag voor een korte broek en een t-shirt. We blijven afdalen, maar gelukkig is de ondergrond nu een stuk beter dan gisteren. Het pad kronkelt om de rand van de berg, met de rivier ver onder ons. De omgeving heeft iets mediterraans, alsof ik niet in Peru maar in de Franse pyreneeën loop. Nu we niet meer in het hooggebergte zijn is de begroeiing van lage struikjes naar loofbomen vol mos gegaan. We zien orchideeën en bromelia's die zich hoog op de takken hebben genesteld. Er klinken vogels en zoemen insecten. Condori blijft het maar hebben over 'mosquitos' en mijn groepsgenoten hebben zich flink ingesprayt met deet. Ik ben eigenwijs geweest en heb mijn muggenspray niet eens bij me. Hoe erg kan het zijn vergeleken met het regenwoud?

Na ongeveer twee uur lopen stoppen we voor een korte pauze bij een kleine waterval. Het is een mooi fotomoment en een voor een klimmen we op een rots voor een kiekje bij het water. De meeste wandelstokken staan tegen de reling van het kleine bruggetje over het stroompje geleund. Die van mij heb ik verderop op vaste grond gezet; ik zie het al helemaal fout gaan met al die mensen die dringen op de brug. Ik heb het nog niet gedacht of ik hoor achter me een geschokte 'oh nee!' en een kletterend geluid. Het rijtje wandelstokken is inderdaad omgevallen en twee glanzende blauwe exemplaren verdwijnen langs de waterval naar beneden.

'Ah balen, iemand is z'n stokken kwijt,' denk ik en ik maak me klaar om weer verder te lopen. 'We kunnen ze nog pakken!' zegt Eliza* overmoedig tegen Condori. 'Heb je een touw of iets om naar beneden te klimmen?' Hij kijkt bedachtzaam naar de stokken die een aantal meter verderop uit het stromende water steken. Er is geen makkelijke route naartoe, de rotsen zijn glad en glibberig en eindigen in een glijbaan waar het water richting de rivier stort. Dan duikt Condori onder het bruggetje door. Hij gaat toch niet…? Ja, dat gaat hij wel; onder een koor aan aanmoediging van voorstanders en bezorgde uitroepen van tegenstanders klautert hij voorzichtig naar de rand. Hij is niet gezekerd, er is weinig om zich aan vast te houden en nu moet hij zich ver voorover buigen om naar de eerste stok te reiken. Vanaf het bruggetje wordt een arm uitgestoken om hem te helpen, maar hij is te ver weg. Een van de mannen uit onze groep klimt achter hem aan en nu proberen ze zich allebei als Spiderman aan de gladde wand vast te houden. 'Ugh, ik kan hier niet naar kijken!' zegt Robin, terwijl ze zich handenwringend omdraait en een stukje wegloopt. Ik kan er echter niet niet naar kijken en zie al helemaal voor me hoe een van hen uitglijdt en de afgrond in stort. 'This is so stupid! Hiking poles are not worth risking your life!' verkondig ik luidkeels aan wie maar wil luisteren. Niet dat het veel uithaalt, er zijn te veel mensen aan het lachen en joelen. Is een nominatie voor een Darwin Award hier op z'n plek?

Tot mijn opluchting en frustratie lukt het Condori om met de lus van een andere wandelstok de stokken uit de waterval te vissen. Onder begeleiding van luid applaus (onverstandig gedrag wordt beloond) klimt hij weer naar boven en we vervolgen onze wandeling alsof er niets is gebeurd. Ik loop in mijn eentje achteraan en probeer me te richten op de omgeving in plaats van mijn bozige gedachten. Het duurt een tijdje voordat ik mijn irritatie over dit onnodige risico van me af weet te schudden, vooral wanneer ik de eigenaresse van de wandelstokken hoor vertellen dat ze de stokken gratis heeft gekregen van een andere reiziger. Haar kan het niet zo veel schelen of ze ze verliest!

Vandaag is een makkelijke dag en we bereiken al snel het eindpunt van onze wandeling. Met een busje worden we naar ons kamp gebracht. We eten lunch en mogen kiezen hoe we de middag verder willen besteden: ziplinen in de vallei of chillen in het kamp. Later op de middag gaan we in ieder geval samen naar de natuurlijke hotsprings verderop. Ik kies ervoor niet mee te gaan ziplinen, maar gebruik de vrije uurtjes om even een kleine handwas te doen. Dan klets ik nog wat met de Nederlandse en Belgische meiden en zorg ik ervoor dat ik op tijd klaarsta voor de excursie naar de hotsprings. Daar kijk ik tijden naar uit! Inmiddels snap ik ook waar Condori het over had met zijn 'mosquitos'; mijn benen worden constant aangevallen door zandvliegen, kleine zwarte bijtvliegjes die lelijke rode plekken achterlaten. Tja, had ik mijn insectenspray toch maar mee moeten nemen.

Twee uur later zucht ik van genot terwijl ik dobber in het warme water. Ik zit in het heetste bad, zo’n 38 graden, tegen de rotswand geleund. Mijn lichaam voelt voor het eerst in dagen volledig ontspannen. Verderop zijn mijn mede-Sexy Lama’s een wedstrijdje ‘wie kan het langst onderwater blijven’ aan het doen met veel gelach en gespetter. Een andere familie heeft naast me een toren aan steentjes op het hoofd van een van de mannen gebalanceerd en nu proberen ze met een haarbandje het bouwsel om te gooien. Ik kijk naar hun spel, luister naar het gekwebbel en wiebel gelukzalig met mijn tenen. Eliza kijkt me vanuit de kring onderzoekend aan en steekt vragend haar duim op. 'Ben je oke daar?' lijkt ze te vragen. Ik glimlach en knik, ja ik ben meer dan oke. Boven ons hoofd cirkelen de zwaluwen en verderop zweeft een roofvogel. Het zonlicht verschuift langzaam over de bergwand tegenover ons. Het licht verzacht en wordt goudkleurig, terwijl de middag ontspannen in de avond overgaat.

Het is al schemerig wanneer ik met een loom gevoel de poort naar de hotsprings weer uit loop. Mijn haar is nog nat en ik heb mijn druipende bikini in mijn hand. Condori zit met mijn familie aan een tafel bij een van de winkeltjes voor de ingang. De andere families zitten elk aan hun eigen tafel, met flessen bier en zakjes chips op tafel. Ik koop een zakje dorito’s en zink ook neer op een van de plastic stoelen. Al snel komt Condori aanzetten met een dienblad kleine shotglaasjes, een stapeltje citroenschijfjes en een schaaltje zout. ‘Inca tequilaaaaa!’ roept hij enthousiast. ‘Maar wacht, wacht, wacht!’ Hij regelt ook dienbladen met pisco (de nationale drank van Peru) voor de andere tafels. ‘Arriba, abajo, al centro y pa’dentro!’ roepen we de gezamenlijke toast en we bewegen onze armen omhoog, naar beneden en naar voren, voordat we allemaal een glaasje met sterke drank achterover gooien. Er wordt muziek aangezet en iedereen zit te kletsen. Condori komt met een tweede ronde shotjes aanzetten (met zijn zesentwintig jaar is hij de jongste en meest uitbundige gids) en er ontstaat een spontaan salsafeestje naast onze tafel. Morgen is de Australische Ricky* jarig en dat moet gevierd worden! We zingen ‘happy birthday’ terwijl Ricky een flinke teug uit de piscofles gevoerd krijgt. Het is inmiddels donker en ik kijk vluchtig op mijn horloge. Half acht, we moeten nog anderhalf uur rijden naar ons kamp. Gaan we dan nog avondeten? Om kwart over acht stopt Condori inderdaad de muziek en leidt ons naar ons busje. Hij is inmiddels nog een aantal shotjes verder en heeft een tweede fles pisco overgegoten in een grote fles sprite. Voor onderweg. Eliza, Maaike*, Ricky en Condori staan tijdens de rit voorin de cabine uitbundig te dansen op de muziek, ze slaan tegen het dak en stampen op de vloer. Vanuit onze stoelen zwaaien wij mee met de muziek. Ik ben na mijn tweede shot gestopt met drinken (morgen met een kater de berg op klimmen trekt me niet) en kijk geamuseerd toe. Af en toe voel ik medelijden voor de chauffeur, die met dit gekkenhuis in zijn bus de nauwe bergweggetjes moet navigeren, maar hij lijkt er redelijk onverstoorbaar onder. Hij is vast gewend aan de wekelijkse tourgroepen…

Na een snel diner, gaat het feest in het kamp vol overgave verder. Er wordt een kampvuur gemaakt en een oude schuur dient als ‘nachtclub’, inclusief discobal en dansvloer. Wanneer Robin en ik een paar uur later onze tent in kruipen, horen we verderop een hectisch gefluister en gegiechel: ‘Houd haar rug recht!’ ‘Pas op voor haar arm…’ ‘Stttt, deze kant op.’ En terwijl de Britse Natalie* door haar familieleden naar haar tent wordt gedragen, stop ik mijn oordoppen in mijn oren en val in een diepe slaap.

Op dit moment ben ik in het Amazonegebied van Peru, op dezelfde plek waar ik in 2020 ook was. Ik verblijf de komende maanden in Hoja Nueva, een conservatieorganisatie en dierenopvangcentrum midden in de jungle. Tussendoor bezoek ik 'even' een van de zeven wereldwonderen: Machu Picchu!

‘Lady massage?’ hoor ik naast me en er wordt een kaart met massage-opties in mijn gezicht geduwd. Ik grinnik in mezelf terwijl ik ‘No gracias’ antwoord. Het is drie jaar geleden dat ik in Cusco was en alles is nog precies zoals ik me herinner. De Plaza de Armas, met haar majestueuze kathedraal, de mix van strakke Incamuren en rommelige Spaanse bouwsels, de honderden winkels vol truien, poncho’s, tassen en toeristische prullaria en de straatverkopers die op elke straathoek klaarstaan voor de gringo’s. Ik weet zelfs de weg nog (en dat terwijl ik vroeger in mijn eigen woonwijk kon verdwalen)! Ik houd van deze bruisende oude stad, maar Cusco houd helaas niet van mij. Al direct voel ik de effecten van 3400 meter hoogte: ik ben duf, duizelig en buiten adem, ik heb tintelende handen en een verhoogde hartslag. Jep, hoogteziekte is nog steeds mijn ding.

Het was een hele reis om hier te komen vanuit mijn thuis in de jungle. Eerst een boottocht naar Lucerna, waar ik in de auto van onze vaste chauffeur stapte. Toen een halsbrekende rit over de zandweg naar Puerto. Het is al een paar dagen erg droog en ik zie dat de bomen naast de weg bedekt zijn met een laagje bruin stof. Om te voorkomen dat wij er straks ook zo uitzien draait Alex bij het passeren van vrachtwagens steeds onze ramen dicht. Tegelijkertijd probeert hij ook de autoradio te repareren, het uit elkaar vallende dashboard bij elkaar te houden en navigeert hij op hoge snelheid de hobbels en kuilen van de weg. Ik houd me maar stevig vast aan de autodeur.

In Puerto Maldonado haal ik snel mijn wandelspullen uit mijn opgeslagen rugzak, eet ik een pizza die niet echt naar pizza smaakt en stap ik in een ‘taxi’ naar het busstation. De taxi’s in Puerto zijn eigenlijk tuktuks en het kleine karretje piept, kraakt en schudt onheilspellend wanneer we over de slechte bestrating racen. Wanneer we een donkere onverharde weg inslaan begin ik me bezorgd af te vragen waar mijn verlegen chauffeur me eigenlijk mee naartoe neemt, maar dan zet hij me af voor het busstation. Bij een stalletje buiten het station koop ik een banaan voor onderweg. ‘Eentje maar?’ vraagt de oude verkoopster me en ik zeg lachend: ‘Ja, ik ben maar een persoon!’ Dat vindt ze duidelijk geen goede reden en ze geeft me twee bananen, waarvoor ze me (ondanks mijn protest) minder laat betalen omdat ze het wisselgeld niet gepast heeft.

