België, het land van chocolade, frietjes en gezelligheid, herbergt ook een schat aan prachtige vakantieparken. Of je nu op zoek bent naar avontuur in de natuur, ontspanning aan het water of gewoon quality time met het gezin, de vakantieparken België hebben voor elk wat wils. In deze blog nemen we je mee op een reis door enkele van de meest betoverende vakantieparken van het land, met een speciale focus op de idyllische plekjes aan de Belgische kust.

Midden in de natuur: vakantieparken in de Ardennen

De Ardennen, met hun weelderige bossen en schilderachtige valleien, zijn de ideale bestemming voor natuurliefhebbers. Tal van vakantieparken in dit gebied bieden gezellige huisjes omgeven door groen. Hier kun je wandelen, fietsen of gewoon genieten van de rust en stilte. Enkele aanraders zijn Domaine Les Doyards in Vielsalm en Sunparks Ardennen in Vielsalm. Domaine Les Doyards is een vakantiepark gelegen aan het prachtige meer van Vielsalm en biedt gezellige chalets en bungalows verscholen tussen de bomen. Sunparks Ardennen staan bekend om zijn uitgebreide faciliteiten voor het hele gezin. Van een overdekt zwemparadijs tot indoor speelzones voor de kleintjes, er is altijd wel iets te doen, ongeacht het weer. De beroemde grotten van Han zijn erg leuk om te bewonderen, ze bieden een onvergetelijke ervaring om de Ardennen op een speciale manier te ontdekken.

Waterpret in de Kempen: vakantieparken met Meren

De Kempen, bekend om hun uitgestrekte meren, bieden een scala aan vakantieparken waar waterpret centraal staat. Denk aan zwemmen, varen en vissen. Park Molenheide in Houthalen-Helchteren is een familievriendelijk vakantieoord met een groot subtropisch zwemparadijs en een meer waar je kunt roeien. Perfect voor een zomerse vakantie vol plezier aan het water. Park Molenheide staat bekend om zijn indrukwekkende subtropisch zwemparadijs. Hier kunnen gasten genieten van glijbanen, watervallen en ontspannen in de bubbelbaden. Het is de perfecte plek voor zowel avontuurlijke waterliefhebbers als gezinnen die op zoek zijn naar ontspanning. Het vakantiepark beschikt ook over een groot recreatiemeer waar verschillende watersporten mogelijk zijn. Of je nu wilt kajakken, roeien of gewoon ontspannen op het strand, er zijn tal van mogelijkheden om van het water te genieten.

Cultuur en geschiedenis: vakantieparken nabij Brugge

Voor diegenen die geïnteresseerd zijn in cultuur en geschiedenis zijn vakantieparken in de buurt van steden als Brugge een uitstekende keuze. Hier kun je genieten van de architecturale pracht van historische steden en tegelijkertijd ontspannen in de rust van het omliggende platteland. Vakantiepark Klein Strand In Jabbeke is een voorbeeld met gemakkelijke toegang tot Brugge en de Belgische kust. Vakantiepark Klein Strand ligt op korte afstand van Brugge en biedt comfortabele accommodaties in een rustige omgeving. De vakantiehuisjes en chalets zijn vaak voorzien van moderne voorzieningen en zijn ideaal voor gezinnen en stellen. Door de nabijheid van Brugge kunnen gasten gemakkelijk de historische stad verkennen en genieten van de middeleeuwse pracht.

Betovering aan de Belgische kust: zon, zee en strandplezier

Het hoogtepunt van vakantieparken aan de Belgische kust is ongetwijfeld de nabijheid van de zee. Van Knokke tot De Panne bieden deze badplaatsen een mix van zon, zee en strandplezier. Vakantiepark Floreal in Nieuwpoort is een uitstekende keuze, met comfortabele accommodaties op slechts een steenworp afstand van het strand. Verken de kustlijn, proef verse visgerechten en geniet van adembenemende zonsondergangen. Vakantiepark Floreal bevindt zich in het charmante Nieuwpoort, op korte afstand van de Belgische kust. De accommodaties variëren van comfortabele appartementen tot ruime vakantiehuizen, vaak met uitzicht op de zee. Een van de hoogtepunten van dit park is de directe toegang tot het strand. Gasten kunnen genieten van lange wandelingen langs de kustlijn, luieren in het zand of zelfs een verfrissende duik nemen in de Noordzee.

België, met zijn diverse landschappen en rijke cultuur is een ideale bestemming voor een vakantieparkavontuur. Of je nu de voorkeur geeft aan de rust van de Ardennen, de waterpret in de Kempen, de geschiedenis rond Brugge of de betovering aan de Belgische kust, er is altijd een vakantiepark dat aan je verwachtingen voldoet. Dus pak je koffers en ontdek zelf de magie van de Belgische vakantieparken.

Over de hele wereld worden tussen de 6000 en 7000 talen gesproken, elk met een unieke geschiedenis en cultuur. Sommige landen hebben slechts één officiële taal, terwijl in andere landen honderden talen naast elkaar bestaan, soms wel meer dan 800. Maar welke talen behoren tot de meest gesproken ter wereld? Welke verdwijnen langzaam uit ons dagelijks leven? En hoe zit het eigenlijk met de Nederlandse taal en de woorden die we gebruiken? Preply, een platform waar je onder andere online Engels kunt leren, onderzocht zowel de populairste als de meest bedreigde talen wereldwijd.

Meest gesproken talen

De taal die wereldwijd het meest gesproken wordt is Chinees, ook wel bekend als ‘Mandarijn’. Met ruim 1,2 miljard sprekers staat Chinees met afstand op nummer één als de meest gesproken taal ter wereld. Spaans volgt op de tweede plaats. Deze taal is niet alleen populair in zomerhits, maar wordt ook door zo’n 437 miljoen mensen over de hele wereld gesproken. De Engelse taal volgt op de derde plek als het gaat om de meest gesproken talen ter wereld, met ongeveer 372 miljoen sprekers. De gehele top 10 populairste talen hebben we hieronder voor je op een rijtje gezet:

Europese talen op het randje van verdwijnen

In Europa zijn er 24 officiële talen, maar in totaal worden er wel 200 verschillende talen gesproken. Hiervan worden er drie met uitsterven bedreigd. We hebben ze hieronder voor je op een rijtje gezet:

1. Occitaans, Zuid-Frankrijk

Occitaans (Occitan) was ooit een dominante taal in Frankrijk en werd ook gesproken in delen van Italië en Spanje. Tegenwoordig spreken nog ongeveer zeshonderdduizend van de veertien miljoen inwoners van Zuid-Frankrijk deze taal vloeiend. Occitaans heeft veel overeenkomsten met het Catalaans.

In Finland, Noorwegen, Zweden en Rusland bestaan er negen varianten van het Samisch (Sámi), de taal van de inheemse Samen. Tegenwoordig spreken nog slechts dertigduizend mensen een van deze varianten, waarbij Noord-Samisch met ongeveer twintigduizend sprekers de meest gesproken versie is.

Top 10 talen die met uitsterven worden bedreigd

Wereldwijd worden er ongeveer 6000 tot 7000 talen gesproken. Sommige worden door miljoenen mensen gesproken, terwijl andere door slechts een handjevol mensen worden gebruikt. Er zijn zelfs talen die met uitsterven worden bedreigd. Hieronder hebben we de top 10 van bedreigde talen voor je op een rijtje gezet:

1. Apiaka: Deze taal wordt gesproken door de Apiaka-indianen in het noorden van Mato Grosso, Brazilië. In 2007 was er nog slechts één persoon die deze taal beheerste.

Algemene regels en rechten

Ben je op het vliegveld en kom je erachter dat je vlucht vertraagd, geannuleerd of overboekt is? De luchtvaartmaatschappij is na 2 uur vertraging verplicht om je te helpen met het:

Duurt de vertraging langer dan 5 uur? Dan mag je afzien van de vlucht en de volledige ticketkosten terugvragen. Dit moet binnen 7 dagen terugbetaald worden door de luchtvaartmaatschappij.

Als de vlucht geannuleerd is, mag je kiezen tussen terugbetaling en een nieuw ticket voor een andere vlucht. Een andere vlucht is de eerstvolgende vlucht waar een plekje vrij is. Heb je op je vliegreis een tussenstop? Dan heb je ook recht op een transfer. Bijvoorbeeld als je naar verre landen zoals Thailand reist, waarbij je vaak een of twee tussenstops hebt.

Compensatie

In veel gevallen heb je bij vertraging of annulering recht op compensatie van de luchtvaartmaatschappij. Zij geven vaak zelf een termijn voor de terugbetaling. Bent u binnen deze termijn niet terugbetaald door de luchtvaartmaatschappij? Dan kunt u een claim indienen bij de kantonrechter. Doe dit wel binnen 2 jaar, aangezien het recht op compensatie hierna vaak verloopt.

Moet je door persoonlijke omstandigheden je vlucht annuleren? Dan zal de luchtvaartmaatschappij dit meestal niet vergoeden. Wel kan je eventueel gecompenseerd worden door je reisverzekering.

Hiervoor moet je een annuleringsverzekering hebben afgesloten, aangezien een normale reisverzekering annuleringen en vertragingen niet altijd standaard dekt. Ben je op zoek naar een passende verzekering voordat je op vakantie gaat? Je kan verschillende aanbieders van een reisverzekering vergelijken, om te zien welke het beste bij je wensen en voorkeuren past.

Wanneer heb je geen recht op een schadevergoeding?

Er zijn natuurlijk gevallen waarin de luchtvaartmaatschappij niet verantwoordelijk gehouden kan worden voor annulering of vertraging. Bijvoorbeeld wanneer u zelf te laat aankomt, of als het komt door slecht weer.

Veiligheidsredenen, zoals een bommelding of gevaar op de bestemming zelf, kunnen er ook voor zorgen dat de vlucht vertraagd of geannuleerd wordt zonder schadevergoeding. Medische noodgevallen (bijvoorbeeld als er tijdens het boarden iemand onwel wordt) vallen hier ook onder.

Loop je vakantie niet mis

Een vertraagde of geannuleerde vlucht is natuurlijk niet fijn. In veel gevallen kun je hiervoor wel gecompenseerd worden. Zo kom je hopelijk alsnog snel op je bestemming zodat je kunt genieten van een welverdiende vakantie. Check bij annulering of vertraging van je vlucht altijd wat je rechten zijn, zodat je geen compensatie of hulp misloopt.

Een heerlijk ontbijt na een lange koele nacht. Het is nog steeds bewolkt en de temperatuur niet te hoog. Ontbijt in het restaurant. Je kunt tussen verschillende gerechten kiezen, Jus, koffie, thee, toast met omelet of melk met muesli, gebakken rijst of noodles of rijst met gebakken kip, fruit na. Veel te grote porties. De manager is heel vriendelijk en behulpzaam en hij lacht veel. Het personeel is erg jong maar wat hebben ze een plezier met elkaar. Ze lachen en dollen de hele dag. Engels kunnen ze alleen, good morning en thank you zeggen. Als we iets bestellen komt de manager om het op te nemen. Het personeel mag het opdienen. Ze hebben allemaal een walkie talkie bij en als er iets is worden ze opgeroepen. Het terrein is erg groot. Bij het zwembad is er ook een restaurant en er is een lange loopbrug over de rivier ernaar toe. Onze was kunnen we inleveren en wordt vandaag als het droog is bij ons huisje gebracht. We fietsen naar de tempel in het dorpje en komen eerst op de markt. Iedereen is heel vriendelijk en vraagt of we iets willen eten of kopen. Een vrouwtje bakt poffertjes en ik laat het haar nazeggen. We zien een bakkertje en kopen een soort cupcake die bespoten is met fel gekleurde room van cocos. We hebben een rustige dag. We eten in het restaurant paling gebakken met groene kruiden die er blijkbaar bij hoort. Dat hebben we eerder ook met die groene kruiden gekregen. We doen nog een spelletje rummycup en gaan vroeg naar bed.

Koh ker – Kulen mountain, 27 december 2023. Met een busje 114 km, fietsen 4,53km

We hebben een tourtje naar de Kulen Mountain geboekt. Het busje komt ons om half negen ophalen. Er is een mooie tempel en er zijn 1.000 linga’s en er is een waterval waar je in kunt zwemmen. Het is bijna 2 uur rijden waarvan het laatse uur de berg op. Het is ook een Nationaal Park en bij de ingang moeten de toeristen betalen. De locals hoeven niet te betalen. Onze chauffeur dus ook niet. De tempel is prachtig. Een betonnen trap naar boven en grote rotsblokken en daartussen zijn tempels gebouwd. Natuurlijk staat de weg ernaar toe vol met shopjes en eettentjes. Er ligt van alles uit de natuur hier zoals tanden en kiezen van wilde dieren uit het park. Veel jungle kruiden, wilde honing incl raat. Op de BBQ zie ik vogeltjes en eekhoorntjes en kikkers. De 1.000 linga’s liggen in de rivier. De stenen zijn gegraveerd nadat de rivier in de droge periode omgelegd is zodat ze de stenen konden graveren en beitelen. Erna is het water van de rivier weer terug gelegd zodat je nu onder water alle gegraveerde stenen kunt zien. Een magisch gezicht. We rijden 1 km verder naar de waterval. Ook hier weer shopjes en restaurantjes. Ondertussen is het ook behoorlijk druk geworden. Dat is jammer want we hebben op eigen gelegenheidal vaak een waterval voor ons alleen gehad. We vinden meer naar beneden in de rivier een mooie plek om in het water te gaan en er is daar niemand. Er liggen cocos matten waar je op kunt zitten. We genieten van het heldere koele water en de jungle waar we in zitten ver van alle drukte.

Op tijd zijn we weer terug in I Am resort en vermaken ons met de krant te lezen en naar Radio 2 te luisteren. ’s Avonds eten we de bestelde lobster curry met rijst. Een grote portie met een rode curry soup en vol met rivierkreeftjes. We kunnen het niet allemaal op maar het is me daar lekker, waauw.

We staan vroeg op omdat we met een busje naar Siem Reap gaan. Half acht komen ze ons ophalen. Wij zijn de eersten die erin gaan. De fietsen in het achterste deel in het gangpad. Gaande weg halen we overal mensen op. Er gaan 19 mensen in het busje de chauffeur en alle bagage. Als we de afslag naar Siem Reap opdraaien weten we niet wat we zien. Een mooie snelweg met een rotonde. Gelukkig dat we niet fietsen hier, het is er erg druk omdat het nieuwe vliegveld pas open is en dat een drukte met verkeer geeft. Bij het binnen rijden van de stad vraagt de chauffeur steeds of we er al uit moeten. We laten ons mee rijden tot midden in het centrum.

Als alles is uitgeladen, zie ik dat mijn voorband leeg is. We halen het wiel eruit en een mannetje komt helpen en brengt het voorwiel naar de reparateur. Hij komt terug met een volle band maar hij is alleen opgepompt. Dat schiet niet op want na de koffe is de band weer leeg. Gelukkig zien we een brommer werkplaats en daar leggen ze er een nieuwe band in.

Ik heb onze gids van jaren terug gebeld en hij geeft de locatie door waar hij woont. We bezoeken hem en zijn vrouw en dochtertje. Hij woont bij de kerk en is er vrijwilliger. Er zijn een dominee uit Canada en een vrijwilliger uit Afrika die hier werken in de kerk. Ze gaan vanmiddag naar de Kulen Mountain kamperen en vragen of we mee gaan. Jammer, we zijn er net gisteren geweest. Dit had wel leuker geweest. We hebben ook al een overnachtingsadres voor de komende 2 dagen. We hebben het erg leuk en lunchen heerlijk Kmer eten door zijn vrouw gekookt. Seya is eeen ontzettende lieve man die alles voor anderen doet. Zo heeft hij een aantal kinderen die in het weeshuis opgroeien onder zijn hoede die hij financieel helpt.

In het resort waar we een mooie kamer hebben met uitzicht op het zwembad zitten we een tijdje. Onze andere gids van jaren terug Sokha komt ons bezoeken met zijn dochtertje van 6 jaar. Hij is opgegroeid met zijn 5 zusjesn het weeshuis waar Seya helpt. Hij was rond de 18 jaar toen hij met ons door de Tempels van Ankor gefietst heeft. We fietsten buiten om door de jungle en de resten tempels, ver weg van iedereen. Dat was de beste tocht die we gemaakt hebben. Hij heeft nu een Tuk Tuk en rijdt gasten rond. Hij werkt ’s nachts in het mooiste hotel in Siem Reap als receptionist van 10 uur tot 7 uur. Zijn verdiensten in het hotel, 125 Dollar per maand. Het is heel gezellig, we zitten aan het zwembad. De kleine meid tekent en kleurt met haar kadootje wat we haar gegeven hebben. Een schattig meisje. Ze kan niet zwemmen maar wil graag in het zwembad. Morgen komen ze en gaan we samen zwemmen.

We liggen om 7 uur in ’t zwembad om een baantje te zwemmen. Daarna een heerlijk ontbijt in ’t restaurant. Weer veel te royaal, soup en pancakes met lemon en honey. We fietsen een rondje buiten Seam Reap langs de dorpjes en naar het meer. Langs een stukje grote weg waar ons resort aan staat, fietsen we een klei en zandpad op. Wat we daar zien doet me een hele dag pijn. Een jonge moeder met haar 2 kleine kindjes woont aan een watertje in een hutje van plastic. Het ziet er vreselijk uit, Ik maak er nog een foto van en bedenk me om vanmiddag wat te gaan brengen.

We komen langs het weeshuis waar Seya bij betrokken is. Het is vakantie van school en de kinderen zien we niet. Ze doen allemaal iets voor zich zelf achterin het grote terrein. Iets verder is de vlindertuin die ook is opgericht door de oprichter van het weeshuis. Het entree geld gaat naar de kosten voor het weeshuis. Een prachtige tuin, vol struiken en bomen. Mooie paadjes en watertjes en watervalletjes. Veel prachtige vlinders. Het meisje bij de receptie waar we mee praten woont ook in ’t weeshuis met haar broertjes en zusjes nadat haar moeder is overleden en ze wees waren. De Australiër heeft hen opgevangen en een thuis gegeven, Ze konden naar school en kregen een opleiding. Ze spreekt prima Engels. Ze heeft met Seya een fietstocht gedaan met nog een meisje en de rest jongens, naar de berg. 100 km hebben ze gefietst. Ze is zo blij, ze straalt gewoon. Na deze mooie ervaring fietsen we langs kleine weggetjes door dorpjes naar het grote meer.

Eerst nog een tempel terrein op fietsen om de Tempel te bezoeken. Er komt een dame langs met neefje achterop de brommer. We praten en ze zegt dat we zo fit en gezond zijn. Ze vraagt hoe oud ik ben en dat fluister ik in haar oor. Ohh gilt ze het uit. Ik zeg dat het vandaag mijn verjaardag is. Ze biedt aan rijst te halen in haar huis dicht bij. Er is hier geen restaurant zegt ze en we zullen wel honger hebben. Nee, het is moeilijk om tegen zoveel gulheid nee te zeggen. Cocosnoot dan? Ok, Hans houdt er niet van maar we willen haar niet teleur stellen. Ze komt even later terug met een grote cocosnoot en hakmes. Ze hakt de noot open doet er een rietje in. Voor zevertrekken op de brommer zingen ze voor me Happy Birthday. Als het liedje klaar is maakt het oudste jongetje een hartje met zijn 2 handen. Zo schattig. Ik ben er ontroerd door.

Dan naar het grote meer.Het hoort bij het Tempel gebied van Ankor en is toen al aangelegd. Kilometers groot, langwerpig, blauw zoet water, prachtig. Ook hier shopjes en eettentjes langs de kant. Op het water zijn hutjes aangelegd om te relaxen in een hangmat, je kunt er op de cocosmat zitten om te eten. Er zijn trapjes om in het water te gaan wat ik natuurlijk ook doe. Heerlijk warme bovenlaag met een koude onderlaag. Het is er ook ontzettend diep.Tijd om terug te gaan voor koffie met taart bij Pandacoffee. Er zijn alleen taartjes voor meerdere personen. We laten er kaarsjes opzetten en aansteken. Hans en de serveerster zingen Happy Birthday voor me.

Sokha komt met de kleine meid om te zwemmen. Ze wil eerst het water in. Ze vroeg vanmorgen al aan haar vader wanneer ze zouden gaan. We hebben plezier in het zwembad. Het taartje gaat er bij hen goed in. Na afloop. Ze smult ervan en wordt beetje bij beetje minder verlegen. We hebben een restaurantje in de stad uitgezocht maar zoals het zo vaak is in het centrum, kei harde muziek naast ons aan beide kanten. Drukte in de straat van brommers en auto’s en langs lopende mensen die ook lawaaiig zijn. Na het eten kopen we een fles rode wijn in de grote winkel re dichtbij en fietsen terug naar het hotel. Op het balkon toasten we op deze mooie dag.

Langs veelal rustige wegen fietsen we vanuit Bangkok naar het oosten, richting Cambodja. Helaas voor ons hebben we voortdurend tegenwind. We starten steeds vroeger omdat het 's ochtends nog relatief koel is en de wind nog niet hard waait.

In Bang Khla is het Loy Krathong feest. Feestelijk versierde boten varen in de avond op de rivier en de mensen plaatsen allemaal drijvende objecten met kaarsjes en wierook in het water. Een mooi schouwspel.

Het plan is om bij Poipet Cambodja binnen te rijden. Toen we dat in 2002 deden was Poipet een smerig stadje en de weg van Poipet naar Seam Reap (Ankor Wat) was een karrepad met gevaarlijke gaten en vervallen bruggen. We willen graag zien hoe de nieuwe weg er uitziet. Een kilometer of 50 voor de grens treffen we twee Belgen op de fiets die ons waarschuwen dat de eerste 35 km van deze weg, mede door wegwerkzaamheden levensgevaarlijk is om te fietsen. Omdat we graag heel blijven verleggen we onze route en gaan 100 km zuidelijker de grens over.

Na een paar rustdagen in Battambang fietsen we in een viertal etappes naar Phnom Penh. Onderweg logeren we in dezelfde hotels en guesthouses waar we ook in 2018 verbleven. Grappig om te ervaren hoe goed en soms hoe slecht het geheugen is.

Opvallend is hoeveel we worden gegroet onderweg. Vooral kinderen beginnen spontaan te roepen en te zwaaien als we langskomen.

We rijden, vanwege de afstanden tussen de overnachtingsplaatsen vaak lange stukken op de grote weg maar regelmatig pakken we ook nog een eind binnendoor over kleine, vaak onverharde landwegen door piepkleine dorpjes. Soms even stoppen voor een kudde geiten of een groep waterbuffels is veel leuker dan al dat verkeer. De "highway" is niet vergelijkbaar met de Nederlandse snelwegen. In Cambodja gebruikt iedereen deze weg. Meestal zijn er twee banen voor het snellere verkeer en één baan voor de rest. In de praktijk zie je ook tuktuks en brommers op de snelle baan en wordt er links en rechts ingehaald. Alle kruisingen zijn gelijkwaardig en er zijn veel U-turns, de "highway" gaat dwars door de dorpen. De langzame baan is voor fietsers, venters of om je voertuig te parkeren als je even een dutje wilt doen. Ook wordt deze baan gebruikt om een stukje de andere kant op, tegen het verkeer in te rijden. Er komt ons zelfs een brommer met een auto op sleeptouw tegemoet. In alle gevallen dus goed opletten.

We zijn nu in Phnom Penh. Dit keer geen bezoeken aan gevangenissen en killing fields van de Rode Khmer. We zijn in 2002 en 2018 op verschillende plaatsen geweest en het was zo naar dat we geen tweede keer hoeven. In het verslag van 2018 kun je eventueel teruglezen waar we toen geweest zijn.

Bij de Vietnamese ambassade blijkt dat we daar geen visum meer kunnen regelen. Dit moet langs de elektronische weg via een e-visum. Maar dat duurt wel langer dan direct regelen. Daarom hebben we een paar extra dagen in Cambodja.

We bekijken het resort en de rafthuisjes op de rivier. Een mooi restaurant waar we ’s

zodat we gezellig kunnen kletsen. Zij reizen met bus, boot, taxi door het land en gaan

zaterdag naar Thailand. Ze blijven ook 2 nachten. We spreken af om morgen om half

Een ander stel, eenFransman met zijn Cambodjaanse vrouw slapen ook in het resort. Zij gaan kajakken

reddingsvesten om te gebruiken. We zijn in een paar minuten bij de watervallen. Niet

zo groot als die van gisteren maar we zijn er helemaal alleen. We kunnen over de

stenen klimmen en ons lekker afspoelen in de waterval. Dit houden we wel een tijdje

In ons huisje is het heerlijk koel. De wind waait overal doorheen. Er hangen wel witte

allemaal gemakkelijk geregeld worden. Het is niet zo gemakkelijk als in Thailand

Om half vijf kunnen we in de boot om naar de sunset te gaan kijken. We varen 1 uur

voordat we op een heel brede riviermond zijn en daar gooit de kaptein het anker uit.

boot. De zonsondergang is mooi. Veel oranje en een paar streepjes wolken er door.

We kunnen nog net koffie bestellen op het kruispunt bij de brug en de bus komt er al

aan. Het is dezelfde chauffeur als 2 dagen geleden die ons hier afzette. De fietsen

gaan gewoon in ’t gangpad, de tassen bij de rest van de bagage op de achterste

stoelen. We klimmen een behoorlijk stuk en we blijven heel lang hoog rijden. Ik weet

het nog van de 2e keer dat we in Cambodja waren hoe zwaar deze weg was. Nu is hij

waar ze al sinds januari 2022 aan bezig zijn en het ziet ernaar uit dat het nog niet

Op het kruispunt van Chi Phat worden we eruit gezet. Vanaf hier is ’t een rode

geen ander werk voor hen. De Natuur en Wildlife organisaties wilden dat tegen gaan

Het Eco project was geboren in Chi Phat en staat nu model voor meerdere projecten.

Het ging niet gemakkelijk maar over de laatste 15 jaar zijn er duizenden toeristen

maaltijden in het community centre. De kinderen kunnen nu studeren en zo heeft het

Er leven nog 100 wilde olifanten in het NP hier. In totaal in Cambodja 300 stuks.

We praten ’s avonds met de mensen die het hier hebben opgezet die hier op werk

families in het dorp. Er komen ook vaak Cambodjanen hier naartoe om in de bergen

gevormd bij de ingang van de tuin. ’s Avonds als we terug komen van het diner, is

gebakken rijst met groente. Er is een groep om video presentaties te maken over Chi

Phat en we worden geïnterviewd over hoe het hier is als toerist. Hans mag zijn bidon

vullen om te laten zien hoe ze hier bezig zijn. Ze willen dat er minder plastic flessen

maand om het dorp van afval te ontdoen. Dat zien we goed. Er ligt weinig plastic en

mee. Nee, no swimmingsuit zegt ze. Je kunt er ook zo in met je sportkleren. Oh, maybe,

zegt ze. We fietsen naar de watervallen en het water stort van 5 meter hoogte naar

beneden. We gaan lekker badderen onder de waterval en het is heerlijk verkoelend.

schoolslag gaat. Ze blijft goed drijven maar soms krabbelt ze als een hondje. Grotere

slagen maken, langzamer en uitdrijven. Het gaat steeds beter. Dan de beenslag, dat

valt niet mee om die netjes te krijgen als je altijd maar wat gedaan hebt. Maar het

gaat goed. We zijn allebei heel blij dat het zo goed lukt. Ieder dag oefenen zeg ik

tegen haar. Ze is erg blij. Terug in het dorp drinken we bij Sunbear koffie en spelen

Vroeg op vanmorgen, 7 uur ontbijt omdat we op tijd op de fiets willen zitten terug

minivan. We zijn al op tijd bij de brug en zetten onze fietsen zo neer dat de chauffeur

gezweet krijgt de chauffeur het voor elkaar. Nu wij nog erin. Tassen en kinderen

Hijbeduidt dat er nog mensen bij moeten straks. Die mensen hebben ook kinderen bij

vreselijk slecht. En als ik zeg vreselijk, is dat nog netjes uitgedrukt. Totaal kapot,

geen asfalt, kuilen en stof. Als er een auto voorbij rijdt dan heb je 150 meter stof

wolken. De chauffeur rijdt ook nog eens hard door en toetert als er iets op de weg

voor hem rijdt. Het is nog eens een drukke weg. In de omgeving zien de huizen en

moeten wel tol betalen om naar de stad te mogen rijden. In de stad worden we eruit

bediening met Engels sprekende mensen, veel toeristen die er genieten van de rust.

Heerlijke choco brownie die warm en van binnen zacht is. In de stad is het druk met

bungalowtje maar degene die ik wil ligt te ver van de stad. Dichterbij hebben we een

Aangezien wij betrokken zijn bij lesgeven in Cambodja, ga ik dit reisverslag starten met een beetje achtergrondinformatie m.b.t. het onderwijs in Cambodja.

De druk op de Cambodjaanse regering om goed onderwijs te organiseren is groot. Nog altijd lijdt het land onder de gevolgen van de Rode Khmer-jaren (1975-1979). Er kwamen meer dan 2 miljoen mensen om als gevolg van de collectieve deportatie van stedelingen naar het platteland, door executies, honger en ziekte.

De Rode Khmer voerde een schrikbewind waarin hoogopgeleiden, vrouwen en kinderen niet werden gespaard. Dit om te voorkomen dat zij later als getuigen zouden kunnen dienen tegen het gevoerde bewind. Gevolg van de uitroeiing is een totaal gebrek aan een onderwijstraditie. Hoogopgeleiden zijn verdwenen en ook kunstenaars en leraren zijn vermoord tijdens de jaren van Pol Pot. Het kost nog altijd moeite om dit opleidingsgat te vullen. Ongeveer 65% van de bevolking is analfabeet, (van wie 78% procent vrouw).

Er zijn nog zeker drieduizend dorpen zonder school. Kinderen volgen hier soms een vorm van onderwijs op een geïmproviseerde plek. Daar waar de overheid wel onderwijs heeft ingericht, zijn er weinig of geen onderwijsmiddelen en materialen beschikbaar. Ook zijn de gebouwen te klein om alle kinderen op te vangen.

Slechts 2 op de 5 Cambodjanen boven de vijfentwintig jaar heeft een voltooide schoolopleiding. Heel veel kinderen gaan hoe dan ook niet naar school. Ouders zien er het nut niet van in en hebben hun kinderen nodig om te werken. Het aantal particuliere en internationale scholen groeit. Dit draagt niet bij aan goed algemeen beschikbaar onderwijs voor alle kinderen, doordat goede leerkrachten de public schools verlaten en het lesgeven op een private school verkiezen boven een public school. (Meer salaris op een private school).

De overheid heeft beperkt budget voor onderwijs. Efficiënt besteden is daarom erg belangrijk.

De prioriteit ligt vooral bij het naar school gaan van kinderen. Er zijn verschillende organisaties die helpen bij het verbeteren van het onderwijs in Cambodja. De verschillen tussen de scholen zijn groot. Eén van de redenen dat het onderwijs in Cambodja ondermaats is, is het gebrek aan goed onderwijsmateriaal. Daarnaast is de educatie zeer basaal en vooral gericht op lezen en rekenen.

Ook is er een capaciteitsprobleem. De klassen zitten overvol; dertig tot vijftig leerlingen in een lokaal is heel normaal. Er is niet alleen een gebrek aan docenten, maar men kampt ook met corruptie.

Zoals vaker gemeld zijn de mensen in Cambodja zeer vriendelijk. Ook de kinderen zijn enthousiast. Zij komen op je afrennen en vragen in het Engels hoe het met je gaat, wie je bent, waar je vandaan komt en hoe oud je bent. Je zou dan de indruk kunnen krijgen dat het wel goed zit met de kennis van de Engelse taal. Echter: Als je een gesprekje probeert te voeren dat verder gaat dan de standaardzinnen die ze hebben geleerd, blijkt direct dat ze een stuk minder bedreven zijn in het Engels dan op het eerste oog leek, maar goed……dit laatste geldt eigenlijk in alle ontwikkelingslanden.

Leerlingen in Cambodja dragen blauw-witte kleding. Alle leerlingen dragen een witte blouse, de jongens combineren die met een blauwe broek en de meisjes met een blauwe rok. Dit is echter lang niet op alle scholen een uniform. Er zijn dus verschillen zichtbaar, maar wel altijd binnen een blauw-wit kader.

Cambodja is een land met veel mogelijkheden en tegelijkertijd als ontwikkelingsland heel kwetsbaar. De relatie tussen Vietnam en Cambodja is ingewikkeld. Verkiezingen hebben tot nu toe niet voor verandering in deze situatie gezorgd. Ondanks dat er formeel sprake is van een democratie heeft de staatsinrichting soms veel weg van een dictatuur.

Naast Vietnam is China een andere grootmacht binnen Cambodja. China investeert veel in gebouwen. Dit gebeurt in samenspraak met de regering en levert op de korte termijn werkgelegenheid op. De grote vraag is alleen voor wie al deze gebouwen worden gebouwd.

Het onderwijs in Cambodja heeft nog een flinke inhaalslag te maken. Het zou mooi zijn als meer kinderen gebruik kunnen gaan maken van onderwijs en als ouders overtuigd raken dat educatie en ontwikkeling niet alleen hun kinderen maar het hele land verder helpen.

2 oktober: Het lijkt wel of ons appartementencomplex Nine East - na de brandervaring in de nacht van 10 op 11 september - alles blijft controleren. Zo werden vandaag de rookmelders in de appartementen ontmanteld, doorgemeten, schoongemaakt en weer teruggeplaatst, maar tevens werd wederom het brandalarm getest op onze tweede verdieping.

De les van 2 oktober was heel divers. Allereerst kregen de cursisten een tekst voor hun neus over: The image that cost a fortune. Daarna stonden de volgende onderwerpen op de rol: Would you want to change your name? Would you want to change where and when you were born? Do you think it’s fair that children usually take their father’s family name? What are your hobbies? Have these changed from time to time during your life? Everyone has a non time. What is your non time? In the morning, in the afternoon or in the evening? En tenslotte werd er geluisterd en gekeken naar de video: 10 things the Dutch do better than the Americans.

De oplossing zorgde voor verbaasde blikken…..1. Making canals cool. 2. Hight. 3. Remember birthdays. 4. Free time. 5. Tulips. 6. Speed skating. 7. Childcare assistance. 8. Wooden shoes. 9. Bicycling. 10. Happiness. Grappig detail: Op het moment dat wij vertelden dat veel Nederlanders een verjaardagskalender op het toilet hebben hangen, moesten wij terugdenken aan een lessituatie in Peru, alwaar dit ook ter sprake kwam. Destijds merkte een humoristische Peruaanse student op dat in geval er geen toiletpapier voorradig zou zijn, je dus altijd nog de kalender kon gebruiken….hahaha! Echter: In Cambodja werd dit grapje niet begrepen, omdat men hier geen toiletpapier gebruikt (doch slechts water). Ja, ja, cultuurverschillen…..

Onze cursiste Sou Mayily kan onze lessen niet meer bijwonen, omdat zij de baan heeft gekregen waarop zij had gesolliciteerd, namelijk: Compliance officer bij een financiële instelling. Wij hadden haar nog handvaten aangereikt voor dit job interview. Fijn voor haar dat het gelukt is.

Er waren weinig cursisten aanwezig. Dit had te maken met de viering van het Pchum Ben Festival, ook wel genoemd ‘Ancestor’s Day’ of ‘The Festival of the Dead’. Het is een religieus festival dat 15 dagen duurt. Het wordt ieder jaar opnieuw gehouden tijdens de 10^e maand van de Khmer kalender. In deze periode worden de overledenen herdacht.

4 oktober: Een heel bijzonder samenzijn vond plaats tussen 18.00-en 21.00 uur in het Sun[e-38]Moon Urban hotel in Phnom Penh. Wat was het geval? Er was een Meet[e-38]Greet georganiseerd voor de Nederlandse gemeenschap in Phnom Penh, waarbij je de gelegenheid kreeg om de Nederlandse ambassadeur persoonlijk te ontmoeten. Deze Remco van Wijngaarden is zowel ambassadeur van Thailand, als ook van Laos en Cambodja en nu was hij dus in Cambodja. Zijn standplaats is in Bangkok/Thailand. Welnu, er waren meer dan 70 Nederlanders aanwezig. Behoorlijk veel. Onze gedachten gingen terug naar 2014 en wel naar Takoradi/Ghana, waar we destijds een Meet[e-38]Greet hadden bijgewoond met de Nederlandse ambassadeur van Ghana. Toen waren er slechts zo’n twintigtal mensen aanwezig geweest. Het samenzijn speelde zich af op de rooftop en was erg sfeervol. Het plaatje werd compleet gemaakt door de heerlijke hapjes en drankjes. De ambassadeur zelf echter vonden wij - excusez le mot - hautain (en aan arrogantie hebben wij een broertje dood, maar goed….). Hij stelde zijn personeel voor: Een Cambodjaan die op de Nederlandse ambassade in Bangkok werkt; een Nederlandse vrouwelijke honorair consul die zetelt in Siem Reap (Cambodja) en een Nederlandse mannelijke honorair consul die zetelt in Bangkok (Thailand).

Dit zogenaamde Consulair Loket vond op een andere locatie plaats, maar Nederlanders kregen in ieder geval de gelegenheid om bijvoorbeeld een paspoort aan te vragen, een levensbewijs te laten ondertekenen of een DigiD activatiecode te ontvangen. Goede service dus, doch voor ons niet relevant. Wij hadden slechts gekozen voor de Meet[e-38]Greet.

Het was wel heel speciaal om andere Nederlanders te ontmoeten en naar hun ervaringen te luisteren. Het was prettig om met mensen te praten die ook al jaren in het buitenland woonden en werkten. Het gevoel dat je op dezelfde golflengte zit was fijn. Met een enkel woord begrepen we elkaar. Opvallend was dat werkelijk niemand Nederland miste. Uiteraard kun je niet met iedereen praten, maar sommige gesprekken bleven ons bij. Enkele voorbeelden: Een docent, getrouwd met een Cambodjaanse, die een school had gebouwd; Iemand met een business administration achtergrond die een ziekenhuis aan het bouwen was, samen met zijn Cambodjaanse vrouw die arts is; Iemand die in 182 landen was geweest en over een tijdje naar Noord-Korea vertrok, maar ook 5 jaar in Ghana had gewoond; De honorair consul (afkomstig uit Breda), die met een Filippijnse vrouw was getrouwd, drie kinderen had en iedere 5 jaar werd overgeplaatst en dit nog steeds geweldig vond, hij had o.a. ook in Rabat/Marokko gewerkt; Iemand die een Bed[e-38]Breakfast runt in Phnom Penh en aldaar een soort Holland House organiseert voor de Nederlanders (bijeenkomsten met bitterballen, stroopwafels, oliebollen e.d.). Nou, daar zal men ons niet zien….hahaha! Ook waren er enkele kinderen aanwezig. Toen men hoorde dat wij al 20 jaar wereldwijde vrijwilligers zijn (waarvan 7 jaar in Ghana) toonde men zich erg betrokken. Volgens sommigen zouden wij alleen nog maar kunnen aarden in Nederland als wij het als een avontuur zouden zien; anderen leek het een ‘mission impossible’. En ja, vanzelfsprekend vragen wij ons dit ook regelmatig af. We zullen zien! The time will tell! Al met al een samenkomst om niet snel te vergeten!

Als wij één, twee dagen later aan de dames van de receptie (Bopha en Pisa) vertellen dat wij een samenzijn hebben gehad met de Nederlandse ambassadeur en met Nederlanders in Phnom Penh, werd al snel duidelijk dat zij het niet begrepen (hun Engels is niet om over naar huis te schrijven). De reactie van Bopha was namelijk: ‘So you met all your Dutch friends?’ Nee beste Bopha, de Nederlanders die wij hadden ontmoet, kenden wij helemaal niet……Ach laat maar…..zij blijven vriendelijk lachen en kunnen alleen maar uitvoeren wat wordt opgedragen.

Wij leren steeds meer over de Cambodjaanse cultuur en het boeddhisme. Zo stuitten we op 5 oktober op het woord Sádhu (Sadhoe). In de Pali-taal van het theravada boeddhisme betekent het woord: Het is goed, ik ben er blij mee…..

Onze Engelse conversatieclub van 5 oktober kon niet plaatsvinden in ons eigen klaslokaal. Aldaar werd les gegeven door iemand anders. Ook andere lokalen bleken bezet te zijn. Vanwege bouwwerkzaamheden ligt de hele campus op de schop. Waar moesten die 2 Nederlanders nu ondergebracht worden? Uiteindelijk konden wij onze intrek nemen in de zogenaamde ‘meeting hall’, de prachtige zaal waar wij op 28 augustus j.l. tijdens een feestelijke bijeenkomst werden bedankt voor de eerste periode Engelse conversatie en waar de nieuwe groep werd geïntroduceerd, maar goed….de les van 5 oktober…..

Bij aanvang kwam zelfs de rector even binnen en verontschuldigde zich voor het feit dat wij geen gebruik hadden kunnen maken van ons eigen klaslokaal. Voor ons geen enkel punt. Aangezien in de laatste les enkele cursisten afwezig waren geweest, werd allereerst die les een beetje herhaald, om daarna over te gaan naar o.a. onderwerpen in de trant van: What would you like to do in the future? Do you think that the best years are in the future? What is the best memory of your life? How about the worst?

Onze cursist Phorl Chanourbourn (of zoiets dergelijks) voor wie onze Engelse conversatieclub veel te hoog is gegrepen, vond het geweldig dat wij deze les in de mooie ruimte van de rector mochten doorbrengen.

Het is een soort vergaderzaal met microfoons en hij ging dan ook - puur voor de vorm - achter de microfoon zitten. Plotseling nam hij even plaats op de stoel van de rector aan het hoofd van de grote tafel en liet zich fotograferen door zijn mede cursisten. Hij straalde over zijn hele gezicht……hahaha! Waarom deze gast op de universiteit kan blijven is ons een raadsel. Hij blijft voor alles zakken. Misschien is het uit sociaal oogpunt? Misschien weet niemand waar deze man ondergebracht kan of moet worden? Feit is dat we vraagtekens stellen bij zijn verstandelijke vermogens. Onze cursisten lachen er maar een beetje om. Het is absoluut geen uitlachen, doch men aanvaardt het zoals het is….Sádhu….het is goed……

Eén van onze cursisten, zijnde de intelligente Sokchhouk, heeft van de Zweedse overheid een scholarship gekregen om in Cambodja verder te kunnen studeren. Hij had hiervoor een examen moeten afleggen en hij had dus voldaan aan de voorwaarden. Onnodig te melden dat Sokchhouk erg blij was.

Het was een leuke les, maar ik (Dees) werd geplaagd door migraine en dit resulteerde ’s avonds in overgeven.

Met het oog op de viering van Pchum Ben, vroegen wij in een winkel of de zaak geopend zou zijn op vrijdag 13 oktober. Die vraag hadden wij middels de google translator gesteld. Een antwoord bleef uit. Tenslotte werden wij verwezen naar een aankondiging in het Khmer bij de entree, maar uh….lieve mensen, wij kunnen toch geen Khmer lezen….!!!!! Uiteindelijk kwam er iemand die ons in het Engels kon vertellen dat de zaak gesloten zou zijn op 13,14,15 oktober en weer geopend zou worden op 16 oktober…..pffff…..en dan ben je dus gewoon een half uur verder…….

