Op reis wil je maar één ding: vrijheid. Vrijheid om te verdwalen in een onbekende stad, om last minute een andere route te nemen, om die zonsondergang meteen te delen met vrienden thuis. Maar ja, zonder mobiel bereik of een stevige databundel is die vrijheid soms ver te zoeken. Gelukkig is er een oplossing die verrassend simpel én voordelig is: sim only

In dit artikel nemen we je mee in de wereld van sim only-abonnementen voor reizigers. Niet te technisch, gewoon handige tips waar je écht iets aan hebt als je binnenkort op pad gaat.

Wat is sim only ook alweer?

Een sim only-abonnement betekent dat je alleen betaalt voor je mobiele bundel: belminuten, sms en data. Je krijgt dus geen toestel, wat het abonnement meestal een stuk goedkoper maakt. Ideaal als je al een goede telefoon hebt en liever je geld uitgeeft aan leuke dingen – zoals een extra nachtje in dat charmante B&B in Toscane.

Waarom is sim only zo handig voor op reis?

Een sim only is voor buitenlandgebruik vooral aantrekkelijk vanwege de flexibiliteit en controle. Alle Nederlandse providers bieden sinds 2017 EU-roaming aan, wat betekent dat je in veel Europese landen gewoon je bundel kunt gebruiken zonder extra kosten.

Dat betekent: geen gedoe met lokale simkaarten, geen onverwachte roamingfacturen, en gewoon bereikbaar blijven met je eigen nummer. Even de weg zoeken op Google Maps, je hotel reserveren via Booking.com of een foto sturen via WhatsApp – allemaal zonder zorgen.

Waar moet je op letten voor vertrek?

Binnen de EU is dat meestal geen probleem. Je gebruikt daar gewoon je Nederlandse bundel. Buiten de EU is een ander verhaal. Dan betaal je vaak per MB en dat kan hard oplopen. Ga je bijvoorbeeld naar Turkije, Thailand of de VS? Check dan of je provider wereldbundels aanbiedt of koop ter plekke een lokale simkaart.

Een kleine instelling, groot verschil. Ga naar je netwerkinstellingen en zorg dat ‘roaming’ is ingeschakeld. Geen zorgen: zolang je binnen de EU blijft en je bundel geldig is, brengt dit geen extra kosten met zich mee. Buiten de EU kun je roaming juist beter uitzetten, tenzij je bewust een buitenbundeloptie hebt gekozen.

Weet je dat je op vakantie meer data verbruikt dan thuis (hallo, Instagramstories en Google Maps)? Kies dan tijdelijk voor een grotere databundel. Bij veel sim only-aanbieders kun je je bundel maandelijks aanpassen. Zo blijf je flexibel én binnen budget.

Slimme bespaartips voor onderweg

Zelfs met een goede bundel is het slim om spaarzaam met je data om te gaan. Je wilt tenslotte je MB’s gebruiken om je weg te vinden, niet om automatische updates te installeren.

Hoe zit het met bellen en voicemail?

Binnen de EU bel je ook gewoon uit je bundel. Maar let op: voicemail beluisteren in het buitenland kan extra kosten met zich meebrengen, vooral buiten Europa. Zet je voicemail dus uit als je die niet nodig hebt, of laat mensen via WhatsApp contact opnemen. Wel zo 2025.

En buiten Europa dan?

Ga je naar een land buiten de EU, dan is een sim only-abonnement minder vanzelfsprekend. Dan kun je kiezen uit:

Samenvattend

Met een beetje voorbereiding is voor buitenlandgebruik een sim only een uitstekende manier om tijdens je reis bereikbaar te blijven, zonder torenhoge kosten of eindeloos zoeken naar WiFi. Je behoudt controle over je verbruik, je eigen nummer én je vakantiebudget.

Kortom: ideaal voor iedereen die met een gerust hart wil reizen – van de spontane citytripper tot de digital nomad die morgen gewoon weer inlogt op een strand in Portugal.

Wil je flexibel je bundel aanpassen, profiteren van duidelijke tarieven en gebruikmaken van een betrouwbaar netwerk? Kijk dan eens naar Simyo’s sim only – of check eerst de roaminginformatie van KPN voor een compleet overzicht van je opties.

Die langgekoesterde droomreis naar de andere kant van de wereld, die perfect uitgeruste camper voor een onvergetelijke roadtrip, of die essentiële professionele duikuitrusting waarmee je nieuwe onderwaterwerelden kunt verkennen. Soms lijken onze grootste reisavonturen financieel (net) buiten bereik. Sparen is een optie, maar wat als je niet langer wilt wachten om je passie te volgen? Een persoonlijke lening kan dan een interessante mogelijkheid zijn om die dromen sneller te realiseren. Maar wat houdt zo'n lening precies in en is het wel een verstandige keuze voor jouw reisplannen?

Reizen kost (vaak veel) geld

Als reiziger komen er diverse kostenposten kijken bij het plannen en uitvoeren van je avontuur. Denk hierbij aan de transportkosten, zoals vliegtickets, treinkaartjes, busreizen of de aanschaf van een eigen vervoermiddel zoals een camper of motor. Daarnaast zijn er de kosten voor accommodatie, variërend van hotels en hostels tot vakantiehuizen of de inrichting van je camper. Ook de dagelijkse uitgaven zoals eten, drinken, lokale transportkosten en toegangsprijzen voor bezienswaardigheden zijn aanzienlijk. Verder moet je rekening houden met reisverzekeringen, vaccinaties en visa. En eventuele kosten voor reisbenodigdheden zoals outdoorkleding, rugzakken of specifieke apparatuur.

Je droomreis mogelijk maken

Wanneer je niet voldoende hebt kunnen sparen voor je vertrek en ook geen opties hebt om bijvoorbeeld bij familie extra geld te lenen, kan je reis potentieel gefinancierd worden met een persoonlijke lening. Dit is een geldbedrag dat je leent van een financiële instelling en dat je in een vooraf afgesproken periode terugbetaalt, inclusief rente. Het belangrijke kenmerk is dat je het geleende bedrag in één keer ontvangt en dat de rente en de maandelijkse aflossing gedurende de looptijd van de lening vaststaan. Dit zorgt voor financiële duidelijkheid: je weet precies waar je aan toe bent en wat je maandelijks kwijt bent. In tegenstelling tot bijvoorbeeld een doorlopend krediet of een creditcard, waarbij het leenbedrag flexibel is, is een persoonlijke lening specifiek bedoeld voor een bepaald doel, zoals het financieren van een reis of de aanschaf van reisbenodigdheden.

De voordelen voor reizigers en avonturiers

Voor wie de wereld wil ontdekken, biedt een persoonlijke lening een aantal aantrekkelijke voordelen. Ten eerste stelt het je in staat om een grotere uitgave in één keer te doen. Denk aan de aankoop van een betrouwbare camper die je vrijheid op de weg vergroot, of het boeken van een langdurige wereldreis waar je anders jaren voor zou moeten sparen. Ten tweede zorgt de vaste maandelijkse last ervoor dat je de kosten van je droomreis over een langere periode kunt spreiden, waardoor het beter past binnen je budget. Je hebt vooraf inzicht in je financiële verplichtingen, wat helpt bij het plannen van je reis en je financiën daarna.

Aandachtspunten bij het afsluiten van een lening

Voordat je een persoonlijke lening afsluit voor je reisavontuur, zijn er een aantal belangrijke zaken om te overwegen. Ten eerste natuurlijk de kosten. De rente is een cruciale factor; dit zijn de kosten die je betaalt voor het lenen van het geld. Vergelijk verschillende aanbieders om de meest gunstige rente te vinden. Ook de looptijd van de lening is belangrijk. Een langere looptijd betekent lagere maandelijkse lasten, maar je betaalt over de gehele periode meer rente. Kies een looptijd die past bij je financiële situatie, zowel nu als in de toekomst. Let ook goed op de voorwaarden van de lening, zoals de mogelijkheden tot vervroegde aflossing.

Verstandig lenen voor je reisdroom

Een persoonlijke lening kan een waardevol instrument zijn om je reisdromen te realiseren, mits je er verstandig mee omgaat. Bepaal vooraf nauwkeurig hoeveel geld je nodig hebt en leen niet meer dan noodzakelijk. Maak een realistisch terugbetaalplan en zorg ervoor dat de maandelijkse lasten comfortabel binnen je budget passen, ook tijdens en na je reis. Overweeg of er wellicht andere spaarmogelijkheden zijn of dat je bepaalde uitgaven kunt uitstellen. Een weloverwogen beslissing zorgt ervoor dat je met een gerust hart op avontuur kunt gaan, zonder onnodige financiële zorgen achteraf.

Geld lenen bij familie of vrienden kan flexibeler zijn en minder kosten met zich meebrengen, maar het is belangrijk om duidelijke afspraken te maken over de terugbetaling om relaties niet onder druk te zetten. Een goed gesprek en heldere afspraken kunnen veel financiële stress achteraf voorkomen.

Mountainbiken is de perfecte manier om de natuur te verkennen, je hoofd leeg te maken en jezelf fysiek uit te dagen. Of je nu houdt van technische trails vol boomwortels en rotsen of liever lange, glooiende bospaden rijdt, er is altijd wel een route die bij jouw niveau past. In Nederland en daarbuiten zijn er talloze geweldige mountainbikeroutes te vinden. Pak je fiets, trek je helm strak en ontdek deze toffe plekken om te rijden!

Mountainbikeroutes in Nederland

Je hoeft echt niet naar het buitenland om mooie trails te rijden. Nederland heeft verrassend veel gave MTB-routes, van snelle singletracks tot uitdagende klimmetjes. De Utrechtse Heuvelrug is bijvoorbeeld een hotspot voor mountainbikers. Denk aan routes zoals die van Amerongen en Leersum, die bekendstaan om hun technische secties en snelle afdalingen. Ook in het zuiden van het land vind je fantastische trails. Denk aan in Zuid-Limburg, waar je bijna een buitenlands gevoel krijgt door de steile hellingen en smalle paadjes. Liever iets minder uitdagend? Dan zijn de routes op de Veluwe perfect, met lange, goed onderhouden tracks door de bossen.

Mountainbiken in het buitenland

Heb je zin in een echt avontuur? In landen zoals Duitsland, België en Frankrijk vind je geweldige mountainbike gebieden. De Ardennen zijn bijvoorbeeld ideaal voor een weekendje weg, met routes die je langs ruige rotsen en diepe dalen voeren. Duitsland heeft de Eifel en het Zwarte Woud, waar je eindeloos kunt klimmen en afdalen. Voor wie echt een uitdaging zoekt, is de Alpenregio dé plek. In gebieden zoals de Franse Alpen of het Oostenrijkse Tirol vind je spectaculaire downhill-trails en bikeparks waar je je grenzen kunt verleggen.

De juiste uitrusting voor elke rit

Een goede mountainbike is natuurlijk essentieel, maar er is meer waar je aan moet denken. Draag altijd een stevige helm en, als je technische trails rijdt, kniebeschermers en handschoenen. Een comfortabele, ademende outfit maakt het fietsen een stuk fijner, vooral als je langere tochten maakt. Vergeet ook niet een basis reparatieset mee te nemen: een multitool, een reserve binnenband en een fietspomp kunnen je dag redden als je een lekke band krijgt. En water! Niets is zo vervelend als dorst krijgen midden op een lange route.

Mountainbike verzekeren: nodig of niet?

Een mountainbike kan een flinke investering zijn, zeker als je een high-end model rijdt. En helaas zijn mountainbikes ook populair bij dieven. Daarom kan het verzekeren van je mountainbike best slim zijn. De meeste verzekeringen dekken diefstal, maar je kunt vaak ook kiezen voor een uitgebreidere dekking die schade door vallen of transport meeneemt. Let goed op de voorwaarden: sommige verzekeraars eisen bijvoorbeeld dat je fiets in een afgesloten ruimte staat als je hem thuis bewaart. Als je regelmatig in het buitenland fietst, is een verzekering met internationale dekking een aanrader.

Techniek en vaardigheden verbeteren

Mountainbiken is meer dan gewoon fietsen over een bospad. Hoe beter je techniek, hoe soepeler je rijdt en hoe leuker de trails worden. Wil je sneller en veiliger afdalen? Oefen dan je lichaamspositie en leer hoe je remmen optimaal gebruikt zonder grip te verliezen. Bochtenwerk is ook belangrijk: kijk altijd vooruit, houd je gewicht laag en leer je fiets te "leunen" in plaats van te sturen. En niet vergeten: hoe beter je conditie, hoe makkelijker de beklimmingen worden!

Respect voor de natuur en medefietsers

Mountainbiken is fantastisch. Maar het is belangrijk om rekening te houden met andere gebruikers van de paden. Blijf op de aangegeven routes, voorkom onnodige erosie en geef wandelaars en andere fietsers de ruimte. Veel MTB-trails worden onderhouden door vrijwilligers. Dus respecteer het werk dat zij doen door netjes te rijden en geen rommel achter te laten. Hoe beter we met de natuur omgaan, hoe langer we kunnen genieten van mooie routes!

Een terugblik op 20 jaar vrijwilligerswerk in de Derde Wereld…..Zonder enige twijfel de meest bijzondere en meest waardevolle tijd uit ons leven. Ik heb zóveel geschreven in die 20 jaar, maar toch moet ik concluderen dat ik de ziel niet kon overbrengen en dat is een gegeven. Het was een droom die wij samen hebben kunnen verwezenlijken met steeds weer die passie en drive en daar mogen we alleen maar heel erg dankbaar voor zijn. Wij kunnen ons ook voorstellen dat de lezers soms dachten; Hé, waar gaan zij nu weer naar toe of hé waar zitten zij nu weer? Echter: Voor ons zat er wel degelijk een logische opbouw in. Deze periode van 20 jaar bestond uit 4 gedeelten: Allereerst de voorbereiding in Nigeria, Ghana, India, Indonesië en Nicaragua. Dit met het doel om tropenervaring op te doen, projecten te bezoeken en ondergedompeld te worden in de diverse culturen. Na de voorbereiding volgde 7 jaren in Ghana. Vervolgens kwam de periode Workaway (een platform tussen volunteers en hosts)in Vietnam, Maleisië, Cambodja, Laos, Thailand, Marokko, Brazilië, Peru, Ecuador, Colombia en Guatemala. Het was een tijd van kortdurende projecten in diverse landen. Tenslotte was daar die éénmalige terugkeer naar elk continent. Voor Afrika was dit Marokko; voor Latijns-Amerika was dit Peru en voor Zuidoost-Azië was dit Cambodja. Zoveel teaching, language practice, social work, charity work. Zoveel gezichten, geluiden, geuren, gevoel, gedachten, gedoe, geregel, geluk, zoveel gegeven en gekregen, zoveel geleerd, gelachen, gehuild, geleefd, nooit iets gemist van ‘our home country’, zo vaak geraakt en altijd weer geheeld. In die 20 jaar zijn er drie momenten geweest waarop wij gedwongen werden om terug te keren naar Nederland, te weten: de kredietcrisis, de prostaatkanker en de coronacrisis, maar telkens opnieuw stonden wij te popelen om de draad weer op te pakken. Een tijd heb ik gedacht: Ik stop niet, het stopt mij, maar dat is niet zo wijs…..hahaha! Wel is het duidelijk geworden dat er nooit een goed moment is om te stoppen. Een voetballer met 1 been kan ook niet meer het veld op en mijn (Dees) hoor probleem speelt me wel parten in de klas.

Toch verheugen we ons ook wel op het feit dat we verlost gaan zijn van visa-perikelen, vaccinaties, verhuur en de website. 20 jaar geschreven was fantastisch, maar ook veel werk. En die site was in 2004 in het leven geroepen vanwege vrijwilligerswerk in ontwikkelingslanden en die combinatie is afgesloten. Ook verheugen wij ons op minder zware omstandigheden (in het geval van Cambodja de extreme hitte) en lastige cultuurverschillen. In alle ontwikkelingslanden hadden we te maken met slechte communicatie, geen planning, geen time-management. Dus dat gaan we niet missen. Wat dan wel? De mensen, het feit dat je altijd onvoorwaardelijk welkom bent, het respect, de prachtige values like religion, tradition, ceremony, family, unity, dingen die bij ons verdwenen zijn. En wat hebben we veel geleerd en wat zijn we onder de indruk geraakt van de elastische zielen cq de veerkracht van de mensen. Niet klagen maar dragen! Kanjers in incasseren en accepteren! Kortom: Wij gaan de caring and sharing culture heel erg missen en zitten nog niet te wachten op de Nederlandse time is money culture.

Het is voorbij…..20 jaar in de Derde Wereld heeft ons verrijkt als mens. En toen?......Toen werd het tijd om onszelf een cadeautje te geven voor 20 jaar working for free in developing countries. En dat cadeautje werd een reisje naar en een verblijf op Madeira. Bloemeneiland Madeira; het eiland van de eeuwige lente; het Hawaï van Europa of de verborgen parel in de Atlantische Oceaan.

Het is belangrijk om even ‘af te schakelen’ en te reflecteren op de bijzondere jaren in ontwikkelingslanden, maar het is tevens een focus op de invulling van de toekomst, want…..ligt die toekomst weer in Nederland of zijn we Nederland inmiddels volledig ontgroeid? Of ligt die toekomst misschien in een ander Europees land? Of wordt het gedeeltelijk Nederland en gedeeltelijk een ander Europees land? Of kunnen we de Derde Wereld toch niet missen en is een terugkeer naar Zuidoost-Azië wellicht een optie? Of wordt het gedeeltelijk Nederland en gedeeltelijk Cambodja? Welnu, alles is open en de tijd zal het antwoord geven…..….Het houdt ons in ieder geval behoorlijk bezig en alle voor-en nadelen passeren vaak de revue.

Mocht je willen weten hoe dit slotakkoord verder uitgevoerd gaat worden, dan mag je altijd contact met ons opnemen via app of mail.

Wij hopen dat onze lezers genoten hebben van onze verslaglegging gedurende vele jaren en wensen jullie allemaal het allerbeste toe!!!

Het warmt alweer flink op medio februari. Op naar nóg meer hitte in maart….De laatste tijd is er ook veel stroomuitval…..Overigens: Aan lézards isgeen gebrek (of soms aan een verdwaalde kikker). Net zoals in Phnom Penh en Battambang, wemelt het hier in Kampot ook van de bedelaars.

Ons wereldwijde vrijwilligerswerk loopt ten einde…..Dit verslag begint met de vermelding dat we ‘a reservation’ hadden geregeld inzake onze vliegtickets. Op 17 februari togen wij naar Phnom Penh om deze op te halen. Een rit van 2 en een half uur heen en 2 en een half uur terug (inclusief knallende hoofdpijn Dees). Toch vonden wij dit prettiger dan online boeken.Het was ook al duidelijk geworden dat onze vlucht van 1 april is verplaatst naar 2 april. Vutha (onze contactpersoon van de boeddhistische universiteit in Phnom Penh) heeft toegezegd om naar het vliegveld te komen om ons uit te zwaaien. Wij zijn benieuwd of hij woord houdt……

Even van gedachten wisselen met Sandy (the owner van ons onderkomen CT Family apartment) aangaande onze laatste 6 weken.

Op 18 februari kregen wij in alle vroegte bericht uit Peru dat onze oud collega Joseph was overleden. Zoveel bijzondere herinneringen kwamen bovendrijven. Wij wisten dat hij problemen had met zijn nieren, wij wisten dat hij diverse keren was opgenomen geweest in het ziekenhuis in Lima, maar zijn dood kwam toch als een shock. Onze gedachten gingen terug….Joseph die als onze student had deelgenomen aan de Engelse conversatielessen; Joseph die als docent werkzaam was geweest op zowel de lerarenopleiding Lourdes als ook op taleninstituut Indi/Instituto de Idiomas. (Onderdeel van Universidad Nacional de San Cristobal de Huamanga); Joseph die ons vroeg om gastspreker te zijn in zijn lessen op Indi; Joseph die ons vroeg om de leerkrachten in spé te voorzien van feedback als zij een presentatie hadden gegeven op lerarenopleiding Lourdes; Joseph die als stagebegeleider een mooie rol vervulde voor zijn studenten; Joseph die zijn studenten eigen verantwoordelijkheid bijbracht; Joseph die een zeer brede interesse had in de wereld; Joseph waar wij zoveel mooie gesprekken mee hadden gevoerd; Joseph waar wij zoveel mee hadden gedeeld; Joseph die inzichtelijk maakte hoe het werkte (of niet werkte) in Peru; Joseph die telkens weer belde als de sleutel zoek was op Lourdes en/of er geen securityman aanwezig was om de deur te openen en wij dus geen les konden geven (en hij daarvoor de gevleugelde woorden gebruikte: ‘Desirée, I have some bad news’); Joseph die altijd bereid was om ons te helpen; Joseph die op het laatste moment kon vragen: ‘Please, can you give a workshop tomorrow?’; Joseph die een heftig verleden heeft gekend en met hulp van een mede collega weer op de goede weg was beland; Joseph die vol trots kon vertellen over Peru, maar even vaak ook een kritisch geluid liet horen; Joseph die ons wel eens vergezelde; Joseph die aanwezig was op ons eindfeestje in ‘ons’ appartement en smulde van al het lekkers; Joseph die met ons meeging om cadeautjes uit te zoeken voor de geslaagden van lerarenopleiding Lourdes; Joseph die samen met ons aanwezig was op die diploma-uitreiking; Joseph die zo betekenisvol kon glimlachen; Joseph, Joseph, Joseph en nu is Joseph er niet meer…….Wat een voorrecht om deze bijzondere en kleurrijke persoon te hebben mogen ontmoeten……..