Dan loop ik de wondere wereld van het busstation binnen. Het schemerige gebouw lijkt op een oude vliegtuigloods, met aan de wanden stalletjes van busmaatschappijen die tickets proberen te verkopen. ‘Para Cuscoooo!’ wordt er om de paar minuten luid geroepen en daar dwars doorheen 'Arequipa, Arequipa, Arequipaaaaa!'. Voordat ik naar mijn bus mag word ik eerst verwezen naar een donker hoekje voor mijn ‘entrance ticket’. Uit een gat in de muur verschijnt een arm die mijn drie soles naar zich toe trekt in ruil voor een bonnetje dat me vertelt dat ik hier echt ben. Wanneer ik terugloop naar mijn busmaatschappij zie ik een groepje jonge blonde meisjes met backpacks die net zo min als ik het nut van een entrance ticket bovenop je busticket snappen, maar zich daar nog een stuk drukker om maken dan ik. Ik vertel ze maar niet wat ik in de afgelopen tien jaar reizen heb geleerd: soms is het gewoon onbegrijpelijk.

De nachtelijke busrit naar Cusco duurt tien uur en om het mezelf gemakkelijker te maken heb ik een extra luxe zitplek geboekt bij een goede maatschappij. Zodoende heb ik een comfortabele ruime stoel die 160 graden achterover kan en geen directe buurman. Bussen in Zuid-Amerika zijn over het algemeen erg goed (vliegen is voor de lokale bevolking vaak te duur en dit is een goed alternatief) en dit is de crème de la crème van de busreizen. Ik had er alleen geen rekening mee gehouden dat ook andere mensen met deze bus gaan… Aan de andere kant van het gangpad zit een vader met een zoon van een jaar of tien en de volledige busreis is het kind luidkeels aan het kermen, kreunen, grommen en gillen. Ik weet niet zeker of het jochie ziek is of gewoon irritant en kan er daardoor weinig van zeggen. Uiteindelijk stap ik dus met een gebroken gevoel uit in Cusco.

Toch ga ik meteen op pad in de stad, nadat ik mijn spullen heb afgeleverd in het hostel. Ik loop door San Blas, mijn favoriete wijk in Cusco vol nauwe steegjes, trappetjes en boetiekjes. Ik drink een glas verse mangosap en daal dan af naar het centrum van de stad. Ik zit op hetzelfde bankje waar ik drie jaar geleden ook op mijn eerste dag landde en wordt omringd door herinneringen. Dit voelt als thuiskomen!

Inmiddels merk ik ook dat ik echt moet gaan rusten, dus ik sleep mezelf terug naar mijn hostel. Onderweg duik ik nog even een winkeltje in om een Peruaanse trui te kopen, een leuk souvenir en ook meteen nuttig want het is behoorlijk fris hier! Met de verkoopster houd ik een hele modeshow om de perfecte trui te vinden. Bij alles wat ik zeg antwoord ze met ‘si mi reina’ (vertaald naar ‘ja, mijn koningin’) en ik moet lachen om het koosnaampje. Het is me opgevallen dat dit soort aanspreektermen hier vaak gebruikt worden en ik ben in het laatste uur al 'hermosa' (schoonheid), cariña (liefje) en gewoon señora geweest.

Nadat ik twee uur heb geslapen voel ik me weer iets beter en loop ik terug naar het centrum. Om zeven uur ‘s avonds hebben we een infosessie voor de trektocht die ik de komende vijf dagen ga doen. Ik ga namelijk de Salkantay Trail naar Machu Picchu lopen, een uitdagend alternatief voor de klassieke Inca Trail. De gids neemt ons mee door het programma, wijst ons op de laatste benodigdheden en stuurt ons dan naar bed. Morgenochtend om kwart voor vijf begint het avontuur!

Ik haast me door de verlaten straatjes van Cusco. Het is nog zo vroeg dat de zon niet eens op is en voor een keer zijn er geen toeristen en geen straatverkopers te zien. Ik steek snel de Plaza de Armas over, waar de taxi's al klaar staan voor een nieuwe dag. Nu nog door de gallerij en dan zie ik onze groep al staan, naast de drie busjes die ons naar het startpunt van de tocht gaan brengen. We rijden in ongeveer twee uur naar het restaurant waar we ontbijten en dan is het nog anderhalf uur over slingerende bergwegen voordat we aankomen bij de plek waar het allemaal begint.

Als we daar eenmaal geparkeerd zijn voelt het alsof mijn blaas elk moment zal knappen (de hobbelig weg hielp niet) en voordat onze gids volledig uitgesproken is ren ik naar de toiletten. '1 sol' roept de verkoper voordat ik het hokje in kan duiken en ik grabbel in mijn tas naar een munt. Zo, nu ben ik echt klaar voor de start en om mijn groepsgenoten officieel te ontmoeten. Elke bus vormt een eigen tourgroep, of 'familie', van ongeveer 14 personen met een eigen gids. Wij zijn de Pachamama familie (a.k.a. de Sexy Lama's, a.k.a. de Sweet Potatoes) en worden begeleid door een jonge gids genaamd Condori*.

We hijzen onze backpacks op onze rug, schuiven onze wandelstokken uit en beginnen te lopen. Gelukkig hoeven we zelf bijna niets te dragen, de meeste van onze spullen worden met behulp van paarden alvast naar ons kamp gebracht. In mijn tas zitten alleen twee liter water, snacks, zonnebrandcrème, mijn extra warme trui en regenkleding. 'Zo fijn dat het nog lekker vlak is!' hoor ik de Belgische Eliza* zeggen, terwijl we in een treintje stevig doorstappen. 'Spreek voor jezelf', denk ik. Ik ben al flink aan het hijgen en puffen en merk dat ik achterloop op de groep. Dat is niet erg, als ik in mijn eigen tempo loop gaat het vast goedkomen. Toch?

Het pad begint licht te stijgen en ik worstel voort. Mijn benen voelen alsof ze van lood zijn, het lijkt alsof mijn hart gaat ontploffen en ik heb het idee dat ik elk moment over mijn nek kan gaan. 'Kom op, dit is mijn berg om te overwinnen!' moedig ik mezelf strijdbaar aan. Condori loopt nu achter me en probeert een gesprekje te beginnen. 'Where are you from?' Vraagt hij, terwijl hij moeiteloos omhoog loopt. Het kost me een moment om moed te verzamelen en dan pers ik tussen mijn hijgende ademhalingen naar buiten:

De groep is inmiddels al een stuk verder en wacht op ons bij de start van het échte steile pad. Vanaf dat moment is het aan een stuk door een zigzaggende klim naar boven. 'Hoe ga ik dit doen?' denk ik paniekerig. Als ik me nu al zo slecht voel, hoe ga ik ooit die top bereiken? Ik wil zo graag lopen, mezelf overwinnen, meedoen met de groep, maar… Moet ik het mezelf wel aandoen? We hebben nog vijf dagen wandelen voor de boeg, waarvan een nacht en een dag op grote hoogte, wat voor gevolgen heeft het als ik nu al door mijn reserves heen brand? Drie jaar geleden was deze plek mijn laatste excursie voordat ik in het ziekenhuis belandde met hoogteziekte. Dat punt wil ik nu absoluut niet bereiken. Dat betekent dat ik goed voor mezelf moet zorgen: ik neem al een paar dagen medicatie tegen hoogteziekte, ik drink twee liter ORS per dag om mijn elektrolyten op peil te houden, ik heb mijn rust genomen. Het betekent ook dat ik nu goed naar mezelf moet luisteren en mijn lichaam zegt, smeekt, roept en schreeuwt op dit moment dat dit niet mogelijk is. Ik kan fysiek deze berg niet aan… Ik voel me gefrustreerd, teleurgesteld en alsof ik faal, maar ik kies er toch voor om mijn grenzen te respecteren; op het punt waar de groep op ons wacht neem ik een paard naar de top.

De verlichting is direct: ik kan weer ademhalen, mijn hartslag gaat naar beneden en vanaf de rug van Primavera kan ik genieten van de prachtige omgeving. We zijn duidelijk in het hooggebergte, met ruige kale rotsen, struikachtige begroeiing en besneeuwde toppen. Het landschap is meer indrukwekkend dan mooi.

Doordat Primavera een stuk sneller liep dan mijn menselijke groepsgenoten ben ik eerder boven dan alle anderen en ik geniet vanaf een rotsblok rustig van het gletsjermeer waar we dit allemaal om doen: Humantay Lake. Kwarts in de bodem van het meer weerspiegelt het licht van de hemel, waardoor het heldere water soms felblauw lijkt. Vandaag is de lucht echter bewolkt en grijs, waardoor we het meer zien als een intens aquamarijn. Het valt me op dat de gletsjer erg klein is (zelfs vergeleken met drie jaar geleden) en in de verte hoor ik het gerommel van een lawine. Zorgwekkende tekenen van een veranderend klimaat.

Wanneer mijn mede-Sexy Lama's er zijn doen we de verwachte fotoshoot die hoort bij mooie plekken. We klimmen nog een paar minuten hoger naar een uitzichtpunt, vanwaar niet alleen het meer goed te zien is maar ook de indrukwekkende dreigende bergtoppen om ons heen. Ik voel me beschaamd tegenover mijn groepsgenoten dat ik niet samen met hen naar boven ben geklommen, maar een voor een spreek ik met mensen over mijn ervaringen met hoogteziekte en mijn afweging van vandaag. Iedereen reageert begripvol, bezorgd en lief en ik voel me gerustgesteld door de steun die ik ervaar. Morgen hebben we nóg zo'n zware tocht op hoogte voor de boeg en ik accepteer nu alvast dat ik dan weer een paard zal moeten nemen naar de top.

We eten een snack en luisteren naar Condori's uitleg over de omgeving, voordat we aan de toch naar beneden beginnen. Terwijl we nog aan het meer zitten worden we beloond met uitzicht op twee condors die hoog boven ons rondzweven. Deze enorme gieren zijn een van de grootste vliegende vogels ter wereld en een van de nationale dieren van Peru. Het is een bijzondere en zeldzame ervaring om hen hier te zien.

De afdaling verloopt zonder verdere problemen en we komen aan het begin van de middag aan bij ons kamp voor vandaag. Daar wacht een heerlijke lunch op ons, bereid door het team aan koks dat met ons meereist. Al onze verwachtingen overtreffend krijgen we een heel menu aan soep, fruit en warme gerechten voorgeschoteld, waarmee we de middag goed zullen doorkomen.

'Het is tijd om naar jullie hutten te gaan!' kondigt Condori aan wanneer we klaar zijn met eten. 'Er zijn twee opties: glazen iglo's aan de bergwand of driehoekige hutten iets lager gelegen in het dal.' Ik kan me niet herinneren dat ik iets heb gekozen bij het boeken en ik heb sowieso niet bijbetaald, dus ik ga er maar vanuit dat ik een van de hutten beneden heb. Condori kijkt op zijn lijst en noemt een hele reeks aan namen op. 'Jullie mogen nu naar je hut gaan,' stuurt hij hen op pad. 'Sorry, maar mijn naam is niet genoemd…' zeg ik tegen hem en hij gebaart dat ik even moet wachten. Nerveus kijk ik naar de anderen die vertrekken. Wat gebeurt er nu? Wat als er straks alleen nog maar 'slechte' hutten over zijn? 'Misschien moeten we wel buiten slapen', grapt een van de drie groepsgenoten die ook niet genoemd zijn.