De les van 9 oktober bestond uit drie gedeelten. Allereerst werden positieve en negatieve aspecten van Cambodja (en Nederland) genoemd. Daarna kwam het onderwerp klagen aan bod: How often do you complain? Would you consider this a lot or a little? When you make a complaint, what are your expectations? How often are these expectations met? Please explain.

How do you handle a complaint in your mother tongue? Does it differ from complaints made in English? What is more effective, complaining to someone’s face or writing a letter/an email to complain? Why do you think so? Aan het einde van de les werd door ons gewezen op de 4 kleuren (groen, geel, oranje, rood) die Buitenlandse Zaken hanteert als het gaat om de veiligheid van landen. (Nederland wereldwijd/Wijs op reis).

Al vaker melding gemaakt van het feit dat er een cursist in onze klas zit die er absoluut niet in thuishoort. Niemand heeft ons ooit iets verteld over hoe hij in hemelsnaam in een Engelse conversatieclub kan zitten, tot vandaag 9 oktober. Het blijkt dat hij nog steeds op de boeddhistische highschool zit en wel in grade 7. Op deze middelbare school (tegenover onze universiteit) volgen leerlingen 2 grades per jaar. In totaal zijn er 14 grades, verdeeld over 7 jaar. Om monnik te kunnen worden moet je in ieder geval grade 10 behaald hebben. Onze cursist moet dus nog anderhalf jaar volmaken op de middelbare school. Hoewel hij dus helemaal niet bij ons thuishoort, wordt hij gedoogd (wellicht vanwege sociale redenen).

Even terug in Ghana…..Al was het maar toen we op 10 oktober ’s avonds in de badkamer 2 reuze kevers ontdekten….Afrika formaat dus….

Wederom vanwege Pchum Ben verviel onze les van 12 oktober. Onze studenten vertrokken massaal naar hun hometown om Pchum Ben te vieren met hun familieleden. Volgens de traditie wordt er in deze periode een cake gemaakt van zure rijst, genaamd Num Onsorm. Tijdens nationale festivals geniet de familie van deze cake en dit wordt tevens gebracht naar de oudere mensen in het dorp. De cake bestaat uit verschillende vormen en smaken.

Pchum Ben betekent ‘gathering together to make offerings’. De dagen voor Pchum Ben heten Kann Ben.

De dag van Pchum Ben wordt doorgebracht in het thuisland. Enkele dagen voor Pchum Ben vindt er een ware volksverhuizing plaats. Velen vertrekken vanuit Phnom Penh naar hun geboorteplaats.

Het is een grote familie reünie en voor de Cambodjanen de belangrijkste dag van het jaar. De handel valt stil. Winkels en markten blijven gedurende dagen gesloten.

Het is een typisch Cambodjaans boeddhistisch feest met als hoogtepunt Anchestors Day. Families komen samen en gaan naar de plaatselijke pagode.

Vroeger werd Pchum Ben gevierd over een periode van drie maanden tijdens het regenseizoen. Die periode is ingekort tot 15 dagen. Boeddha zou zich gedurende drie maanden teruggetrokken hebben tijdens het regenseizoen.

Voor de monniken is Pchum Ben een tijd van bezinning en gebed waarbij zij in hun pagode blijven. In de andere tijd van het jaar bedelen monniken ’s morgens voor eten. Dan ziet men overal monniken met de mensen bidden, in ruil voor voedsel.

Pchum Ben zou enkel in Cambodja bestaan, maar ceremonies worden gelinkt aan feesten gehouden in Sri Lanka (‘Ghosts of the Dead’) en het Taiwanees ‘Ghost Festival’.

Bij voorkeur gaan de nabestaanden naar meerdere pagoden, liefst zeven, om zeker te zijn dat de geesten van hun voorouders bereikt worden en tot rust gekomen zijn.

Elke dag tijdens Kann Ben worden de pagoden druk bezocht om te bidden tot Boeddha en te offeren. Iedere ochtend om 4.00 uur wordt rijst, vermengd met sesamzaad, uitgestrooid op de grond rondom de pagoden door monniken en nazaten om de vergeten hongerige geesten te voeden.

Gedacht wordt dat in deze periode de poorten van de hel opengaan en de geesten van de overleden voorouders over de aarde dwalen. De levenden kunnen hun lijden verzachten door in de pagoden voedsel te offeren en te bidden tot Boeddha.

Bij de ingang van de pagoden verdringen verkopers zich met lotus-en jasmijnbloemen die door het verwelken de vergankelijkheid van de mens weergeven.

Het offeren van wierookstokken en kaarsen is onontbeerlijk want door de walm worden de geesten van voorouders en familieleden naar de offeranden geleid.

Na het uitspreken van een wens worden kleine vogeltjes losgelaten. Zij staan symbool voor vrijheid.

Belangrijk is voedsel te offeren voor de hongerige geesten waarbij rijst en bananen niet mogen ontbreken. Geld en kleding behoren ook tot de offergaven aan de monniken die door hun bidden de geesten van de overledenen bereiken. Soms worden kleine boten gemaakt en op de rivieren gezet om de offeranden naar de doden te brengen.

Iedereen komt feestelijk gekleed naar de pagoden. Vrouwen zijn uitgedost in prachtige witte blouses, vaak lijkend op kant, inclusief gekleurde lange rokken. Mannen dragen bij voorkeur een wit hemd. Iedereen is op zijn ‘paasbest’.

De monniken zingen monotoon en eindeloos uit de Pali Canon. Door de vele geofferde wierookstokken en kaarsen hangt er een walm van wierook. Lotusbloemen en jasmijn worden neergelegd aan de voet van het boeddhabeeld.

In iedere kom die op lange tafels klaarstaan wordt een lepel gekookte rijst geschept.

Deze dagen is er een overvloed aan voedsel in de pagoden. Dat komt niet alleen ten goede aan de monniken, maar eveneens aan de armen.

Hoe het ook zij: Op 13,14 en 15 oktober werd Pchum Ben gevierd en lag het economische leven stil. (Banken/winkels gesloten en het was heel rustig op straat).

Op 13 oktober was het einde van de Buddhist Lent aan de orde. Bovendien werd op 15 oktober de sterfdag van koning Norodom Sihanouk herdacht.

Door onze contactpersoon Vutha waren wij uitgenodigd voor de viering van Pchum Ben op zaterdag 14 oktober en wel ’s morgens in de pagode. Dit bleek de pagode te zijn alwaar wij op 4 mei j.l. de Boeddha dag hadden gevierd. Vutha zelf woont in deze pagode. Het was in één woord: Fantastisch! Alles wat hierboven werd beschreven hebben wij met eigen ogen gezien: Vlaggen, bloemen, wierookstokjes, kaarsen, kleine vogeltjes, offergaven, witte blouses, boeddha beelden enz.enz.

De overledenen werden vandaag herdacht op deze Ancestors Day. Daarvoor werd o.a. afgedaald naar een soort kelder van de pagode. Aldaar troffen we kleine ‘kluisjes’ aan. Nabestaanden van de overledenen hebben middels deze voorziening de mogelijkheid om de ‘kluisjes’ te vullen met spullen die herinneren aan de overledene. Voorouderverering is belangrijk. Pchum Ben is een prachtige combinatie van enerzijds het boeddhisme en anderzijds de Cambodjaanse Khmer cultuur. Zover het oog reikte complete families die aanwezig waren in de pagode en volop offerden: Geld, bloemen, eten. In ruil daarvoor ontvingen deze families de blessings van de monniken en werd er gebeden.

Bijzonder om te zien was ook de zogenaamde rijstberg. Mensen hadden een kommetje of een zakje rijst in hun hand en schepten daar een lepel rijst uit die vervolgens op de rijstberg werd gegooid. Op deze manier werd de rijstberg groter en groter. Niet alleen werd rijst gegooid, maar ook werd er gestrooid met bankbiljetten en deze verdwenen op of onder de rijst.

Het was heel bijzonder om ook een paar van onze cursisten te zien, waaronder Oem Loem. Wie we niet zagen was Vutha. Diverse keren vroegen wij dan ook aan monniken of men wist waar Vutha woonde. Het antwoord luidde: Op nummer 39. Tsja…leuk….zoek dat maar uit…..Wij werden van het kastje naar de muur gestuurd.

Uiteraard konden wij Vutha wel bellen, maar we vonden het leuker om hem tegen het lijf te lopen en bovendien wilden we hem niet storen. Uiteindelijk bracht Oem Loem ons naar het onderkomen van Vutha. Nummer 39 bleek een zeer eenvoudige kamer te zijn, maar dit past natuurlijk in de boeddhistische levenswijze. Tot onze verrassing vernamen wij dat er geen les zou zijn op maandag 16 oktober. Vutha was vergeten om ons dit te melden. Het was dus maar goed dat wij nog even bij hem langs waren gegaan, anders waren we maandag 16 oktober voor niets afgereisd naar de universiteit.

Na Pchum Ben werd voor ons de lesgeef-draad weer opgepakt op 19 oktober. Net als 2 weken eerder was ons leslokaal bezet en moesten wij ondergebracht worden in de ‘meeting hall’. Geen probleem! Uiteraard werd even nagepraat over Pchum Ben en werd teruggekomen op de laatste les. Daarna stonden nieuwe topics op de rol, zoals: Do you like dreams? Do you often have the exact same dream? If you had to describe your dreams, what adjectives would you choose? Why? Some people believe that the images in dreams are symbolic and possess meaning. What do you think? What is the most terrifying dream you have ever had? What made it so terrifying? Did you wake up in a cold sweat? What is the best dream you ever had? What made it so great?Het laatste gedeelte van de les stond in het teken van een Ghana ervaring, te weten: A sad story with a happy end.

Tussen de bedrijven door voerden we nog een mooi gesprek met de cursisten over meditatie en de diverse interpretaties daarvan ingebed in verschillende culturen. Voorbeeld: Zo waren wij in het begin in de veronderstelling geweest dat wij op een boeddhistische universiteit wel deel konden nemen aan ‘a meditation class’. Niets bleek minder waar te zijn. (De enige mogelijkheid daarvoor was zo’n 40 km. verderop).

Echter: Ons idee van meditatie was compleet anders dan de perceptie van onze boeddhistische cursisten. Zij hebben verschillende vormen van meditatie en de meest eenvoudige is de concentratie, de focus. Zo liet student Sokchhouk ons weten: ‘If I drive on my motorbike, I only focus on driving on my motorbike; If I study, I only focus on my study’.

Dus niet zoals in onze cultuur waar wij 1000 dingen tegelijk doen (wij zijn goed in multitasken) en waar men tijdens het rijden bijvoorbeeld bezig is met de telefoon. De concentratie en de focus zit ingebakken in hun systeem, terwijl het daar in Nederland behoorlijk aan schort. In West-Europa/Nederland kan soms niet omgegaan worden met alle stress en dan moeten mindfulness trainingen en meditatie een oplossing bieden.

Iemand vroeg eens aan een vrouw die zeer ervaren was in meditatie, hoe het kon dat zij ondanks haar vele bezigheden zo kalm en rustig was. De vrouw antwoordde:

Wij waren uitgenodigd door de rector om op zaterdagmiddag 21 oktober aanwezig te zijn op de universiteit vanwege fundraising activiteiten (ook wel flower ceremony genoemd). Het was een hele happening! Op de campus van de universiteit stond een immens grote tent; een rode loper maakte het plaatje compleet. Bij de entree stonden jonge mensen om je welkom te heten en je te begeleiden naar je plaats in de tent, waar alle witte stoelen voorzien waren van een rode strik. Constant werd gegroet middels de gevouwen handen van Namasté waarbij de buigingen elkaar snel afwisselden. Wij zagen zowel bekende als onbekende gezichten. Het publiek zag er prachtig uit. Iedereen was feestelijk uitgedost. Je geldelijke bijdrage kon je inleveren voorzien van je naam en geldbedrag op de envelop. Het geld werd hoog opgestapeld op een schaal en waardig door de rector persoonlijk naar buiten gedragen. Later werden de namen van de sponsoren inclusief het gedoneerde bedrag omgeroepen. Hapjes en drankjes werden rondgebracht. Uiteraard zagen wij ook verschillende cursisten. En natuurlijk konden de monotone recitals - voorgedragen door de boeddhistische monniken - ook niet ontbreken.

Na 2 uren te hebben doorgebracht in de tent, verlieten wij de locatie. Wij hadden namelijk nog een event op de rol staan. Via Franse medebewoners uit ons appartementencomplex Nine East, hadden wij vernomen dat er deze zaterdag 21 oktober een soort Franse markt werd gehouden op de Franse ambassade. Dit was toegankelijk voor iedereen. Het leek ons dan ook wel een leuk idee om na de fundraising activiteiten op de universiteit richting Franse ambassade te gaan. Helaas……Toen wij arriveerden mocht er niemand meer naar binnen….Uh…..Waarom niet? Dit event zou duren tot 18.00 uur en wij arriveerden omstreeks 16.30 uur. Echter: De security man was heel duidelijk. Vanwege veiligheidsredenen had men de poort gesloten.

Er waren namelijk maar liefst 13.000 mensen aanwezig geweest en men kon de veiligheid niet meer garanderen. Oké, dat klinkt plausibel. Safety first!!!

Een dag later (22 oktober) hadden wij onze buren uitgenodigd voor een lunch. Alsnog een dank-jullie-wel voor de beide heren die ons hebben gered tijdens de nacht van de brand (van 10 op 11 september). Het was tevens een gelegenheid om elkaar iets beter te leren kennen. Wij dachten dat zij allebei uit de Filippijnen kwamen, maar dat bleek niet het geval te zijn. Johan komt uit Maleisië en Ram komt uit de Filippijnen. Beiden zijn werkzaam in de marketing. Inmiddels komt Ram nog maar 2x per maand naar Phnom Penh, aangezien hij werkzaam is in Siem Reap (ruim 300 km. verwijderd van Phnom Penh). Johan kan de huur in Nine East niet meer alleen ophoesten en gaat binnenkort verhuizen naar een ander appartement in Phnom Penh. Op 1 november was dit een feit.

Er kwam ons ter ore dat er momenteel verschillende vrijwilligers uit Australië actief zijn in Cambodja en dus ook op de boeddhistische universiteit in Phnom Penh. Achteraf werd duidelijk dat zij slechts een week in Phnom Penh waren geweest en daarna naar Battambang en Siem Reap waren gegaan om daarna weer terug te keren naar Australië. Deze vrijwilligers behoorden tot de AVP, zijnde Australian Volunteers Program.

Een nieuwe week, een nieuwe les Engelse conversatie op de boeddhistische universiteit op 23 oktober. Onderwerpen die behandeld werden, waren: Are you often tired? Why? What can you do if you have too much stress? Would you consider yourself a workaholic? Why? Why not? France has experimented with a four-day work week. Would this work in your country? Why? Why not? Do you think retirement is a real possibility when you turn 65 years old? Why? Why not? What is crying? What do we shed when we cry? What emotions accompany crying? Are we always sad when we cry? Tears of joy……When do we feel tears of joy? When do we feel tears of sadness? What are some other reasons that our eyes may tear up?

Zelfs na al deze topics was er nog tijd en ruimte over voor een nieuwe opdracht, te weten: Make a leaflet about Phnom Penh: Convince the tourists that Phnom Penh is the place to be!

Wederom was ons klaslokaal bezet en werden wij geacht om les te geven in de ‘meeting hall’. Zal dit zo blijven tot en met het einde van onze tweede groep op 16 november? We will see…..

Enkele flarden van bijzondere gesprekken in de les van 23 oktober: Onze zeer slimme cursist Sokchhouk (die een scholarship van Zweden heeft gekregen), liet ons weten dat hij als 7 jarig jongetje al naar de pagode was gestuurd. Als jong kind miste hij zijn ouders enorm. Er was echter geen of nauwelijks begeleiding. Soms was hij zó verdrietig dat hij buiten in een hoekje zat te huilen. Er was slechts één optie mogelijk en dat was: Flink zijn en doorgaan; incasseren en accepteren. Waren wij in Ghana altijd al onder de indruk van de elasticiteit van de Afrikaanse kinderziel, dat geldt tevens voor dit Cambodjaanse voorbeeld. Niet klagen, maar dragen luidde het devies. Onze gedachten gingen terug naar Nederland en woorden als uithuisplaatsing, probleemjongeren, pampergeneratie e.d. passeerden de revue. In het rijke Westen wordt meteen een blik hulpverleners opengetrokken, wordt men geconfronteerd met lange wachtlijsten en vaak geen of te weinig resultaten. De ontspoorde (en soms verwende) jeugd van Nederland zou eens richting Cambodjaanse pagode gestuurd moeten worden (of naar de bush in Ghana). A life changing event!!!! Blijkbaar kon Sokchhouk het waarderen dat wij ons empathisch hadden opgesteld, aangezien zijn reactie luidde: ‘Thank you for your caring’.

Diezelfde Sokchhouk had ook nog een verhaal met een humoristische inslag. Als er al eens een verdwaalde toerist de pagode bezocht en het Boeddhabeeld aanschouwde, dan sprak de gezichtsuitdrukking soms boekdelen: De toerist vroeg zich dan - wijzend op het beeld van Boeddha - hardop af: ‘Who is that man?’ Voor Sokchhouk die in hart en nieren een boeddhistische monnik is, was dit uiteraard niet te bevatten, doch wel een tikkeltje komisch.

De veiligheid in het verkeer in Phnom Penh is ver te zoeken: Auto’s, taxi’s, tuktuks, motorbikes, motortaxi’s, fietstaxi’s, karrenfietsen, moto taxi’s, alles raast door elkaar heen. Eén van onze studenten, Sambok geheten, vertelde dat hij altijd de snelste en de goedkoopste vorm van vervoer koos om van A naar B te geraken. Concreet: Hij stapt dan achter op een moto taxi en gaat bijvoorbeeld van zijn pagode naar de boeddhistische universiteit. De prijs van de rit is onderhandelbaar met betrekking tot de veiligheid. Voorbeeld: Als de bestuurder de verkeersregels aan zijn laars lapt en bijvoorbeeld door rood rijdt, dan betaal je minder dan dat de bestuurder de verkeersregels respecteert. Conclusie: De veiligheid wordt hier soms dus gewoon gekocht. Triest!

Na afloop van de les ontmoetten wij enkele bezoekers op de campus. Het bleek o.a. te gaan om de 75-jarige moeder van de rector en een nichtje van de rector. Wij raakten in gesprek en de mensen vonden het heel bijzonder dat wij - Nederlandse vrijwilligers - actief waren op de boeddhistische universiteit.

Omstreeks medio november (als onze tweede groep Engelse conversatie is afgerond), gaan wij een paar dagen naar Battambang, een kleine 300 km. verwijderd van Phnom Penh. Het is de bedoeling dat we per trein gaan en dus deden we op 25 oktober maar eens enig voorwerk. Op het station vroegen we dan ook o.a. op welke dagen we konden reizen van Phnom Penh naar Battambang en vice versa, maar ook hoeveel uren duurt die treinrit eigenlijk? En wat is de prijs? En hoeveel dagen voor vertrek moeten we treinkaartjes kopen? Welnu, we troffen het…..aan het loket zat een jonge knaap die perfect Engels sprak. Het bleek dat je weliswaar elke dag, maar wel slechts 1x per dag om 6.40 uur vanuit Phnom Penh naar Battambang kunt reizen. De terugreis Battambang-Phnom Penh vertrekt dagelijks om 15.00 uur. De treinreis duurt ongeveer 5 en een half uur tot 6 uur. De prijs voor een enkeltje is 8 dollar per persoon en er werd geadviseerd om ongeveer 3 dagen voor vertrek kaartjes te kopen. Je kunt zelfs al op die dag de retour tickets kopen. Nou, dat klonk allemaal prima!

Hierna togen we richting riverside voor een massage hoofd/nek/schouders/armen/benen (geen rug).

Voor ons is het prettiger om op een stoel te kunnen zitten en niet op een bed te hoeven liggen. Toen we vertelden dat we vrijwillig les gaven kregen we te horen: ‘You have a big heart’. Hoe het ook zij: Zo’n massage is heerlijk ontspannend.

De les van 26 oktober stond in het teken van de volgende topics: Would you ever want to be famous? Yes/No/Why? Would you like to become the president or prime minister of your country, assuming you had the opportunity? Yes/No/Why? What would you do if you wake up with awesome super powers one day? What sort of super powers would you prefer to have? If it was possible, would you want to live forever? Yes/No/Why? If you could find out the exact time, date and circumstances of your death in the future, would you want to know? Yes/No/Why? If you could work less and earn more, would you? How about if the job was dangerous? How about if the job was demeaning? Is it important to have a family? Giving life, does it just mean having lots of children? Happiness, is it being at ease in our bodies? Do you think that our destiny has been determined from the day of our birth? Do you think that fights and conflicts can destroy happiness and love? Het is zo waardevol om over deze onderwerpen te brainstormen. Wij voelen ons enorm ‘blessed’ dat wij op deze bijzondere plek mogen lesgeven.

Enkele regeldingetjes op 27 en 28 oktober: 15 bijlagen bestuderen voor een VvE vergadering op 13 november van ons appartementencomplex in Vlissingen en Wifi controle in ons appartementencomplex in Phnom Penh.

29 oktober: Kroningsdag koning Norodom Sihamoni. Op diezelfde dag ging de Nederlandse wintertijd in. Dit betekent dat het nu 6 uur later is in Cambodja dan in Nederland.

Op de campus van de universiteit was het erg stil op 30 oktober. Het bleek dat studenten (maar ook leerlingen van de highschool) een weekje vakantie hadden vanwege het einde van de Buddhist Lent/Phansa. (It marks the end of the ‘rains retreat’).

Wij waren in de veronderstelling dat de Buddhist Lent al geweest was, maar ja….de Boeddhistische feesten zijn voor ons soms niet helemaal te volgen. Vutha had besloten dat onze English conversation club door zou gaan, omdat Ben en Dees een planning hebben. Heel goed Vutha, want die planning ontbreekt nogal eens in Phnom Penh en dat geldt tevens voor de slechte communicatie…..hahaha!

Over Vutha gesproken: Hij ging vandaag naar de Franse Ambassade. Het is namelijk de bedoeling dat hij - samen met een collega - binnenkort naar Frankrijk gaat. Dat wordt heel bijzonder voor hem. Hij is nog nooit in Europa geweest, spreekt geen Frans en nauwelijks Engels. Ook bespraken we met Vutha nog andere zaken, zoals bijvoorbeeld de certificaatuitreiking t.z.t.; Ons plan om enkele dagen naar Battambang te gaan; Het waterfestival in Phnom Penh enz.enz.

Onze les van 30 oktober was heel divers. Dit varieerde van vertellen over Halloween, maar ook over de Nederlandse zomer-en wintertijd, tot een tekst over Barack Obama om te eindigen met onderwerpen als: Do you think that money is the mean basic for our lives? If you have a job, are you satisfied with your salary?; What would you consider a good salary and/or an excellent salary? How much money is too much money? etc. Tot onze verbazing verscheen onze zwakke broeder weer in de les, degene die er qua niveau Engels absoluut niet in thuishoort, maar goed….hij kwam samen met een nieuwe instromer, Sam Sorphoan geheten. Deze master student is natuurlijk een welkome aanvulling in onze les, maar vreemd blijft wel dat hij nu pas ten tonele verschijnt. (Op 16 november wordt namelijk de tweede groep afgerond).

Officieel is het regenseizoen afgelopen op 1 november. Deze moesson periode is begonnen in mei. Het wil natuurlijk niet zeggen dat er in de maand november geen regen meer zal vallen, maar het is in ieder geval op z’n retour.

In een boek stuitte ik op enkele mooie uitspraken, te weten: ‘Het is beter om in onvolmaaktheid invulling te geven aan een leven van betekenis dan om in volmaaktheid een ander leven te imiteren’

en…. ‘Je kunt je eigen spiegelbeeld beter zien in stilstaand water dan in stromend water’ en….‘Allen weten dat de druppel opgaat in de oceaan, maar weinigen weten dat de oceaan opgaat in de druppel’.

De eerste duizendpoot geconstateerd in ons appartement op 2 november. Kevers komen vaker op bezoek, maar een duizendpoot was nieuw.

De les van 2 november bestond uit twee gedeelten. Voor de pauze werd het transcript van een Tedxvideo behandeld m.b.t. Life is easy van Jon Jandai. Na de pauze werden de volgende topics aangeboden: Does money buy happiness? The majority of people are workers. Do you think that all workers are looking for money? How much money should people have in order to comfortably retire? Would the world be better if there was no money? Would the world be better if there was a more equal distribution of wealth? What is work-life balance? Money is the worst of all evil. What does this mean? Explain please.

In Nederland was er sprake van code oranje als het gaat om de storm Ciarán. Bij ons in de klas was ook code oranje, maar dan vanwege de kleur van de kleding van onze boeddhistische monniken. Een cursist gaf nog een tip voor een goed boek: Good question, good answer.

Een tijd geleden moesten wij even regelen dat een ventilatiebox in ons appartement in Vlissingen werd nagekeken. Het duurde heel erg lang voordat het installatiebedrijf daadwerkelijk overging tot actie. (Te weinig personeel, drukte, ziek personeel e.d.). Uiteindelijk werd alles opgelost, maar concreet had het geduurd van eind april tot begin november….

De les van 6 november stond in het teken van: Describe your personality, qualities and abilities in detail (using adjectives). Describe famous people qualities. Talk about an interesting day last week: What happened?, how did you feel, who were you with? (using past simple). Describe wishes in the present and past. Voordat wij echter van start konden gaan met bovenstaande onderwerpen, moesten we eerst op zoek naar een klaslokaal. De ‘meeting hall’ was namelijk bezet. Na wat rondvragen en rondkijken werd er een leeg klaslokaal gevonden. Eerst werd de planning doorgenomen m.b.t. de laatste lessen. Overigens: Onze co class teacher You Y heeft het te druk om onze lessen bij te wonen, dus houden wij de presentielijst bij en appen dit naar haar door. Aangezien wij onlangs een Tedx video hadden behandeld, leek het ons wel een goed idee om ook andere voorbeelden van interessante Tedx videos met ons publiek te delen. Enkele voorbeelden: My philosophy for a happy life; 7 ways to make a conversation with anyone; How meditation changed my life; From bombs to bread; Talks to make learning a new language easy; How to make healthy eating unbelievable easy; The power of introverts; Looks aren’t everything, believe me, I’m a model; How to speak so that people want to listen; The hidden power of sad songs and rainy days. In deze groep hebben wij twee Tedx videos behandeld, te weten: Do schools kill creativity? en Life is easy.

In november togen we weer eens naar de Central Market, maar ook naar een apotheek om aldaar nieuwe medicatie te kopen en bloeddruk te laten meten.

9 november: Onafhankelijkheidsdag Cambodja (70 jaar!) Vrij! Dus hoefden we ook geen les te geven op de boeddhistische universiteit. ’s Avonds keken wij naar het vuurwerk. Ook de twee daaropvolgende avonden werd er vuurwerk afgestoken. Wij konden dit mooi aanschouwen vanaf de rooftop van ons appartementencomplex.

Zondag 12 november begonnen we aan de voorbereidingen voor enkele dagen Battambang. Plotseling kregen we een uitnodiging van onze clo class teacher You Y om naar de Svay Dongkom Pagode te gaan, i.v.m. de viering van het Kathina Festival. I.v.m. ons eigen programma ging dit niet lukken. Tsja…leerpunt voor You Y….beter plannen en dus niet op het laatste moment. Uiteraard wel interessant om de betekenis van Kathina te leren. Tijdens de Kathina worden kleden aangeboden aan de boeddhistische monniken (bhikkhus) die het regenseizoen (vassa) hebben doorgebracht in het klooster.

Allereerst vroegen we aan ons publiek: Mention 20 simple things you can do to help save our planet. Daarna werd de tekst behandeld: How fast food began. (The man behind KFC).

Dat ik (Dees) regelmatig last van migraine heb, is bekend. Echter: Nee toch…..Ik (Dees) heb al een tijdje kiespijn en aangezien ik nog niet sta te springen om een Cambodjaanse tandarts te bezoeken, werd besloten om in eerste instantie de toevlucht te nemen tot local treatment: Medicinale bladeren. Dit resulteerde in muntblaadjes op de Russian Market. Kruidnagels kende men niet, maar de muntblaadjes werkten prima! Mijn gedachten gingen terug: In Ghana gorgelde ik met herbs from the bush; In Peru kauwde ik op cocabladeren en nu in Cambodja sabbelde ik op muntblaadjes……Ja, je moet toch wat….hahaha!

Overigens heb ik begrepen dat er in Nederland ook sprake is van kies-pijn, dat heeft echter te maken met de verkiezingen van 22 november, maar goed…..dat is een heel ander verhaal en wel met een rampzalige uitslag……De Nederlandse Trump die het roer gaat overnemen……Zorgwekkend!.....Zal vertrekhal 3 nu een meetingpoint worden van vertrekkende Nederlanders?

Het lijkt erop dat het woord ‘samen’ is verdwenen uit het Nederlandse woord samenleving. Is er sprake van een atomiserende samenleving? Brokkelt de Nederlandse individualistische samenleving steeds verder af? Zijn we allemaal eilandjes geworden achter een beeldscherm?

16 november: Laatste les voor de tweede groep Engelse conversatie. Deze stond in het teken van Q[e-38]A’s. De studenten mochten ons vragen stellen en aan ons de taak om alle vragen te beantwoorden. De vragen waren divers en interessant. Voorbeelden: What is your favorite due to living in Ghana?What is the title of your Ghana book? What was the purpose of the book? Bikes are common in The Netherlands. Do you have a special story about biking? How does social work in The Netherlands manage problems like poverty and addiction? Does The Netherlands have a king? What is the favorite food in The Netherlands? Do you have Independance Day in The Netherlands? Which festivals do you have in The Netherlands? Who is your favorite painter and what are your favorite artworks?

How is the educational system in The Netherlands? Is it recommended to change a study? How can we overcome a change in life? Is Holland the same as The Netherlands? What type of country is The Netherlands? Which political parties are there in The Netherlands and how many parties are there? What are the traditions in Ghana? How about the traditions in The Netherlands? What is the economy look like in The Netherlands? What is the main religion in The Netherlands? Why is The Netherlands so powerful? What is your favorite season in Cambodia? What does a wedding look like in The Netherlands? Do you like buddhism? Why do you feel passion for teaching? Are you interested in the Khmer culture? Where do you want to live in the future?

Verder trakteerden we, sprak Sokchhouk een dankwoord uit namens iedereen, hielden ook wij een afscheidswoordje en maakten we een groepsfoto.

En toen zat de tweede groep van onze Engelse conversatieclub erop en kregen we te horen dat de 3^e groep zal starten op 2 december. De lessen zullen worden verplaatst naar het weekend, aangezien de studenten dan meer tijd hebben. Verder werd duidelijk dat wij de naam van de rector destijds foutief hadden doorgekregen. Hij bleek niet Nheb Tat te heten, doch Yorn Seng Yeat. Bovendien zit onze contactpersoon Vutha nog steeds in Frankrijk. Overal moeten we zelf achter zien te komen, aangezien - in z’n algemeenheid - communicatie niet de sterkste kant is van Cambodjanen en dat geldt dus tevens voor onze doelgroep op de boeddhistische universiteit.

In ons appartementencomplex wonen ook een paar gezinnen uit Frankrijk en zij hadden op 16 november op de Franse Ambassade een ‘Soirée Beaujolais’ georganiseerd, waarvan de opbrengst bestemd was voor een goed doel. Wij lieten dit aan ons voorbij gaan, mede vanwege de laatste les van de tweede groep Engelse conversatie op de boeddhistische universiteit.

19-23 november: Wij gaan enkele dagen naar Battambang, ongeveer een kleine 300 km. verwijderd van Phnom Penh. Wij gaan per trein en er is ons verteld dat dit een rit wordt van zo’n 5 en een half uur tot 6 uur. We gaan het zien!

Het doel is vierledig: Allereerst gaan wij een bezoek brengen aan de dependance van ‘onze’ universiteit. Wat is namelijk het geval? Eind maart 2024 vertrekken wij uit Phnom Penh. Wij hebben gehuurd voor 1 jaar (eind maart 2023-eind maart 2024). Eén jaar in de miljoenenstad Phnom Penh is bovendien wel lang genoeg. Dit komt fantastisch uit, aangezien ‘onze’ boeddhistische universiteit in Phnom Penh een dependance heeft in o.a. Battambang. Wij hebben het aanbod gekregen om onze Engelse conversatieclub voort te zetten in Battambang. Nou, die kans konden wij natuurlijk niet laten lopen! Als we dan toch in Battambang zijn, gaan we vast meteen op zoek naar woonruimte aldaar m.i.v. eind maart 2024. Dit is het tweede doel. Wellicht kunnen we al een appartement gaan bekijken. Ten derde is het natuurlijk fijn om alvast een indruk te krijgen van de stad en zullen we Battambang gaan verkennen. En het vierde doel is om Sophal te zien. Wij hebben hem in 2015 in Siem Reap ontmoet, waar hij destijds woonde met zijn gezin. Inmiddels zijn zij verhuisd naar Battambang en dan is het uiteraard leuk om elkaar te treffen.

Welnu, we zijn terug uit Battambang en bovenstaande doelen zijn gehaald. Op 19 november vertrokken we om 6.40 uur vanuit Phnom Penh. De treinreis was 6 uur en 15 minuten en voerde ons langs de rijstvelden. Wij genoten van the Cambodian landscape! Echter: De machinist bleef constant geluidsignalen afgeven en dit betekende - in combinatie met het onstabiele rijtuig - een vermoeiende reis. Op het station stonden al diverse tuktuk drivers klaar om de mensen naar hun eindbestemming te brengen. In ons geval betekende dit dat een zekere mister Nith ons naar het Seng Hout hotel bracht. Deze mister Nith diende zich natuurlijk meteen aan om een hele tour in en rondom Battambang voor ons te organiseren, maar goed….begrijpelijk dat iedereen zijn kostje bij elkaar probeert te schrapen. Wij lieten hem weten dat we ongetwijfeld een keer van zijn diensten gebruik zouden maken, maar niet op dat moment. Weliswaar moe van de treinreis werd de eerste dag toch nog gevuld met installeren op onze kamer, met het verkennen van de omgeving, boodschappen doen en enkele afspraken maken.

Op 20 november werden wij verwacht op de boeddhistische universiteit. Via de app hadden wij al contact gehad. Deze universiteit is een dependance van ‘onze’ universiteit in Phnom Penh en heeft dus dezelfde naam, zijnde: Preah Sihanouk Raja Buddhist University. Bij de lokale bevolking staat deze universiteit echter bekend als: Damrey Sor Pagoda en dit betekent ‘White elephant’. Men had ons in Phnom Penh al laten weten dat wij moesten vragen naar de ‘conductor of SLEP’. Uh? Wat betekent SLEP? Niemand die het wist.Hoe het ook zij: Op 20 november spraken wij dan uiteindelijk met Tola, een 40-jarige man die 25 jaar monnik was geweest en sinds februari 2023 zijn pij aan de wilgen heeft gehangen. Hij liet weten achter deze keuze te staan, doch hij moest nog wel wennen aan zijn nieuwe burgerleven. En toen werd eindelijk duidelijk wat de betekenis was van SLEP, namelijk: Skills [e-38] Languages Education Program. Oké. Wij bespraken de invulling van het lesgeven, het lesrooster e.d. en Tola liet weten dat hij het fijn vond als wij ons lesprogramma van Phnom Penh ook in Battambang zouden willen uitvoeren. Wij spraken ongeveer drie kwartier en namen toen afscheid. De campus ziet er groener uit dan in Phnom Penh: Minder beton, meer bomen.

’s Avonds troffen we in de hal en op het dakterras van ons hotel our friend Sophal met zijn vrouw Dien (fonetisch geschreven). Deze mensen hebben wij 8 jaar geleden ontmoet, toen wij de eerste keer in Cambodja waren en wel in Siem Reap. Inmiddels was het gezin (2 zonen) verhuisd van Siem Reap naar Battambang. Dien was niet veranderd, Sophal des te meer. Hij zag er heel slecht uit: Ernstig ziek, geen werk, armoede en totaal afhankelijk van familie die de medicijnen betalen. Er is hier namelijk geen sociaal vangnet. Ik zal de details besparen, maar het was één doffe ellende. Als diezelfde Sophal dan de volgende morgen met zijn twee zonen op de stoep staat om óns bananen te brengen, dan gaan je gedachten terug naar het individualistische Nederland…..De mensen zijn hier zó lief. Arm maar warm gaat nog steeds op, ook in Cambodja.

Een ander doel in Battambang was om huisvesting te vinden voor eind maart 2024 als wij Phnom Penh na een jaar gaan verlaten om richting Battambang te gaan. Dat bleek veel lastiger dan verwacht. Appartementen waren niet te vinden. De keuze was kamers of een huis. Vanwege veiligheidsredenen geven wij echter de voorkeur aan een appartement. Informatie op internet bleek totaal niet te kloppen met de werkelijkheid. Als we contact opnamen kregen we constant te horen: ‘We don’t have options; there are apartments through whole Cambodia, but not in Battambang’. Nou, dat schoot niet op! Toch hadden we een tijdje geleden vanuit Phnom Penh op internet iets gevonden, namelijk Heng Thida apartments en we belden mister Zum voor een bezichtiging. Hij had 2 opties. Nou, toen we dát zagen…….werden beide opties meteen door ons gecanceld. De eerste optie was midden in de rimboe, op een sharing compound en de tweede optie was ook midden in de rimboe en heel smerig.

Wij zochten verder en vonden Chhaya apartments. Ons voorwerk had ons geleerd dat we aan de westkant van de rivier moesten blijven, vlakbij het centrum en de universiteit. De Chhaya appartementen voldeden hieraan. Wij spraken met een medewerkster aan de desk en zij liet ons weten dat er een wachtlijst was voor deze appartementen. Er waren 4 verdiepingen. Aangezien er 1 appartement niet bewoond was, mochten we binnen een kijkje nemen en dat stemde tot tevredenheid. Wij vroegen dan ook om ons op de wachtlijst te plaatsen en we staan nu bovenaan. Dus waarschijnlijk zijn we er toch in geslaagd om met ingang van eind maart 2024 een nieuwe stek te hebben gevonden in Battambang. Bijkomend voordeel: Je mag per maand de huur opzeggen. (Mocht het toch niet bevallen).

Op 22 november maakten we alsnog een tour door Battambang. Hoewel wij een afspraak hadden gemaakt met mister Nith (die ons had opgehaald van het station en naar ons hotel had gebracht), liet hij weten geen tijd te hebben, doch zijn broer te sturen. Tsja….een afspraak hebben zegt hier niets……Broer-lief was echter ook prima voor ons.

Op deze manier kregen we nog een beter beeld van de stad, aangezien je te voet nu eenmaal niet een grote afstand kunt overbruggen. Wij reden van de westkant naar de oostkant over de Sangker rivier.Verder aanschouwden we het historisch museum; Het symbool van Battambang (Ta Dambang Kranhong); De Bamboo Train en togen we naar Phnom Sampeou, alwaar je de Bat Cave en de Killing Cave kunt zien. Voor deze twee laatste bezienswaardigheden gaan we terug als we er echt wonen. Het was inmiddels al aan de late kant.

En op 23 november stond ons weer een lange treinreis te wachten van Battambang naar Phnom Penh. Om 15.00 uur vertrokken we vanuit Battambang. Dit keer duurde de rit maar liefst 6 uur en 40 minuten. Wij waren behoorlijk ‘gebroken’, want je wordt van links naar rechts door elkaar geschud en je verwacht gewoon elk moment dat de trein uit de rails loopt. Verder zorgt de machinist met zijn claxon voor een oorverdovend lawaai. Toch was het een mooie ervaring. Mensen die met zakken rijst, de hele familie, potten en pannen, tassen vol spullen de trein inklauteren en met een heleboel kabaal plaatsnemen. Wij werden uitgebreid begroet en iedereen keek naar ons. Stralende glimlachen en vele kwebbels in het Khmer werden ons deel. Onze gedachten gingen naar een stiltecoupé in Nederland….hahaha! Bovendien rijd je echt door de ‘province’ en zie je de weliswaar arme mensen, maar die wel lachend naar jou zwaaien. Even voor 22.00 uur waren we weer thuis in ons appartementencomplex Nine East in Phnom Penh, alwaar de kerstboom in de hal prijkte. En dat voor een boeddhistisch land…..

De Ministeries van Buitenlandse Zaken van Cambodja en Nederland hielden op 23 november 2023 een eerste bilateraal overleg, waarbij beide partijen manieren bespraken om de samenwerking te verbeteren. Dit overleg vond plaats in Den Haag. De follow-up zal plaatsvinden in Phnom Penh. Voor ons bijzonder om te lezen in de krant Phnom Penh Post.

26 november: Het driedaagse Waterfestival (Bon Om Thook) in Phnom Penh ging vandaag van start. Het is een unieke happening in Cambodja. Dit festival is om het einde van het regenseizoen te vieren. Tevens is dit het moment dat het water weer terug stroomt vanuit het Tonlé Sap meer naar de Mekong. Er worden bootraces gehouden op de Tonlé Sap rivier. De 338 lange drakenboten zijn prachtig om te zien. Maar liefst 20.000 roeiers doen hieraan mee. Dit houdt in dat er gemiddeld zo’n 60 roeiers in een boot zitten of staan. Een mooi schouwspel! Tijdens Bon Om Thook wordt Phnom Penh omgetoverd tot een groot festivalterrein met kraampjes, picknickplaatsen e.d. Het krioelt van de mensen. ’s Avonds is er vuurwerk cq zijn er laserstralen te zien. Wij hebben dit evenement op 2 van de 3 dagen bezocht. Nadien bleek dat er op de eerste dag 1,2 miljoen bezoekers waren geweest en op de tweede dag maar liefst 1,7 miljoen.

29 november: Massage hoofd/nek/schouders/armen/benen (geen rug). Deze vorm van massage werkt ontspannend. Dit keer sprak één van de jongedames gebrekkig Engels, meestal spreekt men alleen maar Khmer. Op een gegeven moment vroeg de betreffende medewerkster naar onze leeftijden. Toen dit duidelijk was voor haar (71 en 62/bijna 63), werd er zeer positief gereageerd middels: ‘I thought you were about 50 years old’….hahaha! Nou, dat was de opsteker van de dag voor deze ‘oude’ vrijwilligers!

Binnenkort verwachten we weer eens richting highschool te gaan om aldaar als gastsprekers te fungeren. Er zijn daar maar liefst 24 klassen, dus we hebben er nog heel wat te gaan. Echter: Het heeft even stil gelegen, aangezien onze contactpersoon Vutha een tijd afwezig was vanwege zijn verblijf in Frankrijk en hij is degene die deze ‘extra classes’ moet organiseren.