18 februari: Op onze trouwdag namen we een massage en gingen richting UCare apotheek om medicatie te kopen en om bloeddruk Ben te meten. Ook togen we naar het postkantoor om een kaart te posten. Toen we om een postzegel vroegen, kregen we te horen: ‘’Stamps are finished’. Uh? Hallo? Je gaat naar een postkantoor en men heeft geen postzegels??? Raar verhaal, maar niet in Cambodja. De jongedame achter de balie liet weten dat de baas geen postzegels had besteld. (Altijd pointing fingers naar anderen toe; het is altijd de schuld van de ander). De voorraad postzegels was gewoon op. Dus werd ons geadviseerd om een andere keer terug te komen. Op onze vraag wanneer we dan terug zouden moeten komen, luidde het antwoord: ‘For that I don’t know’. Andere mogelijkheid was om naar Kep te gaan 20 km. verderop. Wordt vervolgd dus…

Een dag later tweede poging. Wederom kregen we te horen dat er geen postzegels waren. Daarop stelden wij voor om de baas te bellen en aldus geschiedde. Ons telefonisch onderhoud was in de trant van: ‘We work already 2 years for free for your country and it seems impossible to buy a simple stamp for a postcard at your postoffice’. De man vroeg ons om anderhalf uur later terug te komen, omdat hij het zou gaan regelen. De jongedame achter de balie had een houding van: ‘I hope it for you, but I don’t believe it’. Ook wijzelf hadden er een hard hoofd in, maar……hoera…..anderhalf uur later lag er een postzegel voor ons klaar en konden wij eindelijk onze kaart versturen (die bestemd was voor onze 82-jarige kennis in Vlissingen die onze post bewaart en die geen computer noch smartphone heeft en dus hebben wij geen mogelijkheid om de beste man te mailen of te appen en vandaar dat er af en toe een kaartje door ons wordt gestuurd).

Als wij een keer boodschappen doen en we gezellig samen aan de babbel zijn, horen wij plotseling achter ons: ‘Dát is lang geleden dat ik Nederlands heb gehoord’. Als we omkijken zien we een oudere man in een rolstoel waarbij beiden benen zijn geamputeerd. Wij maakten een praatje en hij vertelde dat hij al 17 jaar weg is uit Nederland. Hij had lang in Thailand gewoond en aldaar een motorongeluk gehad en dit had uiteindelijk geresulteerd in een amputatie van beide benen.

Er stond al een tijdje een excursie gepland en wel naar de zoutvelden van Kampot. Echter: Telkens weer moest dit uitgesteld worden. 13 februari waren wij op het laatste moment verhinderd, 19 februari was het zout verdwenen, aangezien een fikse regenbui al het zout had weggespoeld en ook op 23 februari kon het niet doorgaan vanwege laatstgenoemde reden. (De regen had het zout laten smelten) enz. Het is vreemd dat het nu in februari al regelmatig regent. Het regenseizoen begint eigenlijk pas in mei. Wij hadden gekozen voor de grote zoutvelden in het Treuy Koh district. Volgens onze tuktuk driver zijn daar de meeste ‘workers’ actief. Nieuwe poging….Wij hadden gepland om op 26 of 27 februari te gaan, maar helaas……wederom gooide een regenbui op 24 februari roet in het eten. Eerst moet de zon drie of vier dagen schijnen voordat er opnieuw zout kan worden gewonnen. Nou ja zeg, je moet er wel in blijven geloven…..wanneer kunnen we nu naar die zoutvelden gaan???

Achtergrondinformatie over de zoutvelden: De uitgestrekte spiegelgladde zoutpannen glinsteren onder de brandende zon en produceren een aantal van ’s werelds beste en meest begeerde zeezouten. Het is hartverwarmend om te zien dat er in Kampot nog steeds gebruik wordt gemaakt van een traditionele methode. De zoutboeren in deze regio hebben hun erfgoed bewaard door dezelfde technieken te gebruiken die generaties eerder ook al gebruikten. Het is een arbeidsintensief proces. Het omvat het handmatig oogsten van zeewater uit de nabijgelegen zee en het overbrengen naar ondiepe poelen die ‘zonnepannen’ of ‘zoutvelden’ worden genoemd.Als het water aan de zon wordt blootgesteld, verdampt het vocht, waardoor er gekristalliseerd zout overblijft. Een zoutboer in Kampot begint zijn dag voor zonsopgang. Met de zon in de rug gaan de zoutboeren naar de zee om zeewater te verzamelen in manden of emmers. Het water wordt vervolgens teruggebracht naar de zoutvelden, waar het wordt achtergelaten om te verdampen onder de intense hitte van de tropische zon. Dit proces kan 2 tot 5 dagen duren, afhankelijk van de weersomstandigheden.

De aanhouder wint, want uiteindelijk togen we op 2 maart naar de Salt Fields in het Treuy Koh district. Hoewel de ‘workers’ nog niet konden ‘oogsten’ (dat zou nog zeker een week duren en dan mocht er tussentijds geen regen vallen), konden we toch al de zoutkristallen zien, omdat het de laatste week zonnig was geweest. Onze tuktuk driver Pu Long, die slechts een paar woorden Engels spreekt, voorzag ons van informatie middels zijn ‘translator’. Samen met Pu Long liep ik (Dees) door de zoutvelden, terwijl Ben het tafereel vastlegde op de gevoelige plaat. Een riviertje bij de zoutvelden staat in verbinding met de zee, 3 km. verderop. Toen wij onze weg vervolgden, reden we tussen de zoutvelden aan de linkerkant en de rijstvelden aan de rechterkant van de weg.

Hierna stelde Pu Long voor om langs de huisjes van de ‘fishermen’ te rijden en aldus geschiedde. De meeste mensen in dit gebied (70%) werken óf als vissers óf zijn werkzaam op de zoutvelden. Hard werken voor weinig geld. Onnodig te melden dat dit een moeilijk bestaan is. Onderweg zagen we verschillende moslim-mannen (een uitzondering in dit boeddhistische land). Als afsluiter bezochten we nog een mooie pagode, te weten: Wat Traeuy Kaoh. Volgens onze tuktuk driver Pu Long was dit de mooiste pagode van Cambodja. Of dat zo is, kunnen wij niet beoordelen, maar mooi was ie zeker! We zagen stupa’s (stoepa’s), boeddhistische bouwwerken die de relikwieën van boeddhistische heiligen bevatten en shrines (heiligdommen, tombes). Je had ook ‘beautiful views’ over het water. Wij konden het waarderen dat Pu Long uit eigen initiatief de ‘fishermen houses’ en de pagode had toegevoegd aan de zoutvelden. Erg on-Cambodjaans, want eigen initiatief tonen zie je niet vaak.

Toen wij Pu Long lieten weten dat dit onze laatste excursie met hem was, trok hij een beteuterd gezicht. Met hem hadden wij namelijk verschillende tochtjes gemaakt, te weten: Kep; National Park/Bokor Mountains; Peper plantage; Cave temple en vandaag de zoutvelden en nog twee extraatjes. Wij vertelden hem dat we over een maand Cambodja zouden gaan verlaten. Aangezien Pu Long alleen maar in Kampot en omgeving rijdt als taxichauffeur cq tuktuk driver, regelt hij altijd voor ons ‘a friend’ als wij buiten Kampot vervoer nodig hebben, zoals het geval was toen we naar Kampong Chhnang gingen of recentelijk naar een reisbureau in Phnom Penh. Pu Long liet weten dat zijn vriend ons ongetwijfeld naar het vliegveld in Phnom Penh wilde brengen op 2 april. Toen we afscheid namen, zei Pu Long: Leahaey. (Klinkt als: Liehai). Dat is Khmer voor: Bye bye!

Ook stond al een tijdje gepland om naar een paar NGO’s te gaan om onze diensten aan te bieden als gastsprekers over ‘cultural exchange’. Telkens weer hadden wij dit uitgesteld vanwege andere prioriteiten.

Vlakbij onze accommodatie bevindt zich een NGO, te weten de talenschool, Chumkriel Language School (CLS) genaamd. (Chum Kriel is de naam van het dorpje waar wij wonen). Een instituut met vele opties: Zo kun je op deze plek Khmer leren. De school verzorgt cursussen voor beginners en gevorderden voor buitenlanders die hun communicatievaardigheden in de lokale taal willen verbeteren. Men biedt ook culturele ‘onderdompelingsprogramma’s’ aan, waarmee studenten de traditionele Khmer cultuur kunnen ervaren terwijl ze de taal leren. De school heeft ervaren docenten die vloeiend Engels en andere talen spreken. Men gebruikt verschillende lesmethoden, waaronder conversatie-oefeningen, grammaticalessen en interactieve activiteiten. De cursussen zijn ontworpen om studenten snel en effectief te laten leren. Naast taallessen biedt Chum Kriel dus ook gastgezinprogramma’s aan waarbij studenten bij lokale families kunnen wonen. Dit biedt de mogelijkheid om ondergedompeld te worden in de Khmer cultuur en verbetert het leren van de taal buiten het klaslokaal. Over het algemeen is deze talenschool een geweldige plek om de Khmer taal te leren en de Cambodjaanse cultuur te ervaren. De school biedt cursussen en programma’s van hoge kwaliteit voor verschillende niveaus en interesses.

Ook staat de talenschool open voor kansarme kinderen uit de ‘rural communities’. Deze kinderen krijgen hierdoor een kans in het leven. CLS is van start gegaan in 2005 en de directeur heet mister Thy. Er worden verschillende programma’s aangeboden waarbij ‘education and life skills’ belangrijke pijlers zijn. De kinderen komen uit arme gezinnen. De community Chumkriel bestaat uit 4 dorpjes met zo’n 1000 gezinnen. Veel ouders werken als ‘rice farmers’ of ‘salt field workers’. Veel kinderen kunnen slechts 2 jaar naar de primary school en dan is het geld voor verdere educatie op. Gelukkig is er CLS. 60% van de gezinnen heeft geen toegang tot schoon water. Veel gezinnen hebben geen toilet. Als er in een gezin geen motorbike of fiets aanwezig is, dan moeten de kinderen een uur lopen naar school. CLS introduceert voor deze arme gezinnen ‘community based programs’. Op die manier probeert CLS het leven/de levenskwaliteit in de community/gemeenschap te verbeteren. Kortom: CLS zet zich in om alle kinderen en hun gezinnen te bereiken die beter onderwijs en ondersteuning nodig hebben. CLS is volledig afhankelijk van donaties en de hulp van vrijwilligers.

Gedurende de dag krijgen zo’n 100 leerlingen (basisschool leeftijd) o.a. Engelse les en Khmer les aangeboden. Ook is er iedere dag een avondschool actief van 17.00- tot 19.00 uur waar meer dan 500 leerlingen Engels volgen. Naast de Chumkriel Language School (CLS) is er ook een Chumkriel Learning Center aanwezig (CLC). Er zijn diverse programma’s. Enkele voorbeelden: Library program; Reading program; Hygiene program; Health program e.d. Verder zijn er computer classes; An agriculture project; Sport facilities; A community focus class enz. Zoals hierboven gemeld is er een evening school, maar er is ook een soup kitchen en een outdoor learning area. Er is een salt fields project; een shelter building project; er zijn play grounds; water tanks for villages; scholarships enz.enz.enz. Teveel om op te noemen. Het deed ons denken aan 3 projecten in Ghana: NFD, NCCELP en CPYWD. Allemaal projecten op het gebied van youth development in rural areas. Begrijpelijk dus dat wij hier warm voor liepen en ons hart daar sneller van ging kloppen……

Voor ons was even onduidelijk of men belangstelling zou hebben voor onze gastlessen. Dit tevens vanwege het feit dat wij niet konden inschatten of wij wel op de juiste plek waren. Er blijkt namelijk ook een pagode van monniken te zijn vlakbij de talenschool CLS. Moeten wij daar wellicht onze diensten aanbieden? Om daarachter te komen togen we op 20 februari naar talenschool CLS.

Oké, op pad dus…..dat werd nog een hele onderneming. Allereerst was daar de tuktuk driver die geen woord Engels sprak en de talenschool gewoon voorbijreed (terwijl hij de locatie op zijn telefoon kon aflezen). Gelukkig konden wij op tijd ingrijpen en de zaak corrigeren. De reactie van de tuktuk driver was slechts een vriendelijke glimlach. Hij maakte dan ook rechtsomkeer en toen belandden we in een ‘remote area’, een echte bush village.

Uiteindelijk arriveerden we bij de Chum Kriel talenschool. Aldaar troffen we gelukkig een docent Engels/manager. Een hele aardige jongeman die ons in een soort lerarenkamer te woord stond. In diezelfde ruimte was een klas. Aldaar waren kleine kinderen aan het zingen. Een toepasselijke song: ‘We are the world, we are the children’. Wij legden de reden van ons bezoek uit: Een gastles organiseren met als topic: Cultural exchange, bestemd voor de hogere klassen. Dit laatste met het oog op het stellen van vragen door de leerlingen aan het einde van onze presentatie. Het is namelijk interessanter als er vragen komen in de trant van: ‘Is there unemployment in The Netherlands?’ dan de vraag van de kleintjes: ‘What is your favourite colour?’ (Dat is weliswaar schattig, maar minder relevant).

Wij lieten weten dat we in onze speech aandacht zouden schenken aan de cultuurverschillen tussen Nederland en Cambodja en verder ons wereldwijde vrijwilligerswerk zouden aanhalen. Tevens maakten we duidelijk dat we het belang van het leren van Engels zouden onderstrepen en natuurlijk hoopten we op een mooie interactie aan het einde van de presentatie als de leerlingen ons vragen konden stellen. Wij brainstormden hardop: 20 minuten speech, 20 minuten vertaling van Engels naar Khmer en 20 minuten vragen beantwoorden. Later bleek dat het niet nodig zou zijn om een vertaler in de arm te nemen. Wij deelden mee dat we slechts een whiteboard en marker nodig hadden.

De docent was erg gecharmeerd van het idee, maar had niet de bevoegdheid om een beslissing te nemen. Daarvoor moest hij de directeur raadplegen. Deze was echter niet beschikbaar, omdat hij in een meeting zat. Er werd afgesproken dat de directeur ons vandaag -20 februari - nog zou bellen. De sympathieke docent was proactief in zijn denken en stelde voor dat hij enkele klassen zou samenvoegen. Op die manier zou er efficiënter gewerkt kunnen worden. Hij kon zich zelfs voorstellen dat er ook monniken zouden deelnemen, aangezien sommige boeddhistische monniken Engelse les volgen op de talenschool.

De pagode van de boeddhistische monniken bevindt zich op hetzelfde terrein als de Chum Kriel talenschool. Hierna togen we dan ook richting de pagode. Ook daar wilden we ons idee van een presentatie voorleggen. Echter: Wij stuitten wederom op een taalprobleem. Niemand sprak Engels. Wij wandelden over het uitgestrekte terrein en bekeken de mooie tempels, achtervolgd door veel te veel honden en in de extreme hitte. Eindelijk troffen we iemand die in gebrekkig Engels kon duidelijk maken dat de leider van de monniken aan het slapen was en niet gestoord mocht worden. Wij waren in de veronderstelling dat deze leider wel Engels zou spreken. Wachten….wachten….wachten dus….In een klaslokaal schuilden we voor de brandende zon. Toen het wel erg lang duurde communiceerden we middels de google translator met onze tuktuk driver. En wat bleek? De leider van de monniken (waar wij op wachtten en die een dutje deed) sprak helemaal geen Engels…..Nee toch……

Toen vroegen we de tuktuk driver of hij ons naar iemand anders kon brengen die wél Engels sprak en…..hoera…..eindelijk troffen we een monnik die Engels sprak. Hij was docent Engels, Pali en Sanskriet en gaf les aan de monniken. Hij had 10 jaar geleden zijn bachelor gehaald op de boeddhistische universiteit in Phnom Penh (Preah Sihanouk Raja Buddhist University), de plek waar wij les hadden gegeven. Om hier op de juiste plek te geraken moesten we door water en modder waden en werden achtervolgd door honden en katten…..pfff…., maar goed….gewoon even doorzetten…..

Wij namen plaats in een soort hutje en bespraken onze bedoeling. De monnik liet weten dat zij een dag eerder het tweede trimester hadden afgerond en dat de meeste monniken waren afgereisd naar the country side, naar the province, naar hun home town. Er waren misschien nog een tiental monniken achtergebleven. Wij lieten weten dat de docent van de talenschool had voorgesteld om de monniken ook uit te nodigen voor onze presentatie en we adviseerden hem om contact op te nemen met de talenschool. Hij beloofde dit te doen.

En toen…een telefoontje van de directeur van de talenschool die inmiddels zijn meeting had afgerond en was bijgepraat door zijn docent/manager over twee Nederlandse vrijwilligers die een gastles wilden geven. Aangezien wij toch nog op het terrein waren, werd geregeld dat wij weer teruggingen van de pagode naar de talenschool, zodat wij alsnog de directeur konden spreken. Aldus geschiedde….Hij wachtte ons al op en samen namen we plaats onder een boom alwaar wij onze plannen ontvouwden. Ook hij was enthousiast en na enig overleg werd besloten dat wij op 6 maart konden komen voor onze presentatie. De directeur, Thy, genaamd was een aimabele man. Hij maakte ons deelgenoot van zijn verleden. Afkomstig uit een gezin van 9 kinderen, was hij de enige die had kunnen studeren. Al zijn broers en zussen werkten op het land…..’I was the lazy one’…..(aldus mister Thy).

Tijdens het gesprek met de directeur vertelde hij dat hij een dag eerder slecht nieuws had gekregen, namelijk een bericht dat de financiële hulpverlening door US Aid was stop gezet. Het zoveelste debacle sinds Trump de scepter zwaait. Bijna op hetzelfde moment had Ben gelezen dat ook Nederland dit Amerikaanse voorbeeld volgt. Alle Nederlandse ontwikkelingshulp moet nu direct bijdragen aan het belang van Nederland…..pfff….Triest! En dan zie je een gebouw op het terrein dat gefinancierd is door de Verenigde Staten. Op de gevel staat een bedankje vermeld van CLS aan Amerika voor de ‘support’. Je zou bijna een pot verf willen pakken om die tekst op de muur te overschilderen.

De entree van onze accommodatie CT Family apartment oogt behoorlijk kaal en kil. Echter: Op 22 februari zagen wij de eigenaresse Sandy met haar co-worker Melody samen in de hal. Laatstgenoemde was doende om allerlei potjes en tubes op een stellage te zetten. Volgens Melody waren het zeer goede crèmes tegen de zon, afkomstig uit Korea. Tsja….. dat is niet ‘our cup of tea’. (En zeker niet als je een dag eerder zo geraakt bent door het prachtige project Chumkriel Language School).

23 februari: Nog een excursie in Kampot en wel naar de Phnom Chhngok Cave Temple. Dit is een hindoe grottempel. De tempel werd in de 7^e eeuw gebouwd en is gewijd aan Shiva. Het is toegankelijk via stenen trappen. Met nog slechts vijf en een halve week te gaan voor ons vertrek, waagden we ons niet aan het betreden van de spelonken in de grot noch om vele ongelijke trappen te beklimmen. Wij hadden geen zin in valpartijen.

En op 24 februari stond de tweede NGO op ons lijstje, zijnde SOS Children’s Village Kampot. Aangezien wij SOS Kinderdorpen ook in Phnom Penh en in Battambang hadden bezocht, kon de locatie in Kampot natuurlijk niet achterblijven. (In het verleden hebben wij SOS Kinderdorpen in Ghana en in Peru ook een bezoek gebracht). In Peru hebben wij daar destijds zelfs activiteiten georganiseerd voor de kinderen (en dat was nog een hele uitdaging in een Spaanstalig land).Uiteraard zijn onze gastlessen slechts bedoeld voor oudere jeugd (middelbare school) die Engels een beetje kunnen begrijpen en spreken. Wij voerden een gesprek met de staff en men kon ons initiatief weliswaar waarderen, maar men moest vanzelfsprekend nog wel overleggen met het management team. Er werd afgesproken dat wij snel antwoord zouden krijgen. (Als je verder leest, zul je zien dat dit een loze belofte was). Hoe het ook zij: Het was mooi om weer op SOS Children’s Village te zijn. Overal is de SOS filosofie hetzelfde en dát wereldwijd. Blijft bijzonder!

Echter: Na twee dagen hadden we nog steeds geen bericht ontvangen. Vreemd, dus werd er gemaild en geappt. De gegevens vonden we op de site. Wij kregen een bericht dat het emailadres niet gevonden kon worden of dat men de email niet kon ontvangen. Op de app kregen we bericht van de voormalig directeur van SOS Children’s Village Kampot met de vermelding dat hij al een jaar eerder was vertrokken bij SOS Children’s Village en nu directeur was van de milieu-organisatie ‘Green Umbrella’. Uh? Onze conclusie was dan ook dat de informatie op de site van SOS Children’s Village Kampot niet up-to-date was. Wij vroegen de voormalig directeur dan ook of hij ons wellicht kon helpen aan de gegevens van de huidige directeur. (Dat had hij natuurlijk ook uit zichzelf kunnen geven, betuigt niet echt van empathie, maar goed….Hij dacht vooral aan zichzelf en wilde graag dat wij actief zouden worden voor ‘Green Umbrella’). Wij lieten hem weten dat wij over 5 weken gaan vertrekken en ons vrijwilligerswerk na 20 jaar gaan beëindigen.

Het wachten voor ons was dus op de correcte gegevens van de huidige directeur van SOS Children’s Village Kampot, zodat wij een afspraak konden plannen om onze presentatie te houden. Er wordt nooit gecommuniceerd in dit land. Later bleek dat de voormalig directeur ook niet op de hoogte was van de gegevens van de huidige directeur. Hij kon ons dan ook niet verder helpen. Hij kon dus geen emailadres verstrekken, noch Whatsapp, noch telefoonnummer. Hij wist niet eens wie de nieuwe directeur was van SOS Children’s Village Kampot. Zij hadden elkaar nog nooit ontmoet. Okay, hoe nu verder? Wij besloten om het hoofdkantoor van SOS Kinderdorpen in Phnom Penh te mailen en te vragen naar gegevens van hun collega in Kampot. En wat gebeurde er? Juist ja….helemaal niets! Wij kregen geen enkele reactie, noch van SOS Kampot, noch van SOS Phnom Penh. Dat is toch erg vreemd……

Daarom besloten wij om nog 1x naar SOS Kampot te gaan. Meer het idee van: Heeft men nog belangstelling voor onze gastles of niet? Geef gewoon een eerlijk antwoord. Dan weten wij ook waar we aan toe zijn. Het is graag of niet. Voor ons maakt het niets uit. Natuurlijk zijn we wel benieuwd naar de reden waarom men ons niets heeft laten weten. Op 3 maart werd dus wederom koers gezet naar SOS Children’s Village Kampot.