Dan kijkt Condori weer op zijn lijst en noemt onze vier namen op. 'Kom met mij mee,' wenkt hij ons en hij gaat ons voor naar het rijtje glazen iglo's. 'Er zijn twee iglo's vrij en ik zag dat jullie moeite hadden vandaag, dus jullie mogen hier slapen!' Onder onze uitroepen van 'Wauw!', 'Dankjewel!' en 'We worden beloond voor onze traagheid!' voeg hij nog toe: 'Maar ssst, niet aan de anderen vertellen hé.'

Samen met mijn mede-iglo'ers loop ik naar de twee glazen koepels die op een rand in de helling gebouwd zijn. De keuze is makkelijk gemaakt, het Argentijnse koppel neemt de linkerhut en samen met Robin* neem ik de rechteroptie. Het komt perfect uit, vanaf de start van onze tocht kan ik het al goed vinden met deze Nederlandse vrouw en ik wilde haar sowieso al vragen om een hut met mij te delen. Nu beleven we deze bijzondere plek samen! De rest van de middag doen we dan ook niet zoveel meer. Onze iglo is in de zon heerlijk opgewarmd, dus we zitten urenlang op onze bedjes te kletsen met op de achtergrond uitzicht op de besneeuwde berg die we morgen gaan overwinnen: Salkantay Mountain.

Inmiddels zijn we alweer een week verder en heb ik het werkend en lerend leven weer opgepakt. Deze week ben ik weer heel de week naar school geweest voor twee uur en daarna ben ik naar het werk met de kinderen geweest. Het vervelende hiervan was dat dit gelijk achter elkaar was en het nog beter was als ik kon teleporteren. Helaas is dat niet het geval en kwam ik standaard te laat, maar omdat ze op mijn werk wisten dat ik school had, was dit geen probleem.

Door het tijdsgebrek had ik ook geen tijd om te lunchen, maar daar had ik ook wat op gevonden. Ik had namelijk les tot 14uur, maar de lunchpauze voor de docenten was om 13uur, behalve voor mijn docent, want zij was klaar met werken om 14uur. In de lunchpauze van de docenten ging een van de docenten lunch halen voor mij, en dat ging ik weer opeten in het lokaal. Zo was ik om 14uur klaar met lunchen en kon ik gelijk naar het werk gaan.

Op dinsdag kwamen er twee Nederlanders met mij mee naar het werk. Het was een koppel wat een halfjaar gaat rondreizen in Zuid-Amerika en inmiddels in Peru is aangekomen. Via een groepsapp voor Nederlanders in Peru, kwamen we met elkaar in contact. Ze wilden heel graag ook de andere kant van het land zien, dan alleen het mooie en leuke wat getoond wordt aan toeristen. Na wat app contact en een lunchdate hebben we afgesproken dat afgelopen dinsdag de dag was. Dit was dan ook de dag dat ik een Nederlandse les mocht geven op het werk, en wat een lol hebben we gehad. De kinderen hebben we onder andere 'Links' en 'Rechts' geleerd, dus het liedje 'Links Rechts' van Snollebollekes kon niet ontbreken. Al stuiterend gingen we door het lokaal.

Donderdag was het weer pannenkoekendag en vrijdag was er een kindje jarig en nam er een collega afscheid. Dit was reden voor taart! Na een hele ceremonie konden we dan eindelijk aanvallen. Ik moest de taart vasthouden zodat het jongetje het kaarsje uit kon blazen, maar het stond op een soort plaat van foam. Ik dacht eerst dat het van karton was, tot ik het materiaal voelde. De taart had verschillende lagen en ook nog een laagje glazuur eroverheen, met toefjes slagroom en aardbeien. Dit alles bij elkaar betekende: zwaar. En dat op een foamen plaat die ieder moment kon ombuigen waardoor de taart op de grond zou vallen en niemand taart zou hebben. Ik voelde de druk. Gelukkig was alles goed gegaan, tot het feit dat het me leuk leek om met de taart te gaan dansen en het kaarsje uitwaaide. Gelukkig waren de lucifers bij de hand en het was zo weer aan. Niemand heeft gemerkt dat het kaarsje uit ging.

Donderdag werd ik ook weer herenigd door mijn huisgenootje die nog een weekje langer op vakantie was geweest. Na een dag haar met rust gelaten te hebben, zijn we die avond gaan shoppen. We hadden een hele winkelkar vol gehaald met boodschappen en spulletjes voor in ons huis. Omdat we de tassen niet konden dragen, leek het een goed idee om het winkelwagentje mee te nemen en wel weer te zien wanneer we die weer terug zouden brengen. Onderweg hadden we de grootste lol en op een gegeven moment werden we aangesproken door een jongen. Doordat hij wat snel, binnensmonds en al slissend praatte verstond ik er maar weinig van. Ik lachte even naar hem en ik liep weer door. De jongen bleef ons maar achtervolgen en ik begreep maar niet wat hij wilde. Tot ik nog eens goed keek en tegen mijn huisgenootje zei: 'Ah, ik weet al waarom hij achtervolgd. Hij is van de supermarkt'. Wat bleek, we mochten geen winkelwagen meenemen naar huis. Op een gegeven moment begreep ik dat hij vroeg waar we naartoe gingen en vanaf dat moment ging hij ons zelfs meehelpen. Thuis aangekomen hebben we gauw alles in de keuken gezet en toen we klaar waren, liep de jongen met de winkelwagen (vermoedelijk) terug naar de supermarkt. Hoefden we ook niet meer te bedenken wanneer we de winkelwagen terug zouden brengen.

Het laatste avontuur van deze week was gisterenavond. Het was mijn standaard werkavond in de bar Los Perros en op een gegeven moment kwamen er twee Nederlanders binnen. Opzich niet gek, aangezien het een Nederlandse bar is die ook Nederlandse muziek draait zo nu en dan. Nadat ze de hele avond met mijn baas hadden gekletst was het mijn taak om de rekening te brengen. Ineens zet de jongen van het stel dat hij mij kende. Dit was al gek, maar hij had al wat gedronken en ik trok het me niet zo aan. Tot ze vroegen waar ik vandaan kwam. Na wat vragen hier en daar werd het duidelijk dat de vrouw uit Waalwijk en de man uit Andel kwam. Ineens vertelde de man ook dat hij wist wat voor werk mijn vader deed en in welke straat ik woonde. Het werd allemaal ineens heel intens. Uiteindelijk wist hij ook waar hij mij van kende. Hij vertelde dat hij een paar jaar geleden de nieuwe trap in het huis van mijn ouders had gezet. Dit kon bijna niet. Ik moest wel met hen even een foto maken om dit even naar mijn ouders te sturen, want dit was niet te geloven. We zeiden nog tegen elkaar: 'Dan ben je 10.000km van Nederland vandaan en dan kom je elkaar precies hier tegen'.

Zoals je kan lezen, ik maak weer genoeg mee. Volgende week ga ik alweer op vakantie. We nemen het er maar van, nu het kan. Aanstaande vrijdag staat namelijk de bus klaar om richting het zuiden van Peru te rijden om daar, een paar dagen later, de grens over te gaan naar Bolivia. Mijn volgende blog zal dan ook uit Bolivia komen.

BYE TAMALE.................................Ieder boek heeft een laatste hoofdstuk..............!

Na 4 jaren maandelijks gerapporteerd te hebben over ons Ghanese wel en wee, lijkt ons het moment aangebroken om het dikke boek te sluiten. D.w.z. de maandelijkse updates zullen niet meer verschijnen, maar wel zullen we van tijd tot tijd een berichtje plaatsen over hoe het ons vergaat. Het is een goed gekozen moment, aangezien we op 1 oktober Tamale (Noord-Ghana) gaan verlaten en gaan verhuizen naar Takoradi (Zuid-West Ghana).

Zo af en toe plaatsen we dus nog enig nieuws op de homepage en verder is dit terug te vinden onder de link: Van de Northern Region naar de Western Region in Ghana.

Hierbij dus de laatste update in 'het oude jasje'; het verhaal van september 2010. Daar gaan we dan.....! Na 7 weken verlof in Nederland, stond onze retourvlucht naar Ghana gepland op 2 september. Iemand uit onze wijk was zo aardig om ons naar het station Venlo te brengen, waar we in alle vroegte met de trein vertrokken richting Schiphol. In het vliegtuig werden wij weer verblijd met KLM-huisjes. Onze verzameling groeit gestaag! Wij hadden heel veel zin om terug te keren naar het warme Ghana. Toen we 's avonds veilig in Accra waren geland, viel de hitte als een deken over ons heen en roken we Afrika weer! Welcome home!

De nacht werd doorgebracht in Accra en de volgende dag stond de busreis Accra-Takoradi gepland. In Accra werd nog even een felicitatie gepost richting de heer des huizes van ons vakantie-oppasadres in Zeist in 2008 en 2009. De reden dat wij via Takoradi reisden moge duidelijk zijn voor de trouwe lezer: Nog steeds hadden wij geen huisvesting gevonden in Takoradi en op 1 oktober 2010 liep de huur af van ons huis in Tamale. Wij hadden weliswaar in juli een appartement bekeken in Takoradi, maar hadden dit gecanceld. Onze contactpersoon in Takoradi, mister Robert, was van mening dat hij destijds passende huisvesting had gevonden, maar toen wij het op 12 juli zagen (net voor ons vertrek naar Nederland op 14 juli), moesten we constateren dat wij toch wel iets anders verstonden onder passende huisvesting. Het was vies, smerig en bedompt. Het was geen kwestie van schoonmaken en schilderen; de hele scene stond ons niet aan. Wij hadden mister Robert in juli dan ook opdracht gegeven om zijn huiswerk opnieuw te doen en we hadden tijdens onze verlofperiode in Nederland (15 juli-2 september 2010) veelvuldig contact met hem gehad. Zou het gaan lukken in de tijd? Telkens weer was er een excuus en had hij verschillende 'funerals', waardoor hij geen tijd had gehad om voor ons op huizenjacht te gaan. Iedere keer liet hij echter weten: 'Don't worry; we will succeed; it will be okay bij His grace'. Twee dagen voor ons vertrek richting Ghana, maakte hij ons blij met de opmerking: 'I have found 2 apartments'. Wij kregen weer hoop.

Op 4 september gingen we dus samen op pad. We hadden 2 overnachtingen geboekt in onze accomodatie in Takoradi, zodat we rustig konden gaan kijken naar een onderkomen. Wij waren dus in de veronderstellig dat hij 2 appartementen had gevonden. Later bleek echter dat het 3 huizen waren. Ach ja.......altijd weer flexibel zijn en bijstellen......dat zijn we wel gewend.

Huis nummer 1 lag op een heuvel in een mooie groene omgeving, dichtbij de zee, de haven en de stad. De omgeving was dus erg goed. Het gebied heet Chapel Hill.