Tenslotte nog verschillende gerechten: Fried rice with vegetables and egg; Stir-fried beef with sweet basil served with rice; Fried chicken Khmer spicy with steamed rice; Stir-fried preserved lime and chicken served with rice; Stir-fried onion and chicken served with rice; Fried curry chicken with rice; Fried pasta with beef and egg; Papaya salad with chicken; Fried kae fish; Yang zhou fried rice with chicken; Lok lak; Fish stew on hot pan; Fried yellow noodle with beef on hot pan; Beef stew with bread; Fried chicken with lemongrass; Bánh xéo; Pita bread; Hummus; Falafel enz.enz.enz.

In z’n algemeenheid: Behalve de Khmer keuken wordt er ook Thais, Japans of Indisch gegeten. Voorbeelden van laatstgenoemde is: Garlic naan; Tandoori mushroom; Dum Aloo; Dal Pancharatna enz.

Teaching at the Buddhist university and the Buddhist highschool and fire in Nine East...

Op het terrein van de boeddhistische universiteit waar wij lesgeven wordt behoorlijk gesloopt. Een gedeelte lijkt weggevaagd te zijn. Deze verbouwing blijkt nodig te zijn vanwege ruimtegebrek.

De les van 7 augustus stond in het teken van de volgende onderwerpen: Is it important to have a family? Giving life, does it just mean having lots of children? Happiness, is it being at ease in our bodies? Do you think that our destiny has been determined from the day of our birth? Do you think that fights and conflicts can destroy happiness and love? Om dieper in te gaan op familiebanden, was het erg boeiend om deze te vergelijken met bijvoorbeeld West-Afrika (extended family), met West-Europa (individualisme), met Latijns-Amerika en dit te plakken op Zuidoost-Azië, waar onze cursisten lieten weten een mix te ervaren: In de countryside was absoluut nog sprake van extended family. In de steden echter in combinatie met educatie zag je meer individualisme.

Hierna kreeg ons publiek een tekst voorgeschoteld over Barack Obama. (The story behind the photo; A moment in history). Het betrof een flashback naar 4 november 2008, het moment waarop Obama de verkiezingen won en dus president werd van de Verenigde Staten. Wij vertelden de studenten dat wij op dat moment in Ghana waren en hadden kunnen meedelen in de feestvreugde.

Het leek ons wel bijzonder om eens in Cambodja naar een bioscoop te gaan. Welnu, op 8 augustus was dit een feit. Hoewel de film tegenviel, was het wel een aparte ervaring om slechts met ons beiden in de bioscoopzaal te zitten!

In onze les van 10 augustus werd een transcript van een Tedx video behandeld, te weten: Life is easy van Jon Jandai. Natuurlijk gaf ik ons publiek enkele voorbeelden van Tedx video’s die de moeite waard waren en adviseerde om de combinatie luisteren-lezen te realiseren middels het transcript.

Zomaar enkele suggesties: My philosophy for a happy life; 7 ways to make a conversation with anyone; How meditation changed my life; From bombs to bread; Talks to make learning a new language easy; How to make healthy eating unbelievable easy; The power of introverts; Looks aren’t everything believe me I’m a model; How to speak so that people want to listen en de reeds behandelde Tedx video’s zoals: Do schools kill creativity? en Life is easy. Onze co class teacher Seng voegde er nog eentje aan toe en wel van Susan Cain (de schrijfster van Bitterzoet): The hidden power of sad songs and rainy days.

Onder de les kwam de regen met bakken uit de lucht. Ik was nauwelijks te verstaan door de plensbuien. Beetje lastig als je een luisteroefening geeft………

Wij vernamen dat onze studente Sivan een scholarship heeft gekregen om in India haar master in boeddhistische filosofie te kunnen behalen. Wat een fantastische kans voor deze bevlogen studente!

Ook hier in Phnom Penh kun je cashless betalen. Tijdens de covid19 periode is men hiertoe overgegaan. Men vreesde namelijk dat betalingen middels fysieke bankbiljetten en munten het virus zou kunnen overbrengen.

In z’n algemeenheid horen wij weleens dat studenten van een universiteit in Nederland graag een soort van tussenjaar zouden willen hebben tussen hun highschool en de university, een soort college, pre-university. Dit om beter voorbereid te zijn op het dagelijks leven na de universitaire studie. Onze cursisten/studenten lieten weten dat dit ‘college jaar’ al een feit is in Cambodja. Het eerste jaar wordt foundation genoemd als zijnde de basis met veel verschillende vakken en daarna volgt pas de daadwerkelijk gekozen studierichting van 3 jaren. Onze student Seng was blij geweest dat hij het eerste jaar had afgerond, het was behoorlijk intensief geweest. Nu in het tweede jaar kon hij zich helemaal focussen op zijn vakgebied natuurkunde.

Seng studeert echter niet alleen natuurkunde, doch ook Engels en wel op twee verschillende universiteiten. (Engels op ‘onze’ boeddhistische universiteit, natuurkunde op een andere universiteit in Phnom Penh).

Het brandalarm in ons appartementencomplex Nine East werd gecheckt op 14 augustus. Een goede zaak!

Het is ons bekend dat er in Cambodja nog veel mijnen en explosieven liggen na de burgeroorlog, Amerikaanse bombardementen en de genocide door het regime van de Rode Khmer (onder leiding van Pol Pot) in de jaren 70. Nieuw echter was het bericht dat op het terrein van een middelbare school in het noordoosten van Cambodja duizenden explosieven lagen. Deze enorme hoeveelheid werd aangetroffen bij de uitbreiding van de schooltuin. De autoriteiten lieten weten dat het een groot geluk is dat ze zijn ontdekt, aangezien de betreffende explosieven namelijk heel gemakkelijk kunnen ontploffen.

Op 14 augustus kregen onze cursisten een tekst voor hun neus, getiteld: How fast food began. (The man behind KFC). Dat verliep rustig en mondde uit in verhalen van onze kant over andere selfmade men. In deze een-na-laatste les namen we al afscheid van een briljante cursiste, zijnde Soliny en wij werden door haar verrast met cadeautjes. Sneu was wel dat één boeddhistische monnik de les ziek moest verlaten.

Op 17 augustus krijgen we een mail van de Nederlandse Ambassade in Bangkok. (Informatieservice Buitenlandse Zaken). Het is bestemd voor de Nederlanders in Thailand, Cambodja en Laos. De Nederlandse ambassade bood namelijk de komende maanden op 7 verschillende locaties in Thailand, Cambodja en Laos de mogelijkheid om een Nederlands paspoort of identiteitskaart aan te vragen, een levensbewijs te laten ondertekenen en/of een DigiD activatiecode te ontvangen. Uiteraard een prima service, doch niet relevant voor ons.

De laatste les van onze eerste groep Engelse conversatie vond plaats op 17 augustus. Op 18 augustus was namelijk formeel de eerste periode van 3 maanden voorbij.

Mocht iemand verder willen gaan, dan is men uiteraard van harte welkom, doch men krijgt dan wel hetzelfde programma voorgeschoteld. De nieuwe groep ging van start op 28 augustus. Op 24 augustus werd het niveau Engels van de nieuwelingen getest en Vutha zowel als de coördinator foreign languages namen deze test af. Hopelijk hebben de meesten een intermediate level en niet een basic level.

Aangezien wij met de nieuwe groep gaan starten op 28 augustus, hadden we de week van 21 augustus vrij. Zaken die geregeld moesten worden: Certificaten voor de oude groep, namenlijst voor de nieuwe groep en een nieuwe co class teacher voor de nieuwe groep. Onze huidige co class teacher Seng heeft namelijk te kennen gegeven niet nogmaals een English conversation class te willen gaan volgen, omdat hij er de voorkeur aangeeft om onze vertaler te worden. Wat is namelijk het geval? Ons takenpakket is uitgebreid. Met ingang van 20 augustus wordt namelijk ook koers gezet naar de buddhist highschool, de boeddhistische middelbare school die zich precies tegenover ‘onze’ boeddhistische universiteit bevindt. Aldaar staan de volgende taken op de rol: Fungeren als gastsprekers en tevens wijzen op het belang van het leren van Engels. Daarna mogen leerlingen ons vragen stellen en natuurlijk hopen wij dan op een boeiende interactie. Aangezien het niveau Engels van deze leerlingen laag is, moet een vertaler Engels-Khmer aanwezig zijn. Vanwege het feit dat onze contactpersoon Vutha ook op deze school lesgeeft, hebben we een ingang om daar binnen te komen. Het is tijdens zijn les Engels dat wij acte de présence geven, maar ook bij zijn collega docenten Engels zijn wij welkom. In eerste instantie zou Vutha voor ons vertalen van Engels naar Khmer, maar onze co class teacher Seng van onze Engelse conversatieclub op de universiteit, liet ons weten graag als translator op te willen treden. En Vutha en wij gingen hiermee akkoord.

Over Vutha gesproken: Op de boeddhistische universiteit fungeert hij als executive director van the Center for English Training. Op de boeddhistische middelbare school fungeert hij als docent Engels.

Even terug naar de laatste les Engelse conversatie voor de eerste groep op de boeddhistische universiteit. In deze laatste les op 17 augustus stonden de volgende topics centraal: Do you think that money is the mean basic for our lives? If you have a job, are you satisfied with your salary? What would you consider a good salary? Think of an answer, compare it with your partner’s answer and then discuss the differences. What would you consider an excellent salary? How much money is too much money? Why do you think so? Does money buy happiness? Yes/No/Why? The majority of people are workers. Do you think that all workers are looking for money? Explain please. How much money should people have in order to comfortably retire?

De laatste les….Wij hielden een afscheidswoordje en trakteerden op een drankje. (Eigenlijk ‘not done’ in de Cambodjaanse cultuur dat de teachers de cursisten trakteren, maar goed…..). Op verzoek van monnik Ra werden foto’s gemaakt. Deze Ra bedankte ons en liet dit vergezeld gaan van de blessings van Boeddha. Na afloop werd - samen met cursist Seng - koers gezet naar het kantoor van Vutha om samen de planning op de korte en langere termijn door te nemen.

Wij kregen bericht van appartementencomplex Nine East met het verzoek om op 17 en 31 augustus tussen 16.30- en 17.00 uur niet aanwezig te zijn in het appartement. (Of in ieder geval ramen en deuren te sluiten). Op die dagen werd het muskietenprobleem aangepakt middels het sprayen met een chemisch verdelgingsmiddel. Puur vergif dus en eigenlijk ‘not done’, maar ja……this is Cambodia….Op deze beide donderdagen gingen we na de les niet meteen terug naar ons appartement, omdat we uiteraard geen zin hadden om chemicaliën in te ademen.

En verder in augustus en september? Bloeddruk Ben meten in verschillende klinieken. Het duurde even voordat we de juiste plek hadden gevonden. Van BioMed via Samphopanha Clinic naar de Wat Phnom Clinic.; de volgende keer naar Calmette Hospital; droge Khmer massage (body) nemen aan de riverside;

een hoofd/nek massage nemen; een bezoekje brengen aan mister Bruce van hotel Prantara alwaar wij de eerste 14 dagen hebben doorgebracht in afwachting van ons ER-visum en ons appartement. (Bij onze eerste poging was hij niet aanwezig, maar we zullen elkaar heus nog wel eens treffen); naar de Central Market; contacten onderhouden (zowel in Nederland als wereldwijd); naar de Russian Market; naar een Japans restaurant waar een cursiste van ons werkt; op andere plekken de Khmer keuken uitproberen enz.enz.enz.

En dan mogen we dus op 20 augustus naar de boeddhistische highschool die zich precies tegenover onze boeddhistische universiteit bevindt. Zoals gemeld gaan wij hier fungeren als gastsprekers en bovendien wijzen we de leerlingen op het belang van het leren van Engels. Na afloop hopen wij bestookt te worden met vragen. Samen met Vutha (onze contactpersoon) en Seng (onze oud cursist die zal vertalen) gingen we naar de klas van Vutha alwaar hij Engelse les geeft aan de jeugd. Wij troffen elkaar op de universiteit, staken de straat over en toen waren we al op de middelbare school, te weten: Preah Suramarit Buddhist Highschool. Op deze highschool zitten meer dan 1000 leerlingen en er zijn 24 klassen. Iedere klas heeft 1x per week een uur Engels. Vele ogen keken ons verwachtingsvol aan…….Het was een schot in de roos. Maar liefst twee uur werden volgepraat. Het was bloedheet in het lokaal, maar de leerlingen waren ‘eager to learn’. Translator Seng had een belangrijke taak met vertalen, maar toch waren er voldoende monniken die ons Engels zonder vertaling konden begrijpen en zelfs in staat waren om vragen in het Engels te stellen. Aan het einde werden wij in het Khmer bedankt door een leerling en vertaler Seng liet weten dat men het interessant had gevonden. Ook Seng zelf en Vutha waren tevreden. Na afloop moest iedereen natuurlijk op de foto. Al met al was het dus een succes geweest en hoogst waarschijnlijk komt er een follow-up.

Leuk nieuws uit Nederland: Een vriendin van vroeger is voor de derde keer oma geworden.

Pitou (een zoon van de eigenaar van appartementencomplex Nine East) had ons vol trots laten weten dat hij zo’n twee weken naar Europa zou gaan en inmiddels was hij daar dus van teruggekeerd. Het had geresulteerd in een week Engeland (Londen); 6 dagen Duitsland (Keulen en Frankfurt) en 2 dagen Nederland (Amsterdam). Toen hij over Nederland begon te vertellen, liet hij daar geen spaan van heel en vlogen de clichés ons om de oren: Amsterdam was smerig; Hoe kon die hoofdstad nu een vrouw als burgemeester hebben?; Jullie eten alleen maar brood (na 2 weken Europa miste hij al zijn Cambodjaanse eten); Iedereen zit op de fiets; Alles is duur; Mensen roken wiet; Er is een tippelzone enz.enz. Wij lieten hem dan ook weten: ‘The Netherlands is not Amsterdam, you have only seen some bad things in Amsterdam, but you didn’t visit some beautiful parts of Holland’.

Een leuke terugblik op ons verrassingsbezoekje aan een Japans restaurant waar één van onze cursisten werkt. Nou, dat viel in goede aarde…..our student was very excited. Toen zij ons zag, vloog zij op ons af. Het eten was heerlijk. Ben koos voor een populair Japans gerecht, te weten Katsudon: Een kom rijst met daarop een tonkatsu (Japanse schnitzel) met een saus van zachte uien, ei, groenten, specerijen. Ik (Dees) koos voor Yakisoba: Een roerbakgerecht waarbij plakjes vlees of garnalen en gemengde groenten - vaak kool, taugé, wortel, paddenstoelen en lente-ui - samen met gekookte noodels in een speciale yakisobasaus worden gebakken. Binnen een mum van tijd werd duidelijk voor het personeel dat ‘onze’ serveerster ook onze leerling was. Er zaten dus twee teachers in de zaak en dat moest gevierd worden….….hahaha! Tot onze verbazing kregen wij dan ook een dessert aangeboden van de zaak. Al met al een bijzondere zondagmiddag invulling!

28 augustus: Start nieuwe groep Engelse conversatieclub op de boeddhistische universiteit. Echter: Voordat de nieuwe groep van start ging, vond er eerst een event plaats voor de oude groep, weliswaar nog zonder certificaatuitreiking, maar goed…. Bij deze ceremonie waren ook de nieuwelingen aanwezig. Dus wij troffen zowel de oude als de nieuwe cursisten.

Verder gaven ook de rector en Vutha acte de présence. Wij werden naar een soort vergaderruimte boven in het gebouw gebracht en werden verzocht plaats te nemen aan een grote tafel samen met alle anderen. Plotseling ging iedereen staan, aangezien de eerbiedwaardige rector binnenkwam, te weten: Venerable Nheb Tat. Handen werden gevouwen. Deze rector zat aan het hoofd van de tafel en hij werd geflankeerd door Vutha, zijnde de executive director van de Center for English Training alsmede onze contactpersoon en de rector werd geflankeerd door ons beiden, want al snel werd ons duidelijk dat de teachers Ben en Dees bedankt moesten worden voor hun programma van de eerste 3 maanden.

Ojee….In deze scene is het gebruikelijk dat er gestart wordt met ‘recitals’ en deze werden uitgesproken door Vutha. Toen nam de rector het woord en werden de blessings over ons uitgestrooid. Hij sprak zijn waardering uit voor onze inzet. Hij benadrukte bij de monniken dat hij onder de indruk was van het feit dat wij vooralsnog niet kozen voor een leven in Nederland, doch dat wij de moeite hadden genomen om op zijn boeddhistische universiteit in Phnom Penh belangeloos les te komen geven. Ook hamerde hij er bij de monniken op dat zij deze kans met beide handen moesten aangrijpen. Tot hilariteit van ons liet hij weten: ‘There is no need for you monks to go to Europe to improve your English, because Europe came to us!’ Hierna volgde niet alleen een toespraak van Vutha, maar ook van enkele cursisten. Tsja.….toen konden wij natuurlijk niet achterblijven en hielden dus ook nog maar een praatje. Of dit alles nog niet genoeg was, kregen we een cadeautje aangeboden dat helemaal past in de cultuur, namelijk een kitscherig….hahaha… goudkleurig schaaltje met daarop de afbeelding van Angkor Wat. (Angkor Wat is het tempelcomplex in Siem Reap/Cambodja en is het grootste religieuze monument ter wereld en behoort tot de zeven wereldwonderen). Terug naar onze bijeenkomst: Nog steeds was de ceremonie niet voorbij en werd er een shawl over onze schouders gedrapeerd. Volgens de rector was dit een teken van vriendschap en waardering.

Niet alleen wij, ook onze class teacher Seng kreeg een shawl toebedeeld. Nou, wij waren wel een beetje van slag door alle consternatie.

Gelukkig konden we daarna terug naar ons klaslokaal om te gaan starten met de nieuwe groep. Overigens: Het werd duidelijk dat de certificaatuitreiking uitgesteld gaat worden. Men heeft het plan om dit in één sessie te realiseren, dus alle cursisten tegelijk van zowel de oude groep als de nieuwe groep(en). Nadat Vutha de nieuwe cursisten welkom had geheten, konden wij ons ook voorstellen. Deze eerste les stond dan ook in het teken van een introductie over Nederland en ons ‘wereldwerk’. Toen wij de nieuwelingen vroegen of zij wellicht iets wisten te vertellen over Nederland, liet één monnik het woord football players vallen.

Voor humoristische Ben natuurlijk dé ultieme gelegenheid om hen te wijzen op de bijnaam van ‘Orange Boys’ voor het Nederlandse voetbalteam en dit te koppelen aan de oranje gewaden van onze boeddhistische monniken. In onze klas zitten dus ook ‘Orange Boys’. Hilariteit alom!

De namen van de monniken zijn wederom niet uit te spreken voor ons. Een greep hieruit: Cheab Sinat, Un Chanthea, Sok Ravy, Mith Chanrathana, Yin Kunthach, Pho Soknoeun, Thouch Then, Min Seyha, Pheng Sovannda, Laing Sokla, Rothany Chhay, Nheung Sarem, Phen Sokchhouk, Sou Manyily, Nao Somnang, Phon Van, Ngoun Sovan, Eam Sokhun, Han Ros, La Sangthorng, Chea Chitt, Ren Rith, Pen Sambok, Oem Loem, Phorl Chanurbourn, An Vicheth, Sorn Vakhin enz. of zoiets dergelijks…..hahaha…… Ook hebben we een nieuwe class teacher gekregen (3^e jaars studente Engels) en wel een jongedame die luistert naar de naam Leng You Y (spreek uit: Joewie). Zij blijkt een classmate te zijn van onze eerste class teacher, zijnde Seng. Zij gaat de presentielijst bijhouden, maar ook zal zij vertalen van Engels naar Khmer als ons publiek de lesstof niet begrijpt. Kortom: Een zeer speciale dag!!!

De nieuwe groep is nog even wennen……de vertrouwde gezichten zijn verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor nieuwe gezichten. Toch is de nieuwe groep ook heel erg leuk.

Aan het begin van elke les wordt gestart met mooie ‘sayings’. Ook interessante websites vinden gretig aftrek. Als we vertellen over onze wereldwijde ervaringen hangt het publiek aan onze lippen. Dit wordt dan gezien als een ‘listening skill and cultural exchange’.

Vanzelfsprekend is het hoofddoel ‘speaking skills’ en dus werd er op 31 augustus gebrainstormd over de volgende topics: Do you fear change? Would you be happy in a world where nothing ever changed? If you could go back in time and give yourself some advice, what would it be? Voor ons zijn dit normale algemene onderwerpen, maar voor onze doelgroep ligt dat toch iets anders. Ons werd duidelijk dat men het een zeer open opdracht vond. Dat is zeer logisch, omdat het schoolsysteem is doorspekt met: Een antwoord is goed of fout. Men is niet gewend aan brainstormen, meningen geven e.d.

Toen wij lieten weten dat in feite ieder antwoord goed is, omdat het jouw antwoord/jouw mening is, werd er verlegen gelachen. Op het moment dat dit duidelijk was, kwam men los en werd men meer ontspannen. Dit resulteerde in blije gezichten, meer zelfvertrouwen en werkelijk iedereen durfde voor de klas de eigen visie te geven. Vaak is er per groepje 1 spokesman die dan namens het subgroepje de bevindingen voor de klas presenteert. Nadeel hiervan is dat de rest van het groepje niets hoeft te zeggen. Dit keer echter werd door een monnik voorgesteld om iedere cursist afzonderlijk 1 vraag te laten beantwoorden. Het voordeel daarvan is dat alle cursisten moeten praten. Prima dus!

Overigens: Het valt op dat iedereen meteen begint te schrijven als de onderwerpen bekend zijn, maar uh….‘This is a conversation club and not a writing club’. En natuurlijk mag je best enkele keywords noteren als geheugensteuntje bij jouw presentatie, maar het is echt niet nodig om een heel verhaal te schrijven. En vanzelfsprekend is het not done om Khmer te praten in een English conversation club, maar als dit ter verduidelijking is voor iemand die een opdracht niet begrijpt, dan is het uiteraard okay. Je moet echt heel veel uitleggen, omdat men zo vast zit aan bepaalde systemen en stramienen. Zo willen sommigen zó graag alles wat in hun Khmer hoofd zit, vertalen in het Engels.

Echter: Dat werkt niet, want dan ga je jezelf blokkeren. Gebruik de kennis die je hebt. Dus my friends: Make short and simple sentences………….

Op 3 september brachten we dan eindelijk een bezoekje aan Bruce, waar wij de eerste 14 dagen in Phnom Penh hadden verbleven. Wij hadden 11 dagen eerder een verrassingsbezoekje afgelegd, maar toen was hij afwezig geweest. Dus werd een afspraak gemaakt voor zondag 3 september. Het doel was meerledig: Belangstelling tonen voor hem, zijn gezin en zijn business (hotel en wasserij); Onze bevindingen vertellen (boeddhistische universiteit en boeddhistische middelbare school); Veiligheid aanroeren m.b.t. andere plaatsen in Cambodja enz. enz. Echter: Het allerbelangrijkste was een Vutha-issue voorleggen.

Vutha is onze contactpersoon cq executive director of the Center of English Training at the Buddhist university, alsmede docent Engels op de boeddhistische middelbare school. Zoals in een eerder verslag is gemeld, heeft Vutha de neiging om Ben constant over zijn rug te aaien en zelfs zijn hoofd op de buik van Ben te leggen. In een Nederlands referentiekader zou je dan denken aan grensoverschrijdend gedrag. Echter: Hier is sprake van een boeddhistische scene in een Zuidoost-Aziatisch kader. Onze vraag was dan ook: ‘Is it normal? Is it part of the culture? If yes, then of course there is no problem, because we respect the culture. Or is it not done?’ Welnu, Bruce was heel duidelijk en liet weten dat deze strelingen slechts een uiting waren van vriendschappelijke affectie en wij hoefden dus niets te zoeken achter deze vorm van genegenheid. Prima! Kan maar duidelijk zijn! Het was fijn om even van gedachten te wisselen, aangezien Bruce niet alleen goed Engels spreekt, maar ook een visie heeft.

Het is natuurlijk logisch dat wij nog relatief veel contact hebben met onze collega’s uit Peru. Zij willen alles weten over Cambodja en vertellen ons dat zij in gedachten met ons meegaan naar de boeddhistische universiteit van de boeddhistische monniken (the Orange Boys!) in Phnom Penh.

Een nieuwe les in een nieuwe week. Het is alweer 4 september. Het lijkt wel of de tijd steeds sneller gaat. Luister-en spreekvaardigheid kwamen vandaag aan de orde. Voor luistervaardigheid kunnen wij natuurlijk putten uit een schat aan wereldwijde ervaringen, waarbij verhalen uit Ghana vaak indruk maken en tot de verbeelding spreken.

M.b.t. conversatie werd gesproken over: Why do men and women sometimes have such difficulty communicating with one another? Would you sacrifice happiness for the opportunity to be successful? Who is the most successful person you know? What makes him/her successful? If someone was married, had three healthy children, a comfortable house and secure job, would you consider that person to be successful? Would you consider a ninety-years old person who is physically and mentally very healthy a success? Why? Het is zó bijzonder om te ervaren wat deze topics losmaken bij ons publiek. Zomaar enkele voorbeelden: Talking about a comfortable house, deed class teacher You Y de wijze opmerking maken: ‘You can buy a house, but not a home’. Of…Talking about the most successful person you know…oei…voor één cursist was de meest succesvolle persoon de koning van Cambodja. Wij waren meteen op onze hoede, want het is voor ons niet toegestaan om over de koning of over de politiek te praten. En jawel hoor, de cursist die de koning ophemelde werd meteen door anderen tegengesproken. Aan ons de taak dus om deze discussie op een respectvolle manier af te breken. (En dan te bedenken dat op Prinsjesdag in Nederland de koning werd uitgefloten…..over cultuurverschillen gesproken).

Soms zit er een cursist in de groep die er absoluut niet in thuishoort. Dit was het geval met Phorl Chanurbourn (of zoiets). Hij had jaren geleden een beetje Engels geleerd (uiteraard slechts grammatica), had er niets meer aan gedaan en was alles vergeten. Tsja…..die past natuurlijk niet in een Engelse conversatieclub waar toch een intermediate niveau wel handig is. Hij begreep werkelijk niets van alles wat er gezegd werd, maar bleef ijverig alles noteren. Er werd vertaald in het Khmer, maar voor iedereen was het duidelijk dat dit niet ging werken.

In de pauze kreeg ik (Dees) een Engels boek onder mijn neus geduwd (grammatica) en maakte hij mij duidelijk dat hij Engels wilde praten. Tsja my friend, dat begrijp ik, maar uh….met alle respect, jij zit hier niet op je goede plek. Ik wil niet dat je gefrustreerd of teleurgesteld raakt, maar het beste advies dat ik jou kan geven is: Ga eerst eens veel luisteren (bijvoorbeeld naar Engelstalige liedjes) en combineer dit met lezen (bijvoorbeeld met de woorden/lyrics van het liedje). Dit zijn de eerste stappen in de verwerving van een taal. Spreken en schrijven komen daarna. Of het kwartje is gevallen? Ik hoop het voor hem (en voor ons). Dit zal blijken als hij niet meer aanwezig zou zijn in de volgende les. Zoals later duidelijk zou worden, bleek dit ijdele hoop te zijn.

Tot onze verbazing troffen wij onze Seng weer, zijnde de class teacher van de eerste groep. Hij liet ons weten: ‘I missed you’, waarop wij reageerden met: ‘Well you are always welcome, but feel free to come or not, because we have a new class teacher now and a new group’. Seng wilde echter graag nog een lesje meedraaien op 4 september. Prima! Al snel bleek dat hij liever met Ben wilde brainstormen over energietransitie. Deze slimme knaap (student natuurkunde en Engels) heeft een goede kijk op veel zaken en kan dingen in een breder perspectief zien. Voor Ben en Seng was het dan ook smullen. (Volgende keer wel graag buiten het klaslokaal kletsen en niet onder mijn les!.....hahaha!)

Vanzelfsprekend leren wij steeds meer over het boeddhisme en dat is erg interessant. Wist je bijvoorbeeld dat je jouw hand niet op het hoofd van een boeddhist mag leggen, omdat het hoofd het meest belangrijke deel is van het lichaam? (en daar moet je dus van af blijven). De voeten daarentegen zijn het meest onbelangrijk, dus vandaar: Schoenen uit!

Ben zit hier op rozen….hahaha….op de boeddhistische universiteit vliegen hem de complimenten om de oren…..You are my daddy…You are so cute…..You are so handsome…..hahaha!!!

In ons appartementencomplex Nine East werd geconstateerd dat er een lekkage was op de eerste verdieping in unit E. (1^E).

Aangezien wij op 2^E wonen, lag het voor de hand dat de badkamervloer van ons appartement werd gecheckt. Men ontdekte dat de voegen opnieuw moesten worden gekit. Dit geschiedde op 6 september. De communicatie is soms lastig, aangezien men het Engels niet goed beheerst en de meeste mensen slechts Khmer spreken, maar goed…..we can manage it………

In dit verslag hebben we melding gemaakt van het feit dat er een cursist in de klas zit die er qua niveau Engels absoluut niet in thuishoort. Deze monnik, Phorl Chanurbourn geheten, heeft een zeer basic level en kan dus absoluut niet meekomen. Wij hebben hem handvaten aangereikt om op een andere manier Engels te leren en we namen dus aan dat hij niet meer zou komen. Helaas….in een volgende les (7 september) zat hij al als één van de eersten in onze klas, opende de deur voor ons, maakte foto’s van ons, kocht in de pauze iets te drinken voor ons enz.enz. Wij kregen via via te horen dat hij zich heel erg op zijn gemak voelt in onze klas en graag wil blijven, ondanks het feit dat het veel te moeilijk is voor hem….tsja…wie zijn wij dan om hem de toegang te ontzeggen? En hij bleef dus komen…….

De les van 7 september bestond uit 2 gedeelten. Voor de pauze werd - op verzoek - aandacht geschonken aande Europese cultuur, de Europese Unie, de Brexit etc. en na de pauze stond picture language op de rol. Toen wij na afloop vroegen welk onderwerp zij het meest boeiend hadden gevonden, luidde het antwoord: ‘Both’.

In eerste instantie was het de bedoeling dat wij op zondag 10 september weer als gastsprekers zouden moeten fungeren op de boeddhistische highschool. Echter: Dit ging niet door, doch werd een week verschoven naar 17 september.

Een horrornacht van 9 op 10 september……Omstreeks 1.30 uur werden wij wakker van geschreeuw buiten op straat. In eerste instantie dachten wij aan openbare dronkenschap of iets dergelijks. Echter: Het schreeuwen ging maar door. Dus keken we uit het raam en zagen iemand ‘fire, be careful’ roepen. Op hetzelfde moment bonsden onze buren (mannen uit de Filippijnen en in het verleden Rode Kruis vrijwilligers geweest) op onze deur. Toen werd duidelijk dat het menens was. Wij openden de deur en zagen alleen nog maar rook. Zij begeleidden ons naar beneden via de trap. Dit geschiedde trede voor trede, omdat het overal erg glad was door bluswater. Zij hielden ons vast totdat we veilig buiten stonden, waar ook alle andere appartementenbewoners zich verzameld hadden. Er werd volop gebrainstormd, met name over dingen die te wensen over hadden gelaten: Onze buurman had namelijk geprobeerd om een brandalarmknop in te drukken, doch daar had hij een sleutel voor nodig en die sleutel ontbrak. De rookmelders en de sprinklerinstallaties hadden niet gefunctioneerd, terwijl dit alles op 14 augustus j.l. nog was gecontroleerd en accoord was bevonden.

In het holst van de nacht stond ook de eigenaar van appartementencomplex Nine East buiten op straat (inclusief zijn familie). Met slechts een handdoek om zijn middel belde hij de brandweer. Voordat de telefoon werd beantwoord, waren we een half uur verder. Al met al duurde het anderhalf uur voordat de brandweer terplekke was. In de tussentijd werd iedereen voorzien van een flesje water en kon je plaatsnemen op stoelen. Richting ons (wellicht de oudsten van Nine East) was men extra lief, bezorgd en behulpzaam. Waarschijnlijk is kortsluiting de oorzaak geweest, maar dit moet nog nader onderzocht worden. Feit was wel dat de vierde verdieping (waar het euvel zou zijn ontstaan) en de tweede verdieping (onze verdieping) er het slechtst aan toe waren. Toen de brandweer was vertrokken en iedereen weer veilig in zijn of haar appartement kon terugkeren werd de omvang duidelijk: Veel rook en waterschade. Op onze verdieping was ook de elektriciteit uitgevallen.

Omstreeks 4.00 uur zochten we nog even ons bed op om een paar uurtjes slaap te pakken, maar al vroeg in de morgen schrokken we van de ravage op onze verdieping: Plafonds waren zwart geblakerd en naar beneden gekomen, muren waren beschadigd, steengruis, water, modder zover het oog reikte.

Nine East bood ons dan ook aan om binnen het appartementencomplex tijdelijk te gaan verhuizen van 2^E naar 3^E, een verdieping hoger dus en op deze derde verdieping was nauwelijks iets te merken van schade. Het betekende wel dat wij moesten gaan verhuizen en dus werd de zondag voor een groot deel gebruikt om alles van de tweede naar de derde verdieping te transporteren. Ook onze buren, zijnde onze redders, verhuisden en werden wederom onze buren, maar nu op de derde verdieping. Toch is het de bedoeling dat we slechts tijdelijk op de nieuwe plek blijven. Al met al weer een ervaring rijker en we kunnen alleen maar opgelucht ademhalen dat het zo goed is afgelopen. Onze gedachten gingen wel even terug naar Ghana, waar we destijds een bushfire vlakbij ons huis hadden meegemaakt.

Het personeel van appartementencomplex Nine East werd niet warm of koud van de brand. Hun houding is als vanouds: Vriendelijk, onderdanig, behulpzaam, verlegen. Men ging gewoon over tot de orde van de dag. Een dag na de brand zat men dan ook gezellig samen te eten tussen de rommel. Al zouden wij wellicht even hebben willen napraten over het hele gebeuren (voor zover dat zou gaan met het gebrekkige Engels), dan weten wij dat dit niet gebruikelijk is. Men wil koste wat kost dat jij als gast het naar de zin hebt en men wil voorkomen dat wij moeilijkheden ervaren. Soms lijkt het wel een beetje op de Limburgse cultuur…..daar praat je niet over…..hahaha! Galgenhumor begrijpt men ook niet. Als wij bijvoorbeeld iets zeggen in de trant van: Stel je voor dat je in de krant kon lezen: ‘Two Dutch volunteers died in Cambodia’, dan sluiten zij de ogen, draaien hun hoofd weg, schudden met hun hoofd en laten duidelijk merken dat dit ‘too much sadness’ is.

Op 11 september werd door appartementencomplex Nine East een test georganiseerd aangaande het checken van het brandalarm. Dat was uiteraard geen overbodige luxe, gelet op bovenstaande horrornacht. Een dag later werd dit nogmaals uitgevoerd. En weer een dag later ontdekten wij een vluchtroute in het gebouw. Niemand had ons hier ooit op gewezen.

Bovendien stond niet vermeld boven de deur dat zich hier achter een vluchtroute bevond. Wij waren in de veronderstelling dat het een soort poetshok was waar allerlei materialen waren opgeslagen. (Gedeeltelijk klopte dit ook). Het leek ons dan ook wel verstandig om de staff van Nine East hierover te berichten. Kleine moeite lijkt ons om een bordje emergency exit aan te brengen en rommel te verwijderen, aangezien je op het einde van de vluchtroute halsbrekende toeren moet uithalen om de potten verf, kwasten e.d. te omzeilen. Onze conclusie was dan ook dat wij in de nacht van de brand onnodig een te lange weg (in de rook en het water) hebben afgelegd, terwijl naast onze deur de nooduitgang was. En hoera….het advies werd ter harte genomen….enkele dagen later prijkte op iedere verdieping - op de deur van de nooduitgang - de tekst exit inclusief symbool vluchtroute. (Echter: De blokkerende rommel was nog steeds niet opgeruimd). Tijdje later gelukkig wel….

Vreemde situatie op straat: Er stopt een motorbike en de bestuurder richt zich tot Ben en spreekt slechts 1 woord, namelijk: Siem Reap. (Een plaats gelegen op iets meer dan 300 km. afstand van Phnom Penh). Is hij een soort van tour guide die van Ben verwacht dat hij achterop de motorbike springt? Het antwoord van Ben was al even kort, doch heel duidelijk: No Siem Reap.

Op de boeddhistische universiteit was de les van 11 september weer bijzonder te noemen. Picture language werd afgerond en er werd gestart met het beschrijven van een eigen foto. Zelf kozen wij voor 2 foto’s uit Ghana, te weten een computerclass op het project jeugd en vrouwenontwikkeling in rurale gebieden en voor het probleem van ‘canen’ (slaan met een stok) op een internationale school. Hierna volgden onze studenten met hun eigen foto’s. En dat leverde weer mooie gespreksstof op.

Zomaar een greep hieruit: Een 30-jarige monnik liet weten dat hij waarschijnlijk in 2024 niet meer verder gaat met zijn leven als monnik, want - zo liet hij weten - ‘I want to become like you’ (wijzend op ons beiden). Een bijzondere stap, aangezien hij al sinds zijn 13^e monnik is. (Dus maar liefst al 17 jaar!) Hij had gekozen voor een foto van graphic design, want…..’graphic design can make your dream come true’. Iemand anders refereerde aan de hand van zijn foto aan Bruce Lee, (a Chinese actor) en wel met de woorden: ‘Be shapeless like the water, if we put water in a cup, it becomes a cup’. Of die cursist die ons een foto toonde van de countryside. Daar wilde hij helemaal alleen gaan wonen (of hij nu wel of geen monnik zou blijven). Zijn plan was om de city Phnom Penh te verlaten en middenin de natuur te gaan leven. En op deze manier kreeg Engelse spreekvaardigheid een prima invulling.

Tussen de bedrijven door kregen we te horen dat de ambassadeur van Pakistan deze middag van 11 september ‘onze’ universiteit zou bezoeken. En inderdaad….buiten zagen we een hele ceremonie. Als grapje had ik onze class teacher You Y (die aanwezig moest zijn bij de ceremonie) laten weten: ‘Well, he is welcome in our English conversation club’. Bloedserieus vertelde zij dat hij misschien eventjes in onze klas zou komen. Echter: Dit gebeurde niet. Gelukkig maar, gelet op de veroordeling in Nederland van een Pakistaan die Wilders dreigde te vermoorden tegen een vergoeding van 20.000 euro. Wij zaten niet te wachten op een discussie hierover. Als buitenlanders in Cambodja moet je je toch een beetje gedeisd houden.

Het spreekt vanzelf dat wij onze cursisten hebben verteld over de gebeurtenissen m.b.t. de brand in ons appartementencomplex. Men aanhoorde het en wij dachten dat het voor kennisgeving was aangenomen. Echter: Aan het einde van de les kwam monnik Phen Sokchhouk naar ons toe en liet weten dat hij erg geraakt was door ons verhaal en hij hoopte dat dit geen reden voor ons zou zijn om Cambodja te verlaten. Ach….nee hoor Sokcchouk, don’t worry…..wij hebben wel voor hetere vuren gestaan in het leven en wij blijven gewoon fijn in Cambodja.

Onze contactpersoon Vutha daarentegen begon heel hard te lachen toen wij hem vertelden over de brand. Dit zou te maken kunnen hebben met het feit dat hij zich geen houding wist te geven (hetzelfde gebeurde namelijk ook altijd in Ghana) of wellicht heeft hij het Engels niet helemaal begrepen (zijn Engels laat wel eens te wensen over).

Over de boeddhistische monniken gesproken: De meesten zijn jong en voor velen geldt dat zij gewoon in de pagode zijn terechtgekomen vanwege armoede in hun familie. Het is dus vaak helemaal geen roeping, maar een noodzaak. Daarom is het ook normaal dat er monniken zijn die na verloop van tijd terugkeren naar de maatschappij. Dit verklaart tevens dat we geen oude monniken zien.

14 september: Vandaag stonden er 2 fabels op de rol op de boeddhistische universiteit, te weten: The boy who cried wolf en The city mouse and the country mouse. Na de pauze stonden de volgende topics op de rol: Do you believe that success equals happiness? Do you think even if we are successful we can be sad as well? What characteristics does someone require for financial success? Do you consider yourself successful? If yes, how would your life be different if you were unsuccessful?

Deze tweede groep van de Engelse conversatieclub heeft een veel lager niveau dan de eerste groep. Bijna niemand heeft een intermediate level en dat betekent in de praktijk dat men weinig begrijpt. Er is niet veel interactie, iedereen zit braaf in de klas te luisteren en alles op te schrijven, maar men participeert te weinig. Op suggesties wordt niet of nauwelijks gereageerd, je wordt slechts glazig aangekeken. Toch krijgen we te horen dat de cursisten het geweldig vinden, terwijl wij het lesgeven in deze groep soms ervaren als trekken aan een dood paard. Het wordt een behoorlijke uitdaging om hier iets van te maken. Wellicht moeten we de conversation club wijzigen in een listening club.

Zomaar enkele voorvallen in de les van 14 september: Een klein kind waarvan de moeder bij de ingang van de universiteit flesjes water/limonade verkoopt, nestelde zich bij ons in de klas en viel in een diepe slaap. Na een tijdje zag ik (Dees) de moeder in paniek over de campus rennen op zoek naar haar dochtertje. Ik rende het lokaal uit en nam haar mee naar mijn klas, waar moeder en dochter weer werden herenigd.

Een humoristische monnik die in april a.s. het leven als monnik vaarwel gaat zeggen, vertelde tegen Ben het volgende verhaal: In de toekomst zou hij misschien wel een relatie met een vrouw willen hebben, maar hij zat niet te wachten op een ‘tijger’. Hij vreesde dat hij zijn salaris moest afstaan aan zijn vrouw en met een fooi zou worden afgescheept (zo’n 5 dollar per week als zakgeld).

Wij werden verrast door onze class teacher You Y met een drankje dat haar moeder voor ons had gemaakt en wel pompoen met melk. Lief en lekker. Naderhand bleek dat You Y jarig was op 14 september. Zij was 19 jaar geworden. Dus werd besloten om voor haar te zingen. Wij namen de versie happy birthday in het Engels voor onze rekening, gevolgd door de Duitse, Franse, Nederlandse en Spaanse variant. Vutha (die toevallig in de klas was) verzorgde de versie in het Khmer.

Wij kregen een uitnodiging van de informatieservice Buitenlandse Zaken. De Nederlandse ambassade organiseert op 4 oktober een ‘Meet [e-38] Greet’ met de ambassadeur voor de Nederlanders in Cambodja. Daarnaast is er een tijdelijk Consulair Loket op de locatie Phnom Penh. De ‘Meet [e-38] Greet’ avond geeft de gelegenheid om de ambassadeur persoonlijk te ontmoeten en om samen te komen met de Nederlandse gemeenschap. Ook zal er samen gegeten worden. Het Consulair Loket is bestemd voor Nederlanders die een paspoort of identiteitskaart willen aanvragen, of een levensbewijs willen laten ondertekenen of een DigiD activatiecode willen ontvangen. Wij zullen geen gebruik maken van het Consulair Loket, maar het is natuurlijk wel heel bijzonder om deel te nemen aan de ‘Meet [e-38] Greet’ en we hebben ons dan ook aangemeld. Wij hebben dit destijds in Ghana (Takoradi) ook bijgewoond.