Opnieuw spraken wij met de directeur die in een meeting zat, maar ons toch te woord stond. Wij lieten hem weten dat we al een week aan het wachten waren op antwoord. Verder vertelden we dat ons inziens de informatie op de website foutief is en dat de voormalig directeur had gereageerd op onze app. Laatstgenoemde kon ons niet verder helpen, omdat hij- zoals hierboven geschetst- simpelweg geen gegevens had van de nieuwe directeur. Ook deelden we mee dat we contact hadden opgenomen met SOS Phnom Penh en ook daar geen enkele reactie hadden mogen ontvangen. Een legitieme vraag van onze kant was dan ook: Bent u nog geïnteresseerd in onze presentatie of niet? Zo ga je toch niet om met vrijwilligers die al 2 jaar gratis voor Cambodja werken? Geef ons gewoon een duidelijk antwoord. Ja of nee, geen probleem voor ons. Tevens deelden we mee dat wij nog slechts 3 data beschikbaar hadden, zijnde 10, 17 of 24 maart en we op 2 april Cambodja gaan verlaten.

De directeur aanhoorde ons verhaal en begreep onze teleurstelling, maar hij kwam niet verder dan sorry. Wij zagen aan zijn gezicht (net als een week eerder) dat de man gebukt ging onder grote problemen. Wellicht organisatorische problemen? Uiteraard kan hij de vuile was niet buiten hangen, maar hij liet wel doorschemeren dat er sprake was van behoorlijk mismanagement en dit probleem speelde al twee jaar. Hij kwam ons tegemoet door te beloven een dag later uitsluitsel te geven. Hij zou voor ons zijn best doen bij het management (terwijl hij eerder had laten weten dat er geen management was). Kortom: Het stond bol van tegenstrijdigheden. Chaos compleet!

Inmiddels was ook de sponsorship officer aangeschoven en hij kreeg de opdracht om een kwitantie uit te schrijven voor een donatie die wij een week eerder hadden gedaan. Toen was er namelijk niemand aanwezig geweest. Nu moest dit alsnog afgerond worden. Welnu, dat ging niet zonder slag of stoot. De kwitantie moest 3x opnieuw worden uitgeschreven en ondertekend voordat het uiteindelijk in orde was. Bovendien bleek dat de sponsorship officer ook de vertaler zou worden Engels-Khmer tijdens onze presentatie. De beste man vroeg zich af of hij hiertoe in staat zou zijn. Hij oogde vrij nerveus. Daarop nam ik (Dees) het initiatief en spitte de hele presentatie met hem door. Langzamerhand kreeg hij meer zelfvertrouwen en ‘ontdooide’ hij. Zijn formele houding werd zienderogen informeler en resulteerde zelfs in enthousiasme en een lach. De directeur zelf gaf ons zijn telefoonnummer en zijn emailadres. Hé, hé…..het was een lange weg……….

En de uitslag kwam inderdaad een dag later en wel op 4 maart. De directeur liet weten in een sms dat hij overleg had gehad met het managementteam en dat men had besloten geen gebruik te maken van onze diensten. En de reden? De kinderen moesten naar school…..pff….wat een flut reactie. Wij besloten om hem te voorzien van feedback. De kern van ons betoog luidde als volgt: Wij hadden echt wel begrepen dat hij - zijnde de nieuwe directeur van SOS Children’s Village Kampot - werd geconfronteerd met grote problemen op management niveau, maar wij zagen de link niet met het organiseren van een presentatie. Met andere woorden: Met of zonder presentatie zouden zijn problemen echt niet verdwijnen. Bovendien was de reden om de presentatie te cancelen een - in onze ogen - vreemde reden. Natuurlijk moeten de kinderen naar school, laat dat duidelijk zijn, maar een presentatie is toch ook educatie, is toch ook leren…..En het betrof slechts een paar uurtjes voor alleen maar de leerlingen van de middelbare school, maar goed…..het is wat het is. This is Cambodia….Voor ons is het geen probleem. Om het af te ronden lieten we niet alleen aan de voormalig directeur van SOS Kampot weten dat wij het jammer vonden dat hij de zaak had afgeblazen, maar ook werd het hoofdkantoor van SOS Phnom Penh ingelicht. Daarmee was voor ons de cirkel rond en konden we dit boek sluiten. Wij hadden in ieder geval ons best gedaan……En het hoofdkantoor SOS Phnom Penh zweeg wederom in alle talen. Het geheel verdiende niet de schoonheidsprijs…….

En toen was het 6 maart en konden we onze gastles geven op de NGO Chumkriel Language School/CLS. Er was afgesproken dat we om 17.00 uur aanwezig zouden zijn, i.v.m. een soort voorbespreking en dat onze presentatie over cultural exchange om 18.00 uur zou starten. Aangezien wij nog verschillende dingen wilden geven (copieën lesmateriaal, whiteboard markers, relevante websites, notebook, boeken in het Khmer,, donatie e.d.) en tevens nog dingen wilden delen (zoals het feit dat CLS ons deed denken aan projecten in Ghana voor wat betreft youth development in rural areas, maar ook over de ins and outs van CLS (plus een andere NGO) en het bespreken van tips aangaande o.a. spreekvaardigheid), hadden wij voor onszelf gepland om dan al om 16.30 uur aanwezig te zijn. Echter: Het vervoer liet ons in de steek. De pass app liet weten: ‘No driver available’. Nee toch….Terwijl Ben bleef proberen en uiteindelijk erin slaagde om een tuktuk driver op te trommelen, had ik (Dees) al een tuktuk aangehouden op straat. Laatstgenoemde was net iets eerder. Dus werd de tuktuk driver van Ben gecanceld.

Toen we uiteindelijk arriveerden op CLS waren wij een beetje ‘confused’. Wij herkenden de plek niet meer van twee weken eerder. Wat bleek? Er zijn twee ingangen. De eerste keer waren we via de zij-ingang naar binnen gegaan en deze keer via de hoofdingang. Wij konden ons dus niet meteen oriënteren, want het terrein is immens groot, maar goed…..uiteindelijk zagen we dan toch enkele herkenningspunten van twee weken eerder en belandden we uiteindelijk in de docentenkamer waar de docent Engels cq manager ons welkom heette. Zijn naam hadden wij niet kunnen onthouden, laat staan uitspreken of schrijven, maar het klonk als: Ratanar. Inmiddels was het 10 voor 5, maar goed….het lukte om binnen de tijd de spullen af te geven en van gedachten te wisselen. Erg mooi om te horen dat de school een uitwisselingsprogramma met Australië heeft en middels zoom meetings contact onderhoudt. Vanwege de donatie moesten we naar een soort administratiekantoor gaan en werden we geacht plaats te nemen en te wachten. Hierna stelde Ratanar voor om over het terrein te lopen totdat het 18.00 uur zou zijn. En natuurlijk moest er een foto gemaakt worden bij het Boeddhabeeld. De wachttijd werd echter voor het grootste gedeelte opgevuld met gezellig kletsen met Ratanar.

Toen was het tijd om richting klaslokaal te gaan. Men had verschillende groepen samengevoegd en dit resulteerde in een publiek van ongeveer 50 mensen. Op die manier konden we volstaan met slechts een éénmalige presentatie. Natuurlijk is dit Cambodja en hadden we ook hier te maken met de Cambodian time, maar om 18.15 uur konden we dan toch beginnen. De presentatie over cultural exchange verliep prima. Enkele vragen/opmerkingen van de leerlingen die me zijn bijgebleven waren: Is IJsland een buurland van Nederland? Is de Khmer taal een wereldtaal? Wil jij je voorstellen in het Nederlands? De directeur mister Thy zagen we niet en ook de monniken - van de pagode op het terrein van CLS - hadden verstek laten gaan, maar goed…...al met al was het de moeite waard geweest.

Aangezien wij enkele computerprobleempjes hadden geconstateerd, besloten wij op 13 maart om enkele computerzaken te gaan bezoeken. Hoewel er een paar kleine dingen werden verholpen, kon men niet alles oplossen. Gelukkig gaf men wel eerlijk toe het euvel nog nooit te hebben gezien en men het ook niet aandurfde om het te repareren. Heel fijn, want meestal begint men te prutsen en dan weet je niet waar je eindigt. Dus wachten we hier even mee totdat we weer in Europa zijn.

Toen Ben op 14 maart afval wilde weggooien, stuitte hij op een mandie onder een boom zat uit te rusten van zijn werk als voddenman. Zijn karretje was vol beladen met vodden. Hij was eieren aan het eten. Toen hij Ben zag bood hij spontaan een ei aan. Tsja…..de mensen hebben niets en delen alles….

Het blijft vreemd om in een Cambodjaans referentiekader een mail te krijgen van VvE Beheer Zeeland inzake een schouw van ons appartementencomplex. Het doel daarvan is om tijdens een rondgang door het gebouw eventuele (zichtbare) problemen te inventariseren. Aangezien men tijdens een schouw niet bij iedereen langs kan gaan voor een inspectie, werden de bewoners gevraagd om een enquêteformulier in te vullen en in te leveren. Op zo’n 10.000 km. verwijderd van Nederland voelt dit toch een beetje raar. De mensen hier in Cambodja hebben wel te dealen met andere problemen!

Leuke situatie bij naaisters op de markt op 15 maart: Als wij uitleggen wat onze bedoeling is - met behulp van de google translator - zorgt dit voor verbaasde blikken. De opdrachten zijn blijkbaar niet alledaags, hoewel het in onze beleving heel normaal is, maar goed……er wordt gegiecheld en gelachen. Wij worden op een plastic krukje neergezet en dan begint het lange wachten in de hitte. Het is een combinatie van uitleggen, gebarentaal, vertaalmachine en dan vindt de uitvoering plaats in een tergend langzaam tempo, maar het is reuze gezellig. Time is money is hier absoluut niet aan de orde.

Als wij op 16 maart onze elektriciteitsrekening gaan betalen bij Sandy van CT Family apartment, bespreken we meteen andere zaken die betrekking hebben op ons naderende vertrek: Laundry services (wij hebben hier altijd op de hand gewassen, maar voor ons vertrek is het wel fijn om even gebruik te maken van de laundry services). Kosten van cleaning, electricity, van de laatste 2 weken zullen verrekend worden met de waarborgsom. Wel zo handig. Dit geldt tevens voor de extra nacht van 1 op 2 april. Kosten voor laundry zullen meteen contant worden afgerekend.

Aangezien wij veel bagage hebben en beperkt zijn in de kilo’s, gaan we ook diverse spullen achterlaten. Wij hebben Sandy gevraagd om deze spullen te verdelen onder het personeel en er werd toegezegd dat zij dit gaat doen. Het verwijderen uit het FPCS systeem (Foreigners present in Cambodia System) blijkt automatisch te gaan op het moment dat wij vertrekken op 2 april. Duidelijk dus. Aangezien Sandy nog een andere business heeft in Phnom Penh (iets met het filteren van water), kan het natuurlijk zijn dat zij afwezig is op de dag van ons vertrek, maar er is altijd personeel aanwezig, dus dat komt wel goed.

Soms krijg je bijzondere berichten: Een mail van een inmiddels 80-jarige nicht van mij (Dees) uit Amerika (New Hampshire) die vertelt over haar 11 kleinkinderen en 2 achterkleinkinderen of een app van onze goede Ghanese vriend Paul met de vermelding dat zijn oudste broer is overleden en er geen geld is voor zijn begrafenis, noch voor de ‘schoolfees’ van Paul’s neef (de zoon van de overleden broer).

Laatste keer hele lage prijzen voor massage, pedicure, manicure, kapper. Om een beeld te schetsen: 2x massage, 2x kapper, 1x pedicure, 1x manicure. Totaal prijs: 32 dollar.

Nog een paar komische taferelen op de valreep: In de massagesalon was het een gezellige chaos: Mensen werkten door elkaar heen of werkten met verschillende personen aan één klant; een baby kroop rond en sabbelde plotseling aan de grote teen van Ben en toen we afscheid namen viel men ons in de armen….hahaha!

Bij de kapper stond er een bord bij de ingang waarop je kon lezen dat men gebroken Engels sprak, maar….dat gebroken Engels sprak men wel perfect……hahaha!

En dan is het tijd om mensen gedag te zeggen, koffers in te pakken en veel laatste dingetjes af te ronden. Fijn dat CT Family apartment een grote weegschaal heeft, zodat wij onze koffers kunnen wegen en daarvoor niet elders hoeven te gaan.

2 jaren Cambodja zijn voorbij…….…Wij hebben besloten om onze retirement visa niet meer te gaan verlengen. Hoewel wij een fantastische tijd hebben gehad in Cambodja (Phnom Penh, Battambang en Kampot) is de extreme hitte de enige reden voor ons vertrek.

Niet alleen zijn 2 jaren Cambodja voorbij, ook is de beslissing gevallen om na 20 jaar vrijwilligerswerk in de Derde Wereld een punt te gaan zetten achter deze prachtige levensinvulling.

Wij gaan onszelf dan ook een cadeautje geven en dit cadeautje is een reisje naar Madeira.

Op 2 april gaan wij Cambodja verlaten en beginnen we aan een hele lange vlucht van 17 uur (met of zonder slaappil). Het vluchtschema is: Phnom Penh-Singapore-Dubai-Lissabon.

Excursies in Kampot en ervaringen in Kampong Chhnang………Vanaf 9 januari 2025

Vandaag (9 januari) stond een excursie gepland, te weten: Bokor Mountains. Dit was zeer de moeite waard. Vanaf Kampot is het ongeveer een kwartier rijden tot de ingang van het Bokor Nationaal Park. (PreahMonivong National Park). Een enorme poort markeert de ingang van het park. Vanaf de ingang naar de top is het ongeveer een uurtje rijden. Het grootste deel van het park ligt ongeveer 1000 meter boven zeeniveau en de hoogste top, Bokor Mountain (Phnom Bokor), is 1081 meter. Bokor Mountain maakt deel uit van het grotere Elephant Mountains-gebergte, dat zich uitstrekt over het zuiden van Cambodja. De rit per taxi naar de top was prachtig, maar er werd wel veel gebouwd en dat ging ten koste van de natuur. Echter: De oude gebouwen gaven wel een inkijkje in wat zich hier in het verleden allemaal heeft afgespeeld. Na de Franse tijd en de Cambodjaanse burgeroorlog is het nu gedeeltelijk ingenomen door Chinese projecten, inclusief hotels, casino’s en appartementencomplexen. Het is een behoorlijk lange weg ernaar toe, maar dan heb je wel een mooi uitzicht. Indrukwekkende vergezichten op bos en oceaan (als het niet te mistig is). Het is een bijzondere plek. Je ziet gebouwen die helemaal leeg staan. Wij hadden gekozen voor een taxi en daar waren we erg blij om, aangezien je op de weg naar boven vergezeld wordt door vele apen. (En die kunnen wel in een open tuktuk springen, maar niet in een taxi). Je hebt echt vervoer nodig om tussen de verschillende gebouwen te geraken in het grote nationale park (scooter, tuktuk, taxi).

Toen we Bokor National Park binnenkwamen was de eerste stop bij het Lok Yeay Mao Monument. (29 meter hoog). Dit standbeeld is een eerbetoon aan de gerespecteerde godheid waarvan wordt aangenomen dat zij de lokale bevolking beschermt. (Soort godin/beschermvrouwe van de bergen en de zee). Vele andere stops volgden. Enkele voorbeelden: Een historische koloniale katholieke kerk. Het is een verlaten kerk op de top van de Bokor Mountain. Het was bijzonder om daar rond te lopen, vooral met het idee dat dit een plek was waar de Rode Khmer zich in de oorlog schuil hield. Verder de charmante Popokvil Waterval (waar nu in het droge seizoen geen water te bekennen was). Vervolgens aanschouwden we Bokor Hill Station (was eerst een oud casino en is nu een hotel). Bokor Hill Station is een verlaten stad. Het is in 1921 gebouwd door de Franse kolonisten. De Fransen wilden graag een plek (resort) om te ontkomen aan de immense hitte en drukte in Cambodja. Deze vonden ze in het Damrei gebergte in Bokor.Dan is er Bokor Palace en dit is het hoofdgebouw van het Bokor Hill Station. Bovendien zagen we Bokor King’s house/office (is nu hotel) en Bokor Old Casino (is nu een hotel). De namen waren soms onduidelijk, omdat oude en nieuwe namen door elkaar werden gebruikt. Tevens ontdekten we een buddha statue en Wat Sampov Pram, een boeddhistische tempel op een heuveltop. Het is een klein tempelcomplex in de buurt van nieuwbouw. (Betekenis Sampov: Boten, betekenis Pram: Vijf). Overigens: Wij genoten ook van de koelere temperaturen.

Onze Cambodjaanse driver Pu Long was zeer attent, reed voorzichtig en voorzag ons van water. Aangezien hij zeer gebrekkig Engels spreekt en hij ons toch veel wilde vertellen, gebruikte hij constant de translator. Hij vroeg voortdurend naar ons welbevinden (oudere mensen en respect zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden in de Cambodjaanse cultuur). Zijn taxi was weliswaar 21 jaar oud, maar zag er nog heel goed uit. Voordat hij ons kwam ophalen had hij nog de accu vervangen. Hij vertelde dat zijn taxi uit Japan kwam en aldaar 3000 dollar kost. Echter: In Cambodja moet je er dan 18.000 dollar voor betalen, vanwege de belasting op tweedehands auto’s. Hij liet weten dat zijn vrouw hem op het hart had gedrukt om langzaam te rijden voor de oudere Europese mensen (wij dus). Zijn vrouw had zelfs 2 kokosnoten meegegeven. Aan het einde van de excursie sloeg onze chauffeur met een groot mes het kapje van de kokosnoot, overhandigde ons een rietje en wij konden genieten van het heerlijke kokosnoot sap. In de tussentijd ging onze driver enkele friends bezoeken, want hij bleek veel mensen te kennen. Hij was namelijk 9 jaar security man geweest in Bokor Mountains, alvorens hij was geswitcht naar taxi en tuktukdriver. Kortom: Een geslaagde excursie op alle fronten!

In Kampot starten we iedere dag met een klein uurtje zwemmen en dat werkt goed voor lichaam en geest.

In bijna twee jaar Cambodja hebben we nooit eerder ‘kouder’ weer gehad dan nu in Kampot. Het is soms beneden de dertig graden (tussen 25 en 30 graden) en dat is een verademing.Het is zó heerlijk om een koele wind te voelen. Dit komt gedeeltelijk door het feit dat het de koudste maand van het jaar is (januari), maar ook omdat je in Kampot de frisse zeewind voelt vanuit Kep. Kampot is een gemoedelijk rivierstadje met Franse invloeden, maar ligt ietwat verwijderd van de zee terwijl kustplaatsje Kep echt aan zee ligt. Vanaf februari gaat het crescendo qua temperatuur. In februari begint het namelijk langzaam op te warmen en in maart/april is het wederom bloedheet met temperaturen die boven de 40 graden kunnen uitkomen.

Gelukkig hebben we de afgelopen jaren (Peru en Cambodja) nooit een buitenlandse tandarts hoeven te bezoeken. De tandarts werd altijd in Nederland geregeld. De laatste keer was kort voor ons vertrek naar Cambodja in maart 2023. Soms echter ervaar ik (Dees) een beetje zeurende pijn en dan ga ik richting markt om munt te kopen. In de Khmer taal is munt: chi angkeam. Munt werkt prima. Even kauwen op de muntblaadjes en al snel is het leed geleden.Je toevlucht nemen tot hele basale oplossingen is voor ons gaande de tijd gewoon geworden. Echter: De munt blijft hooguit 5 dagen goed en dan kun je deze alweer weggooien, dus werd mondwater gekocht en dit werkt ook effectief.

Op 15 januari stond er weer een highlight gepland, te weten: The Provincial Museum. Dit Provinciaal Museum in Kampot is een klein maar fascinerend museum dat de geschiedenis en de cultuur van de regio laat zien. Het museum is gevestigd in een prachtig gerestaureerd Frans koloniaal gebouw en is een mooi voorbeeld van architectuur die moderniteit combineert met historische charme. Helaas konden we alleen de mooie buitenkant aanschouwen, aangezien het museum al sinds september 2024 gesloten is voor publiek.

Cambodja staat bol van het respect met name richting ouderen. Daar kan Nederland nog een puntje aan zuigen. Voorbeeld: Als wij bij de Smart shop ons beltegoed/internet opwaarderen en daarna buiten staan te wachten op de tuktuk die we hebben opgeroepen via de Passapp, snelt de securityman van de Smart shop naar ons toe om Ben (oudere man) een stoel aan te bieden. Ik (Dees) zijnde een vrouw mag blijven staan….hahaha!