Het huis zelf werd bewoond door de 'landlady', die zich voorstelde met de naam Rosamond. Deze landlady woont boven en de benedenverdieping werd verhuurd. Hoewel wij niet zo gecharmeerd waren van een 'sharing compound', liet Rosamond weten dat zij een groot gedeelte van het jaar niet in Takoradi woonde, maar voor haar werk in Australië verbleef. In de maanden dat zij dus niet in Ghana woonde, hadden wij de compound voor ons alleen. Verder liet de vrouw des huizes weten dat er 24 uur per dag een 'watchman' was. Deze jongen, die Wilson bleek te heten, was afkomstig uit Liberia en deed niet alleen dienst als 'securityman', maar ook als 'compound-boy'. Hij onderhield o.a. de tuin. Dit alles was inbegrepen in de prijs. De benedenverdieping werd gemeubileerd verhuurd. Aangezien wij onze eigen spullen van Tamale willen laten transporteren naar Takoradi, was Rosamond bereid om het leeg op te leveren. Wij vroegen ons af of wij onze spullen wel kwijt zouden kunnen in de relatief kleine benedenverdieping. Dat zou wellicht passen en meten worden. En dan was er nog een hond......! Daar hadden we het beiden ook niet zo op gemunt. Maar Rosamond verzekerde ons dat hond Rosky en wij snel aan elkaar gewend zouden raken. Onze eerste gedachte was: Goed dat we een nieuwe rabiës vaccinatie bij de GGD in Nederland hebben laten zetten. Het was opmerkelijk dat we ons zo lieten leiden door die hond. In onze eerste 2 jaren in Tamale woonden we ook op een sharing compound en wel in Gurugu bij het gezin van mister Jacob. Daar waren niet alleen 2 honden, maar ook nog katten en nog veel meer vee en dat was nooit een probleem geweest. Misschien kwam het omdat we de afgelopen 2 jaren in Zagyuri geen honden hadden gehad. Wie zal het zeggen! Kortom: Nadelen: Sharing compound; hond; kleine woonruimte en relatief duur. Voordelen: Een mooie omgeving en een veilige omgeving en vlakbij zee, haven en stad. Bovendien was Rosamond bereid om het voor een half jaar te verhuren en dat is heel erg uitzonderlijk in Ghana. Meestal moet je meteen voor 2 jaar huren. Na dat half jaar zouden we kunnen verlengen. De manier van denken van Rosamond is bijna West-Europees. Of om met haar eigen woorden te spreken: 'Van buiten ben ik zwart, maar van binnen ben ik wit!'

Op naar huis 2. Dit huis lag in de wijk Namibia. Qua wijk iets minder dan Chapel Hill en ver verwijderd van zee en stad. Het was wel een mooi groot huis, dat op het moment dat wij het bezochten, werd geschilderd. De compound was ommuurd, maar er was geen 'security'. Huis 3 viel meteen af toen we het zagen. (Zowel qua huis als qua locatie). In huis 2 en 3 troffen we geen 'landlord of landlady' aan. Tsja......wat moesten we nu doen? De knoop doorhakken? Huis 1 of huis 2 nemen? Of toch nog wachten en verder kijken? De tijd begon echter te dringen. Het was 4 september en over enkele dagen zouden we in Tamale zijn. We zouden dan geen tijd meer hebben om wederom af te reizen naar Takoradi (een busrit van enkel ongeveer 13 uur). De datum 1 oktober naderde ook met rasse schreden! We besloten om nog een dagdeel met een makelaar op pad te gaan. Toen hij ons zag (wit = geld), schoten de prijzen omhoog, totdat.....mister Robert opdook. Uiteindelijk tuften we samen naar een appartement op de benedenverdieping. Weliswaar mooi, maar de locatie was verre van aangenaam. Nee dus.........! Wij zetten er een punt achter en trokken ons terug in onze accomodatie, waar wij samen de knoop doorhakten: Het wordt huis 1 van Rosamond! Voor de tweede keer gingen we er kijken en bespraken veel praktische dingetjes met Rosamond.

Zij liet ons weten dat wij slechts 14 dagen 'last' van haar zouden hebben, aangezien zij omstreeks 15 oktober voor enkele maanden zou afreizen naar Australië. Welnu, we zullen dit half jaar gaan gebruiken om te ervaren of we willen wonen in de Western Region van Ghana. Zullen we ons er thuis gaan voelen? Zullen we Tamale missen? In Takoradi is een ander klimaat; een andere cultuur etc.

In ieder geval geeft het ons de mogelijkheid om straks een goede keuze te maken: Gaan we tóch bouwen in Axim, blijven we huren in Takoradi, of keren we terug naar Nederland?

Wordt het de Ghanese zee of de Nederlandse zee? Vooralsnog geven we de Ghanese zee een eerlijke kans en kijken dan wel weer verder. Feit is wel dat je heel anders over bouwen in Ghana denkt als je in Nederland bent (moeilijk, moeilijk, moeilijk, je ziet alleen maar beren op de weg), dan dat je in Ghana bent (waarom zouden we het niet doen?)

Op 5 september reisden we per bus van Takoradi naar Kumasi en op 6 september begonnen we aan het laatste stukje van de reis, namelijk: Kumasi-Tamale. Later zou blijken dat dit laatste stukje het moeilijkste gedeelte van de hele reis was. Je kunt beter vliegen van Amsterdam naar Accra, dan met de STC-bus reizen van Kumasi naar Tamale. Hahahaha!!! Wat gebeurde er? De bus vanuit Kumasi naar Tamale zou moeten vertrekken om 10.00 uur, maar vertrok pas om 14.00 uur. Nadat we dus 4 uur hadden gewacht op de STC-terminal van Kumasi, konden we dan eindelijk vertrekken. De wachttijd werd o.a. opgevuld met socializen met de dames van een stalletje, waar wij al jaren komen als wij aan het reizen zijn. Het is onze plek geworden om een ontbijtje te scoren.......sandwich fried egg! Nadat we een uur en een kwartier gereden hadden, begaf de bus het om 15.15. uur en moesten we wachten op een andere bus. Dit betekende wederom zo'n 4 uur wachten! Omstreeks 19.00 uur 's avonds kwam er pas een andere bus om ons naar Tamale te brengen. In de bus maakten we kennis met een Engels meisje, dat slechts 14 dagen vrijwilligerswerk zou gaan doen in Tamale en zich erg had verheugd op de busreis naar Tamale. Dat viel dus tegen voor haar, want de reis werd in het donker afgelegd. De setting is onvoorstelbaar: Er wordt niets uitgelegd; de chauffeur verlaat de bus en laat alle passagiers achter......zwart accepteert gelaten; wit reageert gestresst.........Hoe het ook zij: Iedereen in het ongewisse! De radio wordt keihard aangezet en de chauffeur gaat gewoon een kilometer verderop rustig in het gras zitten en wacht.......Eindelijk konden we dus om 19.00 uur onze reis vervolgen en arriveerden we midden in de nacht (1.30 uur) in Tamale. (Normaal gesproken hadden we er omstreeks 17.00 uur moeten zijn). Met de taxi gingen we naar huis en even voor 2.00 uur arriveerden we in ons huis in Zagyuri, waar onze compound-boy Hudu al die tijd op ons had gewacht. Wij hadden hem uiteraard telefonisch verscheidene keren op de hoogte gebracht van de vertragingen en iedere keer liet hij aan Ben weten: 'No problem master, I wait for you'! Toen hij ons dan eindelijk zag straalde hij over zijn hele gezicht en stamelde: 'We thank God that you are back!!!'

En dat zinnetje.....'We thank God that you are back', kregen we nog heel vaak te horen in de dagen die volgden. Vaak kregen we telefoontjes van vrienden en bekenden die lieten weten: 'We saw your car; are you back in Tamale?' Als we daar dan bevestigend op reageerden, luidde steevast het antwoord: 'Oh I am happy; we thank God that you are back!'

Onze compound-boy Hudu had ons tijdens onze verlofperiode in Nederland laten weten dat er een boom was omgewaaid op ons terrein bij de ingang van de 'main gate'. Verder had hij ons toen verteld dat hij - samen met 2 gentlemen - bezig was geweest met 'trimming the trees'.

Bomen snoeien oké, maar wij hadden geen toestemming gegeven om 2 'gentlemen' op de compound te laten. Wij zagen het lijk al drijven......deze 2 gentlemen zouden ongetwijfeld geld willen zien. Maar hoe verrassend kan het zijn? Onze bange vermoedens verdwenen als sneeuw voor de zon, toen Hudu ons mededeelde dat hij in opdracht van onze 'landlord' Boye Bandie had gehandeld. Laatstgenoemde had aan Hudu gevraagd om samen met een paar anderen de bomen te snoeien en onze huisbaas had dus gewoon alles betaald. Opgelost dus! Het snoeien van de bomen verdiende echter niet de schoonheidsprijs! De ongeveer 30 prachtige bomen op ons terrein waren foeilelijk gekortwiekt. Hoe het ook zij: Het zal onze tijd wel duren. Wij waren begonnen aan onze laatste weekjes in Zagyuri. Toen wij Hudu betaalden voor bijna 2 maanden'watchman' zijn, reageerde hij met: 'Thank you; I am very grateful!' Wij waren nauwelijks een dag terug of enkele van onze meiden stonden al op de stoep........'Mister Ben and Madam Dies, it was too long, we missed you too much' waren hun eerste woorden...........

Tsja......even schakelen (in positieve zin) na 7 weken Nederland................!

Wat deden we zoal die eerste weken? Nadat de eerste verlof-bagage was opgeruimd, de Euro's weer waren omgezet in Cedi's en we weer enigszins onze Tamale-draad hadden opgepakt, begon er een divers programma.

Onze huisbaas had opdracht gegeven om de mangobomen te laten sprayen (vanwege insekten). Zelf regelden wij een elektriciën, aangezien er kortsluiting was ontstaan ten gevolge van zware regenval. Tevens maakten we een 'rondje huis' om alle elektriciteit te laten checken en lampen te vervangen. Ook werd de gekochte laptop in Nederland door onze Ghanese vriend Reginald geïnstalleerd. Reginald heeft een internetcafé en we brachten menig uurtje bij hem door. Aangezien het een geavanceerde laptop is, kostte het ons behoorlijk veel tijd om alles onder de knie te krijgen. Gegevens van de oude laptop werden overgebracht naar de nieuwe laptop en foto's werden op de nieuwe laptop en op de nieuwe memorystick geplaatst. (En Windows 7 was ook even wennen)! We gaan nu mobiel internetten en niet meer via de telefoon. Onze computer-vriend Reginald is erg kundig en adviseert ons altijd het neusje van de zalm. Hij heeft echter te maken met mensen die dit neusje van de zalm vaak helemaal niet willen, omdat het voor ons niet relevant is. Zo had hij ons ook bijvoorbeeld geadviseerd om in Nederland een booster te kopen. Hij had namelijk het plan om deze booster samen met een router te komen installeren in ons huis in Takoradi. Dit zou o.a. nodig zijn om het signaal te versterken. Echter.....ook dit is voor ons 'een maatje te groot', aangezien we ook met een modem kunnen werken. Er werd dan ook besloten om een modem van Zain (een Ghanese provider) te kopen. Aangezien een booster niet separaat gebruikt kan worden, hadden wij deze booster dus over. Gelukkig konden we dit verkopen aan Reginald. In een eerdere update werd waarschijnlijk melding gemaakt van de aanschaf van een universeel modem, meerdere telefoonkaartjes, UPS e.d., maar dit alles werd door ons gecanceld. Al deze ideeën schreven we maar toe aan het enthousiasme van Reginald. Wél zullen we waarschijnlijk in Takoradi een 'stabilizer' gaan aanschaffen.

Verder werd er een nieuwe mobi gekocht (dezelfde originele Nokia als aangeschaft in juni j.l.; alleen in een andere kleur). Via 'bluetooth' brachten we alle contactgegevens over van de eerste naar de tweede mobi. Ook op deze telefoons kunnen we nu internetten. De configuratie werd geregeld. Ja, we leren heel wat bij op dit gebied en dat nog wel in Ghana!!!