Trieste weetjes over Cambodja: De gemiddelde leeftijd van de Cambodjanen is slechts 59 jaar. Verder blijkt dat maar liefst 65% van de bevolking analfabeet is.

16 september: Wederom vond er een test plaats om het brandalarm te checken. Dit met als enige doel om de veiligheid te garanderen.

Onderstaand gedicht kreeg ik van Seng (onze oud cursist van de eerste groep Engelse conversatie, destijds tevens onze class teacher en nu onze vertaler Engels-Khmer op de boeddhistische middelbare school). Seng is niet alleen een hele intelligente knaap, maar ook een sympathieke knul. Nadat hij mij het boek Bitterzoet had aangeraden van Susan Cain, kreeg ik nu het gedicht toegestuurd van The Salutation of the Dawn, geschreven door Kälidäsa, een beroemde Indische Sanskriet dichter en schrijver uit de 4^e-5^e eeuw. Seng had dit vergezeld laten gaan door CE. En toen kwam bij ons de vraag op: Wat betekent CE? Welnu, Common era of Current era (het huidige tijdperk). Wij zouden dus zeggen: 4^e-5^e eeuw na Christus.

Listen to the exhortation of the dawn! Look to this day! For it is life; the very life of life. In its brief course lie all, the varieties and realities of your existence; The bliss of growth; The glory of action; The splendor of beauty. For yesterday is but a dream and tomorrow is only a vision; but today well lived makes every yesterday a dream of happiness and every tomorrow a vision of hope. Look well therefore to this day! Such is the salutation of the dawn!

Het bijzondere hieraan is dat wij in een les soortgelijk thema hadden behandeld: Je kunt leren uit het verleden, je kunt dromen over de toekomst, maar je moet de focus leggen op het NU. Extra attent dus dat hij dit gedicht voor ons had uitgekozen.

17 september: Op naar de boeddhistische middelbare school met vertaler Seng alsmede met contactpersoon Vutha.

Vandaag werden wij wederom geacht om als gastsprekers te fungeren op deze boeddhistische highschool die zich tegenover onze boeddhistische universiteit bevindt. Vutha had ons laten weten dat wij niet in één klas zouden spreken, doch dat men had bedacht om meerdere klassen samen te voegen. Het zou gaan om een 100-tal leerlingen die zich zouden verzamelen in een soort van algemene ruimte. Welnu, we zullen zien!!! En zoals altijd was het weer helemaal anders…..

Wij werden tóch verwacht in normale klaslokalen en moesten opdraven in twee verschillende klassen. Het was geweldig. Het aantal vragen na afloop viel weliswaar een beetje tegen, maar de vragen die gesteld werden waren goed, zoals bijvoorbeeld: ‘Wat was jullie motivatie om naar de Derde Wereld te gaan?’ Tussen de beide groepen door hadden we een pauze en konden we ons even terugtrekken - samen met Vutha en Seng - in de bibliotheek. Toen alles was afgerond en wij terugliepen naar de universiteit (die zich tegenover de highschool bevindt), werden we uitgenodigd om samen met Vutha en Seng nog even na te praten in het kantoor van een monnik die wij in april hadden ontmoet tijdens onze introduktie en daarna nooit meer hadden gezien.

Overigens: Op het moment dat wij aktief waren op de boeddhistische highschool, was op de universiteit (en wel in ons lokaal) een lezing gaande over: ‘What makes Buddhism special?’ Deze lezing werd gegeven door een professor van de Amerikaanse Harvard university.

Op 18 september gingen we weer verder met onze English conversation club op de universiteit. Onze class teacher You Y was afwezig (review final exam lessons). Er werd gestart met enkele learning games: Rope of words; Circle story; Story ending. Hierna vertelden wij over environment and the farmers in The Netherlands. Tenslotte werden de volgende topics behandeld: Would you consider your childhood a good one? Would you want to journey back in time and experience childhood again? Are you a busy person? Are you a friendly person? Are you an ambitious person?

Rate your life on a scale from one to ten. Ten is the highest rating and means your life is perfect. One is the lowest rating and means that your life is terrible. Why did you give this rating to your life?

De uitroep Oh my God (verbazing, verwondering, schrik) is voor ons normaal. Nu echter kregen we een app van onze class teacher You Y. Zij bleek iets nagelaten te hebben, had dit achteraf ontdekt en verontschuldigde zich daarover richting ons. Zij reageerde dan ook op een manier die past in de boeddhistische scene en wel met de woorden: ‘Oh my Buddha’. Voor ons kwam dit erg grappig over.

Op 20 september verhuisden we weer terug naar ons appartement op de 2^e verdieping (2^E). Tien dagen hadden we - vanwege de brand -gebivakkeerd op de 3^e verdieping (3^E).

De les van 21 september op de boeddhistische universiteit werd gecanceld. Reden: Men had ons lokaal nodig voor een ‘final exam’. Wij besloten om de vrije middag o.a. in te vullen met een hoofd/nekmassage en voorbereidingen te treffen voor plaatsing blog.

Wij ontvingen een nieuwsbrief van VvE Beheer Zeeland over de laatste ins and outs m.b.t. De Fonteyne. Op zo’n moment ben je weer even helemaal terug in Vlissingen.

Op 22 september in de vroege ochtenduren vond onderhoud plaats aan het internet. En een dag later (23 september) werd de elektriciteit op alle verdiepingen in Nine East gecontroleerd.

Onze hele tweede verdieping van appartementencomplex Nine East is weer in orde (nieuwe plafonds, schilderwerk enz.). Van brandschade is niets meer te zien.

Wel vaker melding gemaakt van het feit dat Ben een liefhebber is van De Nieuw Wereld (verdiepende gesprekken in een tijd van verandering). Soms is het onderwerp wel erg toepasselijk, zoals: Boeddhisme in oosters en westers perspectief.

De Dag van de Grondwet wordt in Cambodja gevierd op 24 september. Op 24 september 1993 werd Cambodja namelijk weer een koninkrijk. Het is een National Holiday.

Aangezien 24 september op een zondag viel, werd deze Constitution Day, deze vrije dag, doorgeschoven naar 25 september. Althans dat dachten wij…..Later bleek dit echter niet het geval te zijn. Geen vrije dag dus voor onze studenten op 25 september. Wij gaven dan ook gewoon les en onze cursisten lieten weten dat Constitution Day alleen maar wordt gevierd binnen ‘institutions’ en niet public.

De les van 25 september stond in het teken van: Learning strategys: Suggestions for learning a language; Suggestions for learning vocabulary; Suggestions for comprehension; Suggestions for grammar; Suggestions for listening, reading, speaking and writing. De les werd afgerond met enkele learning games: Circle the odd one out and Rope of words.

Oh, wat genieten wij toch van het lesgeven op de boeddhistische universiteit…..Wij vinden het boeiend om steeds meer te weten te komen over het boeddhisme en vragen de monniken het hemd van het lijf. Zomaar enkele voorbeelden: Boeddhistische monniken mogen niets op hun lichaam dragen, dus bijvoorbeeld ook geen horloge. Ook mogen zij geen dichte schoenen dragen. Er blijkt een buiten-en binnen dresscode te zijn als het gaat om het draperen van het oranje/bruine gewaad over de schouder.

In diezelfde les vroeg een studente ons om advies. Binnenkort zou zij een job interview hebben en zij wilde enkele handvaten aangereikt krijgen voor dit sollicitatiegesprek. Deze geslepen jongedame valt moeilijk te ‘lezen’. Je weet niet wat je aan haar hebt, maar goed…..uiteraard zijn wij bereid haar te helpen. Het bleek te gaan om de functie van ‘compliance officer at an investment finance bank’. Zij wilde de link leggen richting Nederland. Zij zal dus moeten toezien op de naleving van externe en interne regels die relevant zijn voor de integriteit van de organisatie. Nadien bleek het betreffende bedrijf een filiaal te zijn van een hoofdvestiging in Singapore. Saillant detail: Volgens ons zal er tijdens het sollicitatiegesprek op 29 september een taalprobleem optreden: De persoon uit Singapore spreekt namelijk geen Khmer en onze studente spreekt slechts gebrekkig Engels.

27 september: En wederom wordt het brandalarm gecontroleerd in appartementencomplex Nine East. Een goede zaak!

Grappige situatie op de markt: Wij worden aangesproken door een medewerkster van een geldwisselkantoortje (Foreign Exchange). Als Europeanen zijn wij natuurlijk voor vele ondernemers potentiële klanten. Ben reageerde gevat: ‘No money’ en voegde daaraan toe: ‘No money, no honey’. Japanse toeristen hoorden dit en lagen dubbel van het lachen.

En dan zomaar out of the blue krijgen wij een uitnodiging van Pitou (één van de zonen van de eigenaar van appartementencomplex Nine East) om mee te gaan naar zijn ‘farm’, zo’n 80 km. verwijderd van Phnom Penh. Hij zag het al helemaal voor zich: Beetje vissen, beetje barbecueën, overnachten en de volgende dag terug naar Phnom Penh. Heel attent natuurlijk om die invitatie te krijgen, maar niet realistisch met het oog op het incontinentieprobleem van Ben.

Brrr…..even nog een hele grote bruine kever om zeep helpen…..deze had zich verstopt in de badkamer……brrr…….

Nine East is waarschijnlijk iets te fanatiek geworden met het testen van het brandalarm, want op 28 september vond er een onbedoeld brandalarm plaats.

Het blijft lastig om les te moeten geven in een klas met enorm veel niveauverschil, maar goed….…we roeien met de riemen die we hebben en maken er het beste van. Wij proberen iedereen iets mee te geven. Voor de slimmeriken stond op 28 september de volgende topic op het programma: Do schools kill creativity? Voor de zwakke broeders werden learning games aangereikt, zoals: ‘I am packing my bag and I take with me’ en werkwoorden werden geoefend middels het gooien met een dobbelsteen.

Hier in Phnom Penh is een Franse school, die genoemd is naar de Franse filosoof Descartes. Deze Descartes is alom bekend geworden door zijn uitspraak: ‘Je pense donc je suis’. Er zijn echter situaties die zouden kunnen vragen om de stelling: ‘Je pense donc je ne suis pas’. Soms moet je namelijk in het leven minder denken om meer te kunnen begrijpen. (Met name in ontwikkelingslanden).

Tenslotte nog een paar lekkere gerechten: Fried chicken garlic fried rice; Teriyaki chicken steak; Chicken dumpling and vegetable pot.

Tot de volgende keer! Wij wensen onze lezers alle goeds toe en sluiten af met een warme groet van ons richting jullie!!! Ben en Desirée

6 juni: Krak….zonnebril gebroken. Even een nieuw exemplaar scoren, want een zonnebril is een ‘must’ in deze hitte. Per Tuktuk door miljoenenstad Phnom Penh crossen…Ook op naar het Pasteur Instituut om te laten prikken op PSA. Prima uitslag! Bloeddruk meten is daar niet mogelijk, dus togen we naar een public hospital, zijnde Preah Ang Duong Hospital. Kunnen we ook weer afvinken tot de volgende maand. Het was zo’n dagje met van alles en nog wat….

En op 7 juni hadden we gepland om nog eens een droge Khmer massage te nemen. Nu zijn daar veel mogelijkheden voor, maar wij kozen voor een sociaal project, te weten een plek waar blinden deze massage uitvoeren. De naam luidde: ‘Seeing hands massage and Wellness Center’. Mooi bedacht: De mensen ‘zien’ middels hun handen. Grappig detail: Op de voorgevel van het gebouw stond vermeld: Seeing hends in plaats van hands….Wel even op wijzen dus….

In ieder geval vonden wij het heel bijzonder om mee te maken, hoewel het niet echt ontspannend was: Met 6 mensen in een ruimte en de blinde dames deden ongetwijfeld hun best, maar Ben vond de massage te soft en ik (Dees) vond het er juist behoorlijk hardhandig aan toegaan, maar goed….In de aanloop naar deze massage, aanschouwden we voor de tweede keer in korte tijd weer een vijftal apen die over elektriciteitsdraden liepen en wel bij Wat Phnom, zijnde een tempel in het centrum van de stad.

Oh, wat is het toch heerlijk om les te mogen geven op de boeddhistische universiteit. Op 8 juni werd van de studenten verwacht dat zij in het Engels een zelf gekozen foto zouden beschrijven. Dit maakte veel los. Een ieder had z’n eigen verhaal en dit werd voor de klas gepresenteerd. Het valt ons dan op dat de studenten altijd beginnen met het begroeten van de leraren en de mede-cursisten, onder vermelding van: ‘Good afternoon teachers en good afternoon classmates’. Zij zijn niet alleen erg beleefd, maar ook bescheiden en nederig.

Eén student (Chanthea Poun) beschreef een foto van de natuur en eindigde met de conclusie: ‘We can not live without nature, but nature can live without us’ (omdat de mensheid de natuur vernietigt). Toen kwam cursiste Soliny Chea die een foto liet zien van haar zelf in 2016 en zij woog destijds maar liefst 125 kilo. Nu weegt zij nog maar 50 kg. Onvoorstelbaar dat zij geheel op eigen kracht 75 kg. is afgevallen. Toen zij haar verhaal vertelde werd zij overmand door emoties. Of de studente filosofie, Sivan Vat geheten, die liet weten kind van gescheiden ouders te zijn en die een foto van haar moeder liet zien die zij zeer bewonderde. Ma-lief had in haar eentje gezorgd voor 5 kinderen en had er altijd op toegezien dat haar kroost zou studeren. Het zijn zomaar enkele voorbeelden van persoonlijke verhalen. Plotseling kregen wij de vraag van een student of er een mogelijkheid voor hem was om zijn ‘master degree’ in ‘environmental studies’ in Nederland te kunnen realiseren. Wij hebben hem handvaten aangereikt. Ons publiek blijft ons verrassen: Zomaar out of the blue kregen we een prachtig boek aangeboden met de titel: ‘Cambodia my homeland’…....Zó lief!

De temperatuur is inmiddels gedaald met enkele graden. Was het recentelijk nog 38 graden, nu is het tussen 31 en 36 graden. Dit vanwege de moesson (het regenseizoen).

12 juni: Regelmatig bij aanvang of einde van de les doen we als warming-up of als afsluiter ‘an English learning game’, of we geven interessante sites of een mooie spreuk. En dan…Even inventariseren in de klas hoeveel cursisten zelf al lesgeven en aan welke doelgroep: Primary school? Secondary school? Andere instituten? Ik (Dees) ben namelijk wel bereid om - bij interesse - leerstrategieën aan te bieden. Welnu, zelfs degenen die geen lesgeven hadden hier belangstelling voor. Dat gaan we dus een keertje regelen.

Echter: Het accent ligt natuurlijk op spreekvaardigheid en dus passeerden er weer mooie onderwerpen de revue. Enkele voorbeelden: Do you believe that success equals happiness? Do you think even if we are successful we can be sad as well?

What caracteristics does someone require for financial success? Why? Do you consider yourself successful? If yes, how would your life be different if you were unsuccessful?

Een humoristische monnik (Sinin Kong) liet op de laatste vraag weten: ‘Who knows, I might have become a gangster instead of a monk!’…..hahaha! Een andere monnik (Ra Run) vertelde dat hij bezig was om zijn bachelor in Engels te halen. De opleiding duurt vier jaar en de eerste twee jaren had hij achter de rug. Hij zat nu in het eerste tremester van het derde jaar en hoewel het voor hem niet gemakkelijk was, liet hij glimlachend weten: ‘I am half way the river’. Plotseling kregen we een compliment van iemand anders. Hij vertelde ons dat hij zich veilig voelde in onze klas en durfde te praten. Normaal gesproken als hij bijvoorbeeld door een ‘witte’ op straat wordt aangesproken die de weg vraagt in het Engels, dan klapt hij helemaal dicht en durft niets te zeggen, bang om fouten te maken. Onvoorstelbaar!

Regelmatig komt het voor dat wij verbaasd opkijken van vragen, door onze studenten gesteld. Zomaar enkele voorbeelden: Als er wordt gebrainstormd over succesvol zijn (wat dit ook moge betekenen) en er wordt gesproken over benodigde eigenschappen, zoals o.a.: You have to be smart, you have to work hard, you have to be creative, you must have self-confidence, you have to be flexible, open-minded, innovative, not having a 9 to 5 mentality etc., dan denken wij dat we wel genoeg voorbeelden hebben gegeven en dat het duidelijk is. Nee dus…..Een monnik vroeg dus: ‘What is creative?’ Hij dacht bij creatief waarschijnlijk dan ook aan iets in de trant van pottenbakken, schilderen of iets dergelijks. Voor hem was creatief zijn in je hoofd volslagen nieuw. Opnieuw reikten we hem tools aan in de zin van: You have to be curious, always eager to learn, open-minded, discovery learning etc. Hoewel het kwartje uiteindelijk wel viel, staan wij iedere keer weer perplex en schrijven het maar weer toe aan het onderwijssysteem in ontwikkelingslanden, waar het vaak niet gaat over brainstormen, meningen formuleren, hypotheses stellen, groepswerk, projectonderwijs e.d. maar veel meer over frontal teaching, memory power, opdreunen, uit het hoofd leren e.d.

Ander voorbeeld: Ik (Dees) had enkele websites op het bord geschreven die voor de cursisten interessant zouden kunnen zijn en deze hadden te maken met diverse onderwerpen: Een site om te kunnen fungeren als host; een site om het wereldnieuws op verschillende niveaus (qua Engels) te lezen; manieren om Engels te leren, te verbeteren, te onderwijzen enz. Nadat de mogelijkheden waren uitgelegd en we weer verder gingen met de les en we dus dachten dat dit ter kennisgeving was aangenomen, bleek niets minder waar te zijn. In de pauze kwam er een cursist naar ons toe die zich afvroeg wat www. betekende. Worldwideweb?.....Nooit van gehoord!…..Dit geloof je toch niet? Als we echter www. hadden weggelaten (wat normaal gesproken ook geschiedt), dan had hij dus wel begrepen dat het om websites ging. Ja, ja, je kunt niet duidelijk genoeg zijn. Dingen die voor ons zo normaal zijn, blijken voor onze cursisten vaak totaal nieuw te zijn.

In appartementencomplex Nine East heeft het meisje achter de receptie versterking gekregen van een nieuwe ster. Beiden spreken gebrekkig Engels. Het Engels van de nieuweling, Sok Piksa geheten, is zelfs nog slechter dan van haar collega, die luistert naar de naam Bopha (flower). Toch toonde de nieuweling initiatief, stapte op ons af en vroeg ons om zoveel mogelijk Engels met haar te praten. Dit oefenen zal gewoon in de wandelgangen geschieden. En natuurlijk kan zij op ons rekenen.

Jeuk, hittebultjes, muskieten, huiduitslag, schimmelinfectie….dit alles vanwege de extreme vochtige warmte in het regenseizoen. Had ik (Dees) al allerlei huismiddeltjes geprobeerd, zoals voeten onderdompelen in een bak lauw water met witte azijn/appelazijn of …ja zelfs met havermout….uiteindelijk werkte antischimmelcrème weliswaar het beste, doch helaas toch ook maar voor korte duur.

Met het oog op de 71^e verjaardag van Ben op 29 juni, werd hij op 14 juni alvast verrast met de aankoop van een nieuwe laptopkoffer.

Soms moeten wij onszelf in de arm knijpen: Geven wij echt les op een boeddhistische universiteit in Cambodja? Tegelijkertijd voelt het eigenlijk heel normaal…..

In onze les van 15 juni werden niet alleen enkele handvaten aangereikt voor cursisten die zelf lesgeven, (circle story, story ending), maar tevens werd gesproken over ‘environment and farmers in The Netherlands’.

Als wij - op de vraag van een cursist - antwoorden dat Nederland vier seizoenen heeft, laat een andere, humoristische cursiste weten: ‘We have 2 seasons, a hot season and a very hot season’.

Onze contactpersoon, de boeddhistische monnik Vutha, heeft een vreemd trekje. Telkens als hij Ben ziet strijkt hij Ben over de rug. Dat is toch wel erg apart. Even in de gaten houden……Dit geschiedt dan onder het mom van: ‘You are my daddy and mummy’…..Ben krijgt altijd een hand, ik (Dees) nooit, want een hand geven aan een vrouw is ‘not done’ in deze scene van boeddhistische monniken.

En dan krijgen we bericht dat een 96-jarige tante van Ben op 8 juni is overleden (3 maanden voor haar 97^e verjaardag). Via een livestream konden we de uitvaartdienst op 15 juni bijwonen. Van appartementencomplex Nine East kregen we een extender om het Wifi signaal te versterken. En het lukte prima.

De topics op 19 juni waren: Would you consider your childhood a good one? Yes/No/Why? Would you want to journey back in time and experience childhood again? Yes/No/Why? Are you a busy person? Are you a friendly person? Are you an ambitious person? Why do/don’t you think so? Rate your life on a scale from one to ten. Ten is the highest rating and means your life is perfect. One is the lowest rating and means that your life is terrible. Now answer this question: Why did you give this rating to your life?

Van te voren konden wij niet vermoeden dat dit heel veel los zou maken bij onze cursisten. Het bleek dat de meesten geen fijne jeugd hadden gehad en dus absoluut niet terug wilden naar hun kindertijd. Begrijpelijk…..Velen komen uit zeer arme gezinnen en moesten als kind helpen in the forest, in the village or at the farm. Wij kregen dan ook te horen: ‘I was a buffalo boy’; of ‘I was a cow girl’. Ook vertelde iemand dat hij zijn hele jeugd in angst had geleefd (Vietnamoorlog, Rode Khmer in Cambodja) en dat zijn vader in 1979 was vermoord door de Rode Khmer onder leiding van Pol Pot. Sommigen waren al 8 jaar oud voordat zij naar school konden gaan; één cursist ging pas op zijn 11^e naar school. En dan het verhaal van een 31-jarige cursiste, ook afkomstig uit een erg arm gezin, doch alle vier de kinderen hebben ‘a master degree’ gehaald op de universiteit. Ook vertelde iemand dat hij op een ‘floating school’ les had gekregen. Toen gingen mijn (Dees) gedachten terug naar 2015 toen wij in Cambodja (Siem Reap) een keer een boottochtje hadden gemaakt over de Tonlé Sap rivier (die het Tonlé Sapmeer met de Mekong bij Phnom Penh verbindt). Ik vertelde de cursist dat ik destijds langs de ‘floating villages’ had gevaren, waarop hij reageerde met: ‘Then you have passed maybe my village’. Een andere cursist liet weten dat hij - vanwege armoede - naar een kindertehuis was gestuurd (hoewel zijn ouders leefden) en uiteindelijk werd hij naar een pagode gebracht. De boeddhistische tempel bleek voor velen de springplank naar een iets beter leven. Oh, oh, wat mogen we toch blij zijn dat we in West-Europa/Nederland zijn opgegroeid…..het is een open deur….maar het scheelt wel waar je wiegje heeft gestaan……..

Ons publiek komt steeds meer los en deelt ook steeds meer met ons. Enkele voorbeelden: Eén cursist was in therapie gegaan, omdat zijn ‘stresslevel’ veel te hoog was….Zijn conclusie was: ’I have to learn to relax’. Of een cursist die getuige was geweest van een leraar die een heart attack kreeg in de klas. Samen met anderen had hij de beste man naar het ziekenhuis gebracht. Onze cursist was behoorlijk ontdaan: ’The doctor in the hospital refused to give my teacher oxygen and so he died’….

Al met al was het een enerverende les die geheel in stijl werd afgesloten, d.w.z…..De regen kwam met bakken uit de lucht vallen….the rainy season….de moesson….het was niet normaal…..In de open Tuktuk kletterde de regen naar binnen, maar goed…..natter dan nat kun je niet worden…..De mensen van appartementencomplex Nine East stonden ons al op te wachten.

De dagen daarna togen we even naar de Central Market, een apotheek en een shopping center.

Soms bezoekt de Nederlandse Honorair Consul uit Siem Reap ook Nederlanders in Phnom Penh. Op 21 juni was dit een feit.

De Cambodjaanse keuken (of Khmer keuken genoemd) staat bekend om zijn versheid en eenvoud. Het is het meest vergelijkbaar met de Thaise keuken, maar dan met minder kruiden (minder pittig). Ook zijn er Vietnamese invloeden en zelfs de Franse keuken is hier niet onbekend. Hierdoor wordt er ook relatief veel brood gegeten. Uiteraard wordt er ook veel groente en vis gegeten en vind je in de grotere steden ook Chinese gerechten. Veel gerechten worden geserveerd met rijst of noedels. Zomaar even enkele lokale gerechten benoemen: Lok lak is een roerbakgerecht van rundvlees met uien, komkommers, tomaten en sla, geserveerd met rijst en een gebakken ei. Om het nog lekkerder te maken dopen Cambodjanen het rundvlees in een saus van peper, zout en limoensap. Ook hebben we Lort Cha geproefd. Dit gerecht dankt zijn naam aan de korte dikke noedels die het belangrijkste kenmerk zijn. Deze worden geroerbakt met bijvoorbeeld rundvlees of kip, broccoli, taugé, kruiden enz. enz. Een gebakken ei wordt bovenop geplaatst en natuurlijk kan de zoete chilisaus ook niet ontbreken. Ook de Fish Amok is bekend. Het is het beroemdste gerecht van Cambodja en stamt nog uit de Khmer-periode. Het gerecht bestaat uit een milde iets zoetere curry met witte vis. Het wordt altijd geserveerd in een bananenblad en is over het hele land te vinden. De side-dishes bestaan vaak uit rijst en rode paprika. Ook de kipvariant is mogelijk; Chicken Amok dus.

Een cursiste van ons heeft er blijkbaar veel voor over om onze lessen bij te wonen. Zij moet maar liefst anderhalf uur (enkel) rijden op haar motorbike. Aangezien sommige cursisten van ons ook zelf les geven, hadden zij wel belangstelling om ‘learning strategys’ aangereikt te krijgen. Op 22 juni werd dan ook het grootste gedeelte van de les besteed aan: ‘Suggestions for learning a language’. Allerlei handvaten werden aangereikt: Suggesties om nieuw vocabulaire aan te leren; suggesties voor tekstbegrip; suggesties voor grammatica; suggesties voor luistervaardigheid, leesvaardigheid, spreekvaardigheid en schrijfvaardigheid. Zelfs de pauze moest er gedeeltelijk aan geloven. Daarna stond nog een interessante topic op de rol, zijnde: ‘Do schools kill creativity?’ Boeiend om de ervaringen van onze studenten te vernemen.

Een volgende les stond in het teken van diverse topics, zoals: Would you want to change your name? Would you want to change where and when you were born? Yes/No/Why? Do you think it’s fair that children usually take their father’s family name? What are your hobbies? Have these changed from time to time during your life? Everyone has a non time. What is your non time? In the morning, in the afternoon or in the evening? Welnu, over namen gesproken…..in Cambodja is het gebruikelijk dat je eerst je achternaam schrijft en daarna pas je voornaam. Concreet voorbeeld: Eén van onze cursisten heet Poun (achternaam) Chanthea (voornaam). Overigens: Poun spreek je uit als Poen en dus leek het ons wel grappig om de link te leggen naar money, geld, poen. Nou dat vond onze Poun helemaal geweldig….hahaha!

Door twee cursisten werden wij verrast met Num Ansorm: Dit is een street snack, zijnde Khmer sticky rice cake, verpakt in een bananenblad. Het is een traditionele snack die de Cambodjanen vaak bereiden tijdens celebrations, zoals Khmer New Year.

Handig is het dat wij zowel in ons appartementencomplex als ook op de universiteit kunnen kopiëren voor onze studenten. En iedereen is dan altijd onvoorstelbaar behulpzaam.

In onze klas zit een boeddhistische monnik die het zichzelf erg moeilijk maakt als het gaat om het leren van Engels. Na iedere les blijft hij om advies vragen. Natuurlijk is dat geen enkel probleem voor ons, maar wij hebben het idee dat het kwartje niet valt als het gaat om het verwerven van een taal. Telkens weer laat hij ons dikke boeken zien met allerlei grammaticaregels en moeilijk vocabulaire dat hij vervolgens allemaal gaat vertalen in het Khmer. Hij is behoorlijk radeloos en liet ons weten: ‘I try to memorize it, but I can not remember everything’. Tsjonge jonge…..Hoe is het mogelijk? Hij probeert alles in zijn hoofd te stampen. Voor de zoveelste keer proberen we hem aan het verstand te peuteren dat hij lol moet krijgen in het leren van Engels. Het moet ‘learning by doing’ worden, een soort van ‘discovery learning’. Allerlei handvaten worden aangereikt. Luisteren naar Engelstalige songs (met lyrics); short stories voor verschillende niveaus enz. enz. Je wordt dan glazig aangekeken en wordt getrakteerd op allerlei uitspraken van Boeddha, maar het blijft een hele struggle voor hem. Toch heeft hij op een ander vlak vooruitgang geboekt. Niet eerder durfde hij voor de klas een presentatie te geven, bang om fouten te maken. Telkens weer lieten wij weten dat ons Engels ook geen 100% is (wij zijn nu eenmaal geen native speakers), maar….as long as the message is clear, as long as we understand each other, then it is okay…..en hoera….zowaar kwam hij - onder luid applaus - naar voren.

Op een gegeven moment vroeg een boeddhistische monnik aan mij (Dees): ‘Teacher, how old are you?’ Toen ik liet weten dat ik 62 was, luidde zijn reactie: ‘Then you look very young’….hahaha!

Wij hebben de mogelijkheid om binnen appartementencomplex Nine East te verhuizen (van de tweede naar de eerste verdieping, van 2^E naar 1F). Daar hebben we echter niet voor gekozen, omdat wij het prima naar onze zin hebben op onze stek. Wel maakten wij even van de gelegenheid gebruik om terug te komen op het feit dat wij veel spullen zelf hadden moeten aanschaffen, omdat het appartement niet fully equipped was. Tot onze verbazing stond de daaropvolgende dag een strijkplank met daarop een strijkijzer voor onze deur…..hahaha! Op een gegeven moment werden ook lampen vervangen en de filters van de airco schoongemaakt alsmede werd aircogas bijgevuld. Men wil absoluut dat wij het naar onze zin hebben in Nine East.

Cultuurverschillen blijven machtig interessant. Zoals bekend wordt de Namasté groet dagelijks gebruikt. Het woord heeft zijn oorsprong in het Sanskriet en betekent: Ik buig voor jou. Het is een gebruikelijk gebaar (gevouwen handen) om te groeten en respect te tonen. Daarnaast valt op dat mensen altijd bukkend voorbij lopen als zij jou willen passeren en daardoor in jouw gezichtsveld komen. Zonder woorden vragen zij daar dan eigenlijk toestemming voor. Hoe het ook zij: Men blijft altijd lachen en men is ontzettend vriendelijk. (En zoals eerder gemeld: Verlegen, bescheiden en nederig).

Al een behoorlijk lange tijd hebben wij beiden last van droge ogen (waarschijnlijk veroorzaakt door de airco).

Op 28 juni brachten wij een bezoek aan Kandal Market. (Phsar Kandal). Betekenis: ‘Market in the middle’. Het is de grootste ‘open-market’ in Phnom Penh. Een plek om jezelf onder te dompelen in het echte Cambodja. Minder leuk was het feit dat ik (Dees) bijna op een rat trapte…..brrr…….

Post van Cambodja naar Nederland: Op 10 mei een paar kaartjes gestuurd naar oudere mensen in ons netwerk die niet beschikken over app of mail en deze werden pas op 28 juni ontvangen. Dus: Maar liefst 7 weken onderweg…………

29 juni: Verjaardag Ben (71 jaar). Hoewel dit op een lesdag viel, hadden we besloten dat onze English conversation class gewoon door zou gaan. Wij hadden dus ook geen melding gemaakt van het feit dat Ben jarig was, aangezien wij niet wilden dat de cursisten dan met allerlei cadeautjes kwamen aanzetten. Uiteraard vierden wij voor en na de les zijn verjaardag ‘entre nous’ met etentjes aan de ‘riverside’.

Na koffie met gebak, op naar de lunch. Het werd raclette (de Zwitserse kaasfondue). Plotseling werd aan een tafeltje achter ons ‘happy birthday’ gezongen. Wat bleek?

Er werd een verjaardag gevierd. Ben besloot om de jarige job (een vrouw die 39 was geworden) te feliciteren, maar tegelijkertijd zijn eigen verjaardag te melden. (Meer het idee van: Een jarige feliciteert een andere jarige). In de consternatie liet Ben weten dat hij 70 was geworden in plaats van 71….hahaha! De betreffende vrouw wilde graag weten waar Ben vandaan kwam en wat hij in Phnom Penh deed. Toen het woord wereldwijde vrijwilliger viel, was het even stil. Nietsvermoedend ging Ben terug naar zijn eigen tafel en het gezelschap van de jarige vrouw vertrok, totdat……de 39-jarige feesteling terugkeerde en ons liet weten dat zij de lunch voor ons beiden had betaald. Wij waren met stomheid geslagen. Wat een lief gebaar; onvoorstelbaar! Of dat nog niet genoeg was, stond een volgende verrassing op stapel. Inmiddels was namelijk het bedienend personeel ook ter ore gekomen dat Ben jarig was. Wij kregen te horen dat we even moesten wachten. Zomaar ‘out of the blue’ klonk er muziek uit alle luidsprekers en galmde het ‘happy birthday’ voor de tweede keer door de ruimte. En jawel hoor….in optocht verscheen al het bedienend personeel en men begon te zingen. Ben kreeg een ‘birthday cake’ waarop een brandend kaarsje stond. Op het bord had men in chocoladeletters ‘happy birthday’ gespoten. Wat een attente geste!

Op school kregen de cursisten de tekst voorgeschoteld van Caroline de Bendern, te weten: The image that cost a fortune. Na deze leesvaardigheid, kwam er een nieuwe opdracht en wel luistervaardigheid in de vorm van: 10 things the Dutch do better than the Americans.

Een studente van onze English conversation club had een uitnodiging gekregen om met diverse andere mensen een bezoek te brengen aan de koningin van Cambodja, die onlangs haar verjaardag had gevierd. Vol trots liet zij een foto zien van haarzelf samen met de koningin en deze foto had zij op het bureaublad van haar laptop geplaatst. Zij had geluk gehad, omdat zij in de plaats van iemand anders mocht komen, die verhinderd was vanwege covid19.

Na de les werd de verjaardag van Ben afgerond in een Indisch restaurant (Kip Tandoori) alwaar we met de Indische eigenaar van gedachten wisselden. Hij kwam namelijk uit de buurt van Calicut (Kozhikode) in de staat Kerala en daar waren wij in 2005 geweest.

De hitte-uitslag wordt steeds erger. Uit onze ervaring in Ghana hielp mentholpoeder destijds. Dan denk je dus: Even mentholpoeder halen. Nee dus…Of je dit nu in het Engels vraagt, of in het Khmer (via de Google translator), men kijkt je zeer vriendelijk aan en zegt alleen maar in hun 2 woorden Engels: ‘No have’. Dit heeft echt te maken met het feit dat je een Westerling bent. Men is bang om jou het verkeerde te verkopen, want die witte die zal het wel weten en wij Cambodjanen kunnen daar niet aan voldoen. Dit is echt heel irritant. Creatief denken en alternatieven aanreiken is écht een brug te ver. Dat zit niet in hun systeem. Als je dan gaat uitleggen (het is een soort talkpoeder en dit werkt verkoelend) dan maak je het eigenlijk alleen nog maar erger. Uitleggen is namelijk ook nooit aan de orde. Men gehoorzaamt alleen maar, men is onvoorstelbaar bescheiden en nederig. Heel lief, maar niet fijn. Op zulke momenten zou je willen dat men gewoon met je meedenkt en suggesties aan de hand doet. (Overigens: Uiteindelijk is het wel gelukt).

Een schooldag die niet verliep zoals verwacht…..Toen wij op 3 juli ons lokaal binnenstapten waren er slechts weinig studenten aanwezig. Het bleek dat er die ochtend een Boeddhaviering had plaatsgevonden op de Indische ambassade. Wellicht was dat een reden om ’s middags dan maar niet naar de les te komen. Zou kunnen…..Nauwelijks gestart of…pats…boem…..lights off. Er werd gewerkt aan de elektriciteit en wel op een plek waar precies ons lokaal zich bevond. De klus zou zeker 2 uur duren. Dit betekende dus lesgeven in een bloedheet klaslokaal. Niet te doen. Je werd onpasselijk van de hitte. Aangezien ik een zeer actieve filosofie studente al 3x had gemist, deed ik navraag en het bleek dat zij in Sri Lanka zat voor zo’n 10 dagen, in verband met een soort ‘Boeddha research’.

Hoe het ook zij: Met de aanwezige studenten maakten we er toch nog een leuke les van.

Op de vraag: What would you like to be/do in the future? kregen we bijzondere antwoorden te horen. Enkele voorbeelden: Teacher worden om de kinderen in de villages te onderwijzen; Auteur worden; Afstuderen in natuurkunde; Taaldocent worden (Engels, Pali en Sanskriet); Gaan fungeren als ‘foreign international coordinator’; Naast lesgeven allerlei baantjes aannemen om de familie financieel te ondersteunen om uiteindelijk in de countryside te kunnen gaan wonen enz.enz. Ook de vragen: Do you think that the best years are in the future? en…What is the best memory of your life? How about the worst? maakten veel los…..

Beste herinneringen: Geslaagd voor highschool; Master degree gehaald; De dag dat ik afgestudeerd was als docent; De dag dat ik een jeugdvriend terugvond enz. enz. En dan de slechtste herinneringen….Dit varieerde van o.a.: Bijna verdronken in een meer, doch gered door broer; De dood vanmoeders; Groepswerk op de middelbare school dat ik in m’n eentje moest volbrengen, omdat iedereen was afgehaakt, tot…..Een situatie waarin een student vertelde dat hij vroeger een buffalo-boy in the forest was geweest en terechtgekomen was tussen enerzijds de soldaten van de regering en anderzijds de soldaten van de Rode Khmer. Het is zeer bijzonder dat onze studenten zo veel met ons willen delen.

De laatste activiteit van deze les betrof het benoemen van positieve en negatieve aspecten van Cambodja. Als positieve punten van Cambodja werden vermeld: De rijke cultuur; De vrijgevigheid en de Boeddha scholen. Negatieve zaken waren: Geen vrijheid van meningsuiting (noch in woord noch in geschrift); Geen geweldig onderwijs; Slecht gezondheidssysteem. Aan het einde van de les verscheen onze contactpersoon Vutha in de klas en keerde de stroom ook weer terug.

Plotseling viel de regen met bakken uit de lucht. Wij zitten midden in de moesson. Wij zaten gevangen. Niemand kon het lokaal verlaten. Met de studenten en met Vutha schuilden we dus voor de regen. De tijd werd opgevuld met mooie gesprekken. Voordat we konden vertrekken, moest er nog een Tuktuk driver bereid gevonden worden om ons weg te brengen en uiteindelijk waren we zo’n twee uren verder…..

De krant van Phnom Penh (The Phnom Penh Post) maakte melding van het feit dat er maar liefst 153 mm. regen was gevallen en dat was sinds 3 jaar niet meer voorgekomen.

Hoorde ik (Dees) in Ayacucho/Peru constant dat ik mooie blauwe ogen heb, nu in Cambodja/Phnom Penh valt op dat dit in ieder geval gelukkig niet meer aan de orde is. Grappige situatie in de les: Een boeddhistische monnik boog zich voorover richting mij (Dees) en fluisterde: ‘You have a handsome husband’……..hahaha….…!!!

De verkiezingen naderen in Cambodja. Inmiddels is gebleken dat de oppositie via Facebook heeft opgeroepen tot een gewelddadige militaire staatsgreep. Daarom heeft de zittende huidige regering 22 buitenlandse bestuursleden van Facebook gesommeerd om binnen 48 uur Cambodja te verlaten.

5 juli: Naar de tailor op Central Market en tevens naar een apotheek in de buurt.

Een boeddhistische monnik in onze klas (Ra Run genaamd), liet ons weten dat hij een keer had moeten verzuimen, omdat hij met een hele groep naar de mountains was gegaan: ’s Morgens om 4.00 uur vertrokken en ’s avonds om 21.00 uur teruggekeerd. Hoewel het vermoeiend was geweest (uren gelopen), had hij genoten van de natuur.

De les van 6 juli stond in het teken van het onderwerp: Klagen. How often do you complain? Would you consider this a lot or a little? When you make a complaint, what are your expectations? How often are these expectations met? How do you handle a complaint in your mother tongue? Does it differ from complaints made in English? What is more effective, complaining to someone’s face or writing a letter/an email to complain? Welnu, dit gaf weer volop stof om over te praten.

De boeddhistische monniken wonen in een pagode, alwaar zij een kamer delen met roommates. Eén van onze cursisten liet weten soms te klagen richting zijn kamergenoten die de kantjes ervan af lopen, nooit schoonmaken of hun bed opmaken.

Een andere cursist (ook een monnik) vertelde dat dit weliswaar herkenbaar was, doch dat hij ervoor had gekozen om niet meer in discussie te gaan met zijn kamergenoten over een eerlijke taakverdeling. Dit hield dus in dat hij altijd in z’n eentje de klussen klaarde zonder te klagen. En hoe stond men tegenover klagen in het Khmer of klagen in het Engels? Een humoristische monnik deelde mee dat hij veel in het Khmer klaagde, maar weinig in het Engels, because I don’t know all the English words…..hahaha! enz.enz.

Aan het einde van de les wezen wij ons publiek op de Ministry of Foreign Affairs/Nederland Wereldwijd/Wijs op reis/De kleuren die Buitenlandse Zaken gebruikt als het gaat om de veiligheid (groen/geel/oranje/rood). Natuurlijk werd Cambodja opgezocht en men vond het bijzonder dat hun land geel was gekleurd. Uiteraard werden allerlei landen bekeken: Vietnam (geel); Thailand (geel met aan de grens oranje); Oekraïne (rood); Frankrijk (groen) enz.enz.

In zijn vrije tijd vindt Ben het heerlijk om podcasts te beluisteren van ‘De Nieuwe Wereld’. (Verdiepende gesprekken in een tijd van verandering).

Over tijden van verandering gesproken…..Ook wij hebben uiteraard meegekregen in Cambodja dat het kabinet in Nederland is gevallen……..

‘Dromen’ was de topic in de les van 10 juli. Do you like dreams? Do you often have the exact same dream? If you had to describe your dreams, what adjectives would you choose? Why? Some people believe that the images in dreams are symbolic and possess meaning. What do you think? What is the most terrifying dream you have ever had? What made it so terrifying? Did you wake up in a cold sweat? What is the best dream you ever had? What made it so great?

Nou, de meest afschuwelijke nachtmerries passeerden de revue, waarin zelfs een zelfmoord niet kon ontbreken. Andere voorbeelden waren: Ik droomde dat mijn moeder was overleden of ik droomde dat ik geld had of….of…

Een grappige droom kwam van een monnik die liet weten dat hij had gedroomd over het moment waarop hij misschien geen monnik meer zou zijn en dan de mogelijkheid had om een vrouw te kussen……....hahaha!