En dan moeten we even enkele dingen regelen aangaande ons onderkomen in CT Family apartment. Dan is het handig dat we even naar het kantoor van de owner kunnen gaan. Deze jonge vrouw, Cheam Srey Aun genaamd (in het Engels: Sandy), werkt en woont in CT Family apartment. Wij wonen op de derde verdieping en Sandy woont op de second floor. Geregeld is ook een vriendin, Melody geheten, aanwezig. Zij is een soort co-worker en verkoopt dingen vanuit het kantoor van Sandy. Dit kantoor bevindt zich op floor L, gelegen tussen de begane grond en de eerste verdieping. Zou de L de beginletter zijn van het woord office in het Khmer? Nee dus…..Navraag leerde dat Sandy ook niet wist waarom de man van de elevator die verdieping had aangeduid met L….Strange, maar goed……..Zo gingen we bijvoorbeeld de rekening van de elektriciteit betalen. Het hondje van Sandy wordt dan even ‘geparkeerd’ in een hok op haar kantoor (omdat zij weet dat honden niet aan ons zijn besteed). Via de mail krijg je dan de bevestiging dat je hebt betaald. Hoe het ook zij: Onze deur aan de achterzijde moest nodig bijgesteld worden. Als we de deur openden en weer dicht maakten, ging dat gepaard met een oorverdovend lawaai. Dit bijstellen gebeurde door twee manusjes van alles en deze jongens gingen te werk op de Cambodjaanse manier, te weten: Met de slijptol, met grof geschut, maar het euvel werd uiteindelijk verholpen en dat telde. Ook kwamen we erachter dat wij geen sms-berichten meer konden versturen naar Sandy. Wat bleek? Sandy had haar berichten via een niet Smart sim-card naar ons verzonden. Zij liet weten dat haar twee verschillende sim kaarten soms automatisch van digitale positie wisselden. Ook dat werd weer opgelost. Aangezien wij veel last hebben van insecten en van de zon in onze studio beloofde Sandy een hor en een gordijn te regelen en dit geschiedde na enkele weken. Tot die tijd drapeerden wij zelf maar een laken over de deur. Overigens: Naast de twee jonge jongens is er ook nog een vrouw werkzaam in en om het appartementencomplex. Zij is vaak te vinden met haar zoontje in een soort ‘boy quarters’ dat zich op het terrein bevindt.

Sinds vorige maand hebben wij een nieuwe ‘intermediair’ moeten zoeken die fungeert als schakel tussen ons en degene die onze post bewaart in Vlissingen. Jarenlang fungeerde onze vriend Co als deze schakel, maar inmiddels hebben onze lieve buren die taak overgenomen. Over Vlissingen gesproken: Fijn te weten dat onze aardige huurders het nog steeds prima naar hun zin hebben.

Voor wat betreft het eten: Naast de Khmer keuken eten we de laatste tijd ook geregeld Mexicaans en Indisch. Voor wat betreft dit laatste leerde ik nog dat chickpeas (kikkererwten) in het Hindi, Chana betekent. In ieder geval smaakte de Chana Curry heerlijk! Of wat te denken van: Arhar (schrijfwijze wellicht niet correct) Dal Masala, waarbij lentils onderdeel uitmaken van het gerecht. Ook de butter chicken (Murg Makhani) is lekker. Of: Aloo mutter (een vegetarisch gerecht gemaakt van aardappelen, erwten in een mild gekruide, romige tomatensaus) of Aloo gobhi (een vegetarisch gerecht met aardappelen, bloemkool en Indiase kruiden, kurkuma, komijn-en kerrieblaadjes). En voor wat betreft het Mexicaanse eten: Burrito, enchilada, quesadilla, fajita. Te veel om op te noemen…….

Sinds wij in Kampot zijn, wassen we weer op de hand….Dat was alweer een tijdje geleden, aangezien we zowel in Phnom Penh als ook in Battambang een eigen wasmachine in ons onderkomen hadden. Hier in ons appartement in Kampot kunnen we weliswaar tegen betaling gebruik maken van laundry services, maar vooralsnog begeven we ons weer in Ghana sferen….op de hand wassen dus….. Ook leven we weer (gedeeltelijk) uit de koffers…...Oude tijden herleven….hahaha!

Op 19 januari stond er weer een hightlight op de rol, zijnde La Plantation…...La Plantation is een sociaal en duurzaam familieproject, opgericht door een Frans-Belgisch echtpaar Nathalie en Guy. Het is de perfecte combinatie van traditionele landbouw en moderne verwerking. Bij La Plantation produceert men zwarte, rode, witte Kampot peper en de exclusieve verse gezouten Kampot peper, rode lange peper, kurkuma, vogelchili en lokaal fruit. De kruiden worden op traditionele wijze geteeld en met de hand geoogst, worden verwerkt met inachtneming van hoge normen op het gebied van kwaliteit en hygiëne en zijn biologisch gecertificeerd door Ecocert. En verder? Presentatie, proeverij en gratis rondleiding in het Engels, Frans of Khmer. Het doel is om te begrijpen waarom Kampot peper is verkozen tot de beste peper ter wereld. La Plantation heeft ook een sociale dimensie door de levensomstandigheden te verbeteren van veel mensen in dit landelijke gebied (o.a. zorgdragen voor een basisschool). Bovendien kun je in twee restaurants genieten van de kruiden, of deelnemen aan een Khmer kookles. Je kunt zelfs een tour maken door het landschap in een kar die getrokken wordt door waterbuffels.

Welnu, wij kozen voor de rondleiding en de proeverij. De laatste paar kilometers richting La Plantation werden we behoorlijk door elkaar geschud in de tuktuk. Het is een ‘rough road’ en het is ‘very dusty’. Begrijpelijk dus dat de tuktuk driver ons voorzag van mond/neus maskers. Tijdens de excursie (tour and taste) bleef onze tuktuk chauffeur wachten. Er was een shop, een restaurant, een bar, een botanische tuin e.d. (Overigens: Ook is er een La Plantation winkel in de stad). Via een wenteltrap klommen we allereerst naar boven naar de spice bar en daar hadden we een mooi uitzicht over de pepervelden. Daarna meldden we ons in de shop alwaar onze gids klaar stond om ons een uitleg en rondleiding te geven. Onze ‘tour guide’ was een Fransman die een Engelstalige rondleiding verzorgde. Hij vertelde veel en was erg enthousiast. Hij liet weten: ‘Als je mijn spraakwaterval niet stopt, dan staan we hier met zonsondergang nog’…..hahaha! Onze groep bestond uit voornamelijk jongelui afkomstig uit Duitsland, Frankrijk, Nederland en Canada. Niet alleen met de gids, maar ook met een Frans meisje kregen wij een leuk contact. Zij wilde alles weten van ons vrijwilligerswerk wereldwijd. Zelf had zij haar bachelor biologie afgerond en was doende met een gap year alvorens te starten met haar master.

Na de rondleiding door de pepervelden en de uitleg door onze gids, werd het tijd om de theorie in de praktijk te brengen. Wij namen plaats in de shop en konden de verschillende soorten pepers proeven. Middels ondersteuning van een uitleg op papier in de vorm van de diverse ‘aromas and flavours’ kon je aangeven welke peper jouw favoriet was. Daar kon je tevens de culinaire toepassingen lezen. En waarom behoort de Kampot peper nu tot de beste pepers in de wereld? Dat heeft te maken met het PGI keurmerk. Dit staat voor: Protected Geographical Indication. Het is een garantie voor de perfecte kwaliteit. Ook het feit dat de peper niet te spicy is doch voornamelijk een goede flavour heeft, draagt hieraan bij. De proeverij beperkte zich tot de Kampot pepers, zijnde wit, zwart, groen, rood en verse gezouten Kampot pepers. Het voert hier te ver om alle andere soorten te benoemen. In ieder geval was deze ‘highlight’ de moeite waard geweest en is het een absolute aanrader!

In onze studio hebben we last van hele kleine insecten, inclusief de voor ons bekende lézards…..

En toen was het alweer 20 januari. Een nieuwe week met van alles en nog wat, maar ook met een bezoekje aan de apotheek voor nieuwe medicatie (voor ons beiden), we gingen bloeddruk meten (Ben), naar de pedicure (Dees) en we namen een massage (beiden). Overigens: Voor de bloeddruk hoeven we niet meer naar kliniek Khemra, aangezien de UCare apotheek ook bloeddruk meet. En deze zeer goed geoutilleerde UCare apotheek had ook alle medicatie op voorraad en dat is wel een uitzondering. Dat maken we niet vaak mee in Derde Wereldlanden. Chapeau dus! Op 23 januari hadden we een lekkage in onze studio: a broken pipe and a broken tap, maar goed….het euvel werd dezelfde dag opgelost. Wel lastig communiceren als de ‘klus-jongens’ van CT Family apartment geen spat Engels spreken. Eigenaar Sandy moest dus voortdurend optreden als vertaler Engels-Khmer. Wat dan opvalt is dat zij vaak geen concreet antwoord geeft op een vraag van ons en alles afdoet met: ‘I am not sure’. Dat is natuurlijk gemakkelijk, omdat je op die manier alles openlaat. Een dag na de lekkage was er plotseling even geen water meer….uh? Oh sorry, I forgot to inform you….het bleek dat er aan de waterleiding werd gewerkt. Dat is natuurlijk prima, maar communiceer dat dan…..tsja…dit is Cambodja, er wordt nooit gecommuniceerd.

De wegen in Kampot zijn stukken beter dan de wegen in Battambang. In de tuktuk worden we niet meer zo door elkaar geschud. De Google translator hebben we echter overal nodig (of we nu in Phnom Penh, in Battambang of in Kampot zijn). Bijna niemand spreekt Engels.

25,26,27 januari: Wij gaan op reis naar een oud koloniaal stadje in het midden van Cambodja, te weten: Kampong Chhnang! Het is één van de centrale provincies (khaet) van Cambodja. Aangrenzende provincies zijn: Kampong Thom, Kampong Cham, Kandal, Kampong Speu en Pursat. De hoofdstad van de provincie Kampong Chhnang is de plaats Kampong Chhnang. Het is ongeveer 215 km. verwijderd van onze woonplaats Kampot en vanaf hier ruim 3 uur rijden per taxi. Kampong Chhnang ligt ongeveer 91 km. van de hoofdstad Phnom Penh. Kampong Chhnang is de belangrijkste vissershaven voor Phnom Penh. Kampong Chhnang telt ongeveer 87.000 inwoners en staat bekend om het pottenbakken. De Khmer naam Kampong Chhnang betekent in het Engels: ‘Port of Pottery’, haven van aardewerk dus. In Kampong Chhnang bevindt zich ook een dependance van de boeddhistische universiteit. Er zijn er dus 3: In Phnom Penh, in Battambang en in Kampong Chhnang.

Ons onderkomen was in Garden Guesthouse.Een ‘cozy’, authentiek en rustig onderkomen voor met name backpackers. Wij zagen ook diverse oudere hippies. Mooie tuin en aardige, behulpzame mensen, maar helaas…..veel katten. Overal in de tuin hingen spreuken. Navraag bij de eigenaresse maakte duidelijk dat haar jongste dochter van schrijven hield en ook van mooie ‘sayings’. Uiteraard liet ik (Dees) weten dat schrijven ook een hobby van mij is en dat ik bereid was om meerdere spreuken op te sturen. Dat werd op prijs gesteld. De eigenaresse (die een tante bleek te zijn van het meisje achter de receptie) liet weten: ‘We will add your sayings to our sayings in the garden and if you mention your name, we will put your name on it’.

In het vorige verslag hebben wij melding gemaakt van het feit dat wij begin april Cambodja gaan verlaten. Toch bleef de laatste dependance van de boeddhistische universiteit, die zich in Kampong Chhnang bevindt, door ons hoofd spoken. Zullen wij die tóch nog gaan bezoeken? Zullen wij daar tóch nog les gaan geven? En hoe zit het dan met huisvesting? En is Kampong Chnnang überhaupt de moeite waard? Allemaal vragen die in onze drie dagen Kampong Chhnang konden worden beantwoord.

Welnu, hierbij een samenvatting van onze ervaringen: De eerste stap was natuurlijk accommodatie voor een langere termijn. Ons idee was ongeveer 9 maanden. Dan zouden we dus niet stoppen met ons vrijwilligerswerk op 1 april 2025, doch ongeveer op 31 december 2025. Oké, op pad dus….Toen de mensen van Garden Guesthouse in de gaten kregen dat wij eventueel een onderkomen zochten voor een langere periode, werden ons allerlei alternatieven aangeboden. Dit in de trant van: ‘I have a friend and maybe you can rent a room in his house….of….I have an auntie….blablabla….Nee dus, die tijd hebben we wel gehad….Wij vonden slechts één accommodatie, Moon Residence geheten. De eerste keer troffen we slechts een security man die ons de buitenkant liet zien.

Via onze tuktuk driver van Garden Guesthouse (die Engels en Khmer spreekt) werd telefonisch contact opgenomen met de eigenaresse die op dat moment in Thailand verbleef. Er werd een afspraak gemaakt voor 2 dagen later en wij kregen te horen dat de eigenaresse er dan voor zou zorgen dat haar moeder aanwezig zou zijn, zodat wij de binnenkant konden zien. Aldus geschiedde. De moeder van de eigenaresse liet ons twee appartementen zien. Het was een aardige vrouw die slechts gebrekkig Engels sprak. Echter: Voor ons werd al snel duidelijk dat dit geen geschikte plek zou zijn: Er was geen keuken en het lag te ver verwijderd van het centrum.

Dachten wij nog even dat alleen accommodatie een probleem zou zijn, niet bleek minder waar te zijn. Wij ontdekten dat vervoer voor een tuktuk via de pass app niet mogelijk was. Tsja….wij waren inmiddels zó gewend aan het feit dat wij bijna dagelijks de pass app raadpleegden als wij een tuktuk nodig hadden, dat we er geen moment aan hadden gedacht dat er geen pass app beschikbaar zou kunnen zijn in Kampong Chhnang. In Phnom Penh, Battambang en Kampot is vervoer geen enkel probleem, maar in Kampong Chhnang is no pass app available. Hoe moeten wij dan ons transport regelen? Toen wij dit voorlegden aan de mensen van Garden Guesthouse, werd het idee geopperd om een private tuktuk driver te arrangeren, die we dan maandelijks zouden kunnen betalen. Dat zou uiteraard geen enkele moeilijkheid opleveren, aangezien iedereen hier geld nodig heeft, maar wij zouden niet meer onafhankelijk zijn. Wij zouden dan constant een chauffeur in onze nek hebben. Overal waar wij naar toe zouden gaan, zouden wij die persoon op sleeptouw moeten nemen. Een absolute beknotting van onze vrijheid.

En verder stond de boeddhistische universiteit op de rol. Dat werd de volgende domper. In het weekend - toen er geen lessen werden gegeven - maakten we alvast een wandeling over het terrein. Aan het begin van de campus bevond zich een basisschool en verder naar achteren ontdekten we de boeddhistische universiteit en de pagoden. De mensen die wij zagen en die door ons werden benaderd spraken werkelijk geen woord Engels. Men boog als een knipmes met gevouwen handen, men lachte zeer vriendelijk, maar er kwam geen woord Engels uit hun monden.

Plotseling nam iemand ons mee aan de arm en bracht ons naar een schitterende pagode. Door onze ervaring konden wij wel inschatten dat hier een belangrijk persoon zou wonen en jawel hoor…..Eerst kwamen wij in een mooie ruimte waar boeddha kon worden vereerd (compleet met kitscherige kleurrijke lampjes) en daarna kwam er een zeer oude monnik op een stok (90 plus) uit een kamer en hij keek ons argwanend aan. Aangezien duidelijk werd door de omstanders dat ook hij geen woord Engels noch Frans sprak, lieten wij de namen vallen van de boeddhistische universiteit in Phnom Penh en in Battambang, te weten: Preah Sihanouk Raja Buddhist University en dit lieten wij vergezeld gaan van de plaatsnamen Phnom Penh en Battambang. Dan zou hij toch een soort ‘aha-erlebnis’ moeten krijgen? Maar nee hoor….Ook de namen van de staff (rector/president, vice-president enz.) aldaar deed bij hem geen lampje branden. Sterker nog, hij wees met zijn stok op ons richting deur. Nou, de boodschap was duidelijk….wegwezen jullie…..hahaha!

Toen wij op maandag terugkeerden en de boeddhistische universiteit weer operationeel was, troffen we gelukkig enkele studenten. Eén van hen bracht ons naar de enige docent Engels, een hele aardige jongeman. Hé hé…eindelijk konden wij ons verhaal doen. Wij vertelden over het feit dat wij Engelse conversatie hadden gegeven aan de boeddhistische monniken en andere studenten op zowel de boeddhistische universiteit in Phnom Penh als ook in Battambang en dat wij hadden overwogen om ook op de dependance in Kampong Chhnang les te geven, maar dat accommodatie en vervoersproblemen roet in het eten hadden gegooid.

Al snel werd duidelijk dat wij op dezelfde golflengte zaten. Deze jonge docent zag het helemaal voor zich. Samen zouden wij de focus gaan leggen op spreekvaardigheid, werken in groepjes, presentaties houden voor de klas, praten over verschillende onderwerpen en cultuurverschillen. Er zou een leuke interactie kunnen ontstaan tussen de studenten, ideeën zouden kunnen worden gedeeld, men zou deelnemen aan discussies en men zou de ander kunnen voorzien van feedback enz. enz. Echter: Hij liet weten dat de staff van deze boeddhistische universiteit geen Engels spreekt. Hoe is het mogelijk? Deze bevlogen docent was private ingehuurd om de studenten Engels te leren. Hij probeerde ook om nieuwe methodieken te introduceren, maar stuitte op onbegrip.

Kortom: Voor ons werd het duidelijk dat wij ons idee moesten laten varen. Er waren te veel difficulties: Moeilijkheden op het gebied van accommodatie, transport en universiteit lieten ons inzien dat Kampong Chhnang geen optie voor ons was. Oké, it is like it is. Geen probleem voor ons. Het positieve van het hele verhaal was dat wij een ontzettend fijn gesprek hadden gevoerd met de betrokken docent Engels en hem een hart onder de riem hadden kunnen steken.

En wat deden we verder in Kampong Chhnang? Wij bezochten enkele highlights. Allereerst gingen we naar de mountains. De extreme hitte maakte het onmogelijk om veel te klimmen, maar de mooie pagoden waren de moeite waard.

Vervolgens togen we naar twee pottenbakkerijen en zagen het hele proces. Ook werd verteld hoe palmsuiker werd bereid. Middels een hele lange bamboestok voorzien van klimsteunen klommen de mensen naar de top van de palmboom om aldaar de bloem te plukken waar vervolgens suiker uit onttrokken werd en dit geschiedde in een grote ketel op het vuur. Alles gebeurde op de ‘manual’ wijze. Echt handwerk in de open lucht. Wij mochten de zoete substantie proeven. Voor wij afscheid namen van de eerste pottenbakkerij, had de eigenaresse nog een verrassing in petto en onze tuktuk driver deed enthousiast mee. De pottenbakster hulde zich in een sarong, hing een sjaal om en zette een pot op haar hoofd. Men vond dat Dees niet achter kon blijven, dus kreeg ik ook een sjaal om, men zette een hoed op mijn hoofd en een pot werd onder mijn arm geklemd. Erg toeristisch, maar vooruit maar…..Bij de tweede pottenbakkerij ging het er gelukkig minder overdreven aan toe.

En de derde highlight betrof de floating village op de Tonlé Sap rivier. Tonlé Sap betekent letterlijk: Groot meer.Al in 2015 hadden wij in Siem Reap per boot de floating villages bezocht.Nu wilden we niet opnieuw in een gammel klein bootje stappen, dus bleven we vanaf de kant kijken. Normaal gesproken neemt een lokale boot-man je mee naar de drijvende dorpen aan de rivieroever en helpt je om in een kleine boot te stappen. Daar zaten wij nu - 10 jaar later - dus niet meer op te wachten, maar goed…..Het is absoluut een bijzondere ervaring.

Er worden gewassen verbouwd in het water, er wordt vis gevangen en kinderen gaan er naar school. Deze dorpen hebben ook drijvende markten. Zo’n drijvend dorp bestaat uit woonboten die aan elkaar zijn vastgesjord en op hun plaats zijn verankerd. Je ervaart de echte ‘rural lifestyle’. Het bijzondere aan een drijvend dorp is dat het aan de ene kant heel vrolijk en kleurrijk is, maar tegelijkertijd zie je ook hoe hard het leven is op het water. De zon heeft vrij spel en de voorzieningen zijn heel beperkt. Mensen wassen zich met water uit de rivier (waar wellicht ook alle ontlasting in terecht komt). Wij kunnen ons voorstellen dat je je als westerling een beetje ongemakkelijk voelt als je de primitieve leefomstandigheden ziet, maar de lokale bevolking blijft naar je zwaaien en is blij met je komst en met deze inkomsten uit toerisme. De inwoners leven van de visserij en de landbouw en een groot deel leeft onder de armoedegrens. Goede sanitaire voorzieningen, onderwijs en gezondheidszorg ontbreken.

Inmiddels zijn echter veel floating villages verdwenen. De overheid heeft - o.a. vanuit het oogpunt van milieu - veel drijvende dorpen opgeheven. Vanaf de zijlijn aanschouwden wij heel veel armoede en heel veel rommel en afval. De mensen wonen hier in paalwoningen die wel meer dan 10 meter hoog zijn. Tijdens het droge seizoen heeft het meer een oppervlakte van zo’n 2600 vierkante kilometer. Tijdens het regenseizoen zwelt het meer aan naar een oppervlakte van zo’n 13.000 vierkante kilometer. Voor wat betreft die drijvende dorpen: Kampong Chhnang is - zoals eerder gemeld - de belangrijkste vissershaven voor Phnom Penh. Het hele jaar door wordt de verse vis, verpakt in ijs, op vrachtwagens geladen om al druipend op weg te gaan naar de hoofdstad Phnom Penh.

Op 27 januari aanvaardden we de terugweg naar Kampot. In ieder geval was duidelijk geworden dat wij niet naar Kampong Chhnang zullen gaan na 1 april, vanwege de issues op het gebied van accommodatie, universiteit en vervoer. Wij zijn blij met deze duidelijkheid. Veel mensen die wij spraken lieten weten: ‘Everything is difficult in Kampong Chhnang’.

En na onze dagen in Kampong Chhnang was daar alweer het Chinees Nieuwjaar. (2025: Het jaar van de slang). Voor wat betreft Cambodja werd het dit jaar gevierd tussen 28 en 31 januari 2025. Elders duurt het maar liefst tot 12 februari. Wij merkten er eigenlijk niets van, op een beetje muziek na.