Onze meegebrachte cadeautjes uit Nederland vielen behoorlijk in de smaak bij onze vrienden en bij de meiden. We kregen veel bezoek (Hudu, Azara, Suhayini, Steven, Paul etc.) en iedereen wilde horen hoe het leven in Nederland eruit zag. Op een gegeven moment werd Suhayini moe en wat doe je dan? Je gaat gewoon languit liggen!

Een leuke anekdote: Wij hadden enkele plaatjes van Nederlands eten laten zien en dat vond men toch maar vreemd.....geen fufu, banku of TZ, maar bijvoorbeeld aardappelen, sperziebonen en slavink (om maar iets te noemen......). Toen Hudu het plaatje van een slavink zag, riep hij uit: 'It looks like a rubber!!!!!' Inderdaad.....hij heeft gelijk! Uiteraard konden wij niet voor iedereen cadeautjes meebrengen. Soms werd ons dat onder de neus gewreven. Zo liet de overbuurvrouw ons weten: 'Where is my bread?' Dit betekent: Je hebt niets voor mij meegebracht. Soms valt dit verkeerd bij ons. We lieten haar dan ook duidelijk weten dat wij al 4 jaar als vrijwilliger in Ghana werken en dat 'some of your people' het ons niet gemakkelijk hadden gemaakt. Wij gaven het voorbeeld van de afbraak van ons trainingscentrum, betaald door Nederland en afgebroken door Ghana; de strijd van een jaar die we hebben gevoerd om het sponsorgeld terug te krijgen, zodat we de containers weer op een andere plek konden opbouwen; de moeizame terugbetalingen van de microkredieten; het gemak waarmee gevraagd wordt; de mentaliteit van het Noorden die slechts bestaat uit één ding en dat is 'receiving'. Toen vroeg ze niet meer langer en mompelde alleen nog maar:¨'Sorry'.

Dochter-lief durfde toen ook niet meer te vragen voor onze oude laptop, maar stelde voor om deze te kopen. Wij lieten haar weten dat we deze al hadden beloofd aan één van 'our friends'.(Tahiru). Ook Hudu heeft er soms een handje van om alleen maar te vragen. Zeker nu hij weet dat we gaan verhuizen naar Takoradi, probeert hij zijn slag te slaan. Zo had hij bedacht dat we wellicht ons bed aan hem konden geven en de waterton en hij kon ook nog wel enkele borden gebruiken. Niet te geloven! En dan te bedenken dat hij al zóveel van ons heeft gekregen! Onze auto is ook een gewild object. Natuurlijk wil iedereen deze hebben of kopen, maar de auto gaat gewoon mee naar Takoradi.

Toen we tegen onze vriend Tahiru vertelden dat wij moeite hebben met deze mentaliteit (altijd maar vragen en alles 'for free' willen hebben), reageerde hij als volgt: 'It's very bad; they are fools, but master……do you have some plastic chairs for me?'!!!! Tsja…..hier in het Noorden heeft men vaak 'een klein lampje'……..

Verder maakten wij stapeltjes met foto's, bestemd voor onze vrienden, meiden, huisbazen, stagebegeleiders, school enz. enz. Gedurende de Tamale-jaren waren er zo'n 2000 foto's gemaakt en een gedeelte daarvan hadden we ooit tijdens eerdere verlofperiodes in Nederland laten afdrukken. Aangezien wij alles op schijf /op de computer en op de memorystick hebben staan, besloten we om deze 'prints' af te geven aan onze mensen in de Tamale-kring. Men is gek op afdrukken van foto's.

Het was leuk om deze foto's af te geven op het moment dat we de mensen daadwerkelijk gedag gingen zeggen. Uiteraard brachten we ook een bezoek aan mister Halilahi op ons trainingscentrum op Lamashegu. Sinds kort heeft hij daar elektriciteit en dat komt het werken weer ten goede.

Verder gingen we nog even naar het ziekenhuis voor een extra hoeveelheid nieuwe medicatie (met het oog op onze verhuizing) en gaven we veel oudere medicijnen af aan een kliniek voor de allerarmsten, hier in Tamale. Ook kochten we een nieuw muskietennet en bezochten we naaisters langs de kant van de weg voor enig verstelwerk. Voor wat betreft die naaisters: Toen we vroegen wat we moesten betalen, luidde het antwoord: 'We can't charge you, because you are my father and mother!!!!' Dit zit diep geworteld bij de mensen hier: Als je wit bent en - in hun beleving - ook nog oud, dan vindt men het moeilijk om je te laten betalen.

Voor de zoveelste keer probeerden wij uit te leggen dat zij een dienst hadden geleverd voor ons en dat het dan normaal is dat je voor die dienst betaalt.......otherwise your business will not grow...........er werd verlegen gelachen, maar nog steeds werd er geen prijs genoemd. Men kwam niet verder dan: 'Anything you give, is okay'. Toen we in hun ogen extra veel betaalden, werden we uitgebreid bedankt.

Op 10 september was het 'Public Holiday', i.v.m. de viering van Eid al Fitr; het einde van de Ramadan-periode. Sommige moslims plakken er echter nog een aantal dagen aan vast. Zo ook onze Hudu. Toen wij naar het 'waarom' vroegen van deze verlenging, luidde het antwoord: 'To get some extra credits!'

Terug zijn in Tamale betekende ook weer stroomuitval en watertekorten. De stroomuitval was weliswaar geregeld aan de orde, maar duurde telkens maar heel even. Was de prijs van elektriciteit een paar maanden geleden verhoogd met bijna 100%, nu kregen we te horen dat dit zou worden teruggedraaid. Voorlopig wordt een korting toegepast van 1%. Dat schiet dus niet echt op! Voor wat betreft het water: Er zijn problemen in het hele gebied waar wij wonen (Zagyuri). Natuurlijk zijn we blij dat we een polytank van 2000 liter water hebben, maar half september was er nog slechts een bodempje gevuld. Hudu klom geregeld in de 'tower' en liet weten dat het 'almost finished' was, maar.....'don't worry, the water enters small small' (ja, dankzij de pomp die het water omhoog pompt).

Het zou jammer zijn als wij voor de laatste weken nog het dure water moesten kopen van de waterleverancier. Regenwater werd dus opgevangen om te kunnen douchen, maar ook om te gebruiken als toiletspoeling. Willem Alexander zou trots op ons zijn, als het gaat om water-management! In het hele gebied zagen we vrouwen en kinderen sjouwen met jerrycans water. Iedereen was bezig met 'fetching water'. De overbuurvrouw kwam naar ons toe met een hele schare kinders achter haar aan. Ieder kleintje droeg wel een emmer of een jerrycan. Aangezien wij ook nog maar slechts een bodempje in de polytank hadden, konden we haar alleen maar de inhoud van een waterton geven. Maar ja.....alle kleine beetjes helpen en ze konden weer even vooruit. Men ging weg en liet ons weten: 'May God bless you!' Regelmatig belde Ben naar de Watercompany. Hij heeft de telefoonnummers van o.a. de 'complaint officer' en van degene die belast is met ons gebied. Vaak kreeg hij te horen: 'We are working on it'. Maar ja......voor de mensen hier is het 'sufferen'; zij hadden al 3 weken geen water meer. Er werd gezegd dat er ergens een lek zou zijn. Toch is het vreemd.

De Nederlandse company BiWater is vertrokken nadat men in Tamale de hele watervoorziening op peil had gebracht. Waarom werkt het dan niet in Zagyuri? Volgens insiders is de oorzaak gelegen in het feit dat dit gebied jarenlang geen water heeft gehad. Het netwerk is dus heel erg slecht.

Nu stroomt er wel water door heen, maar op de een of andere manier bereikt het niet de huizen van de mensen. Dit waarschijnlijk ten gevolge van breuken in de leidingen.

De telefoontjes die werden gepleegd richting Watercompany waren niet meer te tellen. Op een gegeven moment beloofde men naar ons huis te komen. Aldus geschiedde. Een delegatie van 4 personen verscheen ten tonele. Tientallen keren hadden wij gecheckt of er water was en steeds kwam er geen druppel uit de buitenkraan. Zelfs nog 20 minuten voor de komst van de 4 heren had Ben gecontroleerd. Geen water! En toen gebeurde er iets wonderbaarlijks.......In aanwezigheid van de hele delegatie draaide Ben demonstratief de kraan open en.........ja hoor.......water! Men moest erg lachen om het verbaasde gezicht van Ben en men nam het hele verhaal sportief op. Echter.....De heren hadden de hielen nog niet gelicht, of......wederom geen water! Nadien bleek dat op de plek waar de pompen van de Watercompany staan (enkele kilometers verwijderd van ons huis), 'lights off' was. Door de stroomuitval was de druk van het water te laag om het water op te pompen richting ons huis. Ook dit euvel werd weer opgelost. Tsja.....Je valt hier vaak van het één in het ander.......

Ongeveer een week hebben we in spanning gezeten als het gaat om het schilderwerk dat wij als huurders zouden moeten verrichten voordat wij het huis in Zagyuri zouden gaan verlaten. Wat was namelijk het geval? In de 'tenancy agreement' stond vermeld dat huurders voor hun vertrek het huis (en de dienstwoning) aan de binnenkant moeten schilderen. Natuurlijk waren wij hiervan op de hoogte en wij wisten dat dit onze plicht was. Daar hadden we tenslotte 2 jaar geleden voor getekend.

Dat was dan ook geen enkel probleem voor ons, alleen onze 'landlord' mister Boye Bandie wilde absoluut zijn eigen schilder hebben en zijn eigen uitgekozen, dure verf. Wij daarentegen hadden ook ons huiswerk gedaan en hadden inmiddels de broer van onze elektriciën (die schilder is) bereid gevonden om de klus te klaren. Wij hadden hem gevraagd om de 'estimates' op papier te zetten. Voor de materialen vroeg hij 570 GHc en voor het arbeidsloon 200 GHc. Totaal: 770 GHc (415 Euro). Dat was heel redelijk en we waren dan ook blij met deze schilder. Maar......op 10 september stond om 6.30 uur 's ochtends de vrouw van de huisbaas met hun eigen schilder op onze poort te bonken. Wij werden wakker van het kabaal. De huisbaas zelf was er niet bij. Hij is vaak niet in Tamale, maar is voor zijn werk in Wa (Upper West Region). De reden van het bezoekje: De landlady wilde de schilder laten zien wat er precies geschilderd moest worden, zodat de schilder de rekening bij ons kon indienen. Achteraf zou blijken dat het goed was geweest dat wij het onaangekondigde bezoek slaperig en in onze pyama moesten begroeten. Aangezien de afstand tussen ons huis en de poort groot is, moest het bezoek dus even wachten. Waarschijnlijk duurde dit te lang, want plotseling ging de telefoon. Het was de landlord zelf, die ons vanuit Wa opbelde (zijn vrouw had ons telefoonnummer niet). Hij begon meteen te bulderen...iets in de trant van: 'Mijn vrouw en mijn schilder staan voor de poort en er wordt niet opengemaakt'.

Heel rustig liet ik (Dees) hem weten: 'Good morning mister Boye Bandie, how are you? Sorry, we were still sleeping, but Ben is opening the gate now'. Hij bond meteen in en bood zijn excuses aan. Tegen de landlady vertelden we dat het niet 'our culture' was om onaangekondigd 's morgens in alle vroegte bij mensen op de stoep te staan. Nu konden wij eens een keertje met 'our culture' schermen!!!

Wij lieten weten dat iedereen altijd welkom was, maar dat het handiger zou zijn als er even een afspraak zou worden gemaakt. Dan konden we in alle rust de dingen bespreken.