Het laatste gedeelte van de les werd teruggeblikt op ons straatmeidenproject in Ghana/Tamale. Ons publiek toonde zich zeer belangstellend als het ging om de verschillende stappen die we hadden doorlopen, te weten: Educatie, stage, trainingscentrum en eigen shop.

Cambodja is zo’n 50 jaar geleden gebombardeerd middels clusterbommen door de Verenigde Staten. Nu is duidelijk geworden dat de VS wellicht clusterbommen gaat leveren aan de Oekraïne. De Prime Minister van Cambodja is hier absoluut op tegen.

Volgens de World Peace Index gepubliceerd door het Institute for Economics and Peace in Sydney, staat Cambodja op plaats nummer 73 van 163 landen, als het gaat om vrede.

Eén van onze studenten was een tiental dagen in Sri Lanka geweest, i.v.m. het bezoeken van belangrijke Boeddha plekken. De rest van de klas vroeg zich een tikkeltje jaloers af hoe zij in vredesnaam de mogelijkheid had gekregen om naar Sri Lanka te gaan. Dat was natuurlijk een terechte opmerking, want niemand van ons publiek heeft daar geld voor. De betreffende studente liet weten dat haar oom (een boeddhistische monnik) alles had betaald. Niet alleen oom-lief was meegegaan, doch ook oma en het was de taak geweest van onze studente om gedurende de reis voor oma te zorgen. Op ons verzoek begonnen wij de les van 13 juli dan ook met haar presentatie over Sri Lanka en daar gaf zij enthousiast gehoor aan.

Daarna namen wij de les weer over en werd er gebrainstormd over de volgende onderwerpen: Are you often tired? Why? What can you do if you have too much stress? Would you consider yourself a workaholic? Why? Why not? France has experimented with a four-day work week. Would this work in your country? Why? Why not? Do you think retirement is a real possibility when you turn 65 years old. Why? Why not?

Na een klassikale discussie was er zelfs nog tijd over om een nieuwe topic te lanceren en wel: What is crying? What do we shedwhen we cry? What emotions accompany crying? Are we always sad when we cry? Tears of joy….When do we feel tears of joy? When do we feel tears of sadness? What are some other reasons that our eyes may tear up?

Op 14 juli (quatorze juillet)werd er in Phnom Penh een monument onthuld voor de gesneuvelde Cambodjanen die meevochten in de Eerste Wereldoorlog aan de Franse zijde.

Met het oog op de naderende verkiezingen in Cambodja (23 juli), is men alert op stemfraudeurs.

Weer enkele woorden in het Khmer opgepikt…..klinkt als (schrijfwijze onjuist): Soesadéé (Hello) en Soksabai (How are you?) De mensen kunnen het waarderen als je dit gebruikt. De liefste glimlachen zijn je beloning.

O, wat genieten wij toch van ons lesgeven…..wij zijn zó dankbaar dat wij dit weer mogen ervaren. De onderwerpen maken veel los. Ons publiek toont zich betrokken. De topics zijn vaak levensbeschouwelijk van aard en dat past prima in de scene van de boeddhistische universiteit.

Op 17 juli werd er gediscussieerd over: Would you ever want to be famous?; What would you do if you wake up with awesome super powers one day? What sort of super powers would you prefer to have?; If it was possible, would you want to live forever?; Would you want to live forever if you could be guaranteed the mind and body of a healthy twenty something? Yes/No/Why?

Met name de eerste twee onderwerpen bleken stof te zijn om volop over te brainstormen. Zelfs Einstein werd erbij gehaald! Logic brings you from A to B, but imagination brings you everywhere! en Imagination is more important than knowledge! Toen ik (Dees) liet weten dat ik nooit beroemd zou willen zijn als het slechts om show en buitenkant zou gaan, maar dat ik wel beroemd zou willen zijn als het zou bijdragen aan ‘the well-being of humanity’, was dit een soort van voorzet.

De studente filosofie die in Sri Lanka was geweest, zat helemaal op mijn golflengte. Er werd verder gepraat in groepjes totdat iemand een leuke conclusie trok: Teacher Dees en de studente filosofie have the same mindset…..hahaha!

En dan die super powers…..Welke super powers zou je willen hebben? Eén cursiste liet weten: ‘I want to erase all my bad memories’. Uiteraardbracht de studente filosofie daar - terecht - tegenin dat je juist sterker wordt van slechte herinneringen/ervaringen. Echter: De betreffende cursiste vertelde dat haar slechte herinneringen van dien aard waren dat zij er niet eens over kon praten. Onze class co-teacher Seng (student natuurkunde) leek het wel prettig als je op alle vragen een antwoord zou kunnen krijgen. Toen legden wij de link naar Artificial Intelligence en ChatGPT. (En met name de gevaren daarvan). Zomaar enkele voorbeelden, zomaar een inkijkje, maar voor ons heel erg waardevol.

Overigens: Ieder les beginnen we met een ‘nice saying’. Deze worden altijd overgenomen door de cursisten…....Wellicht vinden onze lezers deze ook wel de moeite waard. Daar komen ze dan….Success is not final, failure is not fatal, it is the courage to continue that counts….…..You can’t stop the waves, but you can learn how to surf…….Life is like riding a bicycle: To keep your balance, you must keep moving……..If you focus on results, you will never change, but if you focus on change, you will get results…………You can force a cow to go to the river, but you can’t force it to drink…………People overestimate the value of what they have and underestimate the value of what they may gain by giving it up……..Self-trust is the first secret of success…….An European has the clock, but an African has the time………You can never cross the ocean unless you have the courage to lose sight of the shore……Patience is bitter, but it’s fruit is sweet……..Don’t count the days, make the days count……..Ask not if there is anything outside that you want, but whether there is anything inside that you have not yet unpacked…….The greatest pleasure in life is doing what people say you can not do…………By changing nothing, nothing changes…………The tragedy of life is not that it ends so soon, but that we wait so long to begin it………

The two most important days in our life are the day you are born and the day you find out why………Happiness is found in doing, not in possessing……Imagination is more important than knowledge……..If we wait for the moment till everything is ready, we shall never begin…….If you really want to do something, you will find a way, if you don’t you will find an excuse…….Mistakes are painful when they happen, but years later a collection of mistakes is what is called experience………A pessimist sees the difficulty in every opportunity, an optimist sees the opportunity in every difficulty………..Great minds talk about ideas, average minds talk about events and small minds talk about people………It is not what you do, but how you do it………..Not everything that is faced can be changed, but nothing can be changed until it is faced……Knowledge speaks, but wisdom listens…….Stay in the present. You can do nothing to change the past and the future will never come exactly as you plan or hope for……………You can not change the wind, but you can adjust your sails to reach your destination……..Small opportunities are often the beginning of great achievements………You can’t start the next chapter of your life if you keep re-reading the last one……..You can complain that roses have thorns or rejoice that thorns have roses…….Your life does not get better by chance, it gets better by change……enz.

Inmiddels heeft Cambodja een intentieverklaring ondertekend om te komen tot een bilateraal verdrag met Ghana. Het betreft een project om rijst te verbouwen in Ghana ten behoeve van Cambodja. Het ene arme land helpt dus het andere arme land.

Het is de bedoeling dat er een treinverbinding komt tussen Cambodja en Vietnam en tussen Cambodja en Thailand.

Het leek ons wel leuk om de cursisten te vragen ons ervan te overtuigen om boeddhist te worden. Voor de duidelijkheid: Hoewel het boeddhisme ons zeker aanspreekt op diverse vlakken, zullen wij echt geen boeddhist worden hoor, maar goed…..als onderwerp voor Engelse conversatie leek het ons wel geschikt.

Rode draad was dat je als boeddhist niet kunt rekenen op vergeving (dat was nieuw voor ons), je bent verantwoordelijk voor je eigen acties (uiteraard).

Andere topics in de les van 20 juli waren: If you could find out the exact time, date and circumstances of your death in the future, would you want to know? Yes/No/Why? If you could work less and earn more, would you? How about if the job was dangerous? How about if the job was demeaning?

In het weekend van 22 en 23 juli en de dag daarna werd ik (Dees) geplaagd door migraine…..

In juli bezochten we nog een paar onbekende markten. Allereerst Orussey Market. Dit is een lokale markt, die verborgen schatten heeft voor een lokale prijs. Het is een overdekte markt waar veel lokale producten verkrijgbaar zijn. Overigens: Om een herinnering te hebben aan de Khmer taal kocht ik (Dees) een woordenboekje Engels-Khmer….just for the fun…..

En dan de Old Market: Ook deze markt is de moeite waard! De oude markt (Phsar Chas) is een ideale plek om de authentieke Cambodjaanse cultuur te ervaren in zijn meest natuurlijke vorm. Het is de markt waar de lokale bevolking winkelt. Hier vind je geen souvenirs, maar vooral authentieke groenten en fruit die klaar staan om te worden gebruikt in de traditionele keuken. Het ligt op een mooie locatie aan de rivier in de oude Franse wijk.

Andere zaken in juli waren o.a.: Naar de pedicure op de Central Market, naar een apotheek om bloeddruk te meten en medicijnen te kopen en verder werd een massage geregeld en vonden op 23 juli de verkiezingen plaats in Cambodja. Ook werd de Night Market bezocht, alsmede het Nationaal Museum. En we brachten een bezoek aan SOS Kinderdorpen.

M.b.t. de uitslag van de verkiezingen in Cambodja op 23 juli: Het was de bedoeling dat de huidige premier nog 5 jaar zou aanblijven. Hij heeft slechts 5 zetels verloren en dus heeft hij de meerderheid.

Echter: Naar onze mening is dat geen verdienste, omdat er geen oppositie is. De huidige oppositieleider heeft namelijk huisarrest en de rechter heeft hem verboden om deel te nemen aan politieke activiteiten. Enkele dagen na de verkiezingen werd echter al duidelijk dat de Cambodjaanse premier na 38 jaar zijn zoon als opvolger heeft benoemd.

Momenteel hebben we weer veel contact met ons wereldwijde netwerk. Het is altijd heel bijzonder om de berichten te lezen uit Afrika, Latijns-Amerika en Zuidoost-Azië en op die manier op de hoogte te blijven van het wel en wee van onze worldwide friends. Soms springt er ééntje uit die verder gaat dan: ‘We are fine’ (by His Grace als het christenen betreft of InshaAllah als het om moslims gaat).

Een voorbeeld van iemand die eruit springt is een van origine Noord-Amerikaanse vrouw die ook de Nederlandse nationaliteit heeft en woonachtig is in Maleisië (Penang) alwaar wij haar hebben ontmoet in 2015. Haar Vietnamese echtgenoot is overleden. Aangezien wij nu in Cambodja zijn heeft zij ons deelgenoot laten zijn van haar ervaringen in Cambodja. De eerste keer dat zij naar Cambodja ging was als academica (econome) en werd zij geacht om les te geven aan en samen te werken met Cambodjaanse academici. Zowel zij als haar studenten genoten van de lessen. Men was zeer geïnteresseerd in de ‘transitional economics’ (soort van overgangseconomie tussen een staatsgeleide economie en een markteconomie). Echter: De tweede keer dat zij naar Cambodja ging was als EU representant en als EU vertegenwoordiger kreeg zij te maken met corrupte en incompetente ambtenaren van de ministeries, die alleen maar belangstelling hadden voor geld, reisjes en haar zagen als een soort van wandelende portemonnee. Haar conclusie was dan ook: Wees blij dat jullie daar werkzaam zijn als vrijwilligers, want dan heb je de vrijheid om aardige Cambodjanen te ontmoeten. En dat kunnen wij alleen maar onderschrijven.

Een ander voorbeeld van iemand die eruit springt is een Peruaanse docente Engels, die naast haar baan ook nog verder studeert voor haar university degree.

Zij heeft behalve een Peruaans paspoort ook een paspoort van de Verenigde Staten. Gedurende onze tijd in Peru hebben wij samen veel gedeeld en zij herkende zich helemaal in onze drive: Iets betekenen voor de minder bedeelden op deze aardbol in combinatie met reizen. Zij hoopt in de toekomst ook vrijwilligerswerk abroad te kunnen gaan doen, maar tevens wil zij Peru helpen met volunteer work en dat laatste hopen wij van harte, want Peru heeft mensen zoals zij hard nodig!

Terug naar Phnom Penh en terug naar het Nationaal Museum: Wij hadden dit weliswaar van de buitenkant al eens gezien, doch nog niet van de binnenkant. Dit Nationaal Museum van Cambodja in Phnom Penh is Cambodja’s grootste museum voor culturele geschiedenis en het belangrijkste historische en archeologische museum van het land. Het gebouw werd ontworpen door de Fransman George Groslier en werd gebouwd tussen 1917 en 1920 in de traditionele Khmerstijl.

Op 24 juli bekeken we dan eindelijk dit Nationaal Museum aan de binnenkant. Het was zeker de moeite waard. Tot mijn verbazing herkende ik (Dees) dingen vanuit een cursus Kunstgeschiedenis uit het verre verleden in Venlo. Zomaar enkele voorbeelden: De hindoeïstische goden Vishnu, Shiva en Brahma, waarbij Vishnu de schepping in stand houdt en het evenwicht bewaakt tussen goed en kwaad. Shiva is de hindoeïstische god die de vernietiger van de schepping is. In sommige gedaanten is Shiva een soort van ‘al-god’ die alle functies vervult. Brahma daarentegen is de schepper van het heelal en de god van de wijsheid. Brahma heeft vier gezichten. Elk gezicht kijkt een eigen windrichting op. Dit geeft aan dat Brahma over alle windrichtingen regeert. De eenheid tussen Vishnu en Shiva wordt uitgebeeld in Harihara, waarbij Hari Vishnu voorstelt en Hara is Shiva. Ook zagen we de Garuda. Dit is in de hindoeïstische mythologie een mythisch wezen, deels mens en deels adelaar. Hij is het rijdier van de god Vishnoe. De Garoeda’s zijn ook een klasse goden (of bovennatuurlijke wezens) in het boeddhisme en het hindoeïsme. Wij aanschouwden diverse galerijen, o.a. op het gebied van brons en sculpturen.

Voor wat betreft de sculpturen werd een onderverdeling gemaakt in de Pre-Angkor periode, de Angkor periode en de Post Angkor periode. Ook andere galerijen werden bekeken en wel op het gebied van etnografie, keramiek en prehistorie. Tot slot nog even door de tuinen gelopen en op die manier kwam ons middagje ‘cultuur snuiven’ ten einde.

Buddhist Lent Day (Khao Phansa or Buddhist Rains Retreat or Vassa) on 02-08-2023, marking the beginning of the Buddhist Rains Retreat. It is a three-month period for Buddhist monks to seclude themselves in temples. This period provides Buddhist monks time for solitude. This period of spiritual dedication can be seen reflected in other religions.

De Vassa is de jaarlijkse periode van 3 maanden die boeddhistische monniken in één plaats moeten doorbrengen en tijdens welke zij slechts beperkte toestemming hebben om te reizen. De vassa duurt van de volle maan van meestal juli tot de volle maan van meestal oktober. In het Nederlands wordt de vassa de regenretraite genoemd. Het begin en het einde van de vassa zijn feestdagen in Theravada boeddhistische landen (waaronder dus Cambodja).

In het licht van bovenstaande moesten onze boeddhistische monniken tussen 25 juli en 2 augustus in hun pagodes blijven en mochten niet naar buiten komen. Dus ook niet naar onze lessen. De English conversation club verviel dus gedurende die week.

Op 23 juli moest er gestemd worden. Dit betekent in de praktijk dat alle studenten moesten reizen naar hun hometown. Zij konden dan ook niet op tijd terug zijn voor onze les op 24 juli en deze kwam dan ook te vervallen.

Door de uitval van de lessen waren wij dus in de gelegenheid om niet alleen het Nationaal Museum te bezoeken, doch ook SOS Kinderdorpen en tevens de Old Market en de Night Market.

27 juli: Een bezoek aan SOS Kinderdorpen (opgericht in 1949) stond hoog op ons verlanglijstje.

In Ghana hebben we dit bezocht, in Peru ook (en vrijwilligerswerk gedaan), dus nu in Cambodja kon SOS Children’s Villages ook niet ontbreken. Cambodja is één van de 135 landen waar SOS Kinderdorpen actief is. Weeskinderen, verlaten kinderen en andere kwetsbare kinderen vinden hier een ‘thuis’. Via gezinsondersteunings-en zorgprogramma’s, medische centra, scholen en noodhulp heeft SOS invloed op het leven van miljoenen kinderen en gezinnen. Er zijn 6 lokaties van SOS Kinderdorpen in Cambodja en wel in: Phnom Penh, Siem Reap, Battambang, Kampot, Kratie en Ratanakiri. De locatie in Phnom Penh is opgericht in 2000 en er zijn 65 kinderen verdeeld over 13 huisjes. (Achtergrondinformatie).

Echter: Toen wij op 27 juli het terrein bezochten, werd ons verteld dat er 95 kinderen wonen verdeeld over 9 huisjes, maar dat er ook jong volwassenen zijn die extern op zich zelf wonen in de stad. Overigens: Wij waren meteen naar SOS Kinderdorpen gegaan, zonder ons eerst te melden bij het hoofdkantoor. Natuurlijk is dit laatste wel de normale gang van zaken, maar in de miljoenenstad Phnom Penh ligt het hoofdkantoor heel ver verwijderd van het daadwerkelijke SOS terrein en ook van ons appartement. Wij besloten dan ook om het hoofdkantoor te ‘skippen’. Achteraf bleek dit een slimme keuze te zijn, omdat de mensen van het hoofdkantoor op deze dag (27 juli) aldaar afwezig waren vanwege een vergadering en allemaal op de locatie aanwezig waren die wij juist wilden bezoeken. Bij de securityman noteerden we onze namen, doel van bezoek, aankomsttijd e.d. en toen was het wachten op iemand die ons te woord kon staan in het Engels. Dit bleek een jongedame te zijn die de taak had om buitenlandse bezoekers te ontvangen. Zij vertelde ons echter dat zij deze taak slechts ongeveer 1x per jaar hoefde uit te voeren. Zij nam ons mee naar een kantoortje, alwaar we de bekende SOS huisregels doorlazen. Ook liet zij weten dat de kinderen 2x per jaar een feest hadden en wel op Khmer Nieuwjaar en op de SOS-dag. Behalve de 6 bestaande SOS locaties, is het de bedoeling om ook nog een 7^e locatie te openen. Tevens kregen we een rondleiding over het terrein.

Wij zagen de kleuters in de Kindergarten, de moeders bij de huisjes, spelende kinderen e.d. De basisschool en de middelbare school bevinden zich op loopafstand van het complex. Na de middelbare school gaat de jeugd óf verder studeren óf zij gaan naar een soort trainingscentrum (vocational training) om een vak te leren. Heel bijzonder dat we nu zowel in Ghana, als in Peru als in Cambodja SOS Kinderdorpen hebben bezocht.

29 juli: Een grappige video (26 juli) uit Peru in een online Nederlandse krant kwam voorbij en liet ons lachen: Precies tegenover ons appartement in Ayacucho rent een losgebroken stier rond in het park. Heel bijzonder om dit in Cambodja te zien…..

Als Ben op 31 juli richting kapper gaat op de Old Market wordt duidelijk dat alleen dames geknipt kunnen worden en geen heren. Dus belanden we in de buurt van de Old Market en wel op straat in de buitenlucht. De herenkapper laat Ben plaats nemen op een stoeltje onder een parasol die nauwelijks bescherming biedt tegen de stromende regen op dat moment. Als Ben vervolgens een nieuwe book case wil kopen voor zijn Samsung smartphone, dan blijkt dat men slechts een achterkant-hoesje heeft en geen book case. Volgens de lokale bevolking zou een book case telefoonhoesje in heel Cambodja niet te vinden zijn. Het zij zo…….

1 augustus: Dharma dag (Asalha Puja): Een belangrijk festival in het boeddhisme. Op de Dharma dag wordt de eerste preek van Boeddha gevierd, die hij in India aan vijf volgelingen vertelde. Eén van zijn discipelen vond hier de verlichting en daarmee ontstond de leer van Boeddha (Dharma). Deze feestdag vindt plaats in de achtste maandvan de maankalender, op de eerste dag van de volle maan. Dharma dag gaat gepaard met verschillende rituelen. Deze feestdag is een van de belangrijkste dagen uit het boeddhisme. Omdat de leer van Boeddha (de Dharma) tijdens deze feestdag centraal staat, wordt deze veel opgelezen gedurende de festiviteiten. Dit gebeurt vaak in Pali, de taal waarin veel originele boeddhistische teksten staan beschreven. De leer van Boeddha wordt voorgedragen in gebeden, maar ook in bijvoorbeeld traditionele zangoptredens.

Dit gebeurt allemaal in de buurt van tempels. Veel boeddhisten doneren geld of giften aan de armen en ook tempels ontvangen vaak donaties. De letterlijke betekenis van Dharma (leer van Boeddha) is: Het pad naar de verlichting.

2 augustus: Theravada. Het theravada is de traditie die de oorspronkelijke boeddhistische leer en conventies navolgt. Soms wordt het theravada ook het boeddhisme van het Zuiden genoemd, omdat het zich vanuit India naar het zuiden verspreidde. Het theravada wordt vooral aangehangen in Sri Lanka, Myanmar, Thailand, Cambodja en Laos. Theravada betekent de leer der oudsten, de leer van Boeddha Siddharta Gauthama en zijn volgelingen (onze boeddhistische monniken dus).

De hoofdstromingen in het boeddhisme zijn: Hinayana (Theravada), Mahayana, Vajrayana, Zen, Tibetaans Boeddhisme. Het belangrijkste verschil tussen de Theravada (Hinayana) en de Mahayana tradities is de motivatie, of het einddoel dat men zich stelt voor het spirituele pad.

Op 3 augustus werd de draad weer opgepakt aangaande onze lessen. Terug dus naar Preah Sihanouk Raja Buddhist University….een hele mond vol……Toen wij arriveerden vielen onze monden open van verbazing. Was er een bom gevallen op het terrein van de universiteit? Sloopwerkzaamheden waren in volle gang. Gelukkig stond ons klaslokaal er nog, doch het kantoor van onze contactpersoon Vutha was verdwenen en hij was verhuisd naar een andere plek. Er is sprake van een grote verbouwing, omdat er ruimtegebrek is. Iedereen zit dus lekker in de rommel.

Planning zit meer in onze genen dan in de genen van de Cambodjanen…Ik (Dees) wilde graag weten hoe onze follow-up eruit gaat zien. Op 18 augustus zit namelijk de periode van de eerste 3 maanden Engelse conversatieclub erop. Krijgen we dan een nieuwe groep? Is dit ook weer voor 3 maanden?

Bovendien werden enkele nieuwe balletjes opgegooid: Kunnen we niet iets betekenen voor de Buddhist highschool die recht tegenover onze boeddhistische universiteit ligt of wellicht voor de boeddhistische universiteit in Battambang? Dit werd besproken met de rector die ik (Dees) toevallig tegen het lijf liep in de wandelgangen en met onze contactpersoon Vutha die wij na de les hierover aanspraken. En ojee, Vutha wreef Ben weer constant over zijn rug…..pfff……Echter: In een Nederlands referentiekader heeft dit een hele andere lading dan in de scene waar wij ons in bevinden.

In de klas vroegen wij aan de boeddhistische monniken hoe de hele week binnenblijven in de pagode was verlopen. Echter: Wij kregen tegenstrijdige berichten te horen….Eén monnik liet weten dat het moeilijk was geweest, terwijl twee anderen vertelden dat zij de tijd in de mountains hadden doorgebracht. Uh? Mochten zij dan tóch naar buiten gaan? Voor ons is de informatie die wij krijgen vaak verwarrend. Hoe wij ook ons best doen om alles te begrijpen van de boeddhistische cultuur, het blijft soms lastig.

Ben besprak tijdens de les met student Seng de gevolgen van Covid19 voor Cambodja. Het was Ben namelijk destijds opgevallen dat Cambodja veel minder was geraakt door de pandemie in vergelijking met andere landen. Seng verklaarde dit vanuit het feit dat de Cambodjanen heel goed hadden geluisterd naar de overheid en de regels hadden opgevolgd. Hij herinnerde zich nog van de TV beelden dat met name veel mensen in West-Europa compleet anders waren omgegaan met corona en soms niet hadden geluisterd naar de adviezen van de overheid. Bijzonder om dit terug te horen in Cambodja.

De taak voor de cursisten bestond op 3 augustus uit het maken van een flyer: Make a leaflet about Phnom Penh: Convince the tourists that Phnom Penh is the place to be! Dit verliep erg leuk en was leerzaam.

Het merendeel van de Cambodjanen leeft van minder dan 2 dollar per dag. Er is een gigantische kloof tussen arm en rijk.

Eén van de zonen van de eigenaar van ons appartementencomplex behoort duidelijk tot de ‘happy few’. Hij (Pitou geheten) weet dat wij uit Nederland komen en liet ons weten dat hij op 4 augustus 2 weken op vakantie gaat en wel naar Europa alwaar hij 3 verschillende Europese landen gaat bezoeken, te weten: Duitsland, Nederland en België. Tijdens het gesprek werd België al meteen ingewisseld voor Engeland. In onze beleving was het slechts status en werden wij onpasselijk van de arrogantie. Ook kwam het geheel totaal niet gedegen over. Dit reisje kwam compleet uit de lucht vallen: Hij moest namelijk gedwongen 2 weken verlof nemen van zijn werkgever de overheid. Vanwege de nasleep van de verkiezingen zou er waarschijnlijk een reorganisatie plaatsvinden op zijn werk. Als klap op de vuurpijl vroeg hij ons of wij wellicht kinderen, familie, vrienden, bekenden hadden waar hij zou kunnen overnachten in Nederland. Het gemak waarmee gevraagd wordt, blijft ons altijd weer verbazen. Misschien hadden we hem moeten verwijzen naar Workaway. Dan krijgt hij gratis accommodatie, maar dan moet hij wel vrijwilligerswerk doen en daar is hij nu niet echt het type voor…..hahaha!

In een landelijke krant hier in Cambodja konden we lezen dat men niet gecharmeerd was van de bemoeizucht van het Westen (zeer begrijpelijk). Het Westen pretendeert namelijk dat men het erg goed doet en dat ontwikkelingslanden hier nog veel van zouden kunnen leren (aldus het krantenartikel). Welnu, in onze beleving is het andersom en kan juist het Westen nog heel veel leren van de ontwikkelingslanden. Een aantal voorbeelden passeerden de revue in het betreffende artikel. De Cambodjanen zijn er - terecht- niet van gediend dat het Westen voor Cambodja invult wat goed zou zijn.

Overigens: Onze verslaglegging wordt niet meer maandelijks geplaatst, doch ongeveer 1x in de twee maanden. Just to inform you…

27 april: Een belangrijke dag! Wij gingen naar de universiteit, genaamd: Preah Sihanouk Raja Buddhist University. Dit i.v.m. het opstarten van ons vrijwilligerswerk, zijnde een English conversation club voor de boeddhistische monniken. Op 19 april hadden wij al een gesprek gehad met o.a. de ‘executive director’, te weten Bet Vutha, die fungeert als hoofd ‘Center for English Training’. Hij had ons toen laten weten dat wij nog op gesprek zouden moeten bij de hoogste baas, zijnde een soort rector. Aangezien laatstgenoemde tot 25 april op een congres in India zou zijn, hadden wij besloten om op 27 april maar eens terplekke te gaan informeren. Vroeg in de middag werden wij ontvangen door iemand die filosofie onderwees, vervolgens kwam er een docent Engels bijzitten. Wederom legden wij onze bedoeling uit: Deze Nederlandse wereldwijde vrijwilligers bieden hun gratis diensten aan als het gaat om het organiseren van Engelse conversatielessen voor de studenten.

Wij lieten weten dat wij enkele vragen hadden aangaande het lesrooster dat wij op 19 april al een beetje hadden besproken met Vutha. Er werd ons medegedeeld dat Vutha waarschijnlijk sliep, maar wij zouden hem wel kunnen bellen. Aldus geschiedde. Wij stelden voor om in plaats van 4x per week minder uren, liever 2x per week meer uren te werken. Dit om transportkosten te besparen. (Afhankelijk van de drukte op de weg zitten we ongeveer 10 minuten in de Tuktuk). Bovendien geven wij er de voorkeur aan om overdag les te geven in plaats van ’s avonds, gelet op duisternis en het naderende regenseizoen. Tevens vroegen wij hem wanneer wij op gesprek konden komen bij de hoogste baas. Vutha gaf weliswaar telefonisch antwoord, maar verscheen toch plotseling in de deuropening. Had Vutha op 19 april het plan gehad om ons in te delen in een zogenaamde ‘free class’, een ‘extra class’ voor parttime studenten, nu kwam hij daarop terug. Het niveau van deze studenten zou namelijk te laag zijn. Zij zouden slechts ‘a basic level’ Engels hebben en hij weet dat wij voor onze conversatieclub toch een ‘intermediate or advanced level’ nodig hebben.

Hij wilde dan ook graag dat wij onderdeel zouden gaan uitmaken van het fulltime standaard lesrooster en dan zouden onze lessen kunnen passen in zijn ‘English communication’ dat weer een onderdeel was van de ’English literature’. Is het nog te volgen?

Verder liet hij weten dat de rector ons graag wilde ontmoeten om 16.00 uur. Prima! De tussenliggende uren werden o.a. benut om ergens te lunchen en ons voor te bereiden op het gesprek. Dus voor de tweede keer die dag richting universiteit. De Tuktuk driver had zeer veel moeite om de locatie te vinden (ondanks ‘the map’ op de smartphone), dus belden we even met Vutha die in het Khmer de Tuktuk driver op het goede spoor zette. Met een vertraging van een tiental minuten arriveerden we dan toch. Dit was niet erg, aangezien wij nog niet meteen terecht konden. Even wachten dus.

De schoenen moesten uit en tenslotte werden we ontvangen in een hele grote ruimte waar wij werden begroet door een autoriteit, zijnde de rector. De scene was behoorlijk ‘overwhelming’. Niet alleen de rector en Vutha waren aanwezig, doch ook de ‘dean’ (soort decaan, soort van hoofd universiteit) en de ‘international coordinator foreign languages’. Aan ceremonie geen gebrek! Toen wij op een bank wilden plaatsnemen, werden wij geacht om op twee aparte stoelen te gaan zitten. De stoelen waren voor de gasten, de bank was bestemd voor de rector en voor Vutha. Echter: Tussen Vutha en de rector moest wel ruimte worden vrijgelaten. De rector verontschuldigde zich richting mij (Dees) dat hij een vrouw geen hand mocht geven. Inmiddels weet ik dat de boeddhistische monniken die gekleed zijn in de oranje gewaden (zoals Vutha) geen handen schudden met vrouwen. De andere aanwezigen, zijnde de ‘dean’ en de ‘international coordinator foreign languages’ konden mij (Dees) wel een hand geven. Verder zagen we enkele mensen die foto’s maakten van ons en thee brachten. Overigens: Alleen wij beiden (Ben en Dees) kregen thee. Deze personen waren zeer onderdanig en bogenniet alleen voor de rector en Vutha, maar knielden zelfs voor beiden neer. Hoewel wij dit kenden uit andere Derde Wereldlanden, was het toch weer even schakelen voor ons….

Wij vroegen dan ook maar hoe wij bijvoorbeeld Vutha moesten aanspreken. Daarop liet de rector weten dat dit middels ‘reverend’ kon geschieden. (Eerwaarde dus, een soort priester). Echter: Inmiddels hebben wij met Vutha een min of meer informeel contact opgebouwd en mogen wij de officiële aanspreektitel achterwege laten. Voor ons is het dus gewoon Vutha. Wel zo fijn….De rector liet ons weten erg blij te zijn met onze hulp. Hij kon het zeer waarderen dat wij al zovele jaren belangeloos actief waren voor ‘humanity’.

Zoals in ontwikkelingslanden altijd het geval is, worden de aanwezigen niet alleen geacht om zich voor te stellen, maar ook om dit vergezeld te laten gaan van de nodige égards. Wij van onze kant zijn van nature erg ‘down to earth’ en wij merkten dat onze informele open houding op prijs werd gesteld. Het ijs was gebroken, er werd gelachen, het werkte ontwapenend. Het gevoel van: Arriveren als vreemden en vertrekken als vrienden.

Er werd o.a. voorgesteld dat men wel kan zorgen voor een vertaler Khmer-Engels in onze lessen. Dit zou bijvoorbeeld een optie kunnen zijn als wij toch ook ‘basic level’ zouden toelaten. Wij kunnen in dat geval namelijk niet de Khmer taal als instructietaal gebruiken. In deze situatie zou dan ook een vertaler Engels-Khmer een uitkomst kunnen zijn. Ook afgesproken werd dat de ‘international coordinator foreign languages’ de belangstelling onder de studenten gaat peilen om vervolgens groepen te gaan formeren. Hij gaat dus inventariseren en zal ons op de hoogte houden. Feit is wel dat wij na de SEA games gaan starten. Van 5 tot 17 mei vinden namelijk de Zuidoost-Aziatische Spelen plaats. Dit is een tweejaarlijks sportevenement met deelnemers uit de elf landen in Zuidoost-Azië. Dit jaar is het de beurt aan Cambodja om de South East Asian (SEA) games te organiseren. Kortom: Een zeer bijzondere dag en over niet al te lange tijd gaan wij dus gewoon beginnen op de Preah Sihanouk Raja Buddhist University in Phnom Penh. In Peru al bedacht en nu gaat het dan werkelijkheid worden. Te gek!!!

Grappig was dat wij op diezelfde dag bericht kregen van onze huurders in Vlissingen over enkele klusjes in het appartement die nog verholpen moesten worden. Het is dan even schakelen van boeddhistische monniken in Phnom Penh naar technische zaken in Vlissingen..…hahaha! Wij gaven even aansturing om deze issues op te lossen cq te laten herstellen door professionals van 123Wonen. Technisch Beheer schakelt dan een klusbedrijf in. Erg praktisch!

Eind april werden we geconfronteerd met het feit dat de muziek op onze smartphone plotseling was verdwenen. Nu had zich ditzelfde euvel al eens eerder voorgedaan en wel eind januari toen we in Nederland waren. Destijds werd dit keurig verholpen door de medewerkers van Digidesk (onderdeel bibliotheek Vlissingen), doch nu stuitten we op hetzelfde probleem. De muziek is verdwenen en wij hebben niets verwijderd. Er werd dan ook besloten om een mail te sturen naar de bibliotheek cq de Digidesk in Vlissingen en hopelijk kunnen zij ons op afstand een uitleg geven als het gaat om de stappen die doorlopen moeten worden om de muziek weer terug te krijgen. Natuurlijk hadden wij zelf op Google al voorwerk verricht, maar daar krijg je alleen maar hoofdpijn van! Hoewel wij verschillende adviezen kregen van de Digidesk, bleef het voor ons moeilijk om het daadwerkelijk uit te voeren, totdat….de smartphone plotseling aangaf dat de SD kaart niet was ingevoegd. Echter: De SD kaart is altijd ingevoegd geweest, want alle muziek staat op de SD kaart. Wij vroegen ons dan ook af of de SD kaart misschien haperde (door bijvoorbeeld stof e.d.). Dus: SD kaart uit telefoon gehaald, even schoongemaakt en weer teruggeplaatst. Toen was de muziek er weer….Heel fijn! Soms is de oplossing heel eenvoudig…………

Wij hebben in ons appartementencomplex Nine East hier in Phnom Penh contact gekregen met enkele jonge mensen uit de Oekraïne. Zij zijn gevlucht voor de oorlog in hun land en zij hebben een veilig heenkomen gevonden in Cambodja. Zij hebben middels een ‘scholarship’ de mogelijkheid om te studeren aan een universiteit in Phnom Penh.

Naast hun studie (o.a. finance and accountancy and computer science), heeft een enkeling al een baan of doet vrijwilligerswerk. Uiteindelijk wil iedereen terugkeren naar de Oekraïne. Mocht de oorlog dan nog niet voorbij zijn, dan zullen de jongens het leger in moeten. Het is heel bijzonder om met deze jongelui te praten over de situatie in hun thuisland. Op deze manier krijgt de oorlog voor ons echt een gezicht……….

1 mei: Labour Day en wij namen een originele Khmer massage. Een weldaad voor het oude lijf! Na afloop werd elders vers kokosnoot sap gedronken.

Ongetwijfeld al vaker melding gemaakt van het feit dat bijna niemand redelijk Engels spreekt. Eerlijk gezegd hadden wij dit niet verwacht, temeer omdat je toch in de hoofdstad bent, maar goed….Soms is het komisch…..Als we ergens een vraag stellen in de trant van: ‘Heeft u dit of dat?’, dan is het standaard antwoord bijna altijd: ‘No have’. Een zin maken als: ‘We don’t have it’, is dus al te moeilijk. Soms zeggen wij zelf al van te voren voor de grap: ‘No have’….Wij moeten er voor waken dat we het niet gaan overnemen…..hahaha!

Bijna dagelijks maken wij gebruik van de Tuktuk. In miljoenenstad Phnom Penh is dit dé manier om je te verplaatsen. De Tuktuk’s scheuren de hele dag op volle snelheid links en rechts dwars door de stad. Je hebt het gevoel alsof je in de botsauto’s zit. Tot op heden is het gelukkig nog steeds goed gegaan.

Betalingen vinden vaak nog cash plaats. Dit betekent in de praktijk van alle dag dat we moeten pinnen. Inmiddels weten we dat dollarbiljetten bij betalingen streng gecontroleerd worden, maar onlangs hadden we toch twee aparte ervaringen. Nadat we in het bankgebouw hadden gepind en aan de balie vroegen om kleinere coupures, kregen we te horen dat een zojuist gepind bankbiljet niet in orde was. De kleur zou namelijk een beetje afwijken. Uh….ja hallo….wij hebben het bankbiljet zojuist uit jullie geldautomaat gehaald…..Wij lieten dus het bewijsbonnetje van de opname zien. Toen was het oké en kregen we kleinere coupures.

Hierna wilden we boodschappen afrekenen en gebruikten daarvoor een grotere coupure. Aanvankelijk werd dit biljet door de caissière geweigerd, omdat er een minuscuul scheurtje in zat. Met het blote oog nauwelijks zichtbaar. Ook dit biljet hadden wij op de bank gekregen. Natuurlijk weten we dat dollarbiljetten in perfecte staat dienen te zijn, maar je kunt het ook overdrijven.

Over smaak valt niet te twisten…..veel producten hier zijn echter flauw van smaak.

ATM-fraude komt vaak voor in Cambodja middels de zogenaamde ‘skimming method’...

4 mei: Visak Bochea Day of Buddha Day. Een National Holiday. Op Boeddha dag wordt de geboorte, de verlichting (Nirvana) en de dood van Boeddha herdacht. De volledige naam van Boeddha luidt: Siddharta Gautama Shakyamuni Boeddha. Dit festival wordt gevierd door boeddhisten over de hele wereld. Het is het belangrijkste festival in de boeddhistische maankalender. Veel boeddhisten zien dit festival als een tijd van vreugde. De lokale gemeenschap gebruikt dit als een gelegenheid om elkaar te ontmoeten en samen te zijn en meer te leren over de leer van Boeddha. Gezinnen brengen eten, kaarsen en bloemen naar de monniken in de kloosters. Andere veel voorkomende rituelen zijn: Het baden van een Boeddhabeeld, het delen van vegetarische maaltijden en het luisteren naar de lessen van de monniken. In ruil daarvoor zingen de monniken de geschriften, leiden ze een periode van meditatie en geven ze lessen over de thema’s van het festival. Er heerst een absoluut feestgevoel. Huizen en straten worden schoongemaakt en versierd met boeddhistische vlaggen en bloemen. In dorpen verzamelen boeddhisten zich rond beelden van de Boeddha als het donker is. Zij lopen rond het beeld met kaarsen tot alles in het licht is gehuld. Boeddhisten gebruiken licht om Visak te vieren om eraan te herinneren dat de Boeddha mensen liet zien hoe ze ‘verlicht’ konden worden. De boeddhistische vlag symboliseert de eenheid van de boeddhisten. Het wordt wereldwijd in bijna zestig landen gebruikt tijdens boeddhistische festivals, met name tijdens de Visak-feesten.

Het is gebaseerd op de kleuren van de aura, waarvan wordt aangenomen dat ze rond het hoofd van de Boeddha hebben geschenen na zijn Verlichting: Blauw (compassie), geel (middenweg), rood (zegeningen), wit (zuiverheid) en oranje (wijsheid). Het is een mooie traditie en de tempels lijken op deze feestelijke dag nog specialer.

Overigens: De idealen in het hart van het boeddhisme staan bekend als de ‘Drie juwelen’ of de ‘Drie schatten’. Dit zijn de Boeddha (het gele juweel), de Dharma (het blauwe juweel) en de Sangha (het rode juweel). Door deze tot de centrale principes van je leven te maken, word je een boeddhist. Het fundamentele doel van het boeddhisme is ‘Verlichting’ in het belang van alle wezens. Traditioneel drukken boeddhisten dit streven uit door op ‘Toevlucht te gaan’ tot de Boeddha, zijn Dharma (lering) en de Sangha (spirituele gemeenschap) of de ‘Drie juwelen’ zoals ze worden genoemd. De Boeddha wordt gezien als een toevluchtsoord, niet omdat hij ons zal helpen ontsnappen aan het leven en zijn moeilijkheden, maar omdat zijn voorbeeld en leer praktische en betrouwbare antwoorden zijn op ons verdriet in het aangezicht van het leven. Ze kunnen ons helpen ons te bevrijden van gehechtheid aan ‘valse toevluchtsoorden’. De visie en het voorbeeld van Boeddha zijn fundamenteel. In hun poging om het pad van de Boeddha naar de Verlichting te volgen, proberen boeddhisten alle lezingen te begrijpen die zijn wijsheid uitdrukken, uit de hele boeddhistische traditie door de eeuwen heen. Deze staan gezamenlijk bekend als de Dharma en worden vereerd als de beste gids voor de werkelijkheid die er is.

Wij gingen die dag naar een pagode/boeddhistische tempel/klooster bij ons in de buurt, Wat Ounalom Monastery geheten en zagen met eigen ogen een gedeelte zoals we hierboven hebben beschreven: Mensen die eten, kaarsen en bloemen naar de monniken brachten. Ook aanschouwden we een processie waar niet alleen de monniken in meeliepen, doch ook gewone burgers. De vlaggen met de kleuren blauw, geel, rood, wit, oranje werden met trots gedragen.

In de tussentijd dat de processie plaatsvond, bekeken wij de tempel aan de binnenkant (schoenen uit) en de buitenkant en spraken met diverse mensen en herkenden een boeddhistische monnik van de universiteit, die ons niet zag. Toen de stoet weer was teruggekeerd, werd beneden in de tempel door de monniken het geld geteld dat zij die dag hadden gekregen en op de tweede verdieping werd gereciteerd (schoenen uit). Zowel monniken als burgers zaten allemaal op de grond en er werd gebeden, gezongen en gesproken.