Om onze hoge kosten van elektriciteit enigszins te reduceren vroegen wij aan Sandy van CT Family apartment een fan, zodat we deze staande ventilator vaker kunnen gebruiken en de airco minder vaak.

Op het terrein van ons appartementencomplex bevinden zich veel fruitbomen (bananen, mango’s en doerian/durian, the tropical fruit).

In Kampot ontdekten wij een reisbureau en wij dachten nog even om hier onze vliegtickets binnenkort te gaan regelen. Echter: Het voelde uiteindelijk niet goed. Soort van onderbuikgevoel. Online regelen is ook niet echt onze favoriet. Dus kiezen we er toch voor om een keer af te reizen naar Phnom Penh.

En dan is het alweer 1 februari en beginnen wij aan onze laatste 2 maanden in Cambodja. Een heel vreemd idee…...2 jaar Cambodja bijna voorbij…..20 jaar vrijwilligerswerk wereldwijd bijna voorbij…

Oh Cambodja is grappig……Hadden wij net besloten dat wij op 1 april gaan vertrekken, krijgen we een app van de boeddhistische universiteit in Phnom Penh. De rector en onze contactpersoon Vutha, te weten the executive director van the Center of English training, lieten weten dat wij wederom van harte welkom zijn om les te geven. Heel erg attent, maar dat gaan we dus niet meer doen……

Op 5 februari zouden wij via AnyDesk even hulp op afstand krijgen van onze computerzaak in Vlissingen. Het ging o.a. over de virusscan ESet en over een update van de foto-app. Vanuit Nederland/Vlissingen zou de computershop dan de laptop even ‘overnemen’ om de update te installeren. De afgesproken tijd was 17.00 uur Cambodjaanse tijd (11.00 uur Nederlandse tijd). Echter: Wij zijn nog steeds in een ontwikkelingsland en dat betekent dat je niet kunt plannen, want…..…Om 16.00 uur viel de stroom uit en was er geen internet meer, maar…..hoera….om 16.30 uur was alles weer terug. Just in time dus om alles naar behoren af te ronden.

Het blijft bijzonder….Situatieschets 10 februari: Wij raken in gesprek met een vrouw uit Frankrijk (Parijs) met ouders afkomstig uit Algerije en Marokko. Dan zit je te praten in Kampot in het zuiden van Cambodja en voer je een gesprek over Frankrijk, Nederland en de wereld.

12 februari: Vandaag is het Magha Puja. Dit is één van de voornaamste gedenkdagen in het boeddhisme. Wij konden het ons nog herinneren van een jaar eerder, toen er slechts 1 monnik in de klas zat. Met Magha Puja wordt een spontane samenkomst herdacht van 1250 discipelen van de Boeddha. In de Khmer Lunar Calendar wordt dit aangegeven middels Meak Bochea. Het is een jaarlijks boeddhistisch festival dat wordt gevierd door volgelingen in Cambodja en over de hele wereld. Zoals gezegd herdenkt het de spontane bijeenkomst van monniken om onderricht van de Boeddha te ontvangen.

En middels veelvuldig app contact met een reisbureau in Phnom Penh werd ook duidelijk dat onze vertrekdatum is verschoven van 1 naar 2 april.

In het volgende verslag zal melding gemaakt worden van highlights en van onze ervaringen op de NGO’s.

Nog even terug in de tijd……Eind november waren er toch nog enkele dingen die voor ons het vermelden waard zijn. Het verslag was echter al geplaatst, vandaar een terugblik.

Al vaker melding gemaakt van het feit dat wij op de boeddhistische universiteit soms het idee hebben meer levenslessen aan te bieden dan Engelse conversatie (hoewel de life lessons natuurlijk wel uitgelegd moeten worden in het Engels), maar goed…..Een voorbeeldhiervan was de vraag van een boeddhistische monnik, zijnde: ‘Teacher, how can I motivate myself when I fail over and over again?’ Dit soort vragen is echt smullen voor ons. Dan probeer je uit te leggen dat een mislukking leidt tot groei, dat een mislukking je dichter bij je doel brengt, dat door een mislukking je vaardigheden worden aangescherpt….of iets in die trant. Het is meer het idee van: Failure is success in progress.

Als wij een bericht ontvangen van ‘one of our Peruvian friends’, Angel genaamd, dan zijn we erg onder de indruk hoe deze voormalige teacher inmiddels niet meer les kan geven, doch genoodzaakt is om twee andere banen aan te nemen om het hoofd financieel boven water te kunnen houden. Hij werkt overdag bij een ‘financial company’ en ’s nachts in een hotel. Angel is een geweldige docent en alleenstaande vader van drie kinderen waar wij een heel fijn contact mee hebben gehad in Peru. (Zowel in 2016 als ook in 2022). Ondanks de uitdagingen is hij altijd in staat om zijn zegeningen te tellen. Ook liet hij weten dat ‘the Bolivarians’ (soort van Olympische Spelen voor Zuid-Amerikaanse landen) dit jaar plaatsvindt in Ayacucho, de plaats waar wij zoveel fijne herinneringen hebben liggen. Onze gedachten gingen meteen terug naar de SEA Games hier. Deze South East Asian Games zijn eigenlijk de Olympische Spelen voor Zuidoost Aziatische landen.

Het is mooi dat wij nog steeds veel contact hebben met ons wereldwijde netwerk. Soms dateert dit van lang geleden, soms is het van meer recente datum. Een voorbeeld van dit laatste is een oud student van de boeddhistische universiteit uit Phnom Penh.

Deze jonge knaap, Seng genaamd, doet geregeld een beroep op ons om even samen te sparren over iets. Dit keer vertelde hij dat hij over 3 maanden zijn bachelor op zak zal hebben. Hoewel hij verder wil gaan voor zijn master en daarnaast bezig is met een scholarship voor Japan, moet er eerst geld verdiend worden. Daarvoor had hij drie mogelijkheden aangeboden gekregen, te weten: Engels geven op zijn voormalige school; Engels geven op een andere universiteit dan de boeddhistische universiteit of een administratieve baan op een bank. Wij adviseerden hem om voor de tweede optie te gaan. Why? Because you got this possibility from your SBU (Sihanouk Buddhist University) professor. He told you that he will hire you after finishing SBU. So that means that he sees potential in you Seng! Moreover you stay in the university setting and that is – in our perception – a big advantage. Besides the professor can also help you with your scholarship to Japan and he can also be there for you when you start with your master degree, so all in one! We should never chooseoption three, being the bank. Seng you are a born teacher! You have to interact with people and share ideas. Administration things, working on the computer…well, that is not really your favorite, that is not Seng! And of course we understand that it is nice to earn more money at the bank (200 dollar per month) instead of 150 dollar per month for the first 2 options, but we are sure that you will not be happy at the bank. Dus gaven wij Seng uiteindelijk het volgende advies: Eerst de bachelor afronden; ten tweede Engels gaan geven op de universiteit (dit is uiteraard op een beginnersniveau); ten derde ervaring opdoen met lesgeven en contact houden met je professor (netwerken is belangrijk en kan het verschil maken); ten vierde focussen op scholarship Japan en ten vijfde starten met je master degree. En onze Seng was heel erg blij dat we even op afstand hadden meegedacht en wij zelf vinden dit heel fijn om te doen.

Had ik (Dees) een tijdje geleden kennis gemaakt met een Japanse vrouw (Jehovagetuige) tijdens mijn wekelijkse baantjes zwemmen, plotseling kwam er op 29 november iemand zeer enthousiast op mij afrennen terwijl ik boodschappen deed. Even had ik geen flauw idee wie zij was, maar toen zij het woord Jehovagetuige liet vallen (pff…) kon ik het mij weer herinneren.

Een paar jaar geleden heb ik via Duolingo online een beetje Spaans geleerd voor mijn terugkeer in 2022 naar Peru. Nu zag ik dat er ook een nieuwe app is, zijnde Airlearn. Hoewel ik echt geen Khmer online ga leren, zou ik me wel voor kunnen stellen dat ik nog een keer een taal zou willen oppakken. (Bijkomend voordeel: Blijkt ook goed te zijn om Alzheimer te voorkomen). Dus even vergelijken: Duolingo of Airlearn.

In z’n algemeenheid kun je constateren dat er veel Franstaligen Cambodja bezoeken. Dat is natuurlijk te begrijpen vanuit het verleden. Tot 1953 werd Cambodja namelijk geregeerd door Frankrijk. Cambodja kreeg officieel volledige onafhankelijkheid op 9 november 1953 na onderhandelingen met Frankrijk. Ik (Dees) vind het natuurlijk wel leuk om vaak Frans te horen praten om mij heen.

Het verkeer is - zoals in zoveel andere ontwikkelingslanden - bar en boos. Een heel gezin springt zomaar met 4 personen op de motorbike, vader, moeder en 2 kinderen zonder helm; verkeersborden ontbreken; men rijdt tegen het verkeer in of over de stoep. Het trottoir staat helemaal vol met geparkeerde auto’s en motorbikes, dus als voetganger kun je nauwelijks ergens lopen; er zijn geen fietspaden enz.enz.

Het regenseizoen is voorbij en dat betekent dat de 2 ‘koudste’ maanden gaan beginnen, te weten december en januari. Heerlijk! Dan komen ook de meeste toeristen. Grappig om te zien dat de Cambodjanen het echt koud hebben, terwijl wij nog steeds puffen van de hitte, want het blijft altijd boven de dertig graden.

De laatste week op de boeddhistische universiteit ging in op 2 december. Het is zo’n vreemd idee dat het bijna voorbij is…….In deze les werd gestart met een listening skill die uitmondde in een speaking skill. Het betrof een Tedx video, genaamd: Life is easy.

Why do we make it so hard? asks Jon Jandai. Jon is a farmer from northeastern Thailand and he always tries to find easier ways for people to fulfill their basic needs, like food, housing, clothes, medicine. Als ik het hele verhaal heb voorgelezen, moet ik toch glimlachen als een boeddhistische monnik mij vragend aankijkt, want….teacher, I have some questions….Prima, brandt maar los, graag zelfs….In de tekst kwam naar voren dat Jon Jandai middels ‘earth building’ heel gemakkelijk en snel zelf een huis had kunnen bouwen. Dit in vergelijking met andere mensen die daar levenslang over moesten doen (hypotheek). Toen kwam zijn vraag: ‘Why it takes 30 years to have a house?’ Heerlijk toch, zo’n wereldvreemde boeddhistische monnik!....hahaha! Ook werd duidelijk in het verhaal dat Jon Jandai al 20 jaar geen kleding meer had gekocht, niet gevoelig was voor mode en altijd ‘leftovers’ droeg die hij had gekregen van andere mensen. En jawel, toen kwam die vraag: ‘But teacher, if Jon Jandai has to go to a party or a ceremony, he has no clothes to wear, how will he solve that problem?’ Op alle vragen hoeven wij maar ons 20-jarig verblijf in ontwikkelingslanden tegen het licht te houden of de antwoorden en de verhalen vloeien uit onze monden. In de Derde Wereld en dus ook in Cambodja is men erg gevoelig voor prachtige kleding bij officiële gelegenheden. (De vorm is belangrijk). Dat er in Europa/Nederland ook mensen zijn die altijd de voorkeur geven aan casual kleding (zelfs bij officiële gelegenheden) wordt niet begrepen. Het is toch zo’n rijk land? Uiteraard gaf ik de studenten ook andere voorbeelden van Tedx video’s die de moeite waard zijn.

Na de les troffen we onze oud student Daro in de ontmoetingsruimte. Hij liet weten 3 dagen doorgebracht te hebben in de mountains. Echter: Het was een barre tocht geweest: Eerst een busrit van 10 uur, vervolgens 10 km. lopen en daarna de berg beklimmen, een tocht van 30 km. onder zeer zware omstandigheden (zonder schoenen, gebrek aan voedsel, slapen langs de kant van de weg e.d.). Voor Daro was het duidelijk too much geweest…..An experience once in a lifetime. Kortom: Eens, maar nooit meer……

Op 3 december kregen we een berichtje van onze huurders in Vlissingen dat er problemen waren met de verwarming. Hoewel onze huurders kanjers zijn in het oplossen van huis-tuin-en keuken en technische dingen en ook deze keer geprobeerd hadden om het euvel op te lossen, moest er uiteindelijk toch een professional naar kijken. Vanuit Cambodja gaven wij dan ook even aansturing en het installatiebedrijf was bereid om meteen te helpen. Zo zie je maar weer dat het belangrijk is om niet alleen een heel goed contact te hebben met je huurders, maar ook met de monteur van het installatiebedrijf.

Aan de buitenkant van de markt in Battambang zit een oud baasje die als een soort schoenmaker actief is. Wij gingen even naar hem toe om te vragen of hij een nieuwe rits in een tasje kon zetten. Uiteraard spreekt hij alleen maar Khmer. Zijn vrouw echter is afkomstig uit Vietnam en spreekt redelijk Engels. Via haar konden wij onze boodschap dan ook duidelijk maken. Op de markt zelf kijk je niet alleen je ogen uit als het gaat om de business activiteiten, maar zeker ook aangaande de houding naar werk……Languit slapend op de grond in de shop…..Als je iets wilt, moet je de shopeigenaren soms gewoon écht wakker maken……..

Ben zag een man op een motorbike met maar liefst 10 zakken rijst van elk 50 kg. Onvoorstelbaar, alles gewoon opgestapeld op de motorbike. Niet klagen, maar dragen!

Tussen de vele tuktuks op straat, valt er ééntje extra op. Op de deur van het karretje staat namelijk vermeld: I speak English…..hahaha!

5 december: Laatste les!!!!!!! Onze tweede groep is voorbij! Vandaag stond er een Q en A gepland. De studenten mochten ons vragen stellen en wij werden geacht alle vragen te beantwoorden. Ook trakteerden we, spraken we een afscheidswoordje en maakten een groepsfoto. Aangezien onze co class teacher Gentle heel graag de hele laatste les wilde bijwonen (normaal komt zij een uur later in de les op donderdag vanwege haar baan), had zij aan haar baas verteld dat het de laatste les zou zijn met haar Dutch teachers.

Haar baas vond het prima dat Gentle iets korter werkte, zodat zij volledig aanwezig kon zijn tijdens deze final class. Ook monnik Touw (althans zo klinkt zijn naam voor ons), was weer aanwezig nadat wij hem 2 lessen hadden gemist. Hij vertelde ons de reden van zijn afwezigheid en dat was een hele goede reden, namelijk: In samenwerking met een community en met een NGO is hij actief in ‘a project to protect the forest’. Gedurende de laatste les werd hij echter weggeroepen om op te draven voor een meeting in het kader van bovenstaand project.

Hieronder een greep uit de vragen die de studenten ons stelden: What is the aim of Christianity? – What is the difference between Protestants and Catholics? – Are there monks in The Netherlands? – Why do the people in The Netherlands like to ride a bicycle? – Is there a Waterfestival in The Netherlands? – Did the European Union stop with giving money to the poorer countries? – If Cambodia sells products to another country, why does Cambodia have to pay tax? – How can you maintain a relationship? – Is it possible in The Netherlands that people live together, without being married? – Can everybody study in The Netherlands, even if the parents are poor? (Is the government helping? Is it a gift or a loan?) – How do you become a teacher in The Netherlands? - Can white and black people live together in Europe? – In how many countries did you volunteer and what do you think about volunteering? – What is the most important life lesson you have learned in volunteering worldwide? – What did you do in The Netherlands when you were young and being single? – How is death involved in your Dutch culture? enz. Het moge duidelijk zijn dat dit zeer goede vragen waren en dat het absoluut les vullend was.

Na de les gingen we richting office om te melden dat onze laatste les was afgerond en om te vragen of de ‘certificate ceremony’ daadwerkelijk plaats zou vinden op 12 december, aangezien niemand ons de ‘final confirmation’ had gegeven. Toen de vice-president Pok Pan ons zag kwam hij naar ons toe en verontschuldigde zich voor het feit dat hij ons behoorlijk aan ons lot had overgelaten.

Wij hadden hem inderdaad al zo’n kleine twee maanden niet meer gezien, maar goed….Hij had naar Phnom Penh moeten gaan en daarna naar Siem Reap….blablabla….Inmiddels was onze contactpersoon Tola ook aangeschoven. Met ons vieren zaten we in het kantoortje van Tola. Heel fijn om te horen dat de certificaatuitreiking voor onze twee groepen studenten inderdaad plaats zou vinden op 12 december. Gelet op onze planning en naderend vertrek was dit de datum van onze voorkeur. Prettig dat men daar rekening mee had gehouden. Wij vernamen verder dat er zich al 600 nieuwe studenten hadden ingeschreven voor de start op de boeddhistische universiteit. Na afloop van de ‘small meeting’ troffen we ook nog even de president (rector) die ons wees op een Europeaan die ook aanwezig was in the office. Het bleek te gaan om een Duitser, die actief was als ‘peace worker’. Na Cambodja zou hij naar Colombia gaan. Het was leuk om samen te praten over Nederland, Duitsland, Cambodja en Colombia. De staff van de boeddhistische universiteit vond het interessant te horen dat twee ‘neighbour countries’, zijnde Nederland en Duitsland, elkaar troffen op de boeddhistische universiteit in Cambodja/Battambang.

8 december: Bodhi Dag. Dit herdenkt de Verlichting van de Boeddhaonder de Bodhi boom.

Certificate ceremony and final bye bye op 12 december….…..Echter: De boeddhistische universiteit bleef tot het laatste toe persisteren in hun last minute beleid. Op 11 december kregen we namelijk een app van Tola dat de bijeenkomst van 12 december - die gepland stond tussen 14.00 en 16.00 uur - een uur eerder zou moeten plaatsvinden en slechts kon duren tot 14.30 uur, aangezien er dan een meeting was gepland met de teachers i.v.m. de start van het nieuwe semester. Dat is natuurlijk begrijpelijk, maar dat weet je toch ook al op 5 december toen wij na onze laatste les samen waren gekomen om o.a. de certificaatuitreiking te bespreken? Nee hoor……planning is hier niet aan de orde……

En dan komt er een paniekapp van venerable Vanda, die bolstaat van ‘interessant doen met niets’.

Hij blijkt bezig te zijn met het vervaardigen van ons certificaat. Ook dit moet dus weer last minute gebeuren. Hij vroeg ons om meteen naar de boeddhistische universiteit te komen om onze handtekening te zetten op onze certificaten. Maar uh…..wij hoeven toch geen handtekening te zetten? Aangezien wij een beetje te veel ervaring hebben in de Derde Wereld en dus een vooruitziende blik hebben, hadden wij een paar weken geleden notabene al een voorbeeld aangeleverd, conform het Phnom Penh certificaat, met als doel om het voor de administratie gemakkelijk te maken. Op dat voorbeeld van Phnom Penh staat onze handtekening ook helemaal niet vermeld, doch slechts de handtekening van de rector. En dat is prima voor ons. Wij zien het gewoon als een leuk souvenir, maar de staff ziet het als een zeer belangrijk document…..hahaha! Wij besloten om ‘down to earth’ te reageren en niet meteen in een tuktuk te springen om te ondertekenen. Meer het idee van: ‘Don’t tell it, but show it’, noem het een leermoment voor Vanda.

Dus: Wij lieten Vanda weten dat wij in Phnom Penh geen handtekeningen hadden gezet (slechts de rector had getekend) en dat wat ons betreft dit voorbeeld voor Battambang gevolgd kon worden, maar… mocht Vanda tóch willen dat wij zouden tekenen dan kon dit uiteraard nog op de dag van de certificaatuitreiking op 12 december. Wij gingen dus niet ’s avonds 11 december nog richting universiteit.

Inmiddels werd het steeds ingewikkelder en werden wij er steeds simpeler van. Vanda liet weten dat hij de certificaten al had geprint en dat er ruimte was gelaten voor onze handtekening. Inmiddels was hij wel akkoord gegaan met de ondertekening op 12 december. Vervolgens informeerde hij ons dat de certificaatuitreiking een uur eerder zou plaatsvinden, maar dat hadden we al vernomen van Tola. Conclusie: De linkerhand weet niet wat de rechterhand doet. Er zijn geen woorden voor de chaotische organisatie. In onze beleving is het kleuterwerk.

De soap ging verder….Wij legden Vanda uit dat wij niet wisten dat er überhaupt ruimte was opengelaten voor onze ondertekening, omdat dit niet conform het Phnom Penh model was, maar goed….

Wij kwamen overeen dat we een kwartier eerder aanwezig zouden zijn op 12 december, zodat wij konden tekenen en Vanda helemaal blij zou zijn.

Wij dachten dat het nu geregeld was en sloten af met: Please keep it simple. Hadden we dat dus maar niet gedaan, want onmiddellijk verscheen het bericht dat hij de kwestie had besproken met zijn team en dat men had besloten om ons niet te laten ondertekenen… Hé….hé…..dat was nu precies ons voorstel geweest vanaf het begin. Dachten wij nog even dat het euvel nu was opgelost, niets bleek minder waar te zijn. Wij voorzagen het volgende en gaven hem twee opties: Of je houdt de ruimte op het certificaat, zodat wij kunnen ondertekenen op 12 december of je verwijdert de ‘signature space’, want het is natuurlijk niet mooi als er niet getekend wordt door ons terwijl de ruimte wel aanwezig is op het certificaat.

Wij werden bijna gillend gek en sloten af met: Verwijder de ruimte van onze handtekeningen en laat de president/rector tekenen (de hiërarchie schrijft voor dat de president/rector als eerste moet tekenen), want op die manier volgen we het model van Phnom Penh…..pffff……en dan ben je dus een paar uur verder en werd alsnog ons eerste voorstel aangenomen. Uiteindelijk kregen we de boodschap dat men opnieuw zou gaan printen zonder onze handtekeningen.