Ook de landlady bood haar excuses aan. (1-0 voor ons dus). Aangezien wij een zeer hoge rekening vreesden, moesten we tactisch te werk gaan. Zo hadden wij inmiddels zowel Boye Bandie als zijn vrouw al laten weten dat wij 90 GHc hadden uitgegeven aan werkzaamheden voor de elektriciën. Dit konden zij erg waarderen en we werden uitgebreid bedankt. (2-0 voor ons). Toen de vrouw des huizes informeerde naar ons werk en o.a. de afbraak van ons trainingscentrum ter sprake kwam, zagen we haar schrikken. Haar reactie: 'That is too bad........you worked for free for Ghana for 4 years and our people destroyed it'. (3-0 voor ons). We voerden echt een leuk gesprek met de landlady en we voelden dat zij aan onze kant stond. Dat was altijd al zo geweest. Wij hadden veel liever te doen met de landlady dan met de landlord. (Boye Bandie kon ook niet tippen aan onze eerste huisbaas in Gurugu; die lieve, wijze mister Jacob Iddrisu). Hoe het ook zij: De schilder van Boye Bandie kwam op een gegeven moment op de proppen met zijn 'estimates' en wat wij al hadden gevreesd, stond nu zwart op wit. Voor 'the materials' werd ongeveer 2310 GHc gevraagd en voor 'the workmanship'werd 450 GHc geteld. Totaal: 2760 GHc (1490 Euro). Wij pakten de huurovereenkomst erbij en daar stond - voor wat betreft het schilderwerk- slechts de volgende zin vermeld: 'The Tenant hereby agrees with the Landlord to paint the interior of the premises upon the expiration of the tenancy'. Hoera! Wij waren dus inderdaad alleen maar verplicht om de binnenkant van het huis te schilderen voor 1 oktober. Er werd geen melding gemaakt van het feit dat wij de schilder van de huisbaas moesten nemen, noch dat wij zijn dure verf moesten kopen. Wij hadden onze strategie paraat. Wij zouden hem met bovenstaande feiten om de oren slaan. Het was waterdicht.

Het stond zwart op wit. Wij besloten dan ook om hem het volgende voor te leggen:..........Natuurlijk zullen wij de binnenkant van het huis laten schilderen. Dat is afgesproken in de huurovereenkomst en dat is onze plicht en is geen enkel probleem voor ons, maar we nemen wel onze eigen uitgekozen schilder en zijn verf. In de huurovereenkomst staat namelijk niet vermeld dat we uw schilder en uw verf moeten nemen. Wilt u echter uw eigen schilder en uw eigen verf hebben, prima, maar dan moet u het verschil bijbetalen. Wij betalen 770 GHc, maar geen 2760 GHc............ Wij bespraken dit issue met enkele vrienden en iedereen was het erover eens dat de huisbaas geen poot had om op te staan. Telefonisch brachten wij Boye Bandie op de hoogte van bovenstaande argumenten en toen kreeg het hele verhaal een verrassende wending......Tot onze verbazing liet hij weten:...... 'There is no need to explain all these items; You people want to do everything legal (ja, natuurlijk!);You are volunteers; I don't want your money; you give us back the keys on October first, we say bye bye and then you can go'.........Wauw! Hoe is het mogelijk? Wat is het toch een rare man! Nu zijn we plotseling verlost van het schilderwerk en hoeven zelfs niets te betalen! Waarschijnlijk hebben we dit weer te danken aan zijn vrouw; zij heeft een goede invloed op hem! Hahahaha!!! Wij brachten in ieder geval een toast uit op de goede afloop!

Op 13 september werd gestart met het schoonmaken van het huis. We kregen hulp van velen.

Onze Azara kwam samen met vriendinnetje Rachida (zusje van onze kapster Akiti); Suhayini kwam samen met haar nichtje Rama en ook compound-boy Hudu was van de partij. Azara en Rachida bogen zich over de wastobbe en Suhayini en Rama begonnen de boy-quarters (dienstwoning) schoon te maken en hielpen tevens met de was.

Bovenstaand: Azara en Rachida hangen de was op en gaan vervolgens verder met hun was-activiteiten.Bovenstaand: Suhayini en Rama steken ook de helpende hand toe........vele handen maken licht werk!

Onze meiden zijn natuurlijk niets gewend als het gaat om huisvesting. Zij hebben bijvoorbeeld ook helemaal geen toilet. Zij zijn gewend om hun behoeften buiten in de open lucht te doen. Voor Rachida was het dus een hele normale vraag, toen ze me vroeg: 'Madam Dies, where can I shit?' Ik besloot om de middenweg te kiezen. Het leek me niet nodig om haar te verwijzen naar één van onze toiletten in het huis; maar ook buiten de compound leek me geen goed plan. Ik verwees haar dan ook naar het toilet in de dienstwoning. Na Rachida verdween Azara in die toiletruimte. Zij vond het blijkbaar ook wel eens fijn om gebruik te kunnen maken van een echte toilet.

Met Hudu was afgesproken dat hij de regie een beetje in handen zou nemen. Hoewel daar in de praktijk niet veel van terecht kwam, klaarden we samen toch min of meer alle klussen. Als de meiden dorst hadden, konden ze in de keuken zakjes 'pure water' pakken en ze kregen ook geld om eten te kopen. Suhayini die van ver moest komen (en vanwege pijn aan haar benen niet kon fietsen), kreeg geld voor de taxi.

Bovenstaand: Na gedane arbeid is het goed rusten. Op de mat zit Azara. Van links naar rechts: Hudu, Rama, Suhayini, Rachida en Dees.

Aangezien Azara, Rachida en Rama een dag later niet meer konden komen (2 van hen moesten weer naar school), kwam ons weefmeisje Asia helpen. Samen met Suhayini en Hudu en wij waren we nog 2 dagen bezig om het hoofdgebouw onder handen te nemen.

Bovenstaand: : Asia 'mopt' de vloer.Bovenstaand: Hudu maakt de 'ramen' schoon, d.w.z. de 'louvers'; de ventilatie-openingen die voor het muskietengaas zitten.Bovenstaand: Suhayini veegt de slaapkamervloer.Bovenstaand: Asia en Ben in aktie in de huiskamer.Bovenstaand: Hudu poetst 'op hoog niveau'.

Tussen de bedrijven door pakten wij ook al veel spullen in en parkeerden alle spullen voor Takoradi op één kamer. Op 14 september stond ook nog Salis gepland. Deze meubelmaker had op ons verzoek enkele van zijn knechten gestuurd om onze meubels opnieuw te schuren en te lakken. Ben kocht samen met de knapen de materialen en trakteerden op 'fried yam'. De 4 jongens vonden het leuk om in het huis van de 'Siliminga's' te werken en zij vonden het interessant als wij vertelden over onze ervaringen als 'witten' in Ghana.

Bovenstaand: Onze meubels werden geschuurd en gelakt door de boys van meubelmaker Salis.

Toen het werk klaar was, moesten zij wachten totdat de 'polish' droog was en deze wachttijd werd opgevuld met.....bidden. De moslim-boys gingen op het kleed in de kamer liggen en begonnen te bidden. Tot onze verbazing pakten zij een lamp van ons en deze werd voor het kleed gezet. Dit diende als een soort afbakening, als wij zouden moeten passeren.......'Otherwise you will spoil our prayers'......Oké prima, het is maar dat we het weten!

Op verzoek van de jongens had Hudu een oud verfblik bij de overburen geregeld om de 'polish' te mengen. Een dag later vroegen de overburen het verfblik terug, maar het was verdwenen. Wij hadden nog wel gezien dat één van de boys dit blik als stoeltje had gebruikt tijdens het eten, maar waar het daarna was gebleven was ons een raadsel.

Wij belden met 'master' Salis en togen naar de werkplaats van Salis, waar wij de jongens vroegen naar het blik. Zij lieten ons weten: 'It's in your garden'. Hadden wij dan zó slecht gekeken? Een rondje compound leverde echter niets op. Het blik was weg en bleef weg.

Later lieten de jongens een tweede variant horen: .....Zij zouden het blik hebben weggegooid....... Voor Hudu was het echter duidelijk: 'They have stolen it, but.....Ben and Dees don't worry, I will explain it to the neighbours!'

Het feit dat er veel bomen zijn gesnoeid op onze compound, in combinatie met veel regen, heeft er voor gezorgd dat de compound op sommige stukken erg glad is. Daardoor gleed Ben op 18 september uit en viel in de goot. Mijn taak om Ben uit de goot te halen.......!!!!!!! Gelukkig was slechts zijn teen ietwat geschaafd. Het werd schoongemaakt, ontsmet en verbonden.

Op 18 september vond er in onze woonplaats Zagyuri een vreselijk verkeersongeluk plaats: Een open truck waar meer dan honderd mensen bovenop zaten, raakte door een foutieve inhaalmanoeuvre van de weg af en belandde in de 'gutter'. Trieste balans: 30 doden en 80 zwaargewonden. Wij lazen op internet dat men vreesde voor meer doden. De zwaargewonden die naar het ziekenhuis waren overgebracht konden waarschijnlijk niet rekenen op adequate hulp......er waren te weinig doktoren beschikbaar. Bij dergelijke calamiteiten ontbreekt het aan voldoende ambulances, waardoor de gewonden gewoon achter op een motorbike of op een pickup worden weggebracht naar het ziekenhuis. In dit geval was dit zo'n 10 km. verderop. En dan te bedenken dat al die mensen op weg waren naar......een begrafenis!

Onze vriend Paul en zijn vrouw Abena hopen binnenkort hun tweede kindje te kunnen verwelkomen. Voor ons verlof had Paul ons laten weten dat de baby waarschijnlijk in de 3e week van september geboren zou worden; nu meldde hij dat het omstreeks 7 oktober zou gaan geschieden. Jammer, want dat zou betekenen dat we net in Takoradi zullen zijn.

Toen Paul ons op een avond bezocht, vertelde hij dat Ghana op dit moment doende was met een nationale volkstelling. Dit gebeurt 1x in de 10 jaar.

Het onderwijzend personeel van de overheidsscholen wordt o.a. hierbij ingeschakeld. Zo ook dus Paul. (Maar ook bijvoorbeeld onze vriend Ishmel en hij is niet meer werkzaam in het onderwijs). In totaal zijn er 60.000 veldwerkers bij betrokken. Alvorens hij met dit werk kan beginnen, moet hij enkele examens afleggen. Het schijnt dat de overheid ook niet capabele mensen naar voren heeft geschoven (vriendjespolitiek) voor deze job. Ook deze kandidaten moeten gelukkig een examen afleggen en hopelijk wordt op deze manier het kaf van het koren gescheiden. Iedere teller moet minimaal beschikken over een HND-diploma (Higher National Degree). De totale kosten van deze operatie bedragen 50 miljoen dollar. 90% van dit bedrag is gesponsord door het buitenland.

Teacher Paul klaagde: Aan de veldwerkers was beloofd: een regenpak, een rugzak om de papieren in op te bergen, stevige schoenen, een ID-card enz. Maar…..het bleef bij beloftes; de veldwerkers konden naar deze spullen fluiten.