Op een gegeven moment hielden we het voor gezien en liepen de trappen af naar beneden. Dat was het moment waarop we Vutha zagen, de boeddhistische monnik die bij ons gesprek op de universiteit aanwezig was geweest in het kader van ons lesgeven. Hij liet weten dat er al 40 studenten willen deelnemen aan onze conversatielessen en dat er inmiddels groepen zijn gevormd voor een beginners-en intermediate niveau. Hierna wilde Vutha met ons op de foto. Hij vertelde dat hij de hele dag in de tempel aanwezig moest zijn en wel van 6.00 uur ’s ochtends tot 0.00 uur ’s nachts en dat het zijn beurt was om te reciteren van 20.00-tot 22.00 uur. Al met al was het zeer bijzonder om deze Boeddha-dag mee te maken.

5 mei: Start SEA Games. Deze 32^e editie van de Zuidoost Aziatische Spelen vindt plaats tussen 5 en 17 mei 2023. Aan dit tweejaarlijks sportfestijn doen 11 South East Asian (SEA) landen mee. Dit jaar wordt het georganiseerd door Cambodja. De opening van de Spelen geschiedt door de Prime Minister en het motto luidt: Sports Live in Peace.

Op die dag maakten we kennis met een nieuwe bewoner van appartementencomplex Nine East. Het bleek te gaan om een ‘university lecturer’ en wel uit…..Nigeria. Hij keek behoorlijk op van het feit dat wij lang geleden vrijwilligerswerk hadden gedaan in Nigeria en op zo ontzettend veel plekken in zijn land waren geweest. Nigeria was destijds onze vuurdoop geweest in de Derde Wereld. De betreffende Nigeriaan gaf al 6 jaar les op een universiteit in Phnom Penh en was op 5 mei weer teruggekeerd naar Cambodja, om wederom te starten met doceren.

Hij was in gezelschap van zijn vrouw. Het wonen in Nine East bleek echter van korte duur te zijn. Ook zou hij begin juni alweer teruggaan naar Nigeria, om vervolgens in juli weer terug te keren naar Cambodja. Aangezien zijn vrouw hem dan niet meer zou vergezellen, had hij besloten om dan een ander appartement te gaan huren.

Als wij buiten worden aangesproken door iemand die vraagt waar wij vandaan komen en het woord The Netherlands valt, vertelt hij vol trots dat hij twee keer in Nederland is geweest en wel in Breda en in Amsterdam. Als wij vragen naar zijn Nederlandse ervaringen, begint hij te lachen….….the country of the soft drugs…….tsja….als dát de eerste associatie met Nederland is…..tsjonge…jonge…!!!! Overigens: Wij merken vaak dat het kwartje niet valt als wij ‘The Netherlands’ melden als zijnde onze home country. Echter: Als we dan Holland zeggen, dan krijgt men een ‘Aha-Erlebnis’.

8 mei: Ploegfestival Cambodja. Het Feest van de Heilige Ploeg. Op deze dag wordt het begin van het rijstseizoen gevierd met een officiële vrije dag. In het park bij het Koninklijk Paleis in Phnom Penh vindt een traditionele ceremonie plaats waarbij twee ossen een vore in een rijstveld ploegen en priesters rijst zaaien. De ceremonie wordt bijgewoond door de koning en de premier van Cambodja. Soms neemt de koning zelf deel aan de ceremonie door achter de ploeg te lopen. Na de ceremonie worden de heilige ossen bevrijd van hun juk en krijgen de ossen verschillende soorten voedsel aangeboden: Rijst, sesamzaad, maïs, vers gemaaid gras, bonen, water en wijn. Afhankelijk van wat ze eten worden er door boeren voorspellingen gedaan m.b.t. de komende landbouwomstandigheden en oogst. Aan deze voorspellingen wordt door de Cambodjanen veel waarde gehecht. De toeschouwers zijn op deze dag vaak gekleed in traditionele Khmer kostuums.

Welnu, wij besloten om te gaan kijken. Echter: Toen we arriveerden was er niets te zien. Waren we wellicht te laat? Wij zagen slechts een paar dranghekken en meer niet. De eerste de beste Tuktuk driver die Engels sprak liet weten dat dit festival ieder jaar in een andere plaats in Cambodja plaatsvindt.

Dit jaar werd het dus niet in Phnom Penh gehouden, doch ‘in the province’. Slechts de koning was die ochtend een uurtje aanwezig geweest (vandaar de dranghekken) en dat was alles. De viering van het festival vond dus niet plaats in Phnom Penh. Wij liepen langs ‘the riverside’, gingen lunchen en raakten in gesprek met een Australiër die al 12 jaar in Cambodja woont. Ook interessant………

Op 10 mei togen we even naar één van de postkantoren om aldaar enkele kaartjes te versturen naar mensen op hoge leeftijd in onze kring die niet beschikken over mail of app. Het postkantoor is best mooi aan buiten-en binnenkant en dat werd dan ook op de gevoelige plaat vastgelegd.

Hierna richting Olympic Market, een echte markt voor de locals, maar immens groot. Op deze markt gebruikten wij een soort noodle lunch. En natuurlijk ontbraken de stokjes ook niet. Het moet gezegd worden….Ben kan beter omgaan met deze stokjes dan ik (Dees). Bij mij valt alles tussen wal en schip, maar…..geen probleem…..De vrouw achter het stalletje nam een schaar ter hand en knipte de noodels in kleinere stukjes. Wij kochten op de markt witte azijn. Dit gaan we aanlengen met water ter behandeling van een schimmelinfectie tussen de tenen (Dees). Witte azijn, maar ook appel cider azijn zou effectief moeten zijn. Tsja….terug in Zuidoost Azië betekent dat je vaak je schoenen uit moet doen als je ergens naar binnen stapt (in tempels, huizen, op de universiteit e.d.) en aangezien ik (Dees) in z’n algemeenheid nooit op blote voeten loop, is het lastig dat dit hier wél van je wordt verlangd….met als gevolg….infecties……..…Een andere hobbel voor mij zijn de vele katten….Wij zijn nu eenmaal geen animal-lovers, dus honden en katten zijn niet aan ons besteed.

En dan is er weer contact met onze beste Ghanese vriend Paul, die ons o.a. liet weten dat zijn vader was overleden. Onze gedachten gingen terug naar die aardige man die zich altijd zo betrokken had getoond bij ons project en ons leven in Tamale. Dus werd er per mail stilgestaan bij dit overlijden en haalden we samen herinneringen op.

Maandelijks laten wij de bloeddruk van Ben checken. In onze buurt onderzochten we de mogelijkheden: Het Calmete Hospital? Pasteur Instituut? Op 11 mei gingen we maar eens op onderzoek uit. Hoewel beide lokaties vlakbij zijn, is het onmogelijk om een drukke weg veilig over te steken. Het verkeer raast continu voorbij, er is geen ‘gaatje’ te vinden. Als je leven je lief is, steek de rijweg niet over in Phnom Penh!

Dus met de Tuktuk op pad richting Calmete Hospital. Een gigantisch groot ziekenhuis. Plotseling kregen wij een flash-back inclusief shock toen wij honderden mensen buiten op de grond voor het ziekenhuis zagen liggen. Zijn wij terug in Nigeria, alwaar die beelden ook nog altijd op ons netvlies staan? Tel daarbij op dat eigenlijk niemand Engels spreekt en dan heb je de cocktail al klaar die zorgt voor een stijging van de bloeddruk van Ben. Na heel veel zoeken en vragen kwamen we uiteindelijk terecht bij een student geneeskunde die én Engels sprak én bereid was om de bloeddruk van Ben op te meten. Het kon niet uitblijven dat die te hoog was. Toen wij lieten weten dat Ben ’s morgens en ’s avonds bloeddruk medicatie slikt, was het goed. Ook informeerden wij nog even of we t.z.t. terecht zouden kunnen voor het laten checken op PSA of cholesterol en dat was mogelijk. Hij legde uit waar wij ons dan zouden moeten melden, zodat we niet zouden verdwalen. Oké, toch togen we ook nog even naar het Pasteur Instituut (ons bekend van vaccinaties in Marokko) en daar voelde de hele kleinschalige scene voor Ben al 1000 keer prettiger. Het bleek dat bloeddruk meten weliswaar niet mogelijk is, maar laten checken op PSA en/of cholesterol is geen probleem.

Ons appartement is zeker fully furnished, maar niet fully equipped. Verschillende spullen hebben we dan ook zelf aangeschaft. Een strijkijzer echter dachten we wel ergens in het gebouw te kunnen lenen/gebruiken. Nee, dus…..in het grote appartementencomplex Nine East is geen strijkijzer aanwezig……

Plotseling krijgen we een telefoontje dat we niet kunnen thuisbrengen. De persoon aan de andere kant van de lijn spreekt alleen maar Khmer en geen woord Engels. Beiden werden wij op ons eigen Cambodjaanse telefoonnummer gebeld. In onze beleving heeft niemand onze beide nummers. Navraag doen bij de receptie dus en vragen of men het bewuste telefoonnummer - vanwege het taalprobleem - even voor ons wil bellen om te vragen wat er aan de hand is. Duidelijk werd dat de beller zijn verontschuldigingen aanbood. Toch waarschuwde de receptie ons: ‘Take care; there are bad guys in Cambodia’….tsja….overal op de hele wereld zijn bad guys, maar goed….een gewaarschuwd mens telt voor twee……

King’s birthday op 14 mei. De huidige koning van Cambodja, Norodom Sihamoni genaamd, is geboren in 1953 en is sinds 29 oktober 2004 koning van Cambodja. De verjaardag van de koning werd gevierd op 13, 14 en 15 mei.

Als Ben een bezoekje wil brengen aan een herenkapper, komen we uiteindelijk terecht bij Mr. Barber (toepasselijke naam). Uiteraard zijn we inmiddels wel gewend aan het feit dat je al blij kunt zijn als je iemand treft die Engels spreekt (en dát in de hoofdstad!), deze Mr. Barber heeft de hele knipbeurt écht geen woord kunnen wisselen in het Engels, maar zelfs een woord in het Khmer kwam er niet uit. Het was écht een kwestie van zitten-knippen-wegwezen. En het resultaat? Ben is helemaal klaar om te beginnen bij de boeddhistische monniken….hahaha! Spraken we in Ghana over de ‘bush-cut’, hier noemen wij het de ‘Boeddha-cut’….hahaha!

Hier in Phnom Penh zijn enkele telefoonmaatschappijen, zoals Smart en Cellcard. Wij hebben Smart. Vreemd is dat iemand met Smart niet kan bellen met iemand die Cellcard gebruikt en andersom. In de praktijk van alledag is dit dus niet echt handig. Overigens: De meeste mensen gebruiken hier Telegram in plaats van Whatsapp.

Het is jammer dat wij hier buiten niet fijn kunnen lopen. Met voetgangers wordt geen rekening gehouden. Als er al trottoirs zijn, dan staan deze óf vol met auto’s en motoren óf de trottoirs zijn helemaal kapot gereden. Bovendien is de hitte van dien aard dat je lopen wel uit je hoofd laat. Wandelen is dan ook niet echt uitnodigend.

Ben keek even vreemd op toen hij op 17 mei in alle vroegte uit het slaapkamerraam keek. Op een hele grote bundel van elektriciteitskabels (boven de grond) wandelde rustig een….eekhoorn en wel een reuze exemplaar! Op diezelfde dag was ik (Dees) ziek.

Vrijwilligerswerk op een boeddhistische universiteit…..Niet te geloven, maar waar…..Wij gaan lesgeven aan de boeddhistische monniken! Het idee borrelde al veel langer, maar nu is het dan toch werkelijkheid geworden!!!!

Uiteraard gingen we ons ook even inlezen in hun manier van leven. Een bhikkhu is een boeddhistische monnik. Een bhikkhuni is een boeddhistische non. Hun leven is door de Boeddha zó opgezet dat het de optimale levensstijl is voor het behalenvan het nirwana (de verlichting). Bhikkhus dragen vaak bordeauxrode of oranjebruine gewaden en scheren het hoofd kaal. Monniken hebben een centrale functie in het boeddhistische openbare religieuze leven, wat gedeeltelijk verklaarbaar is doordat in veel boeddhistische landen en tradities er geen specifiek geestelijke ‘zielzorg’ functies voor de bevolking zijn, een rol die in het (katholieke) Westen door priesters of pastors vervuld wordt. De algemene gedragsregels zijn voor iedereen goed: Niet bewust doden, stelen, jezelf domweg verdoven, anderen seksueel leed aandoen of nutteloos met hun gevoelens spelen. Ze herinneren de mens eraan zich minder door de voorwaardelijke wereld te laten vangen. Boeddhistische monniken wijden hun leven aan de boeddhistische religie. Zij leiden een eenvoudig leven en wonen bij elkaar in kloosters en hebben een speciale dagindeling.

Wat Boeddha zegt over vrouwen is niet vrouwvriendelijk: Vrouwen werden beschouwd als materialistisch en emotioneel, minder bereid tot wereldverzaking en minder goed in staat om vooruitgang te boeken op het boeddhistische pad. Een wedergeboorte als man was in deze visie het beste wat een vrouw kon overkomen. Tsjonge…jonge…..dat past uiteraard niet in ons gedachtegoed, maar goed….

Boeddhisten geloven dat men bevrijd kan worden uit de cirkel van wedergeboortes door het volgen van de door de Boeddha onderwezen middenweg. De belangrijkste aspecten van deze middenweg zijn: Het uitbannen van alle materiële verlangens, het zich ethisch gedragen en het ontwikkelen van de geest.

Boeddhisten eten geen prikkelende kruiden. Groenten van de uienfamilie mogen niet gegeten worden, omdat deze verondersteld worden lust te creëren en een slechte geur veroorzaken wanneer ze rauw gegeten worden, zoals knoflook, uien, sjalotten, prei en bieslook. Onder Boeddhisten zijn veel vegetariërs. Het Boeddhisme vertelt dat alle wezens gelijk zijn, dus kan een mens niet bepalen wat er met een dier moet gebeuren. Ze mogen niemand pijn doen en kunnen daarom ook geen dieren slachten om op te eten.

Bij Boeddhisten betekent de dood niet het einde, maar juist het begin van de overgang van het ene leven naar een nieuw leven. Zij geloven namelijk in reïncarnatie. Dit speelt o.a. ook een belangrijke rol tijdens een boeddhistische uitvaart. Een Boeddha beeld mag nooit op de grond of in een lage kast staan. Dat is een teken van disrespect. Voor studenten kan het fijn zijn om een boeddha op hun bureau te plaatsen. Een boeddha beeld stimuleert als het gaat om het behalen van doelen en kan dus wellicht helpen bij het studeren. Een vrouwelijke Boeddha heet Tara.

Toen Boeddha de Verlichting bereikte, raakte hij met zijn rechterhand de aarde aan, waarbij de aarde fungeerde als getuige. Het meest boeddhistische land is Sri Lanka. Het symbool van het Boeddhisme is een wiel met 8 spaken. In het Boeddhisme gaat het minder om wat je eet en veel meer om hoe je eet. Je eet met respect voor de ingrediënten en de mensen die ervoor gezorgd hebben dat het eten van zaadje tot aan eindproduct bij jou op tafel komt. Boeddhistische monniken zijn kaal. Door hun hoofd te scheren geven monniken zichzelf meer tijd voor de dingen die echt belangrijk zijn. Een geschoren hoofd symboliseert het idee van meer aandacht voor innerlijke verandering dan uiterlijke verschijning.

Behalve hun visie op de dood, hebben boeddhisten ook een bijzondere visie op het leven. Zo zouden mensen in het Westen op de automatische piloot leven. Boeddhisten noemen dat luiheid, maar die gaat niet over niks doen. Het gaat juist om veel te veel doen; om zóveel te doen dat we onszelf vermijden….ja, daar kunnen we ons absoluut in vinden.

De onverstoorbaarheidvan boeddhisten komt niet voort uit een verkregen rust, maar uit het besef dat rust en onrust elkaar opvolgen zoals de dag en de nacht elkaar opvolgen. Er wordt wel eens gezegd dat het ongeluk brengt als je een Boeddhabeeld voor jezelf koopt. Dit is echter een fabel die in het Westen is verzonnen. Een Boeddha staat voor geluk, voorspoed, goede gezondheid, liefde, bescherming en genezing. Zen is een vorm van boeddhisme. Volgens het boeddhisme vinden we het echte geluk in het heden, leef in het nu. De priester van het boeddhisme heet lama. Een stoepa of stupa is een boeddhistisch bouwwerk dat de relikwieën van een boeddhistische heilige bevat. Heilige dieren in het boeddhisme zijn: De koe, de slang, de olifant, de tijger en de aap.

Een krachtige uitspraak van Boeddha is: Er is geen weg naar geluk, geluk is de weg…..Met die uitspraak zijn wij het helemaal eens….Hoe het ook zij: Tot zover deze achtergrondinformatie.

Terug naar ‘onze’ Preah Sihanouk Raja Buddhist University. Deze universiteit werd opgericht in 1954 ten tijde van de voormalige koning Norodom Sihanouk. Gelegen in de nabijheid van het Koninklijk Paleis in Phnom Penh, was het de eerste en enige boeddhistische instelling voor hoger onderwijs in Cambodja. De universiteit begon met boeddhistisch hoger secundair onderwijs en ging daarna verder met het geven van ‘degree courses’. Voor elk academisch jaar kon de universiteit slechts 40 monnik-studenten toelaten. In 1972 werd het gesloten toen het land na de staatsgreep van 1970 in een burgeroorlog belandde. Tijdens het regime van de Rode Khmer (1975-1979) leed de universiteit zware verliezen en werd het verwoest.

In 1996 werd de Boeddhistische Universiteit heropend om monnik- studenten hoger secundair onderwijs te bieden en bleef in 1999 bacheloropleidingen aanbieden, met een selectie van 50 studenten per jaar. In 2004 stond de universiteit het hoger secundair onderwijs af aan de Suramrith Buddhist High School. In 2006 werd Preah Sihanouk Raja Buddhist University opgewaardeerd door een subdecreet van de koninklijke regering van Cambodja om een volwaardige universiteit te zijn en tussen 2012 en 2018 werd ook een Master Degree programma mogelijk. Preah Sihanouk Raja Buddhist University zet zich in om studenten diepgaande kennis van het boeddhisme en aanverwante gebieden aan te bieden.

Doelstellingen: 1: Om de leer van de Boeddha in Cambodja en in het buitenland te promoten. 2: Om Cambodjaanse boeddhistische monniken te voorzien van diepgaande kennis van het boeddhisme, Pali en aanverwante gebieden. 3: Om Cambodjaanse monniken op te leiden tot gekwalificeerde leraren en leiders, die wijsheid en vaardigheden hebben om mensen te begeleiden. 4: Om Cambodjaanse monniken op te leiden tot geleerden, die de leer van Boeddha correct kunnen interpreteren. 5: Om moraliteit en vrede tussen mensen en naties te verheffen.

Structuur: Momenteel bestaat de Boeddhistische Universiteit uit vier Faculteiten (en een centrum): 1. Faculteit der Filosofie en Religies (met een afdeling Boeddhistische Filosofie; een afdeling Sociologie en een afdeling Recht). 2. Faculteit Onderwijswetenschappen en Informatietechnologie (met een afdeling Onderwijsadministratie en een afdeling Management). 3. Faculteit Literatuur (met een afdeling Khmer-taal en een afdeling Milieu) 4. Faculteit Pali-Sanskriet en Vreemde Talen (met een afdeling Pali en Sanskriet en een afdeling Engelse taal). 5. Centrum voor lerarenopleiding.

Aangezien het aantal monniken dat de boeddhistische bovenbouw van het secundair onderwijs afrondt elk jaar aanzienlijk toeneemt - met als doel het boeddhistisch hoger onderwijs in plattelandsgebieden uit te breiden en te versterken - hebben de algemene inspectie van het nationale boeddhistische onderwijs en het ministerie van culten en religies nu drie hogescholen opgericht als takken van de Preah Sihanouk Raja Buddhist University en wel in de provincie Battambang, één in de provincie Kompong Chhnang en één in de provincie Kompong Cham. Eind 2011 werd de Kompong Cham-tak opgewaardeerd tot universiteit. Tussen 2002 en 2018 zijn er 2831 Bachelor studenten afgestudeerd en 38 Master studenten. Vanaf 2009 voert de hoofdcampus van de Preah Sihanouk Raja Buddhist University in Phnom Penh elk jaar een toelatingsexamen uit om 480 studenten te selecteren. In 2012 studeerden er 1512 studenten op de hoofdcampus, 3163 studenten (inclusief de drie takken), waren al afgestudeerd met een Bachelor graad.

Cursussen aangeboden door de universiteit zijn als volgt: 1. Eénjarige certificaatcursus: Certificaat Pedagogiek. 2. Eénjarige diplomacursus: Diploma in het Boeddhisme. 3. Vierjarige opleiding Bachelor of Arts (B.A.) met als hoofdvakken: Boeddhistische filosofie; Sociologie; Rechten; Onderwijsadministratie; Management; Pali taal; Engelse taal; Khmer literatuur; Milieu. 4. Tweejarige Master of Arts (M.A.) Degree: Master in boeddhistische studies; in filosofie; in Khmer taal-en letterkunde; in onderwijsadministratie en in onderwijsmanagement.

Na al deze achtergrondinformatie, is het nu tijd voor onze eigen bevindingen……………………Op 18 mei was het dan eindelijk zover….Onze eerste les op de Preah Sihanouk Raja Buddhist University. Wij moeten ons even in de arm knijpen…..Gebeurt dit echt?....

Allereerst gingen we even naar het kantoor van onze contactpersoon Vutha, die nog bezig was met de namenlijsten van de studenten. Het werd duidelijk dat er meer studenten deelnemen met een intermediate level dan met een basic level. Terplekke werd dan ook besloten om toch de twee niveau’s samen te voegen in één klas. Als ondersteuning kregen wij dan een zogenaamde class co-teacher, (Eang Seng genaamd) en deze jonge knaap kan eventueel vertalen van Engels naar Khmer. De tijd (van 14.00-tot 17.00 uur) zou wel hetzelfde blijven. Niet vergeten om een break te nemen! Ook gingen we samen met Vutha nog even naar het kantoor van de international coordinator foreign languages. Dit was slechts een formaliteit. Zij bespraken inhoudelijk bepaalde kwesties, zoals bijvoorbeeld: Liever niet praten over de politiek of de koning. Mochten wij copieën nodig hebben, dan konden we dit via Vutha regelen. Wij ventileerden onze aanpak: Geen frontal-teaching, doch interactie, learning by doing, werken in groepjes enz.enz. Er werden foto’s gemaakt en toen werden we naar ons lokaal gebracht waar de studenten al zaten te wachten. Er was meteen een klik-gevoel.

De namen van de studenten zullen wij wellicht nooit kunnen onthouden. Een greep hieruit: Soy Kimhong; Hemnn David; Vat Sivan; Prom Phy; Chea Sding; Phorn Chanpheng; Pech Phat; Sok Sreyniroth; Kong Sinin; Ban Soksam; Run Ra; Choeun Koy; Sum Hong; Poun Chanthea; Tock Yort; Toem Yhy…..Is het nog te volgen?....hahaha!

Wij hielden een introduktie over Nederland en ons vrijwilligerswerk wereldwijd. De studenten vroegen ons het hemd van het lijf. Wat een leuke groep! Iedereen voelde zich erg prettig. Na 3 uur werden de studenten toch wel moe, dus terplekke werd voorgesteld om in het vervolg om 16.30 uur te stoppen en dat is natuurlijk prima.

Aangezien wij al een tijdje doende zijn om deel te nemen aan een meditatie klas en wij tot dusver nog geen geschikte plek hadden gevonden, leek het ons wel een goed idee om ons verzoek te droppen op deze boeddhistische universiteit. Dát moet toch dé uitgesproken plek zijn waar zoiets te realiseren is, nietwaar? Eén studente liet weten navraag te zullen doen bij een teacher. Mooi, wordt vervolgd.

Het is ons bekend dat er van je wordt verwacht om op blote voeten een lokaal te betreden. Uiteraard deden we dit, doch wij vinden het gewoon niet fijn om blootsvoets te lopen, maar goed….het zij zo….Totdat de co-teacher ons liet weten dat dit absoluut geen ‘must’ is. Volgens hem kunnen wij gewoon onze schoenen aanhouden. Nou, dat zou prettig zijn.

Het regenseizoen is nu echt goed op gang gekomen en gaat geregeld gepaard met fikse onweersbuien en bliksem.

En dan krijgen we bericht dat een oom van Ben (broer Ben’s vader) is overleden (92 jaar). In onze beleving mag er dan voornamelijk slechts sprake zijn van grote dankbaarheid. (Ben’s vader stierf op 50-jarige leeftijd; die van mij Dees op 52-jarige leeftijd). Als wij een kaartje willen versturen en op zoek gaan naar een condoleancekaart is dat nog een hele onderneming en dit kost je gewoon een halve dag! In de Tuktuk dwars door miljoenenstad Phnom Penh met de google translator in de aanslag. Deze staat bijna permanent op de vertaling Engels-Khmer. Al vaker gemeld dat best weinig mensen Engels spreken in Phnom Penh.

Welnu, er werd begonnen op de Central Market…misschien in een bookstore….nee dus….Echter: Men deed er alles aan om ons te helpen: Er werd over en weer naar elkaar geschreeuwd, er werd volop in het Khmer gekwebbeld en uiteindelijk werd de juiste plek op een papiertje geschreven. Het bleek te gaan om een straat met allemaal kleine stalletjes met kaarten, maar helaas….geen condoleancekaart te bekennen, slechts kaarten voor ‘a wedding’ en aan zoetsappigheid, glitter en glamour was uiteraard geen gebrek. Dát hoort gewoon bij een ontwikkelingsland. Hoe meer glitter, hoe liever. Dat wij dit juist vreselijk vinden en opteren voor een basic exemplaar, wordt niet begrepen. Oké, de tuktuk driver startte zijn karretje weer (wij hadden hem gevraagd om even te wachten) en we gingen verder op pad. Vervolgens arriveerden we bij een soort drukkerij, waar weliswaar ook kaarten werden verkocht, maar ook daar vonden we niet wat we zochten: Glitter en glamour en alles in het Khmer geschreven. Je weet dan dus helemaal niet wat voor tekst je zou versturen. Nee dus…..

Tenslotte togen we naar het postkantoor en daar vonden we een ansichtkaart met de Lotusbloem erop. Perfect! Lotus is de nationale bloem van Cambodja en het symbool van de leer van het boeddhisme. De Lotusbloem staat o.a. symbool voor de transformatie van duisternis naar licht, maar het staat ook voor zuiverheid, puurheid en bescherming. Prachtig! Toen we gingen informeren hoe lang een kaart er over zou doen om van Cambodja naar Nederland te geraken, kregen we zeer tegenstrijdige antwoorden te horen, variërend van 1 week tot 8 weken. Nou ja, het zij zo….Een bericht achterlaten op Mensenlinq was natuurlijk ook wel een optie geweest, maar het betreffende overlijdensbericht was niet te vinden op Mensenlinq. Dus vandaar een kaart die dan lang onderweg zal zijn. Wel kunnen we online de uitvaart volgen via een livestream met inlogcode. Op die manier zijn we er dan toch een beetje bij……Echter: Hoewel we enkele beelden konden zien, liet de verbinding dusdanig te wensen over dat we de dienst niet helemaal konden volgen.

Hoera…..Onze contactpersoon Vutha van de boeddhistische universiteit gaf ons uiteindelijk ook toestemming om onze schoenen aan te houden in het klaslokaal. Heel fijn! (Dit geldt dus niet voor de studenten, hoewel een enkeling toch schoeisel draagt).

In onze tweede les werden allereerst de doelstellingen van onze English conversation club uitgelegd: ‘We focus on speaking skills. It’s about all kind of topics, debates and cultural exchange. The goal is to create interaction between the students, to share ideas, to participate in discussions and to give each other feedback’. Deze tweede les stond verder in het teken van vrijwilligerswerk wereldwijd met vele ‘ins and outs’. Cultural exchange dus! Op een gegeven moment viel de uitdrukking: ‘No pain, no gain’ en dit ontlokte de reactie bij een humoristische monnik, te weten: ‘But if you have too much pain, you will die’. Overigens: Het blijkt dat wij één jongen in de klas hebben die slecht horend is. In ieder geval: Zowel wij als de studenten genieten volop!

De afgelopen tijd werden wij veelvuldig verblijd met berichten van onze studenten en collega teachers uit Ayacucho/Peru. Het is fijn om te horen dat wij er blijkbaar in zijn geslaagd om hen te inspireren. (Althans dat kregen wij teruggekoppeld). Het is zó waardevol om te ervaren dat die drive, die passie er nog steeds is (zelfs na al die jaren in de Derde Wereld). Het is zó bij ons gaan horen, het is gewoon een jas die heel lekker zit……….

24 mei: Algemene Ledenvergadering De Fonteyne Vlissingen. De stukken werden ons zoals altijd per mail aangeleverd. Echter: Dit keer was het wel erg veel leesvoer, namelijk zo’n 140 bladzijden, verdeeld over 14 bijlagen. Als je dit allemaal leest in een Cambodjaans referentiekader, dan kun je alleen maar diep zuchten, maar het zal ook niet anders kunnen, gelet op de strakke wet-en regelgeving in Nederland, maar toch…………Tot onze verbazing kregen we op 12 mei zomaar ‘out of the blue’ te horen dat de vergadering niet door zou gaan en verplaatst was naar 20 juni, aangezien het bestuur was afgetreden…..Wederom dus een uitnodiging voor 20 juni en dit keer met maar liefst 28 bijlagen. Nou, die gaan we in ieder geval niet meer lezen. Wel zullen we ons opnieuw afmelden.

Muggen, muggen, muggen…..Ik (Dees) word weer volop gestoken door muggen. (Ben nooit). Uiteraard zijn de muskieten nu in het regenseizoen aan de orde van de dag. Binnenkort sprayen dus (en vanuit onze Afrikaanse ervaringen weten we nog dat je voornamelijk op de grond moet richten). Gelukkig verblijven wij in de hoofdstad en daar komt eigenlijk geen malaria voor (wel in de country side).

Als wij op 24 mei buiten op straat lopen en in de buurt van een pagode zijn, zien we plotseling een aap over elektriciteitsdraden lopen die hoog boven de grond hangen. Binnen no time verschijnen er meer apen, zeker een stuk of 5. Wij zijn daar niet echt van gecharmeerd, aangezien ik (Dees) in Ghana een keer ben gebeten door een aap en wel in mijn knieholte. Navraag leerde dat er vaak apen te vinden zijn bij een boeddhistische tempel cq pagode. De aap wordt net als de koe, de slang, de olifant en de tijger gezien als een heilig dier in het Boeddhisme. In de boeddhistische verhalen en afbeeldingen komt de aap regelmatig voor. Bijvoorbeeld in de bhava-cakka, het wiel van wording, het levenswiel, waar je in de buitenste ring een aap kunt zien die van de ene tak naar de andere slingert.

Het is natuurlijk erg interessant om bovenstaand apen verhaal voor te leggen in onze klas, tijdens onze conversatieclub op de boeddhistische universiteit. De studenten lieten weten dat de apen meestal op zoek zijn naar voedsel. Sommige apen zouden wel agressief kunnen reageren, anderen helemaal niet. Devies was:Met rust laten, geen aandacht aan schenken. In onze klas zitten uiteraard boeddhistische monniken, maar ook ‘gewone’ studenten. Deze laatste groep heeft dus geen oranje kledij aan. Deze studenten komen van andere universiteiten of van ‘onze’ universiteit of het zijn reeds afgestudeerden die al een baan hebben.

Op 25 mei kregen wij van Vutha (onze contactpersoon) de correcte en volledige namenlijst. Daar gaan we dan: Kong Sinin, Chea Soliny, Sok Sreyniroth, Suong Sothun, Pech Phat, Toem Thy, Toch Yort, Hemrin David, Soy Davan, Torn Navy, Sam Veary, Choeun Koy, Vat Sivan, Poun Chanthea, Champheng Phorn, Sum Hong, Run Ra, Von Chaly, Soy Kimhong, Prom Phy, Sak Posda, Ban Soksan, Krouch Phanith, Thach Visal…..

Contactpersoon Vutha woonde een les van ons bij en wij lieten hem enkele topics zien, zoals: Do you fear change? Would you be happy in a world where nothing ever changed? If you could go back in time and give yourself some advice, what would it be? Er werden groepjes gevormd en in ieder groepje werd een leider aangesteld (spokesman) die aan het einde van de sessie namens het subgroepje moest spreken. Er waren 5 groepjes, dus 5 leiders, die allen hun bevindingen ‘in front of the class’ presenteerden. Dit ging goed. Na de pauze was er nog ruimte voor een extra topic: Why do men and women sometimes have such difficulty communicating with one another?

Zomaar een situatie in de klas: Eén monnik vertelde dat hij al op 9-jarige leeftijd zijn ouders, broers en zussen had verlaten om mini-monnik te worden….’I was a mini monk’…. Hij had dus eigenlijk nauwelijks deelgenomen aan een gezinssituatie. De monniken wonen in een klooster en moeten zelf koken, wassen, schoonmaken e.d. Dit deed de humoristische monnik de opmerking maken: ‘When I - who knows - marry in the future, I will be the perfect husband’….hahaha!

Bij het werken in groepjes vielen een paar dingen op: De jongelui beginnen allemaal driftig te schrijven, aangezien zij de vragen willen beantwoorden. Echter: Wij hebben geen writingclub, doch een conversationclub, dus adviseerden wij om slechts keywords te noteren. Ook moesten we uitleggen dat een antwoord niet goed of fout was; het is jouw mening, dus dat is altijd goed. Op een gegeven moment hoorden we een groepje gezellig in het Khmer kletsen. Zolang Khmer gebruikt wordt om anderen te helpen de opdrachten te begrijpen, is het natuurlijk prima om Khmer toe te passen als instructietaal, maar het is natuurlijk niet de bedoeling om Khmer voorrang te geven boven het Engels (in een Engelse conversatieclub)….hahaha!

Overigens: Vutha introduceerde ook een presentielijst. Het bleek namelijk dat de studenten na afloop van 3 maanden conversatieclub een certificaat zouden krijgen bij voldoende aanwezigheid. Wij vroegen aan Vutha of er na de eerste 3 maanden een nieuwe groep gaat starten van wederom 3 maanden of gaan wij verder met deze eerste groep? Het antwoord luidde: ‘Everything is open, I have to discuss it…’

Aan het einde van de les blijven sommige studenten nog even hangen. Zij willen dan iets ‘entre nous’ bespreken en dat kan van alles zijn: Variërend van: ‘Can I come one hour later next time?’ tot: ‘I understand your English, but I can’t speak’. Ik adviseerde de betreffende student om heel veel Engels te luisteren in combinatie met lezen (bijvoorbeeld Engelse songs met lyrics) enz. Ook kregen we de terugkoppeling van een studente op onze vraag waar wij konden deelnemen aan een meditatieclub. Zij had werkelijk haar best voor ons gedaan, maar op de universiteit bleken geen mogelijkheden te zijn. Volgens haar had zij een perfecte plek gevonden, alleen bevond deze zich op maar liefst 42 km. afstand. Nee dus…laat maar….….Iemand anders adviseerde ons om gewoon thuis te mediteren…wel zo handig……en dat gaan we dan ook doen. Deze simpele oplossing kwam van iemand die een jaar in Duitsland vrijwilligerswerk had gedaan inzake het opvangen van vluchtelingen. Deze knaap was dol op het leren van talen en zijn droom was om later een talenschool te beginnen.

Situatie in de klas: Als er in groepjes wordt gebrainstormd over de vraag: Would you sacrifice happiness for the opportunity to be successful?, was - gelukkig - iedereen het erover eens dat geluk belangrijker is dan succes. Echter: Eén monnik zag het anders: Voor hem was succes belangrijker dan geluk. Toch een beetje vreemd in een setting van boeddhistische monniken, nietwaar? Op de vraag: Who is the most successful person you know? gaf bovenstaande bedoelde monnik dus een voor hem logisch antwoord, namelijk: Mark Zuckerberg….hahaha….pfff….

Aangezien er ook niet-monniken in de klas zitten, waren de volgende stellingen ook wel interessant om over te discussiëren: If someone was married, had three healthy children, a comfortable house and secure job, would you consider that persoon to be successful? Yes/No/Why? en Would you consider a ninety years old person who is physically and mentally very healthy a success? Why? Tijdens het laatste gedeelte van de les (als er bijvoorbeeld tijd over is), is het wel eens leuk om verhalen te vertellen uit onze schat aan ervaringen wereldwijd, bijvoorbeeld een verhaal uit Ghana waarbij je er met je West-Europese hoofd helemaal naast kunt zitten.

Eén studente studeert filosofie en zij zit te smullen van onze onderwerpen en draait haar hand er niet voor om, om voor de klas een heel betoog te houden……en wij genieten…..genieten…! Grappig detail: De filosofie studente wilde voor mij het bord uitvegen. Ik liet haar weten: ‘It is not necessary, I am not yet that 90 year old one from the topic’…hahaha, waarop zij serieus meldde: ‘’I am your student, I have to help my teacher’. Oh, de mensen zijn zo nederig…….

Hoewel het qua niveau van de cursisten wel een beetje schort aan hun spreekvaardigheid Engels en zij vaak vast zitten aan bepaalde patronen en aan het feit dat hun enige referentiekader - voor de meesten uiteraard - slechts Cambodja is, zijn de cursisten wel gemotiveerd en voelen zij zich op hun gemak in onze lessen en dat is voor ons erg belangrijk. Ook de lesstof spreekt aan. Men vindt de topics boeiend. Tevens is de sfeer erg fijn. Leren van elkaar is de rode draad. Kortom: Wij voelen ons als een vis in het water!!!

Het is mooi dat wij zelfs op afstand iets mogen betekenen voor de mensen die wij wereldwijd hebben ontmoet. Zomaar een voorbeeld: In Ayacucho/Peru hebben we een paar maanden samengewoond met een aardige knul uit Madrid/Spanje, die werkzaam was voor universiteit UNSCH. Hij liet ons weten dat universiteit UNSCH hem had gevraagd deel te nemen aan een ‘online conference about the state of university social responsability’ en hij liet doorschemeren naar woorden te zoeken die zowel ‘improvements’ zouden laten zien, maar tevens moest het op een manier gebeuren die niet ‘too direct’ zou zijn. Nou, laat dat maar aan ons over….met onze wereldwijde ervaringen konden wij hem wel ‘tools’ aanreiken. De jas van ‘being a foreign coach’ past ons wel…..

Het leven zit vol verrassingen……Acht jaar geleden (2015) waren wij ook in Cambodja en wel in Siem Reap en nu kregen we wederom contact met ‘a friend’ van destijds, Sophal genaamd. Hij bleek Siem Reap in de coronatijd te hebben verlaten en nu in Battambang te wonen met zijn vrouw en twee zoontjes. Wellicht kunnen we elkaar nog eens ontmoeten…..The time will tell……..

31 mei: Wij waren uitgenodigd door een Nigeriaans moslim echtpaar, dat sinds begin mei in ons appartementencomplex Nine East woont. De man is universitair docent op een universiteit/business school hier in Phnom Penh. Zijn vakgebied is: ‘Finance’. Op 2 juni gingen zij weer vertrekken uit Cambodja en gingen terug naar Nigeria, maar niet voor lang. In juli zal de man weer terugkeren naar Cambodja/Phnom Penh om les te geven, maar dan zal zijn vrouw hem niet vergezellen. Ook zal hij dan een ander appartement gaan huren. Hoe het ook zij: Hij blijft op-en neer vliegen tussen Nigeria en Cambodja. Voor ons was het in ieder geval een mooie gelegenheid om samen de lunch te gebruiken en tevens gedag te zeggen.Het was heel erg gezellig. Op het menu stond jollof rice (de Nigeriaanse variant en niet de Ghanese variant), kip, salade en als dessert mango en watermeloen. Sap van de hibiscus was ons drankje. Het was overheerlijk.

De gesprekken waren heel bijzonder: Nigeria-Nederland-Cambodja-cultuurverschillen, wereldeconomie, alles passeerde de revue. Dat de universitair docent zo’n 2x per jaar vanuit Nigeria overkomt naar Cambodja, is niet om daar zelf financieel beter van te worden, maar om het verkregen salaris te delen met zijn familie. Hij is de oudste van 9 kinderen en zorgt voor jongere broers en zussen. Twee van hen zijn inmiddels arts en ook zij zorgen voor de jongere siblings. De vrouw van deze Nigeriaan heeft de dagen in Cambodja afgeteld. Nigeria werd door haar ontzettend gemist. Begrijpelijk, want het was de eerste keer dat zij buiten Nigeria kwam. Zij studeert psychologie. Het is hun long term planning om in Nigeria een soort medisch centrum op te richten, waar dan niet alleen broer en zus van de universitair docent als arts gaan werken, maar waar hijzelf de financiële man zal worden en zijn vrouw werkzaam zal zijn als psychologe. Mooie plannen! Het bleek dat zij pas onlangs waren getrouwd en wel in december 2022. Wij moesten dan ook de trouwfoto’s bekijken. Dat herkenden wij wel vanuit het verleden in andere ontwikkelingslanden. Je krijgt dan altijd het fotoboek van het huwelijk op je schoot gelegd.

Wij werden ontzettend vaak bedankt voor het feit dat wij hun uitnodiging voor de lunch hadden aangenomen. Het was slechts de tweede keer geweest dat zij bezoek hadden gehad in hun appartement in Phnom Penh. En samenzijn met mensen hoort nu eenmaal bij Afrikanen. Alleen zijn is niet hun ding. Oh, wat hebben wij hier weer van genoten…..de Afrikaanse warmte werd op en top gevoeld hier in Azië…..

Zullen we vragen aan de universitair docent uit Nigeria of hij voor zijn vertrek nog een gastles wil en kan verzorgen over de Islam op onze boeddhistische universiteit? Zou dat niet bijzonder zijn? Leren van elkaar staat bij ons hoog in het vaandel. Even toestemming vragen natuurlijk aan Vutha. Echter: Toen wij hier beter over nadachten, besloten wij tóch om dit niet voor te stellen. Aan de ene kant lijkt het ons absoluut heel erg interessant, maar aan de andere kant kunnen wij niet inschatten hoe dit valt binnen deze boeddhistische setting.

Ook al zou Vutha toestemming verlenen, dan nog zal hij het moeten bespreken met de rector en ook al zou de rector akkoord gaan, dan nog weet je niet wat dit voor gevolgen kan hebben voor ons. Zouden wij dan binnenkort wellicht moeten vertrekken? In onze openheid en goedheid zouden wij dan onze eigen ruiten ingooien. Uiteraard vinden wij het best jammer dat ons enthousiasme op deze manier teniet wordt gedaan, maar toch kiezen we deze keer maar eens voor onszelf.

Onze gedachten gingen ook even terug naar Ghana, waar wij een keer op een christelijke internationale school een Imam hadden uitgenodigd om de leerlingen te vertellen over de Islam. Dit was destijds een groot succes geweest, voor zowel de schoolleiding, de docenten, de kinderen en voor ons. Dat dit de normaalste zaak van de wereld was, had waarschijnlijk tevens te maken met het feit dat ongeveer 60% van de Ghanezen christen is en ongeveer 40% is moslim. Bovendien leven de christenen en de moslims in Ghana in perfecte harmonie samen. Nu echter zitten we in een scene waar maar liefst zo’n 96% boeddhist is. Dus ja, wij kunnen niet inschatten wat dit losmaakt en dus kiezen we voor ‘pas op de plaats’. Bovendien was de tijd te kort: De Nigeriaan stond op punt van vertrek en onze contactpersoon op de universiteit was afwezig.