En dan de daadwerkelijke certificate ceremony op 12 december. Zou dit laatste samenzijn nu één keer zonder chaos kunnen verlopen? Nee hoor….chaos hoort erbij, maar het is tegelijkertijd ook wel komisch. Niet ergeren, maar je laten verwonderen is ons devies. En jawel hoor…..het bleek dat het hele gedoe omtrent ondertekening van certificaten niet ons certificaat betrof, doch het certificaat van de studenten!!!!! Als wij hadden geweten dat het om onze studenten ging, dan hadden wij wel ondertekend, maar nu was het te laat. Miscommunicatie, miscommunicatie, miscommunicatie….Hierna liet venerable Vanda weten dat onze contactpersoon Tola niet aanwezig kon zijn, omdat hij ’s ochtends naar Phnom Penh had moeten gaan. Oké, maar vanaf toen verliep het perfect.

De aanwezigen namen plaats in een soort vergaderzaaltje. Buiten dit lokaal had men een tafel geplaatst met koffie, koekjes e.d.

Naast de president/rector en de vice president Pok Pan, waren ook venerable Vanda aanwezig, verschillende teachers en natuurlijk de studenten en wij beiden. Er werd gestart met een ‘prayer’ uit de Dharma (Het boek van Boeddha) en een meditatiemoment. Hierna hield ik mijn bye bye speech, die ik hierbij zal noteren. Daar komt ie……..

Hello everyone! Because we are leaving soon, I want to say something: The happiness of your life depends upon the quality of your thoughts, but the quality of your thoughts depends on the persons whom you meet in your life. And the people who we met at the Sihanouk Buddhist University (SBU) were very special people. We are grateful that we got the opportunity to be in this buddhist university. Although there were many differences in culture, we learned from each other. If I think of the Sihanouk Buddhist University, I feel happy. Our Dutch ‘time is money’ culture feels not as our culture anymore after spending about 20 years in Africa, Latin America and South East Asia. We feel much more comfortable in your ‘caring and sharing’ culture. However: Maybe there are a few things from our culture that I wish to give you: Planning, communication and time-management. If I say SBU, I think of the students, amazing people. I hope that they realize that success is not final, failure is not fatal, it is the courage to continue that counts. Success lies in giving your best efforts…..If the efforts are sincere and the intentions are noble, even missing the mark is not a failure. And never forget that life is the most difficult exam: Many people fail because they try to copy others, not realizing that everyone has a different question paper. Don’t be afraid to learn: Knowledge is weightless. A treasure you can always carry easily. If I say SBU, I think of the teachers, wonderful people. Know that your students do not have equal talents, but all of them should have an equal opportunity to develop their talents. And if a student can not learn the way you teach, maybe you should teach the way your students learn. Be aware of the fact that imagination is more important than knowledge. Life is the best school; hardship is our best teacher; problem is the best assignment and failure is the best revision. If I say SBU, I think of the very friendly staff and I think of all the other kind people who are involved in the daily activities of the buddhist university. And we all know that in school we learn lessons before we take the test, but in life we take the test before we learn the lesson. Nobody can change the wind, but we can adjust our sails to reach our destination. In all walks of life, passion is what starts it and dedication, determination is what finishes it. To end: If one door closes another door opens. Our new door will be in Kampot at an NGO. Another new experience. We are not afraid, we trust that everything will be okay. We have learned that you can never cross the ocean unless you have the courage to lose sight of the shore. And in general: People overestimate the value of what they have and underestimate the value of what they may gain by giving that up. And in about 20 years of voluntary work worldwide we gained much more than what we have lost….. The best and most beautiful things in the world can not be seen or even touched…..They must be felt with the heart and all the people of Sihanouk Buddhist University are in our heart….! Often we got the question: Will you come back? Well, normally we don’t return to a place, but never say never. Let me make a deal with you: We only come back if we are able to speak Khmer (and that will never happen)! Thank you!

Vervolgens kwam studente Reaksa (onze co class teacher uit de eerste groep) namens de studenten aan het woord. De studenten hadden voor ons een ‘letter of gratitude’ gemaakt ondertekend door alle studenten. Het moge duidelijk zijn dat wij dit helemaal geweldig vonden. De loftrompet schalde….(Wij hebben vaak helemaal niet in de gaten wat wij hebben losgemaakt bij de studenten, wij zijn gewoon ons zelf…). Hieronder volgt hun tekst:

Very good afternoon! We, the students of Preah Sihanouk Raja Buddhist University Battambang Branch Cambodia, would like to express our deepest gratitude to both of you for your extraordinary dedication and kindness as volunteer teachers for our English conversation club and as guest speakers on the topic of cultural exchange between The Netherlands and Cambodia. Your journey from The Netherlands to share your knowledge and expertise with us has made a tremendous impact on our lives. Your dedication, patience and enthusiasm have made learning English a truly enjoyable and enriching experience. Your innovative teaching methods and engaging conversations have not only improved our language skills but also boosted our confidence in speaking English. Additionally, your insightful presentation on cultural exchange between The Netherlands and Cambodia have broadened our perspectives and deepened our appreciation for cultural diversity. You have inspired us to embrace and celebrate our own culture while being open to learning about others. Your kindness, generosity and unwavering support have left a lasting impression on all of us. We are incredibly grateful for the time and effort you have invested in our education and personal growth. You have not only taught us English but also valuable life lessons that we will carry with us for years to come. Thank you from the bottom of our hearts for your selfless service and for making a positive difference in our lives. We will always cherish the memories and knowledge you have shared with us. With deepest gratitude and respect, Your students…………

Wow! Nou, daar werden wij natuurlijk wel even stil van…..Nogmaals, wij hebben vaak zelf helemaal niet in de gaten wat voor impact onze manier van lesgeven heeft op onze studenten. Er zijn een paar dingen die ik (Dees) extra bijzonder vind, namelijk: toewijding, geduld en enthousiasme hoorde ik ook altijd van mijn cursisten Frans lang geleden in Nederland. Waar wij beiden zeer blij mee waren was het feit dat zij onze manier van lesgeven vernieuwend vonden; dat wij hun zelfvertrouwen hadden opgevijzeld; dat zij zowel hun eigen cultuur moesten koesteren doch ook open moesten staan voor andere culturen en dat wij naast Engels ook levenslessen hadden aangereikt. Wij waren behoorlijk onder de indruk……..

Wij kregen van de president/rector een ‘letter of appreciation’ in zowel het Engels als het Khmer. Ook hier schalde de loftrompet wederom, maar die zullen we niet meer vermelden, anders gaan we nog naast onze schoenen lopen…..hahaha! Dat laatste zal ons gelukkig nooit gebeuren………

Het was werkelijk een fantastisch samenzijn waar wij enorm van hebben genoten. Er waren speeches, bloemen, certificaten, foto’s, cadeautjes, snacks enz. In één woord: Amazing!!!!

Leuk weetje: Onze studenten op de boeddhistische universiteit in Cambodja/Battambang kregen hun certificaat uitgereikt op 12 december, terwijl aan de andere kant van de wereld in Nederland/Vlissingen onze verwarming werd gerepareerd. Dit laatste werd perfect geregeld in goede samenwerking met onze huurders, het installatiebedrijf en de makelaar. (Echter: Na een tijdje kreeg dit toch nog een follow-up, maar goed….).

Koffers inpakken…spullen afgeven aan de poetsploeg (blije gezichten!)…..huishoudelijke klussen……kapper, pedicure….afscheid nemen van mensen enz.enz.

Op 14 december waren we nog uitgenodigd om deel te nemen aan een party, georganiseerd door het project Hope of Children, maar gelet op ons vertrek zondagochtend 15 december moesten we dit aan ons voorbij laten gaan. Hoewel…..Wij wisten dat de Japanse supervisor Ryoko op 13 december was teruggekeerd uit Japan en natuurlijk aanwezig zou zijn op de party op 14 december. Dus gingen we aan het einde van de bijeenkomst toch nog even naar binnen in het HOC café/restaurant, zodat wij Ryoko gedag konden zeggen. Zij woont weliswaar in hetzelfde appartementencomplex als wij, maar wij konden natuurlijk niet inschatten of wij aan de vooravond van ons vertrek haar nog ‘thuis’ zouden treffen. Even naar het HOC café gaan leek ons dus beter. De kans van slagen zou groter zijn. En inderdaad…..Daar troffen wij haar. Zij kon onze komst erg waarderen en samen gingen we op de foto. Uiteraard vertelde zij ook over haar reis naar haar home country Japan en liet weten dat ‘haar HOC kinderen’ enorm hadden genoten.

En hadden wij in twaalf maanden Phnom Penh zo’n 500 ritjes gemaakt per tuktuk, in Battambang waren dit er ongeveer 600 in achten een halve maand.

Je ziet pas echt hoeveel contacten je hier hebt opgebouwd, als je gedag gaat zeggen. Iedereen vraagt: ‘Do you come back?’ Wij kennen zoveel mensen in Battambang; het wordt dus tijd dat we gaan…….…..hahaha!!!!! Partir c’est mourir un peu, mais rester c’estmourir plus!!!!!!!!!!!!

15 december: Bye bye Battambang…..Nadat ons appartement gecheckt was (prima achtergelaten) en nadat we de laatste mensen van ‘ons Chhaya apartment’ gedag hadden gezegd, gingen we per taxi op weg naar Kampot; een rit van zo’n 6 en een half uur, ongeveer 450 km. richting Zuiden. Het was de dag waarop het ‘Annual Sea Festival’ in Kampot eindigde. Onze chauffeur stopte een paar keer onderweg en vertelde veel over o.a. de geschiedenis van Cambodja. Wij hadden een leuk contact. Omstreeks 16.30 uur arriveerden we bij ons nieuwe onderkomen, te weten: CT Family apartment.

Onze nieuwe woonplek heet dus CT Family apartment en de general manager is een vrouw, genaamd: Cheam Srey Aun (in het Engels: Sandy). Wij zullen haar dan ook Sandy noemen. De afkorting CT bleek te staan voor de letters van de naam van haar overleden vader.Het CT Family apartment ligt 3,4 kilometer verwijderd van het centrum aan de National Road in Chum Kriel Village. Ons appartement bevindt zich op de derde verdieping (kamer 3.6) aan de rustige achterkant. Als wij op ons balkon staan, kijken wij uit over de zoutvlakten en de mountains.

Hello Kampot…..Kampot is de hoofdplaats van de provincie Kampot en telt ongeveer 48.000 inwoners. De stad is gelegen langs de Kampot rivier op enkele kilometers van de Golf van Thailand. Voor de oorlog stond Kampot voornamelijk bekend om haar beroemde zwarte peper, welke nog altijd wijd verspreid door Cambodja te vinden is.

Kampot is de uitvalsbasis voor dagtrips naar het Dâmrei gebergte en naar de berg Bokor, bekend van het vervallen casino. Het straatbeeld van het oude centrum van Kampot kenmerkt zich door de Franse koloniale bouwstijl die na de oorlog in zwaar verval is geraakt. Nabij het slaperige stadje zijn onder meer een privaat beheerde dierentuin en meerdere grotten en watervallen te bezoeken.

De rotonde in het centrum van Kampot heet de Doerianrotonde. De provincie Kampot is ook beroemd om de zoutvelden. Het zout van Kampot is van een natuurlijke kwaliteit, omdat er geen fabrieken aan te pas komen.

De eerste paar dagen werden gevuld met de omgeving verkennen, maar ook schoonmaken van onze studio en installeren in onze studio, waarbij de koelkast werd vervangen en er twee extra tafels en een bankje werden geregeld. Toen wij nietsvermoedend tegelijkertijd de airco en de power voor warm water gebruikten, viel de stroom uit. Op het kantoor van Sandy werd betaald. Toen wij om een ‘tenancy agreement’ vroegen, bleek dit niet nodig te zijn, aangezien wij maar 3 en een halve maand blijven. (Even ter vergelijking: In Phnom Penh kregen wij wel een huurovereenkomst, in Battambang niet en nu in Kampot dus ook niet). Wel verzorgt Sandy onze registratie in het FPCS systeem. FPCS staat voor: Foreigner Presence in Cambodia System. Uiteraard lichtten wij ook onze contactpersoon John in van de Visa Services Cambodia. Echter: Wij zagen dat hij onze app niet had ontvangen. Gelukkig hadden wij ook de gegevens van zijn driver, Nym geheten en deze Nym had ons in Phnom Penh ook geholpen met ons retirement visum. (De vrouw van Nym werkt bij de Immigration Office). Dus namen we contact op met Nym. Tot onze verbazing liet Nym weten dat John ongeveer een jaar geleden was vertrokken uit Cambodja. Nou ja zeg…..het zou wel fatsoenlijk zijn geweest als John zijn klanten hierover had ingelicht, maar goed….Voor ons is het geen probleem…..Sandy van ons CT Family apartment verzorgt onze registratie in het FPCS systeem en daarmee is het in orde.

Bovendien zijn we begonnen aan de laatste 3 en een halve maand Cambodja. Ons visum verloopt op 13 april 2025 en we gaan niet meer verlengen met een jaar. Wij zorgen er dus voor dat wij begin april Cambodja verlaten. Wij hebben nog steeds een geweldige tijd in Cambodja en er is slechts één reden dat we in april 2025 gaan vertrekken na 2 jaar Cambodja en dat is de extreme hitte. Altijd tussen de 30 en 40 graden is niet langer meer te doen. Hoe het ook zij: Extra genieten van deze laatste maanden…..

En verder die eerste dagen in Kampot…..Wij bezochten de Samaki Market. Dit is de Central Market in Kampot. Deze Kampot markt is erg populair en trekt zowel de lokale bevolking als toeristen. De markt bevindt zich in het stadscentrum en staat bekend om zijn levendige sfeer en verscheidenheid aan producten. Enkele voorbeelden: Verse producten, zeevruchten, vlees, kruiden en lokaal handwerk. De markt is ook een geweldige plek om de authentieke Khmer-keuken te proeven, aangezien er verschillende eetkraampjes zijn waar heerlijke gerechten worden geserveerd. Met deze kleurrijke en bruisende drukte is de Centrale Markt een must-visit voor iedereen die de lokale cultuur en keuken van Kampot wil ervaren.

De markt is een grote openluchtruimte die is opgedeeld in verschillende secties, elk gewijd aan een specifiek type product. Het eerste gedeelte is gewijd aan verse producten, waar verkopers een grote verscheidenheid aan fruit, groenten en kruiden aanbieden. Het tweede gedeelte is gewijd aan vlees, vis en zeevruchten, waar verkopers alles verkopen, van varkensvlees en rundvlees tot inktvis en garnalen. Naast de afdelingen verse producten en textiel is er ook een afdeling met huishoudelijke artikelen, waar bezoekers alles kunnen vinden, van keukengerei tot meubels. Dit gedeelte is een populaire bestemming voor de lokale bevolking die hun huis wil inrichten of voor toeristen die een uniek souvenir mee naar huis willen nemen. Ook vind je er Cambodjaanse medicijnen en kruiden. Het bevindt zich in een fascinerende ruimte, met verkopers die een verscheidenheid aan kruiden, wortels en andere natuurlijke remedies aanbieden waarvan wordt aangenomen dat ze genezende eigenschappen hebben. Bezoekers kunnen hier ook traditionele Cambodjaanse massagediensten vinden.

Deze markt is niet alleen een plek om te winkelen, het is ook - zoals gemeld - een populaire plek om te eten, met een verscheidenheid aan eetstalletjes met traditionele Cambodjaanse gerechten en snacks. Bezoekers kunnen er alles vinden, van noedelsoepen en rijstgerechten tot gefrituurde snacks en zoete desserts. De markt is elke dag geopend van ’s morgens vroeg tot laat in de middag en het is het drukst in de vroege ochtend, wanneer de lokale bevolking en verkopers hun dagelijkse boodschappen doen.

De sfeer is levendig en energiek, met verkopers die klanten aanspreken en over prijzen onderhandelen. De markt is een belangrijk onderdeel van de lokale gemeenschap en speelt een cruciale rol in de lokale economie. De markt biedt een bron van inkomsten voor verkopers en boeren en dient ook als knooppunt voor handel in de regio. De afgelopen jaren is de markt een populaire bestemming geworden voor toeristen die op zoek zijn naar een authentieke Cambodjaanse ervaring. De markt staat ook bekend om zijn textielafdeling, waar bezoekers een grote verscheidenheid aan stoffen, kleding en accessoires kunnen vinden. Het is een kleurrijke en levendige plek, met verkopers die alles verkopen, van traditionele Cambodjaanse sarongs tot moderne kleding en modeaccessoires. Over het algemeen is de markt een bestemming die je absoluut moet bezoeken voor iedereen die belangstelling heeft voor de lokale cultuur en keuken. De markt biedt voor elk wat wils.

Ook wandelden we op een dag over de boulevard in Kampot langs de rivier alwaar we het ‘Zeepaard’ aanschouwden. Genesteld langs de serene oevers van de Preaek Tuek Chhu rivier, staat een sculptuur van een zeepaard. Deze sculptuur betovert zowel de lokale bevolking als ook de toeristen. Dit mooie kunstwerk is enkele meters hoog en voegt niet alleen esthetische aantrekkingskracht toe aan het landschap, maar dient ook een functioneel doel: Het blaast water uit zijn mond in de rivier en betovert iedereen die getuige is van zijn sierlijke prestaties. De zeepaard sculptuur belichaamt de geest van Kampot: een stad die bekend staat om zijn relaxte sfeer, rijke geschiedenis en natuurlijke schoonheid.

Het ontwerp is een eerbetoon aan het onderwaterleven dat gedijt in de nabijgelegen rivier en viert tegelijkertijd het culturele erfgoed van de regio. De prominente locatie van het beeld langs de promenade en langs de rivier heeft het omgetoverd tot een geliefd oriëntatiepunt, dat bezoekers van heinde en ver aantrekt om zich te vergapen aan de schoonheid en charme ervan. Of het nu het zachte geluid is van het water dat uit zijn mond stroomt of de aanblik van zijn elegante vorm tegen de achtergrond van de rustige rivier, het zeepaardje roept een gevoel van verwondering en rust op.

Het zeepaardje dient tevens als symbool voor milieubeheer: Het stromende water uit zijn mond draagt niet alleen bij aan de allure van de rivier, maar ook aan de ecologische gezondheid ervan. Als het water terug de rivier in stroomt, helpt het het water van zuurstof te voorzien en ondersteunt het het onderwaterleven, waardoor de onderlinge verbondenheid tussen kunst, cultuur en natuur wordt belichaamd. Voor de lokale bevolking is de sculptuur van het zeepaard meer geworden dan alleen een stuk openbare kunst; het is een bron van trots en identiteit. Het vertegenwoordigt de veerkracht en creativiteit van de gemeenschap en laat Kampot’s vermogen zien om traditie te combineren met innovatie om iets unieks en betekenisvols te creëren. Het zeepaardje staat als een testament voor de blijvende charme en allure van de stad. Het herinnert ons aan de kracht van kunst om te inspireren en ons te verbinden met onze omgeving en dient als een baken van creativiteit en verbeelding in een steeds veranderende wereld. In het hart van Kampot, te midden van de zachte stroming van de Preaek Tuek Chhu rivier, heerst het zeepaardje en betovert iedereen die haar schoonheid tegenkomt. Het is meer dan alleen een sculptuur; het is een symbool van de geest van Kampot, een bewaker van de rivier en een tijdloos bewijs van de blijvende kracht van kunst en natuur.

Uiteraard werden er in de eerste week ook praktische zaken geregeld: Waar bevindt zich de ABA bank? Waar is de Smart shop (voor telefoon/internet)? Waar kunnen we boodschappen doen? Waar kunnen we bloeddruk laten meten? Voor wat betreft dat laatste vonden we de Khemra Clinic. Ook moesten we even op zoek naar een computerzaak, i.v.m. een kleine reparatie aan de laptop. Uiteindelijk durfden wij dit niet aan. Kampot is nu eenmaal geen Phnom Penh.

En eindelijk, na bijna 2 jaar Cambodja, at ik eens Morning Glory (soort waterspinazie).

Voor wat betreft de feestdagen: Aangezien wij in een boeddhistisch land wonen, is Kerstmis niet aan de orde. Wij hanteren qua feestdagen de boeddhistische Khmer Lunar Calendar en die wijkt volledig af van de Europese hoogtijdagen.

Desalniettemin wensen wij onze lezers fijne feestdagen! (Overigens: Op onze leeftijd is elke dag een feestdag!) By the way: Als jullie dit lezen zijn de feestdagen alweer voorbij……

Wat gaan wij doen met Kerstmis en op mijn (Dees) 64^e verjaardag op 27 december? Wij besloten deze dagen door te brengen aan de zee (Golf van Thailand) in Kep (Beach House). De plaats Kep ligt ruim 20 km. verwijderd van Kampot (in de buurt van het Kep National Park). Deze kleine kustplaats heeft ongeveer 35.000 inwoners en herbergt veel verlaten villa’s die zijn achtergelaten door de Franse koloniale autoriteiten en de elite van Cambodja tijdens de jaren 70 vanwege de Khmer burgeroorlog en de Rode Khmer.

Met de tuktuk op pad….Na zo’n 20 minuten rijden arriveerden we in ons beach house. Met recht een beach house, want we zaten letterlijk tegenover de zee. The sunset was amazing! Toen we een keer fried rice aten, leerden we dit woord nog in het Khmer, te weten: Bai Char. (En fried noodle is Mee Char). Ook stond ginger shrimp een keer op het menu. Wij ontmoetten nog een echtpaar uit Canada en deze mensen gingen na Kep richting Phnom Penh en we troffen nog een Nederlander, die met een Cambodjaanse was getrouwd.

Verder togen we met een tuktuk driver naar de plek van de hierboven genoemde verlaten villa’s en zagen we ook diverse appartementencomplexen ‘under construction’, waarbij de vraag opkwam of deze ooit voltooid zouden worden. Oorzaken hiervan zijn: Inflatie, slechte economische situatie in Cambodja, nasleep Covid19, het vertrek van de Chinese investeerders e.d. Of om met de woorden van de Cambodjanen zelf te spreken: No money. (Overigens: In het centrum van Kampot bevindt zich ook zo’n appartementencomplex dat slechts voor de helft is gerealiseerd).