Volgens Paul was het bestemde geld voor de zoveelste keer weer verdwenen in de zakken van 'the big men' in Accra. In z'n algemeenheid kun je je afvragen of de hele operatie wel zin heeft. Het zou beter zijn geweest als een deugdelijke, adequate bevolkingsadministratie (GBA) zouden worden opgezet, maar ja…..dat is nog een brug te ver voor Ghana. Verder is de telling 'an sich' ook niet betrouwbaar, aangezien mensen gewoon dubbel worden geteld. Ghanezen zijn een reislustig volkje en dat betekent dat de kans op dubbel tellen natuurlijk erg groot is. Voorbeeld: Meneer Alhassan wordt in z'n hutje in Tamale geteld en reist vervolgens naar zijn vriend in Yendi en wordt daar wederom meegeteld als de veldwerker in Yendi voor de deur staat. Soms is het voor de tellers moeilijk om de juiste antwoorden op de gestelde vragen te krijgen. Men vertikt het bijvoorbeeld om te zeggen hoeveel vrouwen men heeft. Ieder huis is gemarkeerd met een nummer/code. Op deze manier wordt de looproute van de veldwerkers in kaart gebracht. Ook de niet-Ghanezen moeten worden geteld. (Wij dus ook). De peildatum was 26 september. Formeel moeten wij dus worden geteld in Tamale. Wij vertrekken echter op 1 oktober naar Takoradi. Mocht er dan niemand aan de deur zijn geweest, dan kan dit betekenen dat we óf onderweg worden geteld (als we Tamale verlaten bij de 'barrier'), óf dat we in Takoradi worden geteld, óf dat we helemaal niet worden geteld, óf…Aangezien het erg onduidelijk voor ons is, informeren we bij deze en gene. Ons overbuurmeisje liet weten: 'If they come to your house, I will tell them that you have lived here'. Als je vraagt of je een bewijsstukje krijgt (nadat je geteld bent), zegt nummer één ja en nummer twee zegt nee. Weer iemand anders vertelde dat het bewijsstukje bestond uit het blauw maken van je duim! Kortom: Het is verre van waterdicht. Aangezien Paul dus aktief is bij de volkstelling en dus geen les kan geven op zijn school, kreeg hij toestemming om 2 weken later te beginnen met zijn werk als onderwijzer.

Paul is en blijft altijd een druk baasje. Hij werd gevraagd om uitvaartpolissen te verkopen. Hoe komt dit nou toch zo uit de lucht vallen? In de krant hadden we al gelezen dat een uitvaartpolis in Ghana erg ongebruikelijk is. Familie betaalt altijd de kosten van een 'funeral'. Deze kosten lopen echter behoorlijk op en de familieleden komen daardoor vaak in financiële problemen.

Een verzekeringsmaatschappij is dan ook op dit moment druk bezig om uitvaartpolissen te verkopen en de mensen ervan te overtuigen dat het beter is om je te verzekeren tegen uitvaartkosten. Op het moment dat Paul voor zichzelf en zijn gezin en ouders een verzekering afsloot, werd hem gevraagd of hij ook niet zelf genegen was om uitvaartpolissen te gaan verkopen. Paul neemt een en ander in overweging.

Hoewel niemand nooit meer iets hoort of ziet van Hawa (zij zou op een andere plek verder zijn gegaan met NFD), zagen wij dat de oude locatie werd opgeknapt. De buitenkant was geschilderd; de naam NFD prijkte er weer op en er was een nieuw 'signboard' geplaatst. Laatste nieuws: Zij heeft weer 2 witte vrijwilligers aan de haak geslagen. Nog meer nieuws: Zij zou momenteel in Oostenrijk zitten!

Op het Cultureel Centrum in Tamale waar veel shops zijn gesitueerd waar je Afrikaanse spulletjes kunt kopen, kennen wij veel mensen, o.a. Yahlove en zijn broer. Beiden hebben ook een kiosk op deze plek. Yahlove had triest nieuws te melden: Zijn broer was gestorven (pas in de twintig). Hij had maagproblemen gehad.

Deze broer had ons in ons eerste jaar nog Djembé-les gegeven. Toen we het Cultureel Centrum bezochten, spraken we met zijn vrienden en collega's. Iedereen was in shock.

De shop was gesloten……..Reacties: 'Sometimes life is too short'; 'We will sit together and pray for him'!

Wij overwogen om ook nog een bezoekje te brengen aan de Immigratiedienst in Tamale. Onder het mom van 'gedag zeggen', zouden we kunnen proberen om nu al een 'long term residence permit' te verkrijgen. Nu waren we immers nog op bekend en vertrouwd terrein; over een tijdje moeten we voor dit soort dingen naar de Immigratiedienst in Takoradi/Sekondi. Wij belden dan ook met de 'Regional commander', maar deze zat in Accra. Mocht het niet meer lukken voor ons vertrek naar Takoradi, dan moeten we het t.z.t. maar regelen. In ieder geval hebben we onze bedoeling al telefonisch uitgelegd aan de 'Regional Commander', dus hij is al op de hoogte.

Voor wat betreft de verkoop van ons huis in Venlo: Een Sint Jozefbeeldje is inmiddels in onze voortuin begraven (door de zus van Ben). Dit zou verkoop-bevorderend werken. Laten we het hopen!

Op 20 september werd gestart met onze 'afscheidstournee' door Tamale, die maar liefst 10 dagen in beslag nam! We hadden een lijstje gemaakt van personen die we gedag wilden zeggen, maar toen we al meer dan 125 mensen hadden genoteerd, zijn we maar gestopt. Hoewel we velen gingen bezoeken, moesten we er ook een aantal per telefoon of mail gedag zeggen. It was too much! Maar ja.....In 4 jaar Tamale hebben we nu eenmaal een groot netwerk opgebouwd! De reacties van de mensen zijn grappig. Als je vertelt dat je Tamale gaat verlaten, reageert men vaak met: 'But you come back he'? Tegen beter weten in wil men gewoon horen dat je terug zult keren naar Tamale. Als je dan zegt dat Tamale écht voorbij is, zeggen ze: 'But you have to visit us; just to say hello.....!' Overal waar we kwamen, kregen we een hartverwarmend welkom; soms kregen we een aandenken mee (sieraden met een speciale betekenis) of men wilde met ons op de foto!!!! Iedereen kon het enorm waarderen dat we persoonlijk gedag kwamen zeggen: De mensen van Kukuomarket, de meiden en/of hun verzorgers en/of familieleden, instanties, organisaties, ziekenhuis, school, andere projecten, collega's, vrienden, stagebegeleiders, huisbazen, klusjesmannen, shops , internetcafé's, 'hoge pieten' enz. enz. enz. Madam Mariam (attachment hairdressing) liet weten dat zij tóch besloten had om met de helft van haar leerlingen naar ons trainingscentrum op Lamashegu te komen. Tegen dokter Kabir van het Kabsad hospital liet ik weten: 'If I look to my toes, I will always remember you'. Hij moest erom lachen en liet weten: 'We all will miss you!'Aangezien wij ons allebei niet helemaal fit voelden, lieten we prikken op malaria, maar….niets aan de hand. Op Kpaluu Junction in Gurugu (de plek waar wij de eerste 2 jaren in Tamale hebben gewoond) namen we afscheid van Job, Batischu, Eddy en Evelyn. Mister Jacob en Suzy waren er niet. Jacob stond op het punt om terug te keren van een bezoek aan Nederland/Duitsland en Suzy was in Kumasi, vanwege haar studie en werk.

Wel troffen we 2 nieuwe Nederlandse vrijwilligers (Moniek en Christie). Aangezien hun start erg zwaar was, kwamen wij op een goed moment om de dames een hart onder de riem te steken.

En verder….Drie van onze meiden konden we nog verblijden met een donatie uit Nederland. Wij hadden daar de meest serieuze dames voor uitgekozen, namelijk: Kapster Adam Rafia, naaister Suhayini en weefster Asia. Het laatste bezoek van ons aan de community van Asia was erg leuk. Familieleden en tientallen kinderen waren aanwezig. Toen ik al het grut een Nederlandse kauwgombal gaf, reageerden zij met: 'Oh, it's very soft and sweet; we like it!' Een oude zieke oma werd er ook bij betrokken en ook zij knabbelde op een kauwgombal. Haar pretoogjes blonken……

Toen we de 'caretaker' van Hawa en Hadidja gedag gingen zeggen, besloten we om het laatste stuk met een taxi af te leggen……The road was too bad…….Sommige meiden troffen we niet thuis aan……she has a wedding……or…..she is in the husband's house……or……she travelled to the village……of……nou ja…..al die bekende uitspraken….Het was een heel bijzonder afscheid......Suhayini pinkte traantjes weg…..Op Cambridge Garden Academy en NCCELP riepen de kinderen: 'Madam Dies is back' en ze vlogen op me af. Maar… spijtig voor deze kids, want madam Dies kwam slechts afscheid nemen. Toen ik informeerde naar de Franse les van de nieuwe teacher op Cambridge, betrokken de gezichten…..NCCELP wacht nog steeds op een nieuwe vrijwilliger……..(Bij 'Meet Africa' hebben we nog een goed woordje gedaan voor dit project). Bij de organisatie 'Voluntary Africa'had een wisseling van de wacht plaatsgevonden: De Nederlandse Marieke had het stokje overgenomen van de Nederlandse Marij. Laatstgenoemde was weer teruggekeerd naar haar oude stek, namelijk: De internationale school.

Voor wat betreft onze eigen organisatie: NorGhaVo Ghana werd per mail gedag gezegd. Wij voelden niet de behoefte 'to shake hands' met mensen die zó weinig daadkracht hadden laten zien en zó weinig voor ons hadden betekend. Ben die altijd wel in is voor een geintje, besloot om ook naar het politiebureau te gaan om gedag te zeggen. Vanwege de Hawa-perikelen in het verleden was hij daar een trouwe klant geweest! In eerste instantie was de 'officer' (die Ben wilde zien) niet aanwezig. Plotseling hoorde hij echter achter zijn rug iemand zeggen: 'Hawa, Hawa, Hawa' en daar stond de officer die altijd had bemiddeld in de Hawa-case. Hij ging er dan ook vanuit dat er weer 'problems' waren. Toen dit niet het geval bleek te zijn, liet hij weten: 'I appreciate that you come to say bye to me'. En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan met leuke voorbeelden van onze afscheidstournee: Onze Togolese vriend ging voor ons koken; meubelmaker Salis wilde graag dat wij 'Kayayoo-boys' vanuit Takoradi zouden sturen naar zijn werkplaats; 'sandelmaker' mister Slim zei ons gedag al rijdend en zwaaiend op zijn motorbike (want hij was onderweg naar een 'big funeral'); de kapper deed extra zijn best voor Ben, want 'daddy' ging nu naar Takoradi en iedereen kon dan zien dat 'mister white' goed was geknipt in Tamale; toen we 'our friend' Hubeida bezochten, kregen we te horen: 'She is not there; she has given birth; she delivered a baby-girl' (nummer 3); bij het streetgirls-project Gigdev (waar de meeste oud-medewerkers waren vertrokken), stelde men het op prijs als wij de oprichtster (madam Stella) nog even wilden bezoeken. Echter….she was bathing!; zoontje Ausbert van Paul en Abena was eindelijk na twee en een half jaar niet meer bang voor onze witte kleur enz. enz.

Bij de elektriciteitsmaatschappij VRA vertelden we dat 'the white men'- die zo vaak hadden gebeld als er weer eens geen stroom was - gingen vertrekken.

De 'complaint-officer' en de andere aanwezigen begonnen te lachen en iedereen sloeg elkaar op de handen. Het was dolle pret!

Typisch Ghanees: Als je op maandag vertelt dat je op vrijdag gaat vertrekken, reageert men met: 'Oh, but then I will see you; we have plenty time; I come to your house!'

De ervaring heeft inmiddels geleerd dat het bij die belofte blijft. Velen reageren met: 'We will miss you; I will pray for you; one day we will meet again; I come to Takoradi to visit you; your black brother will never forget you' enz. enz. De Ghanese omhelzingen waren niet meer te tellen!