Fototaal bij de boeddhistische monniken…..een schot in de roos….! Zoveel interpretaties, zoveel inzichten, ook levensbeschouwelijk. Dit laatste vooral door een studente filosofie (zijnde geen monnik). Zó waardevol! Overigens: Dachten wij nog even: Eens een monnik, altijd een monnik, niets bleek minder waar te zijn. Mocht je het leven als monnik beu zijn en bijvoorbeeld een gezin willen stichten dan is dat geen enkel probleem (als je de pagode maar verlaat). De sfeer in de klas is geweldig. De studenten doen actief mee, stellen goede vragen en zijn gemotiveerd. Wijzelf genieten volop en we hebben zóveel te geven. Zij hangen aan onze lippen.

Onze contactpersoon van de universiteit, zijnde Vutha, bleek vanaf 1 juni 3 dagen naar Thailand te zijn i.v.m. een conferentie. Op 5 juni zagen wij Vutha weer. Na onze les was er tijd om even bij te praten. Vutha liet weten dat de rector al verschillende keren had geïnformeerd naar de ‘foreigners’. Are they doing well? En daar had Vutha bevestigend op kunnen antwoorden.

Onze les was weer heel speciaal. Bijzondere verhalen uit Ghana werden getoetst aan Cambodja. Culturele uitwisselingen blijven machtig interessant. Foto’s van Ghana werden gebruikt om situaties te verduidelijken. Een mooie opstap om aan de studenten te vragen om voor een volgende keer zelf een eigen foto te kiezen en deze te beschrijven.

Ben heeft altijd een grote belangstelling voor economie (overblijfsel van zijn HEAO achtergrond) en dit zowel op micro, meso als macro niveau. Ook luistert hij graag naar podcasts over economie. Dit gebruikt hij dan weer in de klas. En hij geniet van de vrijheid om dit te kunnen en te mogen doen.

Er wordt gewerkt aan lichaam en geest middels massages, gym, stoombad, zwemmen, meditaties enz. enz.

De laatste dagen in Nederland….vreemd en vertrouwd tegelijk…..in ieder geval mixed feelings…..

Koninkrijk Cambodja grenst aan Thailand, Laos en Vietnam. De hoofdstad van Cambodja is Phnom Penh; de valuta is de Cambodjaanse Riel; de officiële taal is Khmer; de religie is het Boeddhisme en het staatshoofd is Koning Norodom Sihamoni.

In de Nederlandse wintertijd is het tijdsverschil met Nederland 6 uur. In Cambodja is het 6 uur later dan in Nederland.

Cambodja is een land met een zeer heftige geschiedenis en nog altijd is het één van de armste landen ter wereld. Er is nog steeds veel schade door de Rode Khmer periode. Zo’n 40 jaar geleden speelde er een ontzettend heftige burgeroorlog in Cambodja waarbij één derde van de bevolking is omgekomen of vermoord. De communistische Rode Khmer is verantwoordelijk voor de dood van ongeveer 2 miljoen mensen. Pol Pot, de leider van de Rode Khmer, wilde van Cambodja een zelfvoorzienende agrarische staat maken. Iedereen die gestudeerd had, Engels sprak of ook maar een bril droeg, werd vermoord. Hierdoor heeft Cambodja nog steeds een enorme achterstand in kennis en ontwikkeling. Vriend en vijand wonen nu naast elkaar, maar spreken over deze tijd is taboe. Niet alleen de mensen die deze tijd hebben meegemaakt lijden hieronder, maar ook hun kinderen die vaak opgevoed zijn door ouders met een posttraumatische stressstoornis. Deze cyclus van armoede en misbruik is iets wat tot op de dag van vandaag voortduurt. De meerderheid van de Cambodjanen leeft in armoede en 40% van de kinderen is ondervoed. Het gemiddelde inkomen is minder dan $3 per dag en veel mensen leven van minder. Je kunt een groot verschil maken door het kopen van locale produkten en diensten bij de bevolking in plaats van in de grotere supermarkten. Het is nog maar zo’n 40 jaar geleden en alle oudere mensen hebben de meest verschrikkelijke dingen meegemaakt.

In Phnom Penh zijn twee plekken die deze zwarte bladzijde uit de geschiedenis heel goed laten zien. Allereerst is dit het Tuol Sleng-museum, beter bekend als Genocide Museum. Het is gevestigd in een oude school die door de Rode Khmer werd omgebouwd tot de beruchte ‘gevangenis S-21’ en waar duizenden gevangenenwerden ondervraagd, gemarteld en vermoord. De tweede plek is Choeung Ek, ook wel de Killing Fields of Velden des Doods geheten. Het is een agrarisch gebied in een boomgaard, ongeveer 14 km. ten zuiden van Phnom Penh. Gevangenen van o.a. Tuol Sleng werden hiernaar toe gebracht en vermoord. Iedereen was geboeid en geblindoekt.

Cambodja heeft een tropisch moessonklimaat met een gemiddelde temperatuur die gedurende het hele jaar rond de dertig graden ligt en het klimaat kent twee seizoenen: Het regenseizoen van mei tot november en het droge seizoen van december tot april. De eerste helft van het droge seizoen is redelijk koel (december-januari).

De tempels van Angkor zijn heilig. Dit vraagt uiteraard om respect. Als vrouw moet je dan zeker kleding dragen tot over je schouders en knieën.

De meeste weeshuizen zijn geen echte weeshuizen, maar zijn puur opgezet om geld te verdienen aan westerse vrijwilligers. De kinderen worden van het platteland gehaald en zijn vaak helemaal geen wees. Op deze manier worden kinderen gebruikt om winst te maken.

Het wordt aangeraden om niets van kinderen te kopen, zoals armbandjes, boeken, water, ansichtkaarten. Er zit namelijk een heel netwerk van criminelen achter deze ‘straatkinderen’. Door iets van de kinderen te kopen, zou je er indirect voor zorgen dat deze kinderen niet mogen spelen of op school zitten. Het grootste deel van de inkomsten gaat namelijk zeker niet naar de kinderen of naar onderwijs.

En dan de beruchte melkpoeder scam…….Een jonge moeder benadert een toerist en vraagt om melkpoeder voor de baby in haar armen. De toerist weet meestal wel dat geld geven niet goed is, maar ziet geen kwaad in het kopen van melkpoeder.

Echter: Zodra de toerist weg is, brengt de moeder de melkpoeder terug naar de winkel. De baby die ligt te slapen in de armen van de moeder is vaak gedrogeerd, zodat het kind stil is en de moeder er de hele dag mee op pad kan. Het komt ook vaak voor dat kinderen je vragen om pennen of boeken voor ze te kopen. Deze spullen brengen ze allemaal terug naar de winkel en het geld gaat naar de criminele organisaties die de kinderen op pad sturen. Toeristen zijn niet de enige slachtoffers van scams. Vaak is de oplichter zelf ook een slachtoffer in dit soort landen.

Wijzen is in de Cambodjaanse cultuur erg onbeleefd. Wijs nooit naar iemand of naar een product, maar gebruik je hele hand. Ook hand in hand lopen op straat is iets wat je de Cambodjanen nooit ziet doen. Dit zijn dingen die je achter gesloten deuren doet in deze cultuur. Hetzelfde geldt natuurlijk voor kussen in het openbaar.

Welnu, op naar onze eigen ervaringen…..15 maart de dag van vertrek…In alle vroegte (4.00 uur ’s morgens) arriveerde de taxi en bracht ons naar Schiphol. Al omstreeks 5.45 uur waren we terplekke. De vlucht Amsterdam-Singapore stond gepland om 10.25 uur (Singapore Airlines) en een lange zit volgde van maar liefst 12 en een half uur. In Singapore aangekomen was het inmiddels 16 maart geworden om 5.55 uur en wij verbleven in de transitruimte. Op 16 maart om 7.40 uur vertrokken we uit Singapore en toen was het nog zo’n kleine 2 uur naar Phnom Penh, zijnde de hoofdstad van Cambodja. De aankomsttijd was 8.35 uur.

Na alle formaliteiten doorlopen te hebben, namen we een taxi naar ons onderkomen, te weten Hotel Prantara Heritage Suites (klinkt mooier dan het is…hahaha!) (Prantara betekent ‘forest’). Voor ons is dit basic hotelletje prima voor 3 nachten (later zou blijken dat we hier langer zouden moeten bivakkeren). De hotelmanager was Bruce en hij wordt bijgestaan door David en Sophea. De locatie was vlakbij de Britse Ambassade in de wijk Chaktomuk, Duan Penh. Het moge duidelijk zijn dat wij doodop waren en we wilden maar 1 ding en dat was een bed opzoeken. Helaas werd er behoorlijk getimmerd en dit veroorzaakte behoorlijke overlast.

Mister Bruce bracht ons dan ook de eerste uren onder in een aparte kamer waar we even konden bijkomen, alvorens onze eigen kamer te kunnen betrekken. Wij regelden telefoonkaartjes Smart. Je hebt hier twee companies die telefoon/internet aanbieden en wel CellCard en Smart. Wij togen per Tuktuk naar Smart en daar werden de telefoons voorzien van data, belminuten enz.

Over de Tuktuk gesproken: Het is een veelvoorkomend openbaarvervoermiddel in o.a. Aziatische landen. Het is een gemotoriseerde riksja waarin een aantal passagiers kan worden vervoerd. Nu is de Tuktuk uit het verleden ons uiteraard wel bekend, maar anno 2023 zijn er twee zeer handige apps in gebruik: Grab en PassApp (Cambodia Taxi Booking). De werkwijze is zeer praktisch. Je geeft aan waar je naar toe wilt, je clickt op ‘show the map’ en je clickt op ‘confirm drop off’. De Tuktuk driver ziet op zijn telefoon display waar de klant zich bevindt en waar de klant naar toe moet. Als je clickt op ‘confirm booking’ dan zie je op je eigen telefoon dat de Tuktuk driver onderweg is, waar hij zich bevindt en het duurt meestal maximaal 300 seconden voordat de driver bij jou is. Het registratienummer van de Tuktuk komt overeen met het nummer in jouw display op je telefoon. Het systeem is snel, veilig, efficiënt en de prijs wordt meteen vastgesteld en is zichtbaar in jouw app. Het is een perfect en praktisch systeem waar wij bijna dagelijks gebruik van maken. Zouden we in Nederland moeten hebben!!!

De eerste dagen werden we in beslag genomen door diverse zaken: Hoewel wij ons huurcontract van ons appartement in Vlissingen al getekend hadden, wachtten wij nog steeds op de handtekeningen van onze aspirant huurders. Zij hadden bijvoorbeeld verschillende vragen die afdoende werden beantwoord door de verhuurmakelaar van 123Wonen. Bovendien werden zij gehinderd door drukte. Deze combinatie van factoren had ertoe geleid dat zij nog niet hadden ondertekend. Wij daarentegen in Cambodja wilden natuurlijk graag de zaak afronden, temeer omdat wij zelf hier in Phnom Penh ook op zoek moesten gaan naar woonruimte.

Onze contactpersoon van Cambodia Visa Services (een zekere John uit Canada) had ons doorverwezen naar een andere ‘local agent’, te weten Vitale (van oorsprong afkomstig uit Italië). Houdt John zich voornamelijk bezig met alle soorten visa, Vitale daarentegen is de persoon die met je op pad gaat om woonruimte te zoeken. Ook fungeert hij als gids. Hij woont al 6 jaar in Cambodja en spreekt zelfs Khmer.

Samen met Vitale gingen we dan ook op 17 en 18 maart enkele opties bezoeken: Van een condo op de 21^e verdieping in de wijk BKK1 tot twee appartementen (waarvan één in dezelfde buurt). Uiteindelijk kozen we voor appartementencomplex Nine East in de wijk Sangkat Stras Chork, Khan Daun Penh. Een veilige plek op 1,5 km. van het centrum en wel op de tweede verdieping (van in totaal 9 verdiepingen). Er werd besloten om op 19 maart dit appartement even ‘on hold’ te zetten. Een soort reservering maken leek ons wel wijs, mede gelet op het feit dat wij nog in afwachting waren van de handtekeningen van onze huurders in Vlissingen en tevens ons E-visum nog moesten laten wijzigen in een ER-visum (retirement). Wel bleek dat je zelfs op basis van een E-visum een appartement kunt huren (zolang het maar geen toeristenvisum is). Echter: Wij gaven er de voorkeur aan om met een retirement visum op zak pas over te gaan tot het huren van het appartement. En natuurlijk zou het fijn zijn als onze huurders in Vlissingen eens zouden ondertekenen, maar mocht het om één of andere reden niet doorgaan van hun kant, dan zal de verhuurmakelaar wederom op zoek gaan naar een nieuwe kandidaat. Wij hoopten in ieder geval op korte termijn het hotel te kunnen gaan verlaten om onze intrek te kunnen gaan nemen op onze nieuwe stek.

Toen wij op 19 maart ons appartement in Phnom Penh ‘on hold’ hadden gezet, tegen betaling van 100 dollars, kregen wij meteen het huurcontract mee alsmede de algemene bepalingen (beduidend minder papierwerk dan het huurcontract met algemene bepalingen in Nederland….hahaha!). Wij brainstormden heel wat af met Vitale, maar ook met Bruce: Is de huurtermijn onderhandelbaar? Iedereen lijkt iets anders te verstaan onder long term rental. Wie doet voor ons de FPCS? John? Vitale?

De eigenaar van het appartement waar wij van gaan huren? FPCS betekent: Foreigners Present in Cambodia System. Het is een registratiesysteem voor buitenlanders die in Cambodja wonen.

En hier tussendoor speelde vanzelfsprekend nog het omzetten van ons E-visum in een ER-visum. Wij consulteerden John van Cambodia Visa Services die al 11 jaar ervaring heeft met het regelen van alle soorten visa. Ook al is hij geregeld buiten Cambodja (Filipijnen, Canada), hij blijft de visa-zaken op afstand coördineren en stuurt zijn mensen op pad. Via Whatsapp was er veelvuldig contact en op 19 maart werden we in ons hotel bezocht door de echtgenoot van een Immigration officer (aangestuurd dus door John van Cambodia Visa Services). Aangeleverd moest worden: 680 dollars (340 dollars per persoon), 2 paspoorten en 2 pasfoto’s. Ja, je moet wel even schakelen om je paspoorten aan een wildvreemd iemand mee te geven, maar dat is de enige en meest effectieve manier. ‘That’s the way we do it in Cambodia’……Ter vergelijking: Je kunt wel zelf naar het Immigratiekantoor gaan tegenover het vliegveld, maar dat geeft geen garantie op succes. Wij volgden dus de normale procedure en dan zal het 7 tot 9 dagen duren voordat we ons felbegeerde retirement visum in ons bezit hebben. Op dát moment (waarschijnlijk eind maart) zullen we dan gaan overhuizen. Het appartement in Phnom Penh wordt in ieder geval voor ons ‘vastgehouden’. Ook in het verkrijgen van het retirement visum hebben wij alle vertrouwen. Nu nog de handtekening van onze huurders in Vlissingen……

Mister Bruce van hotel Prantara is erg belangstellend in onze ‘stappen’: Verhuur appartement Nederland, huur appartement Phnom Penh, retirement visa e.d. Tussen zijn drukke werkzaamheden door geeft hij ons advies over allerlei zaken, doet suggesties als het gaat om veilige buurten, is bereid om een huis voor ons te zoeken via zijn huisbaas, heeft ook wel ‘a friend’ die ons retirement visum kan regelen enz.enz. Wij bedankten hem vriendelijk. Voor ons is het voldoende om Italiaan Vitale achter de hand te hebben voor wat betreft het appartement en Canadees John voor ons retirement visum. Dit neemt niet weg dat wij graag met Bruce praten.

Hij zit op onze golflengte als het gaat om het helpen van mensen: ‘You have to give them the line instead of the fish’. Hij is er vast van overtuigd dat wij erin zullen slagen om passend vrijwilligerswerk te vinden. Zijn Boeddhistische inslag spreekt ons aan.

Uiteraard gaan wij op zoek naar vrijwilligerswerk. Wij zien de boeddhistische monniken in hun oranje gewaden over straat lopen en fantaseren al dat zij bij ons in de klas zitten…..hahaha! Overigens: Oranje wordt gezien als de kleur van de verlichting, de rijzende zon en het geestelijk en spiritueel ontwaken. De oranje gewaden staan symbool voor het achterlaten van het normale wereldse leven. Wat ons wel opvalt in gesprekken is het feit dat sommigen bewondering voor de monniken hebben waar anderen juist minachting cq scepsis ervaren.

Voor het zover is, moet echter eerst onze accommodatie geregeld zijn en moeten we ons retirement visum op zak hebben en dan gaan we aan het werk. Engels onderwijzen is in ieder geval geen overbodige luxe. Het valt tegen hoe weinig mensen Engels spreken. Het Khmer klinkt ons als tingel-tangel-liedjes in de oren. Wij hadden verwacht dat in de hoofdstad Phnom Penh de mensen Engels zouden spreken, maar het is eerder een uitzondering als je iemand tegenkomt die redelijk Engels spreekt. Men blijft echter alleraardigst en is bijna overdreven vriendelijk en onderdanig en men blijft glimlachen (met zo’n schattige Conimex lach). Ook het vouwen van de handen (namasté gebaar / ik buig voor jou) maakt onderdeel uit van de dagelijkse begroetingen. Er is echter 1 woord dat iedereen kent en dat is…..dollar…Bij een betaling geeft men de voorkeur aan dollars, wisselgeld krijg je meestal terug in de Cambodjaanse Riel. Alles draait om geld. Iedereen probeert zijn kostje bij elkaar te schrapen. Overigens: De naam Riel komt uit het Khmer en betekent ‘datgene dat glanst’. Voor de duidelijkheid: 4100 Riel is 1 Dollar.

Als Ben naar de kapper gaat is gebarentaal taal de manier van communiceren. De beste kapper spreekt ook geen woord Engels.

Op 20 maart brachten we een bezoek aan de Central Market. Dit is de grootste en drukste markt van Phnom Penh. Dit gebouw is donkergeel van kleur en gebouwd in 1937 en ontworpen door Franse architectenin de art-deco stijl. Het gebouw is zó ontworpen dat het zelfs in het warmste deel van de dag koel blijft. En dat laatste is wel prettig, want het is echt snikheet!!!

Hoera!!!! Op 21 maart krijgen we het huurcontract van Vlissingen opgestuurd met daarop de handtekeningen van onze huurders. Het is formeel: Michael en Thomas gaan huren met ingang van 1 april 2023 (om te beginnen voor 1 jaar).

Er zijn een paar woorden in het Khmer die wij ons nog kunnen herinneren van 8 jaar geleden (in 2015 waren wij in Siem Reap/Cambodja) en dat zijn: Arkoun (klinkt als: auwkoen). Dit betekent bedankt; of Wat (tempel); Angkor (heilige stad); Apsara (in de boeddhistische en hindoeïstische mythologie is dit een onsterfelijke, hemelse nimf). Apsara’s zijn mooie jonge vrouwen, hemelse danseressen en onweerstaanbare verleidsters. Ook zien we een woord terug dat we jaren geleden in Vietnam veelvuldig tegenkwamen en wel Bò (rundvlees/beef).

Aangezien het Koninklijk Paleis en de Zilveren Pagode bij ons om de hoek liggen, besloten we op 21 maart richting the Royal Palace te gaan. Het Koninklijk Paleis is een gebouwencomplex dat dienst doet als koninklijke residentie van de koning van Cambodja. De volledige naam in het Khmer is: de Preah BaromReacheaveang Chaktomuk Serey Mongkol. Het paleis glinstert in de zon, geeft een interessante kijk in de geschiedenis en is omringd door prachtige tuinen. Een stukje grandeur gelegen pal aan de Mekong. Wel een schril contrast met de armoede in het land.

Stukje geschiedenis: In 1865 verplaatste koning Norodom de toenmalige hoofdstad naar Phnom Penh en liet er in 1866 het koninklijk paleis en de zilveren pagode bouwen. Andere koningen bouwden het paleis verder uit met nieuwe gebouwen.

Zo werd het paleis ommuurd met de opvallende gele muur in 1873 en kreeg het paleis het Napoleon paviljoen van de Franse koninklijke familie. Dit paviljoen staat er nog steeds.

Na 1900 werd het terrein verder uitgebreid met enkele prachtige zalen waaronder de hedendaagse troonzaal.

Eén van de belangrijkste veranderingen vond verder plaats aan de zilveren pagode. Deze pagode, die oorspronkelijk in 1866 gemaakt was van hout, kreeg in 1962 een belangrijke make-over. Koning Sihanouk liet de vloer inleggen met niet minder dan 5329 massief zilveren tegels. Vandaar de naam Zilveren Pagode.

De huidige koning woont nog steeds in het paleis en er vinden regelmatig belangrijke ceremonies plaats.

Niet alle ingangen van het complex zijn open voor het publiek. Het is voor bezoekers alleen toegestaan om de troonzaal, de zilveren pagode en enkele gebouwen eromheen te bezoeken. Dit is echter geen probleem. Je kunt volop genieten van de prachtig aangelegde tuinen en de glimmende gebouwen.

De trekpleister is de centraal op het terrein gelegen troonzaal. De zaal wordt gebruikt voor kroningen en andere ceremonies. De muren, trappen en pilaren zijn geel en wit geschilderd. Geel staat voor het Boeddhisme, het dominante geloof in Cambodja. Wit staat voor het Hindoeïsme, het meest belangrijke geloof ten tijde van Angkor. Veel objecten uit de troonzaal zijn helaas vernietigd door de Rode Khmer.

Vlakbij vind je het Napoleon paviljoen, een apart bouwwerk dat niet bepaald matched met de andere gebouwen. Het paviljoen is in Egypte gebouwd en naar Cambodja gestuurd als geschenk van Napoleon de Derde.

De mooiste tempel op het terrein is die van de Zilveren Pagode, ook wel bekend als Wat Preah Keo of tempel van de smaragden boeddha. Niet te verwarren met Wat Phra Kaew in Bangkok, maar je kunt duidelijk zien dat de Zilveren Pagode sterk door deze bouwstijl is geïnspireerd.

Via de trap, die is gemaakt van prachtig marmer, ga je naar de ingang van de tempel (schoenen uit!), alwaar je de glimmende zilveren vloer zou moeten kunnen zien (deze is ter bescherming echter afgedekt). Binnen in de tempel zie je een enorm gouden Boeddhabeeld dat is ingelegd met meer dan 2000 diamanten. Verder zie je op de muren indrukwekkende schilderingen die verhalen uit de geschiedenis afbeelden.

De Zilveren Pagode is één van de weinige tempels die het regime van de Rode Khmer heeft doorstaan zonder ernstig beschadigd te zijn. Wel is tijdens deze zwarte bladzijde in de geschiedenis veel van het interieur geplunderd of beschadigd.

Het koninklijk paleis is niet alleen een heilige plek, het is ook nog steeds het huis van de koning. Niet alle plekken zijn dan ook te bezoeken. Gepaste kleding is verplicht en dit betekent dat de schouders en knieën bedekt moeten zijn. Het is mogelijk om een soort sarong te huren bij binnenkomst in geval je onbedekte schouders en/of knieën hebt.

Toen we the Royal Palace verlieten, kregen we een flesje water met daarop de tekst: With compliment, Natural Mineral Water, Royal Palace, Phnom Penh, Cambodia.

Op 22 maart maakten we met een local guy die geen woord Engels sprak een soort tour van een uur per Tuktuk. Wij kwamen o.a. langs een boeddhistisch centrum/instituut en langs de Preah Sihanouk Raja Buddhist University. Deze universiteit is een openbare instelling voor hoger onderwijs zonder winstoogmerk in de metropool Phnom Penh. Wij zagen veel jongelui uitgedost in mooie kledij en met bloemen die op de foto vastgelegd werden. Waarschijnlijk waren dit afgestudeerden. Diezelfde dag togen we ook naar de Mekong rivier. Het is 36 graden, doch de gevoelstemperatuur is maar liefst 41 graden!

De Russian Market werd bezocht op 23 maart. Hier zijn de kraampjes gevuld met alles wat je kunt bedenken. Het is echter bloedheet in de smalle paadjes. Het is er goedkoper dan in de Central Market. Op alle koopwaar kun je afdingen.

Aan de buitenkant en de overkant van de markt zijn heerlijke eettentjes. Deze vlooienmarkt is niet zo mooi als de Central Market. De Russian Market is overdekt en heeft nauwe paadjes. De markt dankt zijn naam aan de Russen, die hier in de jaren 80 kwamen winkelen. Waarschijnlijk waren er toen veel Russen in Phnom Penh en er waren toen veel Russische goederen. Sommige winkeliers spreken nog steeds een beetje Russisch. De lokale naam voor de Russische markt is: Psar Tuol Tompoung Market.

Toen we ‘thuis’ kwamen in het hotel van mister Bruce stond het personeel bij ons in de kamer, omdat er op een toilet in de gang een verstopping aan de orde was en dit bleek in verbinding te staan met onze kamer. Zij stonden met de voeten in het water, maar bleven vriendelijk lachen. Sinds die tijd is er af en toe een watertekort.

Hadden we deze week een tocht per Tuktuk gemaakt met een driver die slechts Khmer sprak, op 24 maart deden we dit nog even dunnetjes over met een Engelssprekende driver. Dit met het doel om een beter beeld te krijgen. En dat is gelukt. Via het National Museum voerde de tocht naar Wat Phnom, Silk Island (Koh Dach), Golden Temple (Wat Kean Kleang) en Independence Monument. Om op Silk Island te geraken (een local community waar mensen katoenen en zijden sjaals fabriceren) moesten we per ferry de Mekong rivier oversteken. Op de terugweg klapte plotseling het voorwiel van de Tuktuk om, maar gelukkig schoten behulpzame omstanders onze Tuktuk driver te hulp en samen werd de Tuktuk weer de weg op getrokken.

Iets meer achtergrondinformatie: Het Nationaal Museum van Cambodja in Phnom Penh is Cambodja’s grootste museum voor culturele geschiedenis en het belangrijkste historische en archeologische museum van het land. Het werd gebouwd tussen 1917 en 1920 in de traditionele Khmerstijl.

Wat Phnom is een tempel en ligt op een door mensen gemaakte heuvel (Phnom) van 27 meter hoog in Phnom Penh. Wat Phnom werd gebouwd in 1373 om vier Boeddhabeelden te huisvesten die volgens de overlevering hier door de Mekong aangespoeld waren en gevonden werden door een vrouw, genaamd Penh.

Het Onafhankelijkheidsmonument in Phnom Penh werd in 1958 gebouwd ter herdenking van de onafhankelijkheid van Frankrijk in 1953. Het staat op een rotonde op de kruising van Norodom Boulevard en Sihanouk Boulevard in het centrum van de stad.

En dan de Night Market van Phnom Penh, of tewel Phsar Reatrey. Deze Night Market is te bezoeken van 17.00- tot 0.00 uur. Het is een ‘riverfront open air market with a cozy atmosphere’. Op 25 maart werd deze Night Market door ons bezocht. Wij vonden het niet de moeite waard, het was verre van authentiek, maar goed….no problem….

Als de Nederlandse zomertijd ingaat op 26 maart (klok 1 uur vooruit), dan is het tijdsverschil met Cambodja nog 5 uur. (In Cambodja is het vanaf nu 5 uur later dan in Nederland). Op die dag werd er - net als bij onze aankomst - behoorlijk geboord en getimmerd in hotel Prantara. Dus vluchtten wij maar even naar de Russian Market. Ook de dag daarna was het van hetzelfde laken een pak qua boren en timmeren. Tevens was er wederom geen water…..Je wordt niet ingelicht. Communicatie en planning zijn - zoals altijd in ontwikkelingslanden - ver te zoeken. De manager van Prantara hotel, mister Bruce liet weten: ‘It is very stressful today’, om vervolgens op bed te gaan liggen…….hahaha!!!

Al vaker melding gemaakt van het feit dat bijna niemand Engels spreekt. Als we ergens een hapje gaan eten, word je allerliefst begroet middels de Namasté groet, je krijgt de menukaart in je handen geduwd (soms alleen maar in het Khmer), men zet de fan aan en wacht af……Het komt voor dat er maar liefst 5 meisjes aanwezig zijn als personeel, die vervolgens helemaal niets doen.

Dan denken wij: ‘Ga iets doen, ga schoonmaken, ga de gerechten in het Engels leren of onverschillig wat, maar ga iets doen. Echter: Initiatief tonen is niet aan de orde.

In de nieuwe week van 27 maart, gaan wij hopelijk verhuizen naar ons nieuwe onderkomen en krijgen we ons retirement visa. Om de wachttijd te overbruggen togen we op 28 maart nog maar eens naar deRussian Market en op 29 maart naar de Central Market. In ieder geval krijg je daar een erg goed beeld van het dagelijks leven in Phnom Penh. Op de Central Market ging ik (Dees) naar de kapper. Handig!

Op 28 maart verhuisden wij naar een andere kamer in het hotel van Bruce. Er zijn niet alleen airco en waterproblemen, het werd ook duidelijk dat een muis (of erger een rat) zich in onze kamer bevond. Het bleek dat er een heel gangenstelsel aanwezig was rondom onze kamer….brrr…Reeds twee keer was er een prullenbak op onze kamer omgevallen en dit gebeurde plotseling midden in de nacht. Waarschijnlijk was dus een muis of rat de boosdoener. Wij namen onze intrek dan ook in een andere kamer. Het waterprobleem bleef echter van kracht. Wij zagen dat mister Bruce niet goed kon omgaan met de klagende gasten. Dit leidde tot stress bij hem en wel in die mate dat hij midden in de nacht - toen hij de waterdruk wilde checken - van de trap viel.

Wij voerden een leuk gesprek met drie mensen uit Duitsland….ja, ja, unsere Freunde sind immer da…..hahaha!

Wachten….wachten….wachten….op ons retirement visa. Onze Canadese contactpersoon John van de Cambodian Visa Services had ons laten weten dat de Immigration 7 tot 9 werkdagen nodig zou hebben om het ER-visum te realiseren. Er bestaat weliswaar een duurdere express optie, waarin het binnen een dag geregeld zou kunnen worden, maar wij hadden gekozen voor de normale werkwijze. Plotseling kregen we te horen dat het ook wel 10 werkdagen zou kunnen duren. Dit zou betekenen dat we onze paspoorten uiterlijk op vrijdag 31 maart zouden terugkrijgen.

Op de 7^e werkdag (28 maart) vernamen we dat de Immigration very busy was en dat er ook een mogelijkheid zou bestaan dat we het retirement visum pas op maandag 3 april zouden krijgen. Nee toch…….

Nog steeds zitten we in het hotel bij mister Bruce en daar hebben we het inmiddels wel gezien. Echter: Het één staat in verbinding met het ander. Het kunnen vertrekken uit het hotel kan pas plaatsvinden als wij het huurcontract van 1 jaar van ons appartement hebben ondertekend, maar dan willen we ook ons retirement visum van 1 jaar hebben. Wij willen dat beiden als het ware gelijk opgaan. Hoewel John van de Cambodian Visa Services ons herhaaldelijk heeft laten weten dat wij het huurcontract absoluut al kunnen ondertekenen zonder in het bezit te zijn van het ER visum, voelt Ben niets voor deze optie. Ben wil eerst het ER-visum hebben alvorens de huurovereenkomst van het appartement te gaan ondertekenen. Hij wil niet het risico lopen dat straks het huurcontract is ondertekend voor 1 jaar en dat er nog geen ER-visum voor 1 jaar is afgegeven. Hij riskeert dan namelijk een verlies van een borg van 2 maanden huur en de eerste huur. Er wordt ons verzekerd dat wij al met ons E-visum een appartement kunnen huren, maar zoals gezegd willen wij wachten op het ER-visum. Vitale (de Italiaan die met ons op huizenjacht is geweest) had ons laten weten dat de eigenaar van het appartement dat wij gaan huren ongeduldig begint te worden. Ook Vitale zelf wordt onrustig. Dit heeft te maken met het feit dat Vitale een provisie krijgt als wij het contract ondertekenen. Er wordt dus een zekere druk op ons gelegd, maar daar zijn wij ongevoelig voor. Uiteraard zouden wij graag het appartement gaan huren, maar als de verhuurder niet meer kan wachten, dan gaat het appartement maar aan onze neus voorbij. Gelukkig zijn er nog heel veel appartementen beschikbaar in Phnom Penh.

Zijn wij weer terug in West-Afrika? Sinds jaren zien wij hier weer de lezards (hagedisachtigen) en de kevers. Gelukkig wel vele maatjes kleiner dan in Ghana….hahaha!!!

Uiteraard is het ons bekend dat het hier in Cambodja ‘not done’ is om over politiek in algemene zin te praten. Ook kritiek uiten op de koning is verboden. Echter: In zijn leergierigheid en enthousiasme wilde Ben even brainstormen met Bruce van ons hotel over het feit dat de leider van de oppositie is veroordeeld tot 27 jaar huisarrest.

Hardop vroeg Ben zich even af wat de gevolgen zouden kunnen zijn voor de verkiezingen in Cambodja in juli a.s. Hoewel mister Bruce weliswaar even inging op de vraag van Ben (je kunt nu alleen maar stemmen op de zittende premier), haakte hij toch snel af onder het mom van: ‘Don’t talk more about it’ en hij gaf Ben het dringende advies om zeker niet op straat over politiek te praten. Men zou dan kunnen denken dat je een spion bent (met alle gevolgen van dien). Niet voor te stellen voor ons Nederlanders. Dit moeten we dus goed in ons achterhoofd houden als we les gaan geven.

HOERA!!!! Op 30 maart ontvingen wij bericht van Canadees John van de Cambodian Visa Services dat het ER-visum in onze paspoorten staat. Die avond kregen wij van de ‘local agent’ onze paspoorten retour met daarin de felbegeerde stempel! Wij mogen nu een jaar in Cambodja blijven!!!!!! (En wel tot 14 april 2024). Daarna kunnen we het visum gewoon verlengen. Wij kunnen nu altijd in-en uitreizen. Heel fijn en heel bijzonder! En een dag later, op 31 maart konden wij dan ook verhuizen naar ons appartement in Nine East en dus het hotel van Bruce verlaten. Op onze nieuwe locatie troffen we ‘local agent’ Vitale (samen met zijn Cambodjaanse vriendin Ana) en toen werd het tijd om niet alleen Vitale te betalen voor zijn diensten, maar ook het huurcontract te ondertekenen. Dit geschiedde middels een duimafdruk!!!! Even ter vergelijking: Voor het huurcontract voor ons appartement in Nederland tekenden we digitaal.

Welnu, wij zitten dus op onze nieuwe stek in de Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh. Het appartementencomplex heet Nine East. Dit vanwege het feit dat het gericht is op het Oosten en tevens is 9 East de dag van de volle maan en de Khmer mensen beschouwen dit gegeven als een goede dag. Welnu, Nine East bestaat uit 11 verdiepingen. Er zijn 9 woonlagen met in totaal 40 appartementen. Op de 10^e verdieping bevindt zich ‘a gym’ en op de 11^e verdieping (rooftop) ‘a pool’. Wij wonen op de 2^e verdieping. (2^E). Verder is er 24 uur per dag bewaking. Het is dus een veilige plek. Twee keer per week wordt het appartement schoongemaakt. Er wonen veel expats. Inmiddels staan we ook geregistreerd in het FPCS systeem: Foreigners Present in Cambodia System. Hoewel het appartement fully furnished is, is het niet fully equipped. Wij moesten dan ook nog even op pad om dagelijkse huishoudelijke spullen te kopen.

De Italiaan Vitale met zijn vriendin Ana boden aan om ons even te vergezellen. Zij weten namelijk de weg en kennen de plekken waar we dit soort dingen konden kopen. (Zij op de scooter, wij in de Tuktuk).

De eerste dagen waren nodig om veel praktische dingen te regelen, ons te installeren, spullen uit te pakken, omgeving te verkennen enz. Ook maakten we kennis met de zonen van de eigenaar van appartementencomplex Nine East, te weten de broers Piseth en Pitou. Toen wij stonden te wachten op een Tuktuk om naar een supermarkt te gaan, bood Pitou ons een lift aan. Hij vond het heel bijzonder om twee Nederlanders te mogen begroeten in Nine East. Zelf woonde hij op de 7^e verdieping van het appartementencomplex.

Op 4 april aten we Lok Lak, te weten het bekendste nationale gerecht van Cambodja. Hiervoor wordt rundvlees gemarineerd, gebakken en vervolgens geserveerd op wat sla, met rijst en een peper-limoendip. Twee dagen later waren we in een eetgelegenheid en hier was de menukaart 100% in Khmer. Daar konden we dus helemaal niets van bakken……….Echter: Op iedere tafel stond een brander en al snel werd duidelijk dat het ging om een soort ‘gourmetten’ in de open lucht. In Vietnam noemden we dit ‘hotpot’.

Toen we een keer naar de ‘riverside’ liepen, troffen we onderweg een aardige Amerikaan aan, die samen met zijn vrouw, vrijwilligerswerk deed in een community, zijnde lesgeven aan kinderen die normaal gesproken niet naar school konden gaan. Aangezien zij dezelfde achtergrond hadden als wij (sociaal-educatief) en vrijwilligerswerk in de Derde Wereld ook hun passie was, waren er maar enkele woorden nodig om op dezelfde golflengte te zitten.

Zou de sleuteloverdracht en inspectie voor onze huurders in Vlissingen op 1 april plaatsvinden, dit werd verschoven naar 7 april, i.v.m. een examen dat op de rol stond voor Michael en Thomas. Op 7 april stuurden wij dan ook een mail ter welkom en ter introductie naar onze huurders in De Fonteyne. Sinds 10 april verblijven beiden feitelijk in ons appartement.

Op 10 april stonden we even stil bij de vreselijke gruwelijkheden uit het Cambodjaanse verleden, te weten de Rode Khmer periode onder leiding van Pol Pot, de heftige burgeroorlog van 1975 tot 1979 waarbij 2 miljoen Cambodjanen zijn vermoord. Zoals eerder vermeld in dit verslag is dit de zwarte bladzijde uit de Cambodjaanse geschiedenis.Wij togen dan ook naar het Tuol Sleng-museum of tewel het Genocide Museum. De Rode Khmer had dit voormalige schoolgebouw omgebouwd tot gevangenis. Het was zeer indrukwekkend! Eigenlijk zijn er geen woorden voor om de gruwelijkheden te beschrijven! Hadden wij vernomen dat je hier een uur of anderhalf uur voor uit zou moeten trekken, wij bleven hier maar liefst 4 uur! Hierna bezochten we Choeung Ek, ook wel de Killing Fields of Velden des Doods geheten. Gevangenen van onder andere Tuol Sleng werden hiernaar toe gebracht en vermoord. Kippenvel!

Hoewel wij in 2016 in Peru het museum hebben bezocht m.b.t. de verschrikkingen van guerillabeweging Het Lichtend Pad in Ayacucho, overtrof het Tuol Sleng museum in Phnom Penh/Cambodja dit alles in negatieve zin.

Aangezien de indrukken ons niet loslaten, toch nog even meer achtergrondinformatie: Het Tuol Sleng Genocide Museum is gehuisvest in een voormalig schoolgebouw in het centrum van Phnom Penh. De gevangenis stond bekend als S21, een verschrikkelijke plek waar gevangenen verhoord, gemarteld en vermoord werden.

Het is een plek die de tragische geschiedenis van Cambodja tussen 1975 en 1979 op indrukwekkende wijze in beeld brengt. In onze beleving verplichte kost voor iedere bezoeker aan de stad.

Wat nu het Tuol Sleng Genocide Museum is stond tijdens het regime van de Rode Khmer bekend als ‘Security Office 21’(S21). De gevangenis was gelegen in het centrum van Phnom Penh, de stad die op dat moment al helemaal verlaten was.

In S21 werden mensen gevangen gehouden die volgens het regime een ‘gevaar’ waren voor de nieuwe agrarische staat.

Leraren, wetenschappers, zakenmensen, journalisten en zo’n beetje ieder ander opgeleid persoon werd gezien als de vijand. Zelfs het dragen van een bril was al aanleiding om gevangen genomen te worden.

En niet alleen de zogenaamde ‘verdachten’ werden gevangen genomen. Ook de directe familieleden en kennissen moesten eraan geloven onder het mom van ‘associatie met de vijand’.

De meeste mensen die tussen 1975 en 1979 in S21 gevangen zaten werden na verloop van tijd naar de Killing Fields van Choeung Ek gestuurd voor executie.

Phnom Penh werd in 1979 bevrijd door het Vietnamese leger. Het was een Vietnamese oorlogsfotograaf die S21 ontdekte. De fotograaf en zijn collega’s volgden de stank van rottende lichamen naar het schoolgebouw. Zijn foto’s van die dag zijn te zien in het museum.

S21 was gehuisvest in de gebouwen van een middelbare school en een basisschool. Het terrein was hermetisch afgesloten met prikkeldraad en binnen werden de klaslokalen verbouwd tot cellen en martelkamers. Naar schatting hebben hier tussen 1975 en 1979 15.000 tot 20.000 mensen gevangen gezeten.

Bij aankomst in S21 werden de gevangenen gefotografeerd en verhoord. Gevangenen hadden meestal geen idee waarom zij opgepakt werden. De meesten werden beschuldigd van verraad van de partij en de revolutie.

De ondervragers gebruikten marteltechnieken om een bekentenis af te dwingen. Zo werden gevangenen geëlektrocuteerd of vastgebonden waarna er heet water over het gezicht werd gegoten. Of mensen werden in een bak met uitwerpselen gegooid of aan een touw gehangen. En dit is nog maar een kleine greep uit de brute marteltechnieken die gebruikt werden.

In het museum is nog meer informatie beschikbaar over de verschrikkelijke praktijken die hier plaatsvonden.

Na bekentenis werden de gevangenen veroordeeld tot executie. In het begin gebeurde dit vlakbij, maar later werden mensen naar Choeung Ek gestuurd, zo’n 10 km. buiten de stad.

De Rode Khmer waren niet alleen gewetenloze massamoordenaars, zij documenteerden ook al hun praktijken. Dit zou later tegen hun gebruikt worden tijdens het tribunaal tegen de leiders en deelnemers aan de genocide. Echter, paspoorten en identiteitsbewijzen van de gevangenen werden niet bewaard. De foto’s van de gevangenenbleken dan ook cruciaal voor nabestaanden bij een zoektocht naar hun geliefden.

Het Tuol Sleng Museum is een neerslachtige plek, maar het is wel één van de bezienswaardigheden in Phnom Penh die je bezocht móet hebben. Dat gewone mensen in staat zijn om te veranderen in zulke gewetenloze moordenaars is iets om bij stil te staan. Dit soort praktijken kunnen altijd ergens anders op de wereld weer plaatsvinden.

In het museum kun je de barre omstandigheden van de cellen met eigen ogen zien. Een ander gedeelte is gewijd aan de verschrikkelijke marteltechnieken en weer een ander gedeelte heeft duizenden foto’s van slachtoffers.