Wij reden verder door Kep….Op de terugweg reed de tuktuk driver langs the ocean en maakte een stop bij the Crab Market. Kep staat namelijk bekend om de krab. Vlakbij ‘onze’ zee zagen we ook apen, honden en katten en tsja…..dieren kunnen ons nu eenmaal niet bekoren, (zijn er zelfs bang voor).Vlakbij ons beach house stond een standbeeld van Kuon Bounna An Sothea en dit symboliseert een vrouw die in afwachting is van haar man die terugkeert van zee.

Op mijn (Dees) verjaardag per tuktuk weer van Kep naar Kampot. Al met al een mooie ervaring!

De daaropvolgende dagen werden er vele mails en apps beantwoord….het wereldwijde netwerk had weer van zich laten horen….hahaha!

Er valt ons iets vreemds op: Kampot heeft slechts 48.000 inwoners, maar voelt heel groot, terwijl Battambang zo’n 250.000 inwoners telt, doch overzichtelijker en rustiger oogt. In z’n algemeenheid kan Kampot niet tippen aan Battambang. Voor ons voelt Kampot te toeristisch en het publiek is ook niet echt inspirerend. Natuurlijk kun je niet generaliseren, maar wij zien iets te veel oude blanke mannen, ietwat - excusez le mot - verlopen types met jonge Aziatische vrouwen….pff…Battambang was veel authentieker en staat voor ons nog steeds bovenaan.

Op Oudjaar namen we een massage en zaten we op Oudjaarsavond buiten aan de achterkant van onze accommodatie. Geen vuurwerk gezien, slechts enkele knallen gehoord. Bye 2024! Op Nieuwjaarsdag stond een bezichtiging van een kerk op de planning. Althans….het bleek te gaan om een soort van centrum waar weliswaar diensten werden gehouden, maar het had bovendien een sociale functie voor de community en dat laatste sprak ons veel meer aan. Er waren kleuterklasjes, er werd Engelse les en Chinese les gegeven, er was een sportveld e.d. Hierna gingen we eten bij de Indiër en wel: Aloo Jeera, Channa Masala en Chapati brood. Hello 2025!….Wij wensen onze lezers een gezond en gelukkig 2025 toe!!!!

Het werd tijd om enkele highlights van Kampot te bezoeken. Op 6 januari werd gestart met de Night Market. Echter: Dit was niet de moeite waard. Slechts enkele stalletjes met kleding, schoenen, accessoires, eettentjes en speeltoestellen voor kinderen.

Na al bijna 2 jaar voornamelijk Khmer food te hebben gegeten (niets mis mee hoor, is lekker), geldt daarnaast ook: Verandering van spijs doet eten en dus stond af en toe Mexicaans op het menu.

7 januari: Victory’s Day; De val van de Khmer Rouge wordt op deze dag herdacht. (7 januari 1979).

Binnenkort staan er niet alleen nog enkele Kampot highlights op de rol, maar ook gaan we de Cambodjaanse plaats Kampong Chhnang bezoeken. Daarna willen we ons gaan inzetten voor een paar NGO’s. Wij hebben hier al een talenschool ontdekt en verder kunnen we wellicht iets betekenen voor SOS Children’s Village. Dat zijn de plannen voor de korte termijn. We zullen zien…..!.....On verra!.....

In 2007 ging ik voor het eerst naar Zuid-Oost Azie om vrijwilligerswerk te doen in Vietnam. Geen ervaring, geen smartphone, beperkt internet, niet wetende wat te verwachten en vooral zelf niet wetende waar en hoe het avontuur zou eindigen. Hier gaf ik onder andere Engelse les aan Hai Tran en Ngan bij Bui Thi Hong Nga.

Deze week fietste ik een uurtje over het platteland naar Stepping Stones Cambodia, waar ik vanaf de start in 2011 bij ben betrokken. Hier krijgen nu 600 Cambodjaanse en 1 Vietnamees kind Engelse les. Die ene is Nghi. Het Vietnamees dochtertje van Hai en Ngan die sinds een week online Engelse les krijgt van Stepping Stones! Onbeschrijflijk wat het voor mij betekende om tijdens die les nonchalant binnen te stappen....

NL38RABO 0376518936 tnv STICHTING HOEVENS ONTWIKKELINGS- EN MISSIE-COMITE o.v.v. Stepping Stones Cambodia en je naam (deze rekening is speciaal voor Stepping Stones).

Op 12 oktober gingen we even naar de riverside om oefeningen te doen op de gymtoestellen die daar zijn geplaatst (Dees). Ben ging op een bankje zitten en keek naar de mensen en het verkeer. Naast hem op het bankje nam een moeder met 2 kinderen plaats. Zij had 4 kleine pizzapunten bij zich en bood Ben een pizzapunt aan. Uiteraard maakte Ben hier geen gebruik van en bedankte hij dus vriendelijk. Zijn gedachten gingen naar Nederland: Wie zou zijn eten delen met de eerste de beste wildvreemde? Ongetwijfeld niemand. Echter hier in Cambodja zit caring and sharing in het DNA van de mensen.

Plotseling zagen wij een grote roeiboot op de Sangker rivier. Wij zijn op de hoogte van het feit dat medio november het Waterfestival zal plaatsvinden, maar uh……..het is pas medio oktober…..een maand te vroeg dus. Navraag maakte duidelijk dat het Waterfestival in Battambang eerder wordt gevierd dan in Phnom Penh. Het Waterfestival doet meerdere plaatsen aan. Het is een competitie tussen de verschillende provincies en de winnaar van elke provincie gaat naar Phnom Penh waar de finale zal plaatsvinden. In de hoofdstad Phnom Penh blijkt het Waterfestival dus te eindigen en dit jaar zal dit zijn op 14, 15 en 16 november. Echter: In Battambang is het Waterfestival reeds op 16 en 17 oktober te aanschouwen.

Als ik bovenstaande tegen het licht houd m.b.t. ons lesrooster op de boeddhistische universiteit, dan kan ik alleen maar constateren dat er waarschijnlijk weer niets van klopt. Op onze timetable staat vermeld dat de les van 14 november uitvalt vanwege het Waterfestival. Duidelijk, maar dat is dus het Waterfestival in Phnom Penh. Wij zijn echter in Battambang en daar valt 17 oktober op een lesdag van ons, maar op het rooster is niet aangegeven dat dit een vrije dag zou zijn. Om het nóg ingewikkelder te maken: Op diezelfde 17 oktober is sprake van het einde van de Buddhist Lent, waarbij men het einde van de regentijd herdenkt en het einde van de Vassa periode voor de monniken. Bovendien hebben we nog te maken met Kathina: Een maand waarin nieuwe gewaden worden aangeboden aan de monniken. En tenslotte wordt op 16 oktober Pavarana (uitnodigende vermaning) gevierd, waarbij monniken samenkomen om het goede en slechte van het monnik-zijn te bespreken voor wat betreft de afgelopen drie maanden. De avond na de Pavarana ceremonie worden lantaarns de lucht in gelaten. Gelet op dit alles vragen wij ons dus ook af of de les van 17 oktober doorgaat. Even appen richting onze contactpersoon Tola dus………Telkens weer moeten wij initiatief tonen, niemand informeert ons. De communicatie laat altijd te wensen over……

Toen wij op 14 oktober op de boeddhistische universiteit arriveerden, stonden de volgende onderwerpen op ons lesprogramma: Would you consider your childhood a good one? Would you want to journey back in time and experience childhood again? Are you a busy person? Are you a friendly person? Are you an ambitious person? Rate your life on a scale from one to ten. Ten is the highest rating and means your life is perfect. One is the lowest rating and means that your life is terrible. Why did you give this rating to your life? Wij sloten de les af met een andere topic, te weten: Do schools kill creativity?

De start begon niet helemaal goed. Het bleek dat sleutels van klaslokalen waren verwisseld. Toen wij uiteindelijk toch in ons eigen lokaal terecht konden, begonnen we aan bovenstaande topics. De vraag over de jeugd van ons publiek maakte veel los. Onze co class teacher Sopheap/Gentle vertelde dat zij vroeger altijd de koeien had moeten verzorgen en groenten had moeten verkopen in haar dorpje, doch haar ouders hadden haar steeds gestimuleerd om te gaan studeren. Een andere studente was dankbaar dat haar ouders altijd heel hard hadden gewerkt om haar een betere toekomst te kunnen geven. Nu wilde deze studente (die net examen heeft gedaan voor haar highschool en in Phnom Penh of in Battambang wil gaan studeren) niet langer meer dat haar ouders zo veel moeten struggelen en sufferen. De slimme Elisa (pas 14 jaar) wilde haar ouders trots maken (zij wil geneeskunde gaan studeren). Een boeddhistische monnik vertelde eerlijk dat hij slechts tijdelijk monnik is geworden. Het geeft hem de mogelijkheid om te studeren, maar over een tijd wil hij stoppen met monnik zijn, omdat hij soldaat wil worden, because I want to protect my nation……En zo kregen we het ene na het andere verhaal te horen. Onze lessen zijn zóveel meer dan Engelse conversatie…….De gekozen onderwerpen maken veel los…..Zeer waardevol en het is voor ons genieten met hoofdletters! Ook vernamen we dat een boeddhistische monnik die enkele weken geleden nog bij ons in de klas zat, deze maand (oktober 2024) tijdelijk richting Japan was verhuisd om volgend jaar weer terug te keren. Hij ging ervan uit dat wij dan nog wel in Battambang zouden zijn, maar dat is niet het geval. In december (nadat wij deze groep hebben afgerond) gaan wij Battambang verruilen voor Kampot.

In deze les bleef voor ons de vraag in de lucht hangen of er op donderdag 17 oktober les zou zijn. (Zie het begin van dit reisverslag). Op ons lesrooster staat vermeld dat onze les gewoon doorgaat. Toen wij dit voorlegden aan onze studenten, liet een monnik weten dat de universiteit vanaf 15 oktober tot 21 oktober weliswaar gesloten zou zijn, maar dat zou niet gelden voor onze English conversation club. Onze les zou dus gewoon doorgaan. Echter: In diezelfde les van 14 oktober kwam eindelijk een bericht van onze contactpersoon Tola die liet weten dat de universiteit gesloten zou zijn gedurende de hele week en ook onze English conversation club zou dus niet plaatsvinden. Uh….hallo……wie moeten we nu geloven? De informatie is zoals altijd zeer tegenstrijdig. Je kunt er niets van op aan. Tola liet verder weten dat hij weliswaar op school is, doch zich heeft teruggetrokken op zijn kantoor in de bibliotheek. Hij was dus niet te vinden in the office. Dit komt vanwege het feit dat Tola een beetje overwerkt lijkt te zijn. Ik liet Tola weten: I love Cambodia, but I don’t understand Cambodia! Op ons lesrooster is sprake van les op 17 oktober. Een monnik student had laten weten dat lessen weliswaar zouden vervallen in de week van het Waterfestival, maar de uitzondering zou onze English conversation club zijn. Bovendien wilden alle studenten les hebben op 17 oktober en wij wilden heel graag lesgeven. Zou er geen uitzondering gemaakt kunnen worden?

Dit hele verhaal speelt zich af op het moment dat de les voorbij is en de studenten op het punt staan te vertrekken. Ik (Dees) besloot Tola op te gaan zoeken op zijn kantoor in de bibliotheek. Op weg daar naar toe, stuitte ik op de vice-president Pok Pan. Ik legde de situatie uit en Pok Pan was bereid om een uitzondering voor ons te maken. Wij mochten dus lesgeven op 17 oktober. Onze co class teacher beloofde een sleutel van een klaslokaal te regelen, zodat we niet voor gesloten klasdeuren zouden komen te staan. In ieder geval had ik (Dees) daadkracht getoond. Niet alleen richting studenten, maar ook richting staff. De studenten hebben gevoeld dat ik voor hen in de bres sprong, aangezien zij graag les wilden hebben en de staff heeft gevoeld dat ik mijn werk serieus neem en een beetje klaar ben met de lesuitval.

16 en 17 oktober: Waterfestival Battambang. Wij gingen kijken op 16 oktober. Het was heel erg druk, maar wel goed georganiseerd. Er was politie op de been en Rode Kruisposten en ambulances waren ook aanwezig. Verder was er een podium waar niet alleen publiek kon plaatsnemen, maar ook leden van Provinciale Staten. Ben raakte aan de babbel met een gedeputeerde. Deze man durfde niet over de Cambodjaanse politiek te praten. Hij fluisterde zijn politieke partij in het oor van Ben. Tsja…..praten over de politiek of over de koning is nu eenmaal not done in Cambodja.

In de les van 17 oktober werd ruimte gemaakt voor ‘learning strategies’: Suggestions for learning a language; suggestions for learning vocabulary; suggestions for comprehension; suggestions for grammar; suggestions for listening, reading, speaking and writing.

Op deze tweede dag van het Waterfestival (17 oktober) was de campus niet gevuld met studenten (die hadden vrij), maar wel met deelnemers van het Waterfestival, die gebruik konden maken van de faciliteiten van de boeddhistische universiteit. Ook waren mensen bezig met het maken van bloemstukjes. Deze moesten door de monniken in de Sangker rivier worden gegooid, als symbool voor het verkrijgen van voorspoed en geluk. Toen we na de les ‘huiswaarts’ keerden was het nog een hele klus om een tuktuk te krijgen. Vanwege het Waterfestival zat de stad potdicht met verkeer.

Soms ben je even terug in Nederland, als je bijvoorbeeld een uitnodiging krijgt om deel te nemen aan een algemene ledenvergadering van de VvE van ons appartementencomplex De Fonteyne in Vlissingen, inclusief notulen en vele bijlagen. Als je al geen hoofdpijn hebt, dan krijg je die wel…..pfff…..Het voelt zó onwerkelijk en vreemd om die Nederlandse stukken te lezen terwijl je zelf in een Cambodjaans referentiekader zit. Wel vernamen we dat er een bewoonster was overleden.

En dan gaan we weer naar het circus Phare Ponleu Selpak. Op 19 oktober werd Love Story opgevoerd. Bij binnenkomst troffen we eerst een communicatie-adviseuse aan, die een tijdje werkzaam bleek te zijn voor het circus. Deze jongedame kwam uit Myanmar, had 2 bachelors op zak, te weten: The Russian language and Social Studies, had wereldwijde ervaring, o.a. in Irak en Brazilië. Voor aanvang van de show bekeken we nog een nieuwe expositie op het terrein en toen was het tijd om naar de voorstelling te gaan. De artiesten die deze avond optraden kwamen uit Taiwan. Alles was mooi, maar een act met vuur kon ons niet bekoren. Gelukkig ging het goed…..Inmiddels was dit onze vierde keer dat wij het circus hadden bezocht, maar nog steeds blijven wij onder de indruk van het enthousiasme en de schitterende uitvoering van de acrobaten…..

Bijzondere ontmoetingen tijdens het zwemmen op zondagmiddag 20 oktober: Een zeer kritische Duitser die de hele wereldproblematiek aan de kaak stelde en verder een Japanse Jehovah getuige en zij was al bijna 18 jaar in Cambodja.

De Japanse supervisor Ryoko van het project Hope of Children was teruggekeerd uit Nederland alwaar zij niet alleen een IT cursus had gevolgd, maar ook één van haar HOC children had bezocht die getrouwd is met een Nederlander. Deze zeer bevlogen 70-jarige supervisor heeft de laatste tijd veel gereisd: Eerst naar haar home country Japan samen met enkele HOC kinderen (een geweldige ervaring voor the kids) en kort daarna in haar ééntje naar Nederland.

Toen we op 21 oktober naar ons klaslokaal liepen, werden we vergezeld door 4 jonge katten…..brrr……éénmaal in het klaslokaal lag er een dode vogel, maar goed….nadat deze laatste was verwijderd, konden we van start gaan. In deze les werd de tekst behandeld: The image that cost a fortune. Daarna kwamen de volgende topics aan bod: Would you want to change your name? Would you want to change where and when you were born? Yes/No/Why? Do you think it’s fair that children usually take their father’s family name? What are your hobbies? Have these changed from time to time during your life? Everyone has a non time. What is your non time? In the morning, in the afternoon or in the evening? Een boeddhistische monnik vertelde dat zijn non time ’s avonds was en dat kunnen wij begrijpen. Hij liet weten elke avond honger te hebben. Voor een boeddhistische monnik is het namelijk verboden om na 12.00 uur ’s middags nog iets te eten. Zij ontbijten in alle vroegte en hebben hun lunch vóór 12.00 uur. Daarna mag men niets meer eten (wel drinken).

Na afloop van de les troffen we veel studenten in de ontmoetingsruimte waar zij elkaar treffen of waar zij studeren, lezen, kletsen e.d. Het was erg leuk dat wij ook studenten uit onze vorige groep zagen en er werd dan ook volop van gedachten gewisseld.

Er is weer een Consulair Loket in zowel Siem Reap als ook in Phnom Penh met een Meet and Greet voor alle Nederlanders in Cambodja. Toen wij in Phnom Penh woonden gingen wij altijd naar de Meet and Greet, maar vanuit Battambang laten we dit aan ons voorbij gaan.

Op naar de markt voor de pedicure. Je hebt weliswaar altijd veel bekijks, maar toch is het steeds weer leuk tussen de locals.

23 oktober: Paris Peace Agreement Day. Wij namen een massage en wel bij de blinden, genaamd: Seeing Hands. In Phnom Penh hadden we ook al eens deze ervaring gehad.

Ik (Dees) ben echt snipverkouden (duurde ongeveer 4 dagen) en word lek gestoken door de muskieten………..

Twee keer per week supporten wij het project Hope of Children door te gaan eten in hun café/restaurant. Ook hebben wij wel eens een gastles gegeven op het project. Wij hebben een leuk contact met de 70-jarige Japanse supervisor Ryoko, die al 15 jaar in Cambodja woont. Zoals eerder gemeld: Zij is onlangs teruggekeerd uit Japan, alwaar zij met enkele HOC kinderen naar toe was gereisd en zij was net teruggekomen uit Nederland, waar zij een IT cursus had gevolgd (en was zeer onder de indruk geweest van de AI mogelijkheden). In Nederland had zij ook één van haar HOC kinderen bezocht die met een Nederlander is getrouwd en in Bodegraven woont. Voor haar vertrek naar Nederland hadden wij afgesproken dat zij ons een video zou laten zien over haar tijd in Japan en op 24 oktober zagen wij de bewuste video. Niet alleen haar HOC kinderen, maar ook andere kinderen uit Afrika en Azië waren samengekomen in Japan en de culturele uitwisselingen stonden bol van muziek en dans. Toen Ryoko op 24 oktober het HOC café/restaurant binnenkwam was zij niet alleen. Zij werd vergezeld door een jonge knaap van ongeveer 23 jaar oud. Hij kwam ook uit Japan, was een student aan de universiteit in Tokio (security science) en had zijn studie een jaartje ‘on hold’ gezet om 10 maanden vrijwilligerswerk te gaan doen bij HOC. Het was zijn eerste reis buiten Japan, dus hij was very excited. Hij stond te popelen om te beginnen. Leuk om te zien. Samen aten we een hapje en deelden ervaringen. Zijn Engels was weliswaar gebrekkig, maar zijn motivatie was enorm goed. Ryoko zelf wilde ons graag ’s avonds thuis bezoeken. Zij woont namelijk in hetzelfde appartementencomplex als wij. Er wachtte ons een verrassing…..

Op diezelfde dag, 24 oktober, togen we ook weer richting boeddhistische universiteit, hoewel ik (Dees) behoorlijk grieperig was. (Neus, keel, hoofd). Niezen, niezen, niezen….om gek van te worden…..Zou het komen door een verandering in het weertype? Of moeten de airco’s wellicht schoongemaakt worden? Voor wat betreft dat laatste maakten we een afspraak. Hoe het ook zij: Toen we op de boeddhistische universiteit arriveerden stonden er stands met boeken over de geschiedenis van Cambodja.

Vandaag gaf ik al niezend les. Er stond een ‘listening skill’ op het programma, namelijk: ‘10 things the Dutch do better than the Americans’. Ach….als je dan vertelt over Nederland, dan hangen de studenten aan je lippen. Toch was het ook best shocking voor onze doelgroep….Teacher, in The Netherlands everything is possible?….Tsja….in de Cambodjaanse cultuur is het niet voor te stellen: Gay marriage allowed, abortion allowed, soft drugs allowed etc……Plotseling liet een studente weten dat zij op TikTok een filmpje had gezien van een feest dat plaatsvindt vóór de geboorte van een baby, een soort verrassingsfeestje voor de aanstaande moeder. Toen wij vertelden dat dit een babyshower heet, zorgde dit voor verbaasde gezichten. Een kind krijgen voelt hier bijna dierlijk, dat is zó normaal, moet je daar een feestje voor geven?

Daarna werden de volgende onderwerpen behandeld: What would you like to be/do in the future? Why? Do you think that the best years are in the future? Why do you think so? What is the best memory of your life? How about the worst? What makes these memories so good or so bad? De cursisten bespraken bovenstaande onderwerpen in groepjes. Als je dan je oor te luister legt, moet je af en toe slikken….De jongste cursiste is een 14 jarige highschool leerling die eerder heeft laten weten arts te willen worden. Toen zij aan de beurt was om antwoord te geven op de vraag: What would you like to be/do in the future? werd duidelijk dat zij slechts arts wil worden, omdat haar ouders dit graag willen (and I want to make my parents happy) en zij voegde hier aan toe: ‘Every time I come home from school with a certificate or a medal, my parents are glad’….pfff….Toen wij vroegen wat zij zélf het allerliefste zou willen worden, luidde het antwoord: Tour guide.