Op de valreep kregen we echter ook nog veel slecht nieuws te horen over enkele oud NFD-meisjes: De vader van naaister Fozia was overleden; weefmeisje Rohana zou zwanger zijn; kapster Azara 1 zou als Kayayoo-girl/meat-seller vertrokken zijn naar Accra enz.

Toen we afscheid namen op Lamashegu, werd geprobeerd om geld los te krijgen voor Rama. Dit weeskind hebben wij destijds een kans gegeven op het naai-atelier bij mister Halilahi. Het was de verzorgers ter ore gekomen dat wij gingen vertrekken en via via hoorden wij hun boodschap: 'We want to see money from the 2 Siliminga's'. Erg teleurstellend! Wij vroegen dan ook aan mister Halilahi en aan Hamdja (de overbuurman van het trainingscentrum, die zich ook over Rama ontfermt) om tegen de verzorgers te vertellen dat dit niet aan de orde was. Het gaat om 'knowledge' en niet om 'cash'!

Ook belde Hudu ons in paniek om te vertellen dat hij naar Yendi moest (busreis van 3 uur). Wat bleek?

Zijn moeder was ernstig ziek (maagproblemen) en had Hudu gesmeekt voor een ziekenhuisopname in Yendi. Hudu had haar laten weten dat hij geen geld had, maar dat hij terug zou keren naar Tamale om daar te proberen 90 Cedis bij elkaar te sprokkelen. (50 Euro). Het was hem gelukt om 40 Cedis te regelen, maar hij bleef zitten met een tekort van 50 Cedis. Toen wij dit bedrag aanvulden, liet hij weten: 'We thank God; now I go back to Yendi to pay for the operation'. Kortom: Allemaal bijzondere ervaringen! Wel lieten we Hudu weten dat hij en zijn moeder een health insurance card moesten regelen: Voor omgerekend 10 Cedis ben je voor 2 jaar 'onder de pannen'.

In onze voorbereiding naar Takoradi, werd er dus veel werk verzet en er werden nog enkele dingetjes aangeschaft. Voor wat betreft de verhuizing zelf: Deze werd geleid door Francis (degene die destijds geholpen had bij het kopen van onze auto).

Hij heeft een bedrijf, beschikt over trucks en heeft chauffeurs in dienst. In eerste instantie wilde hij voor ons een open truck regelen (daar zou meer in kunnen dan in een gesloten truck), maar later kwam hij hierop terug. Er was een probleem met de remmen en - in case of rain - zouden er spullen nat kunnen worden (ook al zou het afgedekt worden met een zeil). Hij gaf dan ook de voorkeur aan een 'closed container'; een grote vrachtwagen. Deze moest hij echter elders arrangeren. Verder regelde hij voor ons 2 chauffeurs en een bijrijder. De 'closed container' wordt bestuurd door een chauffeur (Al-Hassan) en deze krijgt waarschijnlijk een bijrijder; onze eigen Suzuki wordt ook bestuurd door een chauffeur (Mohammed) en wijzelf rijden mee in onze eigen auto. 'Fitter' Babs heeft onze auto al onderworpen aan een inspectiebeurt.

De avond voor de verhuizing (30 september) wordt alles geladen. In de hele vroege ochtend van 1 oktober zullen we gaan vertrekken naar Takoradi. Als we daar een beetje gesetteld zijn zullen we wel een keer laten weten hoe het ons daar vergaat.

Nog steeds zijn we op verlof in Nederland en nog steeds blijft dat vreemd. Ook zijn er enkele lichamelijke ongemakken geweest: Verkouden en pijn in de rug vanwege de kou en last van de ingewanden vanwege de andere voeding. Ook bezocht Ben nog even een gezondheidscentrum, i.v.m. enkele vage klachten. (Wij hebben namelijk geen huisarts meer in Nederland). Gelukkig niets aan de hand. Verder kwam alles erg op ons af. Iedereen zit hutje-mutje op elkaar. Vrijstaand wonen heeft een andere dimensie gekregen. En natuurlijk betekent terug zijn in Nederland: Druk, druk, druk......... Iedereen leeft in het tijdperk van 'Vrouw Holle´ en niemand heeft tijd. Eén persoon ging hierin wel erg ver en liet weten: ´Ze hebben hier alleen maar tijd voor je als je de lotto wint!´ Het wonen in Venlo en in ons eigen huis is nog steeds niet fijn. Zoals eerder gemeld zijn we onze woonomgeving compleet ontgroeid. Wij merken dat mensen in onze wijk heel verschillend reageren op onze tijdelijke terugkomst: Er zijn mensen die niets zeggen, maar je slechts aanstaren. Er is een categorie die het zuinige Hollandse vingertje opsteekt en dit vergezeld laat gaan van slechts het woordje: ´Hoi'. Gelukkig zijn er ook nog mensen die belangstellend informeren naar ons Ghanese wel en wee en oprechte betrokkenheid tonen en verder is er een enkeling die reageert met een opmerking waar je erg blij van wordt, namelijk: 'Wat zal het moeilijk zijn om terug te zijn!' Juist......deze laatste categorie (weliswaar sterk in de minderheid) heeft het begrepen. Meestal zijn het expats die ook jaren in den vreemde hebben vertoefd en die dus weten wat het betekent om terug te zijn in Nederland na een lange afwezigheid. Tenslotte was er ook iemand die dacht dat we maar liefst 10 jaar waren weggeweest! Kortom: Geen enkele menselijke reactie ontbrak!

Menig uurtje werd doorgebracht op zolder: Wat zeult een mens toch veel spullen mee in z'n leven? En dan te bedenken dat je in 4 jaar Ghana daar helemaal niets van hebt gemist. Vaak zeiden we tegen elkaar: ´Het lijkt wel Pakjesavond.......allemaal verrassingen.......´

Aanvankelijk werd overwogen om alvast spullen weg te doen en we informeerden bij een Kringloopcentrum naar de mogelijkheden. Echter, bij nader inzien werd besloten dit uit te stellen tot het moment waarop ons huis definitief verkocht zal zijn. Sommige spulletjes verdwenen in onze koffers voor onze Ghanese vrienden.

Iedere dag was ons programma gevuld en bovendien erg divers: Bezoekjes aan de notaris, naar de stad, socializen in de buurt, internationaal rijbewijs regelen, brillen laten checken, naar de GGD voor een vaccinatie tegen hondsdolheid, naar de kapper (in Ghana is knippen niet de sterkste kant van de kapper), paperassenwerk regelen, oude administratie vernietigen, bezoek ontvangen of op bezoek gaan (familie, vrienden en bekenden), de nieuwe zaakwaarnemer machtigen voor bank-en belastingzaken en veel zaken met hem doornemen, kennismaken met onze nieuwe makelaar en de huizenmarkt bespreken (net voor ons vertrek werden 2 vouwborden met de tekst ´Te koop' geplaatst), de tuin en het huis een grote beurt geven, mooie muziek op de MP3-speler van het mobieltje laten zetten en nog véél meer.........In ieder geval werd er veel afgestreept van ons lijstje: 'Op verlof in Nederland´.

Veel aandacht werd besteed aan de moeder van Ben, die plannen heeft om een paar dagdelen per week naar een zorgboerderij in Sevenum te gaan. Ben woonde de gesprekken bij met iemand van de Ouderenzorg. Het proces is in gang gezet: Indicatiecommissie, huisarts, wachtlijst enz. Op een mooie zomerse dag fietsten wij zelf naar deze zorgboerderij voor onze eigen beeldvorming. Positief!

Aangezien wij in Nederland geen auto hadden, maakten we gebruik van fiets en openbaar vervoer. Zo gingen we op de fiets naar Baarlo om een ziekenbezoekje te brengen aan een oud studiegenote van Ben; met de bus gingen we naar Sevenum om een trouwe Ghana-ganger te bezoeken die ook in de lappenmand zat en met de trein tuften we naar Boxmeer om de hoofdsponsor te feliciteren met haar 85e verjaardag en haar tevens te verblijden met een Afrikaans gewaad, dat op haar verzoek was vervaardigd door één van onze naaisters in Tamale. Het viel reuze in de smaak!

En plotseling troffen we in Blerick nog iemand die ons in 2007 had bezocht in Ghana. Zij had in ons tweede jaar zelf 5 maanden vrijwilligerswerk gedaan in Tamale en wij hadden destijds geregeld contact gehad. Heel toevallig en bijzonder om haar nu thuis in Blerick te ontmoeten. Maar er waren nog meer aangename momenten. Enkele voorbeelden: Met onze buren op bezoek bij hun buren en een familie-etentje in Venlo op een zwoele zomeravond.

Helaas was er ook een trieste aangelegenheid: Een crematie in Eijsden van een nichtje van Dees.

Het in Nederland zijn zorgde soms voor grappige situaties......Even een gloeilamp vervangen......... 'Sorry meneer, maar sinds het gloeilampenbesluit worden deze lampen niet meer verkocht´..........Uh hallo, ik kom uit Ghana, hoezo gloeilampenbesluit? En dan....... een nieuwe grijze container met een aparte ruimte voor plastic afval. Onze gedachten gingen naar Ghana.............Maar het deelnemen aan het verkeer was na 4 jaar Ghana een verademing. Heerlijk, iedereen houdt zich aan regels; je krijgt voorrang en het geheel is gedisciplineerd. Ook was het handig dat we tijdens onze verlofperiode gebruik konden maken om mobiel te internetten.

Hoewel we in Nederland waren, was Ghana ook nog steeds aan de orde: Bijna wekelijks hadden we contact met onze Ghanese contactpersoon, mister Robert, die in Takoradi op zoek was naar een appartement voor ons. Zoals eerder gemeld gaan wij Tamale in oktober verlaten en gaan we wonen in Takoradi. Zoals de meeste Ghanezen had ook mister Robert iedere keer wel weer een excuus of een belofte paraat, maar concreet was er nog steeds geen resultaat. Totdat hij een paar dagen voor ons vertrek liet weten: 'I have found 2 apartments'. Nou, we zijn benieuwd!

Onze compound-boy Hudu die als watchman fungeert op onze compound in Tamale heeft gedurende ons verlof veel gemaild en veel SMS-jes gestuurd. Wij stuurden telkens berichten terug. Een enkele keer belden we hem op en dat was een échte verrassing voor hem. Hij liet weten: ´It's good to hear your voice again; it's a blessing!´ Toen we Hudu lieten weten dat we begonnen waren aan de laatste 2 weken Nederland, was zijn reactie: ´I was hoping that the 2 weeks would have been tomorrow, but if wishes were to horses, beggers would have been riding!´ En hij sloot af met: 'May the mercy of God almighty be upon you all!!´

Op een gegeven moment vertelde Hudu ons dat er een boom was omgewaaid bij de hoofdingang van ons huis in Tamale. Hij zou ervoor zorgen dat de boom in mootjes zou worden gehakt. Verder zou hij al gaan starten met het onderhoud van de tuin. Tot onze verbazing kregen we nadien het volgende bericht: 'I trimmed the trees with 2 gentlemen´. Uh.......deze laatste aktie was niet afgesproken. Wij verwachten dat de ´2 gentlemen´ bij onze aankomst op de stoep staan en dan de rekening presenteren.

En zou 'onze' Azara inmiddels zijn teruggekeerd naar Tamale? Zij was vanaf mei in Accra om 'a sister' te helpen in haar shop. Op de dag van onze vlucht naar Nederland (14 juli) hadden we haar in Accra ontmoet en hadden afgesproken dat zij terug zou keren naar Tamale. Maar zou dat ook zijn geschied?

Hoe het ook zij: Het verlof zit erop en we hebben heel veel zin om terug te keren naar het warme Ghana!