In 2015 is op het terrein een herdenkingsmonument gebouwd: ‘The memorial stupa for victims of S21’. Het monument is voor een groot deel gefinancierd door Duitsland.

Tijdens de openingsceremonie sprak o.a.de Duitse ambassadeur. Hij deed een beroep op de jongere generatie om minder terughoudend te zijn in het bespreken van het verleden. Hij verwees daarmee naar de Duitse jeugd die in de 70-er jaren oncomfortabele vragen begon te stellen over het Holocaust verleden.

Hij voegde daaraan toe dat het gevolg van terughoudendheid om over het verleden te praten zal leiden tot het feit dat de jongere generatie de last van de erfenis van hun ouders en grootouders zal dragen.

Audiotours zijn beschikbaar in meerdere talen waaronder zelfs Nederlands. Dit was een goede manier voor ons om door het museum geleid te worden en de informatie te begrijpen.

En dan de Killing Fields van Choeung Ek……Tussen 1975 en 1979 werden in Cambodja zo’n 2 tot 3 miljoen mensen vermoord onder het brute regime van de Rode Khmer onder leiding van Pol Pot. Dit kwam neer op ongeveer een kwart van de bevolking.

Veel van de moorden vonden plaats in zogeheten Killing Fields. Naar schatting zijn er 20.000 van deze massagraven verspreid over Cambodja.

Eén van de grootste massagraven was de Killing Fields van Choeung Ek, op kleine afstand van Phnom Penh.

Choeung Ek is tegenwoordig een gedenkplaats en educatiecentrum over de verschrikkingen die hier hebben plaatsgevonden.

Iedereen die Cambodja bezoekt zou ook de Killing Fields van Choeung Ek moeten bezoeken.

De audiotour die je ook hier kunt volgen geeft een indrukwekkende weergave van wat hier is gebeurd en herinnert de bezoeker eraan om altijd alert te zijn dat de geschiedenis zich niet herhaalt waar dan ook ter wereld.

Choeung Ek is de plaats waar gevangenen uit de S21 Tuol Sleng gevangenis naar toe werden gestuurd voor executie.

Gevangenen moesten hun eigen graf graven waarna zij op brute wijze met een schep of stok vermoord werden. Dit om kogels te besparen.

De mensen waren vaak al zo vermoeid dat zij niet meer de kracht hadden om een diep graf te graven wat ervoor zorgde dat de lichamen amper bedekt werden.

De killing tree is een boom die de Rode Khmer gebruikte om kinderen te vermoorden. Op brute wijze werden kinderen tegen de boom gegooid tot zij dood waren. Dit opnieuw om kogels te besparen.

In het begin werden gevangenen met vuurwapens vermoord, maar later werden meer brute wapens gebruikt om de dure kogels te sparen.Stokken, scheppen, bijlen, kapmessen of vlijmscherpe delen van palmbomen werden gebruikt.

Op het terrein van Choeung Ek liggen verschillende massagraven. Duizenden mensen werden hier op een klein oppervlak begraven. Nog steeds liggen er stukken kleding en komen er botten boven de grond tevoorschijn.

De audiotour is een uitstekende manier om op een respectvolle wijze over het terrein van de Killing Fields te wandelen.

Ter nagedachtenis aan de slachtoffers is een Boeddhistische Stupa, een herdenkingstoren gebouwd. In de toren worden de schedels van zo’n 5000 slachtoffers bewaard. (Ingedeeld in mannen en vrouwen, leeftijdscategorieën e.d.).

Na anderhalf uur hier rond gewandeld te hebben zetten wij een punt achter deze zeer beladen plek. No more words……………

Op 11 april gingen we even pinnen, medicatie kopen in een apotheek en ergens de bloeddruk laten meten. Nou, laat dat ‘even’ maar achterwege. Alles geschiedt per Tuktuk en het verkeer raast langs je heen in miljoenenstad Phnom Penh. Hoewel ik (Dees) best hou van de reuring in een stad, is dit wel een beetje teveel van het goede. Veel te veel prikkels voor mij! Ben daarentegen geniet van de heksenketel op straat! Hoe het ook zij: Bij de bank moesten we zoals altijd hoeden/petten afzetten en bij weggaan word je begroet middels de Namasté groet.

Vervolgens naar een apotheek. Er zit veel kaf onder het koren. Er zijn nepmedicijnen in omloop.

Voor zover wij het konden beoordelen en afgaande op ons gezond verstand, arriveerden we bij een betrouwbare apotheek alwaar wij alle medicijnen voor Ben in één keer konden kopen. Dat is wel eens anders geweest in ontwikkelingslanden.

Vaak werden we geconfronteerd met het feit dat we niet alles in één apotheek konden kopen. Wonder boven wonder lukte dat nu wel. Merknaam kan afwijken, maar stofnaam is hetzelfde. Toen wij de behulpzame apotheker (die Engels sprak) vroegen waar wij bloeddruk konden laten meten, moest hij in eerste instantie het antwoord schuldig blijven en uiteindelijk adviseerde hij kleine kliniekjes. Wij hadden ook al enig voorwerk gedaan (zeker als het gaat om het laten prikken op PSA en cholesterol) en lieten de namen vallen van een ziekenhuis bij ons in de buurt (Calmete Hospital) en het Pasteur Instituut. Daarop knikte hij goedkeurend. Zelf had hij slechts de mogelijkheid om ons een bloeddrukmeter te verkopen, maar dat is het laatste dat wij willen. Wij bedankten hem vriendelijk en verlieten de apotheek. Nauwelijks buiten of een medewerker van de apotheek kwam aanrennen en liet weten dat de apotheker bereid was om voor ons, zijnde Nederlandse vrijwilligers in zijn land Cambodja, een voor de verkoop bestemde bloeddrukmeter voor ons uit de verpakking te halen en te gebruiken. Een aardige geste! Ach, liet de apotheker weten: ‘Cambodia is a small country, but we have a big heart!’

Hierna begon de honger te knagen en belandden we op de Olympic Market (In Khmer heet deze markt Psah Olympic). Dit is een echte markt voor de lokale bevolking. Je ziet geen enkele toerist. Het is gebouwd in 1962 en er bevinden zich meer dan 4000 shops op deze markt. Er zijn maar liefst 3 verdiepingen. Tussen de lokale mensen op een klein plastic krukje nuttigden we een soort noodle soup (eten met stokjes). Iemand noemde Olympic Market ‘huge and overwhelming’ en dat is absoluut waar.

Ook in Cambodja worden microkredieten verstrekt om de arme bevolking te helpen met het opzetten van een kleine eigen onderneming. Helaas is de microfinanciering in Cambodja volledig uit de hand gelopen en mislukt.

Banken hebben te hoge kredieten verstrekt en tevens faalden de banken in hun toezicht. Bovendien wisten de vaak laaggeletterden niet waarvoor zij tekenden.

Mensen worden nu gedwongen om hun bezittingen te verkopen om daarmee hun bankschulden af te kunnen lossen. Het schaamtegevoel overheerst.

Khmer Nieuwjaar(Choul Chnam Thmey) werd gevierd op 13,14, 15 en 16 april. It’s the year of the Rabbit. Overal hoorden we: Rikreay chhna thmei of sok Sabay Chnam Thmey of zoiets dergelijks (Gelukkig Nieuwjaar) en overal waren de kleine huisaltaartjes opgetuigd met bloemen, geurig water, kaarsjes, fruit, wierookstokjes e.d. In miljoenenstad Phnom Penh was het zeer rustig. Het voelde akelig stil aan. De meeste mensen gaan naar familie op het platteland.

De mensen pakken dus massaal hun biezen en vertrekken naar hun geboorteplaats voor het feest. Gedurende het Khmer New Year, oftewel Cambodjaans nieuwjaar wordt de overgang van het oogstseizoen naar het regenseizoen gevierd. De boeren genieten van wat hun oogst heeft opgebracht. Tijdens het nieuwjaarsfeest worden huizen versierd en tafels gedekt met fruit en drankjes om de goden te verwelkomen. Ook worden er cadeautjes gegeven. Op de verschillende dagen brengen de Cambodjanen bezoeken aan tempels om offers te brengen aan monniken, ouderen en Boeddha beelden. Ook vragen de Cambodjanen om vergiffenis voor fouten die zij in het afgelopen jaar hebben gemaakt.

De dagen voorafgaand aan Nieuwjaar zijn de Cambodjanen heel druk bezig. Men maakt het hele huis schoon, overal prijkt de Cambodjaanse vlag, men kookt lekker eten en men koopt nieuwe kleren. Alles moet er spic en span uitzien, want de Nieuwjaarsengel zou eens langs kunnen komen!!!

Cambodja volgt de Boeddhistische jaarkalender, waarbij de maankalender wordt gehanteerd.

Wellicht leuk om enkele Khmer Nieuwjaar tradities te vermelden: Elke dag bezoeken de mensen de tempel om daar de zegen te krijgen van de monniken en de priesters. Zij bouwen een zandheuvel op het grondgebied van de tempel en versieren deze met godsdienstige vlaggetjes.

Zij plaatsen er eentje op de top en vier rond de kanten van de zandheuvel. Deze vlaggetjes symboliseren de vijf discipelen van Boeddha.

De bevolking van Cambodja heeft de traditie om ’s morgens wijwater te besprenkelen op elkaars gezichten, ’s middags op de borst en ’s avonds op de voeten. Tegenwoordig hebben mensen ook de gewoonteom gekleurd water over hun vrienden en familieleden te gieten. Gekleurd water symboliseert de verschillende kleuren van het leven, die in de toekomst verborgen liggen. De traditie van het gooien van poeder op elkaar met Nieuwjaar komt tegenwoordig steeds meer in opgang.

Bij de viering van het Khmer Nieuwjaar, volgt men in Cambodja verschillende regels. Elke dag kent een andere traditie. Enkele voorbeelden: De eerste dag van de viering heet Moha Sangkran. Men gelooft dat op deze dag Gods engelen naar de aarde komen, om te kijken hoe de schepping ervoor staat. Om deze heilige engelen te verwelkomen, maken de mensen hun huizen schoon en steken lampjes aan. De leden van de familie plaatsen hun geliefde afbeelding van Boeddha op een huisaltaar. Hierop worden dan - zoals eerder gemeld - bloemen, kaarsen, wierookstokjes, een kommetje geurig water, etenswaren en dranken uitgestald op bananenbladeren. Het voedsel dat op deze dag van Moha Sangkran is klaargemaakt, wordt aan de monniken en priesters van de tempel aangeboden.

Op de tweede dag van de Khmer Nieuwjaarviering (Vanabot), geeft de bevolking geld en hulp aan de armsten in de samenleving. Het is dan tevens de gewoonte om cadeautjes te geven aan familie en vrienden. Bij sommige bedrijven is het al de gewoonte om personeel een cadeau of geld te geven, om de arbeidsproductiviteit te stimuleren.

Op de derde dag van de Nieuwjaarsviering (Leung Sakk), wassen de mensen hun Boeddhabeelden met geurend water. Men gelooft dat er dan het hele jaar regelmatig regen zal vallen. Kinderen tonen hun respect voor de ouderen door hun voeten te wassen.

Wij bleven met Khmer Nieuwjaar in Phnom Penh en constateerden dat sommige plekken gesloten waren en andere plekken waren open of gedeeltelijk open. De Tuktuks bleven weliswaar rijden, maar het waren er beduidend minder dan normaal. Wij deden ‘exploring the city’ en kwamen terecht op allerlei onbekende plekken. Een gebruik met Khmer Nieuwjaar is om mensen nat te spuiten. Velen liepen met waterpistolen rond. Ook wij - zittende in de Tuktuk - liepen een nat pak op.

16 april: Vandaag stond Diamond Island (Koh Pich) op de rol. Dit is een satellietstad in Phnom Penh aan de rivieren Mekong en Bassac. Dit gebied was tot het jaar 2000 een moeras, maar het wordt nu verder ontwikkeld als woon-en handelsgebied en zou een aparte gemeente in Phnom Penh kunnen worden. Een wijk met de naam ‘Elysée’ heeft een stijl geïnspireerd door Parijs. Het was een vreemde ervaring: Gloednieuwe winkels en gloednieuwe appartementen - in een stijlvol Frans jasje - stonden leeg. Alles was ‘for rent or for sale’.

Wij spraken met een Chinees, de eigenaar van een supermarkt. Hij vertelde ons dat alle gebouwen aan de buitenkant klaar waren, maar aan de binnenkant moest er nog veel gebeuren. Hij had de enige zaak in dit vrijwel lege stadsdeel. Wij vroegen ons hardop af hoe hij als ondernemer kon overleven in deze spookwijk. Volgens hem was het een kwestie van geduld, een lange adem hebben en vertrouwen hebben in de plaatselijke overheid alsmede de focus leggen op een lange termijn visie. Buiten voor zijn winkel stond een soort elektrisch aangedreven ‘pausmobiel’. Deze Chinese ondernemer nodigde ons uit om een ritje door de wijk te maken. Wij stapten in en werden onderworpen aan een ‘sightseeing’. Wij passeerden o.a. ook een Canadese internationale school en een Franse school. Toen het hem duidelijk werd dat wij op zoek waren naar vrijwilligerswerk, stelde hij voor om gratis les te geven in ruil voor gratis accommodatie.

Boven zijn zaak werd namelijk Chinese les aangeboden en volgens hem zouden wij daar dan Engels kunnen geven. Tsja….laten wij nu net een jaarcontract hebben getekend voor ons huur appartement Nine East. Hoe het ook zij: Wonen in deze spookwijk kan ons niet bekoren.

Je hebt daar totaal niet het idee dat je in Cambodja woont. Nee dus…wij gaan verder op onze ingeslagen weg…….

En dus gaan we op zoek naar vrijwilligerswerk. Op 17 april werd er gestart met een bezoek aan een pagode vlakbij ons appartementencomplex Nine East. Wij legden onze bedoeling uit: Engelse conversatie geven aan de Buddhist monks en deelnemen aan hun meditatielessen. Dat laatste bleek geen probleem te zijn, maar toch waren onze eerste bevindingen teleurstellend: Wij kregen te horen van de ‘driver’ dat alle monniken sliepen. Het verzoek was dan ook om over een uur terug te keren. Tweede poging dus….De ‘driver’ was inmiddels verdwenen. Wel zagen we een meisje dat nauwelijks Engels sprak, maar toch een jonge knaap liet optrommelen. Ook van hem werden we niet veel wijzer. Vervolgens kwam er weer een man opdraven. En voor iedereen gold: Zij konden ons niet verder helpen, spraken nauwelijks Engels, maar we begrepen dat de monnik die ons te woord kon staan nog steeds in zijn ‘hometown’ was vanwege de uitloop van het Khmer Nieuwjaar. Dit schoot dus niet op…..

Op 19 april togen wij dan ook - op advies van Piseth (één van de bazen van appartementencomplex Nine East) - naar het Boeddhistisch Instituut.

Welnu, wij besloten om eerst naar het Boeddhistisch Instituut te gaan. Hoewel dit niet de juiste plek bleek te zijn, werden we wel heel vriendelijk ontvangen door een aardige man. Toen wij onze bedoeling uitlegden (deze Nederlandse wereldwijde vrijwilligers willen graag lesgeven aan de boeddhistische monniken), liet hij weten dat het Boeddhistisch Instituut slechts een bibliotheek cq documentatiecentrum betrof. Wij zouden naar de afdeling educatie moeten gaan van de Boeddhistische universiteit. Dat klonk logisch.

Hij gaf ons een naam en een telefoonnummer van een vice-rector of vice-director van de universiteit en maakte een foto van ons die hij terplekke naar deze contactpersoon stuurde. Voordat wij wilden vertrekken nodigde hij ons uit om de bibliotheek te bekijken en even plaats te nemen voor een nadere kennismaking. Zo gezegd zo gedaan. Tijd lijkt hier geen rol te spelen, menselijke aandacht des te meer. Uiteindelijk bood hij aan om ons in zijn auto even naar de universiteit te brengen. Zó ontzettend aardig! In de auto vertelde hij dat hij een keer naar Frankrijk en/of Nederland wilde gaan, i.v.m. het opsporen van documenten. Deze zouden namelijk in Cambodja zoekgeraakt zijn tijdens de burgeroorlog tussen 1975 en 1979 en zouden zich bevinden in Frankrijk cq Nederland.

Wij reden dan ook naar de universiteit, voluit geheten: Preah Sihanouk Raja Buddhist University (SBU). Een hele mond vol…. Zoals eerder in dit verslag gemeld, is dit een openbare instelling voor hoger onderwijs zonder winstoogmerk in de metropool Phnom Penh in het koninkrijk Cambodja. De betreffende ‘vice’ was echter afwezig. Deze bleek die ochtend voor enkele dagen te zijn vertrokken naar India voor het bijwonen van een congres, maar de aardige heer van de bibliotheek van het Boeddhistisch Instituut zorgde er wel voor dat wij werden doorgeleid naar iemand anders. En dit bleek de boeddhistische monnik te zijn, Bet Vutha geheten.

Deze Vutha nodigde ons uit in een kantoor, waar wij ook kennismaakten met een andere Boeddhistische monnik die 9 jaar had gestudeerd in Thailand/Bangkok. Al snel werd duidelijk dat Vutha de ‘executive director’ was van het Center for English Training (CET). Dit valt onder de ‘Foreign Languages’. Eigenlijk een soort hoofd dus van de sectie Engels. Beide personen waren enthousiast over ons voorstel (Engelse conversatie geven aan de Boeddhistische monniken) en het werd duidelijk dat zij graag met ons in zee wilden gaan. Wat ons erg aansprak was het feit dat de meeste studenten van deze public university afkomstig zijn uit arme gezinnen op het platteland en geen collegegeld hoeven te betalen. Voor deze doelgroep willen wij ons graag inzetten.

Een hele Nederlandse vraag was dan ook: ‘Wanneer kunnen we beginnen?’ Zo’n direkte vraag is natuurlijk niet aan de orde….hahaha….eerst moeten we nog kennismaken met de grote baas die in India is vanwege een congres en op 25 april terug zal keren en daarna zal Cambodja in de greep zijn van de SEA Games, een South East Asian sportfestijn dat tot medio mei zal duren.

Wel werden er alvast foto’s gemaakt van ons beiden en van onze paspoorten. Toen we afscheid namen van de twee boeddhistische monniken, dacht ik (Dees) er nog net op tijd aan dat ik - als vrouw - deze heren geen hand mocht geven. Ik checkte dit even voor de zekerheid en dit werd inderdaad beaamd door beiden. Hoe het ook zij: Wij kunnen nu wel zeggen dat we de baan hebben en we zijn daar heel blij mee.

Nu Khmer Nieuwjaar voorbij is, komt alles weer langzaam op gang en gingen we even naar de pedicure en de tailor. De scholen zijn echter nog gesloten tot half mei en dit heeft te maken met de SEA Games (The Southeast Asian Games). Dit is een tweejaarlijks multi-sport event waar deelnemers vanuit 11 landen in Zuidoost Azië aan meedoen. Nu betreft het de 32^e editie en deze zal gehouden worden tussen 5 en 17 mei in o.a. Phnom Penh/Cambodja. Dit is de eerste keer dat Cambodja dit event organiseert.

Wellicht eerder melding gemaakt van het feit dat de mensen hier zeer onderdanig zijn. In onze beleving tegen het absurde af. In hun ogen is de standaard van de Westerlingen zeer hoog, terwijl wij juist zeer down to earth zijn. Miscommunicatie kan dan het gevolg zijn. Het kan dan ook voorkomen dat zij op een eenvoudig verzoek gewoon nee zeggen, omdat zij niet kunnen begrijpen dat een Westerling zoiets simpels vraagt. In hun perceptie spelen zij dan maar op zeker en antwoorden nee. Op die manier kunnen zij zich geen buil vallen. Jammer toch, onnodig, maar dat is de cultuur…..

In de nacht van 20 op 21 april kreeg ik (Dees) een migraine-aanval en dit resulteerde niet alleen in knallende hoofdpijn, maar ook in overgeven. Gelukkig was het snel weer voorbij.

Op 25 april bekeken we het station van Phnom Penh. Wij vinden het altijd leuk om ‘daily life’ te ondergaan. Het treinstation ligt midden in de stad en is gevestigd in een historisch gebouw uit de Franse koloniale tijd. Het is goed bewaard gebleven en vakkundig gerenoveerd.

De treinen in Cambodja rijden niet hard en bovendien rijden zij slechts op specifieke dagen per week vanuit Phnom Penh naar andere plaatsen, maar toch wordt er veel gebruik van gemaakt door bijvoorbeeld forenzen en toeristen. Creatieve geesten hebben een rijtuig van een trein op een emplacement gezet en omgetoverd tot een soort restauratiewagen. Hier genoten we dan ook even van een versnapering. Overigens: De eerste belangrijke vergadering van de Rode Khmer onder leiding van Pol Pot vond in april 1975 plaats op dit treinstation. Aldaar werd beslist om de steden te evacueren.

Met 38 graden en een gevoelstemperatuur van 44 graden is het behoorlijk afzien………

Om 17.20 uur hadden we onze vlucht naar Cambodja waar we een weekje blijven om de highlights te zien. Vietnam heeft na de corona nog maar een single entry 30 dagen visum dus je moet er na max 30 dgn uit! En we wilden sws Cambodja meenemen nu we er toch in de buurt waren.

We hadden dus tijd om nog even van de [e-1f31e] te genieten want door de wind was het goed te doen. Inchecken en immigratie ging zo snel dat we teveel tijd hadden op het vliegveld maar met een ligstoel en een spelletje Phase10 ging dat prima.

Moesten wel in het vliegtuig ons mondkapje op doen? Uhhh welk mondkapje? Die liggen al een tijd in de prullenbak. Dan moeten ze die ons maar verstrekken in het vliegtuig. Nou...niemand zei er iets van en bijna niemand droeg m dus prima!!

We vlogen met CambodiaAngorAir en toen we na een uur vertraging bij het vliegtuig aankwamen, dachten we wel...okeeee spannend! Een klein vliegtuig met van die propellers. Ja hoor, ze bestaan nog. Maar het moment van binnenkomen pffff. Sommige bagagebakken waren dichtgetapet, stoelen helemaal kaal waar het piepschuim doorheen kwam, zittingen doorgezeten en de ventilatiedingen deden het niet. Had er op dat moment niet het Zwitser leven gevoel bij. Leek erop dat ze een antiek stuk uit een hangar hadden getrokken [e-1f648].

En dan nog een vrouw die constant met haar knieen in mijn stoel zat te drukken [e-1f621] zodat ik steeds een zwieper naar voren kreeg dus ik kwam regelmatig even heel hard naar achteren zodat haar knieen hopelijk in haar nek zaten...de groeten!

Maar we kwamen na 2 uur veilig aan, immigratie duurde erg lang ( tip...bewaar je boardingpass [e-1f633] ) en gelukkig stond onze tourguide voor de aankomende dagen er met een bord met mijn naam erop [e-1f44d]

Hotel ziet er top ( luxe ) uit en morgen gaan we de zeer beroemde Angor Wat bezoeken, 1 van de beroemdste bijzonderheden van Cambodja!

Vandaag een dag van de vele tempels en de grootste was Angor Wat en dit is van origine een Hindoe tempel maar transformeerde geleidelijk in een Boeddistische tempel. Het is het symbool van Cambodja en staat ook op de nationale vlag. En het is de grootste religieuze monument ter wereld. Het is een tempel die in de 12e eeuw uiteraard met de hand gemaakt is. Er is 37 jaar aan gewerkt en zonder machines. Alleen met olifanten en sterke mannen die de loodzware stenen moesten sjouwen! Helaas is er de afgelopen 1000 jaar al het eea ingestort, vernield en gestolen. Op de muren zag je vele reliëfs hoe het leven toen was en wie tegen wie vocht. En dan praat je over demonen, apen, draken, krijgers enz. Wat een werk is dat geweest zeg!

Vervolgens door naar Angor Thom ( betekent grote stad ) wat de koning heeft laten bouwen. De koning was een Boeddhist dus dat zie je er ook in terug in de reliëfs in de muren. Het is dus geen tempel maar binnen de muren van de stad vind je meerdere andere tempels. Ben de namen kwijt maar het behoorde allemaal bij het Khmer empire.

Onze privégids Narong wist veel te vertellen en je moet echt een gids bij je hebben anders sta je misschien naar een stapel stenen te turen waarvan je de geschiedenis niet kent [e-1f648]. De chauffeur had een koelbox in de auto staan en dat was maar goed ook want we moesten megaveel water drinken ivm de extreme hitte. ( gevoelstemp 42 graden !!! )

Na de heerlijke lunch de tempel Ta Prohm nog bezocht en daar is de film Tomb Raider met Angelina Jolie voor een gedeelte opgenomen. Heel bijzonder want er groeien bomen kriskras door de tempel en die wortels zijn mega lang en megadik.

Toen waren we wel een beetje tempelmoe en bijna oververhit [e-1f633] dus afgezet bij het hotel en gelijk het zwembad ingedoken en verder rustig aan gedaan.

Morgen wederom weer een stuk geschiedenis op het programma dus we wachten af waar Narong ons naartoe brengt [e-1f609].

Gisteravond nog even bij de beroemde of beruchte Pubstreet geweest. Die kan je niet missen dus gewoon op het geluid afgaan. Overal keiharde muziek door elkaar.Hele straat met bakken visjes die het lekker vinden om jouw dooie weefsel van je voeten op te eten. 3 dollar voor een uur dat getik aan je voeten. Toch maar niet. Heel veel massagesalons ook. En wij snappen wel waarom de backpackende jeugd hier zit. 1 dollar voor een biertje en 2.5 dollar voor een cocktail en een pizza voor weinig. Wij zijn geen kroegtijgers dus snel weer weg daar.

Vanochtend wederom een aantal tempels uit de 10e eeuw ( Hindoetijd ) en 12 eeuw ( Boeddhismetijd ) bezocht. Ben de lange namen kwijt. Alles lijkt uiteraard wel op elkaar behalve 1 tempel die in het water lag. Ze hadden in die tijd niet heel veel keuze uit verschillende stenen en hoe ze konden bouwen [e-1f601].

Hadden een halve dag en was lang genoeg want we zijn tempelmoe haha en vanwege die bloedhitte. Gevoelstemp vandaag 42 graden!! Daarna weer het zwembad ingedoken en heerlijk geluierd. Van dat warme weer word je echt heel sloom [e-1f648].

Vanavond de nightmarkt maar eens over slenteren en morgen naar Tonle Sap lake en daarna pakken we de bus en rijden we naar Phnom Penh waar een heel stuk van die verschrikkelijke geschiedenis van de rode Khmer ligt.

De vader van onze gids is door de rode Khmer vermoord en zijn opa, oma en tantes en ooms ook. Zelf is hij als 8 jarig jongetje ook regelmatig mishandeld door soldaten van de rode Khmer. Ik zal jullie de details besparen maar ik weet nu al dat de verhalen helaas overmorgen nog veel en veel erger gaan worden [e-1f614] maar toch willen we ook deze geschiedenis leren kennen.

Peinzend boven de nu nog lege koffer en de stapel ernaast die er weer precies in moet passen:

1. En absolute winnaar, en al bij vertrek op Schiphol geconstateerd: de volumineuze wintersdikke wollen shawl. Heilig, want ooit voor mijn verjaardag gekregen van schoondochter Alessia.

Dat ding moest in Soest eigenlijk in de winterberging, maar ik koos blijkbaar de verkeerde koffer….

2. Op enige afstand, maar toch ook knap gedaan: mijn blauwe jack. Heeft de hele reis gezellig pratend met die shawl van hierboven ruimte liggen innemen. Geen drúppel regen gezien, en voortdurend 25 , 30 tot 39 graden (OK, één onweersbui, maar toen zaten we binnen)

3. Van die handige bestekdingesen die aan de ene kant lepel zijn en aan de andere kant vork met snijvlakje. Omdat ik niet met die [e-1f641][e-1f962][e-1f633]-stokjes kan en wil eten kocht A in NL een pak met 100 stuks voor me. En die heb ik nog steeds, want tegenwoordig heeft èlk restaurant hier lepels en vorken op verzoek beschikbaar….

4. Verrekijker (800 gram) om vogels te spotten tijdens natuuruitjes. Omdat die telkens rond het heetste moment van de dag plaatsvonden en geverderden daar aanzienlijk slimmer mee omgaan (vogelsiësta) was er zelfs nog geen huismus te zien. Nou ja, op die twee beschreven ijsvogels na dan. Maar bij die trip was ik nou net vergeten mijn verrekijker mee te nemen.

5. DEET. Genoeg om een weeshuis levenslang muggenbeetvrij te houden. Helaas werkten de muggen niet echt mee, want in deze dorre hete tijd van het jaar is er eigenlijk geen mug te bekennen. We hadden één hotel met klamboe, overal stond ‘complimentary’ repellent en die propellors aan het plafond in combinatie met blazende airco’s zorgden ook prima voor een lage mugdichtheid.

6. MALARIAPILLEN. Zie ook DEET. Werden ons bij de GGD op basis van één blik op een wereld-malariakaart voorgeschreven vanwege de aanwezigheid van een langwerpig meer inderdaad vlak naast onze route tussen Phnom Penh en Battambang. Eenmaal daar aangekomen bleek het drooggevallen.

7. Mondkapjes. Ondanks BuZa-reisadviezen hieromtrent. Als je hier zo’n ding draagt word je aangestaard alsof je van een andere planeer komt. In één tempel was een facemask echt verplicht, maar dat bleek alleen te gelden voor witte mensen wier achternaam eindigt op ‘illen’ of ‘eenweg’.

8. Van de stápel wereldstekkers die ik bij me had: vier landen bezocht, één lullig klein stekkertje gebruikt.

En dan laat ik de extra kopieën van reisbescheiden, vluchtschema’s en paspoorten, alsmede àlle in drie jaar verstrekte bewijzen van COVID-vaccinaties nog buiten beschouwing.

Voor mezelf als reminder voor een volgende reis, voor jullie wellicht herkenbaar en daarmee een graag aangeboden troost.

De Angkor Wat is te ongelooflijk en te onbeschrijflijk. Dat ga ik dan ook maar niet proberen. Ik maakte wel een paar foto’s voor jullie!

Bij APOPO (Anti-Persoonsmijnen Ontmijnende Product Ontwikkeling, opgericht door Belgen) moet het me wel lukken.

Laos, Vietnam en Cambodja waren in de tweede helft van de twintigste eeuw het trieste toneel van bombardementen en grondoorlogen.

Als stille en gevaarlijke getuigen daarvan liggen nog miljoenen niet geëxplodeerde bommen, granaten en vooral mijnen in de bodems van deze Regio. In mijn blog ‘Laos en Oorlog’ van 3 maart vertelde ik er al over.

APOPO traint ratten in het ontdekken van deze explosieven. Zoiets duurt wel even; daarom zijn ‘onze’ rattensoorten niet geschikt, die worden niet ouder dan vier jaar.

In Tanzania daarentegen leven ratten blijkbaar gezonder, waardoor ze wel negen kunnen worden en dus langer aan de slag kunnen blijven.

Na een aanvangsperiode, waarin de jonge ratjes tam worden gemaakt en wennen aan hun trainers mogen ze letterlijk snuffelen aan het grote werk. En dat kunnen ze als geen ander: tot een cirkel van één meter om zich heen en idem de grond in kunnen ze gericht leren te zoeken via een steeds herhaald proces van zoeken, vinden, erkennen en belonen.

Twee jaar later zoekt de rat alleen nog maar naar de voor ons niet herkenbare TNT geur, omdat hij wéét dat bij het opgraven ervan door de begeleider een erkennend ‘klik’-geluid wordt gemaakt en de beloning direct volgt. Bij het opgraven van andere spullen volgt géén ‘klik’-erkenning en zéker geen beloning.

Het door deze HeroRats te onderzoeken gebied wordt verdeeld in kavels van zo’n vier meter breed en tien meter lang. Eerst maken de onderzoekers looppaden langs de kavels mijnenvrij via de oude metaaldetectoren-techniek. Vervolgens houden aan beide lange zijden twee medewerkers op die bomvrijgemaakte paadjes een meetlint en een dunne kabel vast met exact dezelfde breedte als de kavel. Aan die kabel zit een ring, aan die ring zit een kort kabeltje van een meter, en aan dat kabeltje zit de rat van dienst.

Het beest wordt vanaf een lange zijde in het kavel geplaatst, snuffelt zich een weg langs de kabel naar de overkant en als het onderweg de juiste geur ruikt gaat het graven. ‘Klik/Erkenning/Beloning!’

De begeleiders noteren de lokatie van het gevonden explosief met behulp van het meetlint. Ter controle wordt de rat ook nog eens vanaf de andere lange zijde over hetzelfde breedtepad gezet. Bij herhaald succes wordt de stafkaart voorzien van een rode stip. Daarna schuiven de twee medewerkers een metertje door over hun vrijpaadje en herhaalt de procedure zich.

Een rat met zijn begeleiders werkt verbluffend snel: het dier verkent een stuk land ter grootte van een tenniscourt in 30 minuten, waar mensen met metaaldetectoren tot vier dágen over doen.Bijkomend en niet te onderschatten voordeel is dat de mijnen niet exploderen door het lage gewicht van de er overheen scharrelende rat, en misstappende onderzoekers wèl de klos zouden zijn.

Nog even wat cijfers: deze zogeheten HeroRats maakten inmiddels 156.000 explosieven onschadelijk en 82 km2 vrij waardoor 1,8 mio mensen weer veilig op het land kunnen werken en wonen (bron: apopo.org).

Wij zagen een verbluffende demonstratie met rat Virginie, die ons daarna aandoenlijk kwam besnuffelen en veilig, want gevaccineerd, belikken. Een dòtje van 1,5 kilo.

Nee, dèze hadden we nog niet gehad. Wel het vliegtuig, de auto, de cyclo, de fiets, de motorboot, de sampan, de trein, het cruiseschip en de tuctuc, maar de Norry had ons nog niet als vervoermiddel gediend.

Hier in Battambang ligt nog een spoor van de Bambu Train, ooit aangelegd in de frans-koloniale tijd. Die lijn werd zelden gebruikt, dus benutten landwerkers delen ervan om hun oogst van het land naar hun dorpje te krijgen. Dat deden ze met een Norry, die nu nog wordt ingezet voor huiselijk vervoer, af en toe een toerist en nu voor ons:

Je pakt een motor en bevestigt die door dat gat heen aan de aandrijfriem van de achteras

En alles wat er nog meer mee moet van A naar B (en dat is véél: kinderfiets, kleuters, afval, meuk, huisdier, waterflesjes, rijst, kleding etc)

Geen helm, geen gordels, geen zekering, geen handvatten, geen hekjes. In potentie: levensgevaarlijk.

Dan de motor aan en met 40km per uur raggen over een spoor van dronken spaghetti.

Aan het eind van de rit platform en motor van de assen halen, voorste as wordt achterste as, platform weer er op, motor weer op achterste as en terug. Klaar is Kees.

Snikheet, gortdroog. Het landschap snakt naar het natte seizoen, want de meren staan droog, rivieren zijn armzalige stroompjes geworden en de runderen lijken op fotomodellen. We blijven tussen 1300 en 1500 uur noodgedwongen binnen.

Morgen naar het beroemde Ankor (‘Hoofdstad’) Wat (‘Tempelgebied’), uit ongeveer 1100.

Veel te groot, 162 hectaren!, om helemaal te bekijken, maar volgens de gids gaan we wel ‘de basics’ doen.

Gisteren bekeek ik het matineuze vertrek van de dagelijkse speedboat naar Phnom Penh. Voorbereiding is alles, nietwaar, en de volgende dag zouden wíj́ tot de passagiers behoren. Capaciteit van de boot: 35 pax. Die stonden elkaar nu te verdringen bij de geïmproviseerde incheckbalie op de pier bij ons hotel in Chau Doc. Het werd, was en bleef een chaos van Torens van Babel, paspoorten, visa, kofferlabels, formulieren, dollarbiljetten voor de cambodjaanse visa en nog niet ingeleverde hotelsleutels. Dat beloofde nog wat voor ons vertrek, de volgende ochtend.

Om zes uur ontbijten is niet mijn favoriete hobby, vanaf het terras zag ik de drukte op de pier dreigend toenemen, mijn tweede kop koffie kwam te laat en er was deze ochtend geen marmelade. Vanaf de pier hoorde ik de eerste geïrriteerde stemverheffingen. Ik voorzag een minstens vijf uur durende reis vol ergernissen.

Allereerst nam onze gids Weng afscheid van ons. Hij had een verjaarscadeau voor me, ook al ben ik pas op 31 maart jarig.

Naast Weng stond een keurig in bedrijfskleding gehulde jongeman. Hij vroeg ons te volgen, leidde ons langs en over tientallen koffers naar de steeds voller rakende pier, negeerde de wachtrij voor de officials en de bizarre incheckprocedure, gebood ons hetzelfde te doen en verzocht ons aan boord te gaan van een aanzienlijk kleinere speedboat, met vijf zitplaatsen. Tot mijn verbazing stonden onze koffers al aan boord.

We hadden een privé boot gekregen, dus driewerf hoera voor onze reisadviseur Barbara van Experience Travel en hun lokale reisagent EXO. En Fast Lane Harry was dit keer Fast Boat Ferry!

We stapten aan boord, de dertig van verbijstering stilgevallen passagiers van de grote speedboat minzaam toeknikkend. Trossen los, en met brullende motor de Mekong op, richting de grens met Cambodja

Jeugdsentiment van vóór Schengen: eerst de grenspost van Vietnam. Van boord, op een bankje. Onze Ferry regelde alles. Na tien minuten verder varen, naar de grenspost van Cambodja. Weer van boord, weer een bankje, weer Ferry naar visa-beambten en douaniers met stempels. De procedure ging ook hier vlot, misschien omdat de cash betaalde visakosten ad USD 35 slechts voor USD 30 terugkeerden in het visastempel? Weer aan boord. Het strijken van de Vietnamese standaard en ontplooien van de Cambodiaanse.

‘Onze’ jongeman begeleidt zo’n vier à vijf keer zo’n speedboat naar Phnom Penh en vaart direct na aankomst weer terug naar Chau Doc, Vietnam. Ook hij moet bij elke grenspassage stempels in zijn paspoort halen. Hij liet het me zien: op de oneven pagina’s de keurig naast en onder elkaar geplaatste stempels van Cambodja, op de even pagina’s die van Vietnam. Elke twee maanden is zijn paspoort vol en moet hij een nieuw aanvragen….

Morgen geen vrolijke dag, maar -hoe naar de beelden ook zullen zijn- wel een interessante en een noodzakelijke.

In Phnom Penh staat Tuol Sleng. Het gebouw werd van 1975-1979 door de Rode Khmer van Pol Pot tijdens de gruwelijke zuiveringen als martelkamer en gevangenis gebruikt. Nu is in hetzelfde gebouw een Museum, gewijd aan die periode.Het schijnt zeer confronterend te zijn.

Net zo min ik voor mijn plezier ooit Auschwitz/Birkenau bezocht ga ik morgen naar Tuol Sleng. Ik ga wèl om politiek alert te blijven, om te beseffen hoe vrij wij mogen zijn en hoe goed wij het hebben. In de middag bezoeken we ter afronding de Killing Fields, ook geen ‘feel good’-tripje.

Zaterdag reizen we door naar Battambang en gaan we eindelijk die wekenlang meegesjouwde malariapillen eten

Vanochtend stondom 07.30u. ons busje klaar voor ons bezoek aan een ander aantal Angkor tempels, gelegen tussen de 20-50 km van Siem Reap.

Een hele relaxte dag vandaag! Op pad met ons vijven. De tempels waren allemaal verschillend, maar elk op zijn eigen wijze, erg mooi!We hebben bezocht: Neak Poun, Banteay Srei Temple, Beng Maleae en Bakong.

Persoonlijk vond ik de Beng Malea het mooist! Heel authentiek, meer zoals de tempels gevonden zijn; overwoekerd door de natuur! De Neak Poun lag prachtig nabij een meer met hardroze waterlelies. Henry daarin tegen vond de Bantey Srei het mooiste. Zo zie je maar weer, smaken verschillen!

Rond16.00uwaren we weer terug in onshotel.Om 18.00uzijn we met 3 tuktuks met de gehele groep naar de stad gegaan om met elkaar wat te drinken en afscheid te nemen van onze gids Nira. Daarna zijn Henry, Henk en ik samen een hapje gaan eten.

Morgen al weer naar huis! Rond13.00 uworden we naar het vliegveld in Siem Reap gebracht voor onze vlucht naar Bangkok. In Bangkok worden we eerst weer naar een ander vliegveld gebracht. Vandaar uit vliegen we naar München. Vervolgens met een overstaptijd van 1 uur een vlucht naar Amsterdam. Als we alle aansluitingen halen zullen wevrijdagochtendrond08.15uaankomen in Amsterdam.

Nog een lange reis te gaan, maar we kunnen terugkijken op een prachtige reis door 2 mooie landen met een vriendelijke bevolking, mooie natuur en bezienswaardigheden.

Vanochtend na het ontbijt stonden de tuktuks klaar om ons naar de Angkor Wat te brengen, een leuk ritje. In een hele grote hal zijn er vele ticketloketten. Aangezien het toerisme nog steeds niet volop op gang is gekomen na de Corona, is het niet erg druk. Het merendeel aan toeristen dat je hier ziet lopen zijn Chinezen en Koreanen. Je kan 1 en 3 daagse kaarten kopen. Omdat we morgen samen met Wim en een reisgenote naar een verderop gelegen deel van het complex gaan, hebben we gekozen voor een 3 daagse kaart. Allereerst hebben we de Angkor Wat bezocht. Het is, als je er niet geweest bent, niet voor te stellenhoe groot en imponerend het geheel is. De tuktuks zijn de hele dag met ons meegegaan, het gewoon niet af te lopen. Bovendien is het vanaf10.00uerg heet, dus je bent al blij dat je zo nu en danvervoerd wordt.

Angkor is één van de belangrijkste archeologische vondsten in Zuid-Oost Azië.

Het Angkor archeologisch park omvat de verschillende hoofdsteden van het Khmer keizerrijk van de 9e -15e eeuw. De belangrijkste tempels zijn de Angkor Wat,Angkor Thom en de Bayon tempel met zijn ontelbare uitgehouwen figuren en voorstellingen. Het geheel is uitgeroepen tot Unesco Werelderfgoed.

Vandaag hebben we buiten de Angkor Wat bezocht: The South Gate, Angor Thom, Bayon (tempel met de 216 gezichten), Baphuon ( kopie van Mount Meru, heilige berg voor de Hindoes), Phimeanakas (Koninklijk Paleis), Terrace of Elephants and Leper King), Ta Prohm (ook wel de Tomp Raider, genoemd naar de gelijknamige film met Angela Jolie).

Terug in het hotel gedouched en even met de benen omhoog. Daar kwamen we van bij. Ons hotel ligt niet direct in het centrum van Siem Riep. Metde tuktuk naar het centrum gegaan om een restaurantje te zoeken. Vooral “Pubstreet” is een bekende uitgaanslocatie. Een beetje vergelijkbaar met Lloret de Mar in Spanje. Veel lawaai en “proppers “ voor de deur. Wel leuk om even door heen te lopen. Toch maar in een rustiger straat restaurantje opgezocht.