Na de les bleven we nog even hangen in de grote ontmoetingsruimte waar we o.a. onze oud student Daro troffen en het is altijd leuk om met hem van gedachten te wisselen. Toen hij begreep dat onze tijd in Battambang bijna ten einde loopt, liet hij weten: ‘But I will remember you forever’………

’s Avonds wachtte ons een verrassing….Wij kregen bezoek van de Japanse supervisor Ryoko van het Hope of Children project. Wij werden verblijd met Nederlandse heerlijke volle, pittige kaas en vijgen/amandelbrood en een bosje decoratie tulpen. Zó ontzettend lief!(Overigens: Die tulpen liet ik enkele dagen later ook zien aan mijn studenten). Ryoko vertelde dat zij medio november weer voor een maand naar Japan gaat en dit keer met 2 HOC kinderen en dan medio december weer terugkeert naar Cambodja. Toen wij lieten weten dat wij uiterlijk medio december Battambang gaan verlaten reageerde zij geschrokken: ‘But you have to celebrate with us the 10th anniversary of the HOC café/restaurant in February’. Tsja Ryoko….dat zal dus niet gaan………

Hadden wij op donderdag 24 oktober kennis gemaakt met de jonge Japanse mannelijke vrijwilliger voor het HOC project, Ryoko liet 2 dagen later weten dat hij al ziek was……pfff……..

De airco’s in ons appartement werden schoongemaakt op 25 oktober. Zou dit helpen om al het niezen op te lossen? Het feit dat ik (Dees) me grieperig voel, link ik - gelet op ons Afrikaanse verleden - natuurlijk snel aan malaria. Echter: Hier in Zuidoost Azië zit malaria gewoonweg niet in ons systeem. Dat is nergens op gebaseerd, maar wij zijn er hier totaal niet mee bezig. Wij denken er nooit meer aan, hoewel malaria en ook dengue (knokkelkoorts) zeker voorkomen in Cambodja. The local people laten mij weten dat veel mensen ziek zijn, vanwege the change of the weather. Het regenseizoen loopt ten einde (in het regenseizoen zijn er veel muskieten). Als we naar de Sovann Polyclinic gaan om medicatie te kopen en bloeddruk te meten, informeren we meteen even naar malaria. Hoewel we niet laten checken is het wel goed om te weten dat we de mogelijkheid hebben om te laten prikken.

Op 25 oktober waren de airco’s schoongemaakt en een dag later functioneerden deze niet meer naar behoren. Even dachten wij: Was men er maar van afgebleven….Soms is het beste onderhoud geen onderhoud, maar goed….De baas van appartementencomplex Chhaya draafde verschillende keren op met in zijn kielzog diverse hulpjes en professionals. Uiteindelijk werd het euvel verholpen. De baas is een zeer aardige man die graag met ons wil praten, maar helaas spreekt hij geen Engels en wij geen Khmer. Toch is er een soort ‘klik’ en wij begrepen uit zijn verhaal dat zijn zoon in de Verenigde Staten woont en zijn beide dochters in Nieuw-Zeeland.

Aangezien wij nooit meer iets hadden vernomen van SOS Children’s Village die wij in april hadden bezocht en waar wij onze diensten hadden aangeboden, stuurden we een reminder. Heeft men bijvoorbeeld nog belangstelling voor een gastles? Zo niet, dan kunnen we straks in Kampot nog eens een poging wagen, aangezien daar ook een vestiging van SOS Children’s Village is.

Als de Nederlandse wintertijd ingaat op 27 oktober, dan is het tijdsverschil met Cambodja weer 6 uur. In Cambodja is het dan 6 uur later dan in Nederland.

De les van 28 oktober stond in het teken van de volgende onderwerpen: How often do you complain? Would you consider this a lot or a little? When you make a complaint, what are your expectations? How often are these expectations met? How do you handle a complaint in your mother tongue? Does it differ from complaints made in English? What is more effective, complaining to someone’s face or writing a letter/an email to complain? Why do you think so? Hierna werd de les afgerond middels: Mention positive and negative aspects from Cambodia (and The Netherlands). Het werden lange lijsten…….

In deze les viel ons oog op het jasje van onze co class teacher Gentle. Op de rug stond vermeld: ‘Take me higher’…….ja, deze jongedame wil succesvol worden in het leven…..Verder liet onze slimme 14-jarige highschool leerling Elisa weten dat zij helaas moet stoppen met onze English conversation club, aangezien zij nu - op de dagen en uren dat wij lesgeven - geacht wordt om andere lessen te gaan volgen op haar school. Zij liet weten dit erg jammer te vinden (en dat geldt ook voor ons). Toen wij afscheid namen zei ze: ‘I really appreciated your classes’. En dan….Soms denk je dat je alles hebt uitgelegd, maar af en toe onderschat je toch de woordenschat van ons publiek. Als een monnik vraagt naar de betekenis van bijvoorbeeld ‘tragedy’ of ‘complain’, dan ben je toch verbaasd dat dit niet bekend is.

Vandaag vroegen velen of ik (Dees) weer beter was, aangezien zij mij voor het weekend behoorlijk hadden zien/horen snotteren. Eén boeddhistische monnik liet weten dat hij het too sad had gevonden om mij ziek te zien. (Tsja….Zo’n oude Nederlandse vrijwilligster….hahaha!) Toen Ben onder de les even een copie liet maken op kantoor, zag hij onze contactpersoon Tola weer eens na een lange tijd. Laatstgenoemde was een beetje overwerkt geweest, maar vertelde dat het weer beter ging. Ook werd duidelijk dat de hoofd sponsor van het nieuwe gedeelte van het universiteitsgebouw een dag eerder (27 oktober) was overleden en wel in Phnom Penh. Uit respect en eerbetoon stonden er op kantoor diverse stellages opgesteld met kransen/bloemen en de foto van de overleden sponsor.

Na de les wordt het een beetje de gewoonte om nog even naar de ontmoetingsruimte te gaan om te kletsen met oud cursisten. Sinds een paar dagen was er een expositie gerealiseerd over ‘Human Library’: Spread awareness and education about the lived experiences of a monk during the Khmer Rouge regime. Interessant om te zien!

De Japanse supervisor van het Hope of Children (HOC) project ontvangt geregeld mensen uit Japan en soms maken wij dan ook kennis met deze gasten in het HOC café/restaurant. Op 29 oktober troffen we daar bovendien een Nederlander. Deze man had ook les gegeven in Cambodja en zelfs aan de boeddhistische monniken. Wij raakten in gesprek en hij vertelde dat zijn moeder Surinaams/Hindoestaans was en zijn vader Chinees. Bijzondere ontmoetingen……De kokkin van HOC moest even haar hart luchten bij ons. Zij geeft aansturing in de keuken, maar loopt tegen het probleem aan dat de HOC-kinderen het werk vaak niet uit zichzelf zien.

De baas van Chhaya appartments, mister Cya (of Cha of zoiets dergelijks….) is een hele aardige man die altijd graag met ons wil kletsen, maar dat wordt een beetje moeilijk met zijn 3 woorden Engels en onze 2 woorden Khmer. Toch begrepen wij dat zijn dochter uit Nieuw-Zeeland een bezoek zou brengen aan haar ouders. Dus toen de baas ons op 31 oktober zag, begon hij zeer enthousiast in het Khmer te roepen richting zijn dochter die hij vervolgens bij ons introduceerde. Het was fijn dat we met zijn dochter in het Engels konden praten en pa stond er glunderend naast. Voor de dochter was het weer leuk om te horen dat ook wij in het verleden in Nieuw-Zeeland waren geweest.

In de les van 31 oktober stonden we even stil bij Halloween. Ook vertelden we over de Nederlandse wintertijd. Bovendien wezen we op de 4 kleuren van Buitenlandse Zaken (www.nederlandwereldwijd.nl). (Reizen, reisadviezen, reisadviezen per land). Green: It is safe to travel. There are no particular safety risks. Yellow: You can travel, but there are some risks, so be careful. Orange: Only travel when it is really necessary. Red: Don’t travel; not allowed to travel. Ook vertelden we over een podcast m.b.t. traditie en discipline binnen het boeddhisme. Zó interessant! Voor ons is het smullen geblazen!

Echter: Dit alles kwam aan de orde nadat er gesproken was over: Do you like dreams? Do you often have the exact same dream? If you had to describe your dreams, what adjectives would you choose? Why? Some people believe that the images in dreams are symbolic and possess meaning. What do you think? What is the most terrifying dream you have ever had? What made it so terrifying? Did you wake up in a cold sweat? What is the best dream you ever had? What made it so great? Al met al was het een mooie, gevarieerde en volle les.

Onze studenten zijn behoorlijk wereldvreemd. Dat is natuurlijk te begrijpen vanuit een Cambodjaans referentiekader, maar toch…..Alles wat wij vertellen is onbekend. Dat gold dus ook voor deze les. Of het nu gaat over Halloween, over tijdzones, over reisadviezen, alles is nieuw.

Eén van onze leerlingen had vandaag (31 oktober) de uitslag gekregen van haar eindexamen middelbare school en zij liet weten geslaagd te zijn. Zij wil gaan studeren in Phnom Penh of in Battambang. (Uiteindelijk heeft zij voor Battambang gekozen, weliswaar niet op de boeddhistische universiteit, doch op een andere universiteit). Toen wij haar feliciteerden, keek ze niet echt blij, want…..hoewel zij geslaagd was, was ze niet tevreden geweest over haar resultaten. Wij staken haar een hart onder de riem door te zeggen dat het meest belangrijke was dat zij geslaagd was. Zij had een nieuweling meegenomen, Sok Rey geheten. Het is heel normaal dat er nog iemand mee wil doen terwijl wij met het programma al over de helft zijn, maar goed….Na afloop vroegen wij aan Sok Rey hoeveel procent zij van de les had begrepen en het antwoord luidde: 50%. Deze Sok Rey gaat Engels studeren op ‘onze’ boeddhistische universiteit in Battambang.

Vandaag (31 oktober) moesten wij even een nieuwe co class teacher regelen, aangezien onze Gentle m.i.v. 4 november een uur later in de klas verschijnt vanwege haar nieuwe baan. Een boeddhistische monnik was bereid haar taak over te nemen. Uiteraard was de naam voor ons weer niet uit te spreken, maar hij liet weten: ‘You can call me Touw’ (althans zo klinkt het….hahaha!) Oké, Touw dus, dat is handig voor ons. Deze Touw geeft zelf al Engels op een primary school en wil als vrijwilliger zijn diensten aanbieden in zijn community. Dat is toch nobel om de kinderen in zijn dorpje Engels te leren. Echter: Het lukt hem niet om dit op te starten in zijn community en daar is hij erg teleurgesteld over. Wij vroegen ons dan ook even hardop af of wij hierin misschien iets voor hem zouden kunnen betekenen.

In de les van 4 november vertelden we over een situatie in Ghana, te weten: A sad story with a happy end. Deze luistervaardigheid werd gecheckt middels vragen die wij vooraf gaven. Op deze manier kon ons publiek gericht luisteren.

En wederom zat er een nieuwe student in de klas en dat terwijl het programma bijna ten einde loopt. Het betreft een boeddhistische monnik met de naam Chhoun Bunsen, die 80% van onze les had begrepen. (En die we na deze les nooit meer terug hebben gezien). Het kan hier allemaal…..

Toen ik informeerde naar de presentielijst, kreeg ik te horen dat deze nog niet klaar was, omdat er sprake was van een nieuwe maand. Uiteraard ontgaat mij deze logica, maar feit is wel dat de geschiedenis zich herhaalt. Ook begin oktober duurde het even voordat the attendance list in orde was gemaakt. Telkens bij de start van een nieuwe maand blijkt het teveel gevraagd om dit op tijd klaar te hebben.

Vandaag (4 november) zou onze co class teacher Gentle een uur later in onze les verschijnen, aangezien zij een baan heeft gevonden die zij gaat combineren met haar studie. Echter: Wat schetste mijn verbazing? Op de normale tijd was Gentle aanwezig en liet weten dat zij haar vrije dag had gekozen op maandag, zodat zij op die manier de hele les bij ons kon zijn. Slechts op donderdag zal zij een uur later komen. Dus blijft Gentle onze co class teacher op maandag en monnik Touw (althans zo klinkt het) zal de honneurs waarnemen op donderdag. Uiteraard kan het voorkomen dat Gentle ook op maandag een uur later kan komen, bijvoorbeeld als zij een dienst heeft geruild, maar dat terzijde….

Over monnik Touw gesproken: Hij had ons laten weten dat het hem niet gelukt was om zijn diensten als English teacher aan te bieden voor de kinderen in een community. Wij vroegen hem of wij misschien iets konden betekenen voor hem. Zouden wij wellicht kunnen praten met degene die hier over gaat? Touw echter kon de hulp waarderen, maar vertelde dat de betreffende community ver verwijderd was van de universiteit. Zeker twee uur rijden per tuktuk over een hele slechte weg. Dát wilde hij ons niet aandoen. Na rijp beraad had hij besloten om zich niet alleen te richten op deze community, maar ook op andere bush villages. En hij voegde eraan toe: ‘Teacher, you inspired me, if it is not community A, then maybe community B or C’…..En onze reactie luidde: ‘Exactly Touw, that is the right attitude’……

Deze Touw is ontzettend dankbaar dat hij kan studeren op de boeddhistische universiteit. In zijn community had men niet begrijpend gereageerd. Niemand zag de meerwaarde van een studie, want…….als je werkt krijg je geld, maar als je studeert verlies je geld….pfff….gelukkig zag Touw dit heel anders.

Net als andere boeddhistische monniken woont Touw ook in een pagode. Telkens loopt hij van de pagode naar de universiteit, een wandeling van ruim een half uur. Als hij echter in zijn hometown is en vandaaruit naar onze boeddhistische universiteit moet komen, dan is dit een rit van twee uur achter op een motorbike bij iemand (over hele slechte wegen). Overigens: Monniken zitten altijd achterop een motorbike, zij rijden niet zelf (dat kunnen zij ook niet).

Hadden wij recentelijk gesproken over the National Dutch Flower, being the Tulip, vandaag gaf Touw ons twee zelfgemaakte bloemen, te weten the National Flower of Cambodia (sinds 2005) en deze heet Romduol. Zó attent! Hij wachtte totdat iedereen de klas had verlaten, alvorens hij deze geel-witte bloemetjes aan ons gaf.

Zowel voor als na de les richting kantoor….copieën maken en praten met onze contactpersoon Tola. Er waren diverse geslaagde highschool leerlingen aanwezig die zich inschreven voor hun studie op de boeddhistische universiteit. Tola verontschuldigde zich dat hij geen contact met ons had opgenomen. Het was inderdaad al even geleden dat wij elkaar gezien en gesproken hadden. Wij informeerden naar zijn welbevinden en hij liet weten iets meer relaxed te zijn dan een tijd geleden. Uit zijn woorden konden wij opmaken dat een gedeelte van zijn verantwoordelijkheden waren overgenomen door venerable Vanda (de monnik die onze contactpersoon was geweest toen Tola in Rome zat voor een cursus). As we speak, as we write zat Vanda in Taiwan. Travelling is altijd aan de orde in deze scene. Ook informeerden wij naar zijn zieke vader (die inmiddels het ziekenhuis had verlaten) en naar zijn vrouw (die inmiddels niet meer in Phnom Penh woont maar in Battambang). Zelf bespraken wij onze planning: Wij zijn begonnen aan onze laatste 6 weken Battambang; 14 november vervalt de les vanwege het Waterfestival (in Phnom Penh); Onze laatste les zal waarschijnlijk 5 of 9 of 12 december zijn; In ieder geval vertrekken wij op 15 december uit Battambang. Tola liet weten een ‘certificate ceremony’ te gaan organiseren voor onze twee groepen studenten en voor ons beiden. En hij nodigde ons uit middels de woorden: ‘Before you leave I invite you to my house where you can meet my wife and my parents-in-law’. Zou deze voormalige monnik (nu een getrouwde man) bij zijn schoonouders inwonen? Nou ja, we zullen het wel zien! Meestal blijft het bij een belofte…..hahaha!

Nog altijd hebben wij contact met sommige studenten uit onze eerste groep. Wij treffen hen meestal na de les in de ontmoetingsruimte. Zo ook de slimme Daro die in het laatste jaar van zijn bachelor zit. Wij konden ons herinneren dat hij op 31 oktober een belangrijk examen had gehad. Dus vroegen wij hem hoe het was afgelopen. Glimlachend liet hij weten: ‘I got almost full score’ Wow perfect Daro! Eerlijk gezegd hadden wij ook niet anders verwacht. En Daro voegde toe: ‘That is with thanks to your teaching’, waarop wij reageerden middels: ‘No, that is your own achievement, that is due to your brains and your good study motivation’, waarop Daro wederom glimlachte….

Op 5 november togen wij naar de Sovann Polyclinic om te laten prikken op PSA en cholesterol (Ben) en cholesterol (Dees). Na een paar uurtjes konden we de uitslagen ophalen en alle resultaten waren prima in orde. Toen wij aan de balie stonden en in gesprek waren met een verpleegkundige, mengde zich plotseling een arts in ons gesprek en binnen no time stonden er nog enkele verpleegkundigen om ons heen. Men wilde horen wat wij van Cambodja vonden, van Battambang en van de Sovann Polyclinic, maar voornamelijk waren zij geïnteresseerd in ons vrijwilligerswerk, zowel op de boeddhistische universiteit in Battambang, als ook wereldwijd. Verder passeerde ook onze home country Nederland de revue en men had veel belangstelling voor de cultuurverschillen.

Aangezien wij bijna dagelijks gebruik maken van de tuktuk kennen veel tuktuk drivers ons. Soms worden wij aangesproken middels; ‘Hey teachers’, maar het komt ook voor dat men ons ‘mummy and daddy’ noemt. Dan hoor je plotseling: ‘Hey mummy and daddy, slowly, slowly’……..hahaha!

En we aten weer eens een Japans gerecht, te weten: Karaage set. (Meaning: Japanese deep-fried chicken).

Soms voelen dingen niet alleen letterlijk ver weg, maar zeker ook figuurlijk, bijvoorbeeld - zoals eerder gemeld - als je een uitnodiging krijgt voor een algemene ledenvergadering op 6 november van de Vereniging van Eigenaren van ons appartementencomplex in Vlissingen. Een hele andere wereld………….

Spreekvaardigheid was weer aan de orde op 7 november. De volgende topics passeerden de revue: Are you often tired? Why? What can you do if you have too much stress? Would you consider yourself a workaholic? Why? Why not? France has experimented with a four-day work week. Would this work in your country? Why? Why not? Do you think retirement is a real possibility when you turn 65 years old? Why? Why not? In groepjes werd er gebrainstormd en daarna gaven de studenten een presentatie voor de klas. De nieuwelingen vinden het soms nog wel een beetje spannend om voor de klas te komen. Er wordt dan gegiecheld of men houdt elkaar vast.

Toen wij in de klas de uitslag van de Amerikaanse verkiezingen ter sprake brachten, werd duidelijk dat dit niet echt leeft in Cambodja.

Andere dingen die opvielen gedurende deze les: Wederom geen presentielijst aanwezig. Bij het begin van de nieuwe maand moet deze nog gemaakt worden, maar zelfs als de eerste week van de nieuwe maand al voorbij is, ontbrak opnieuw the attendance list. En wat was deze keer het excuus? Juist ja, de printer is kapot. Verder zou onze co class teacher Gentle na haar werk nog het laatste gedeelte van de les bijwonen. Echter: Dit kon niet doorgaan, omdat zij een studie afspraak had met een docent.

Op het moment dat wij Einstein aanhaalden middels: Logic can take you from A to Z, but imagination can take you anywhere, zagen we dat één boeddhistische monnik ons niet begrijpend aankeek. Wij gaven als uitleg: Imagination can be more important than knowledge. (Hoewel je natuurlijk wel knowledge nodig hebt). Zijn reactie deed ons glimlachen en kwam neer op de volgende interpretatie: Als je alleen maar imagination hebt, dan zou je wel eens de verkeerde dingen kunnen doen…….hahaha! Oh, wat is het toch heerlijk om deze lessen te mogen verzorgen en een vrije opdracht te mogen hebben.

Aangezien sommigen Engels gaan studeren en aangezien één student al Engels geeft op een primary school en bovendien kinderen in de communities Engels wil leren, besteedde ik aan het einde van de les even aandacht aan mogelijkheden om hier invulling aan te geven. Want ja, of je nu kinderen in Ghana of in Cambodja in de community lesgeeft, dat maakt eigenlijk weinig uit. Ik vertelde dat ik hoopte dat zij the kids enthousiast zouden maken. En hoe doe je dat? Middels liedjes, rijmpjes, storytelling, tekenen, spelletjes, dus liever even geen grammatica, maar learning by doing, learning by action.

Na de les bleef monnik Touw weer even napraten. Dat doet hij vaak. Toen iedereen weg was, gaf hij ons een tasje met fruit, zijnde Jackfruit (de grootste boomvrucht ter wereld). Wij lieten hem weten: ‘You spoil us too much, because you gave us bananas, the national flower of Cambodia (Rumduol) and now the Jackfruit’. Hij glimlachte…….

Voordat we de tuktuk opriepen om richting huis te gaan, troffen we niet alleen sommige oud studenten op de campus, maar ook nog even Daro, die in de ontmoetingsruimte zat. Deze keer was hij Sanskriet en Pali aan het leren. Dat is weliswaar niet nodig voor zijn normale studie, maar Daro is van mening dat hij meer moet weten over deze talen, vanwege de oorsprong van het boeddhisme in India. Hij liet weten dat hij wel Sanskriet en Pali kon lezen (dat had hij - als boeddhistische monnik - op de middelbare school geleerd), maar deze talen spreken was nog lastig. En uiteraard las Daro de originele versie van de Dharma (de leer van Boeddha) en niet de vertaling. Dit deed ons denken aan een situatie in Marokko en werd door ons gedeeld met Daro. Situatieschets: Twee mensen uit Maleisië waren afgereisd om in Marokko de Koran in het Arabisch te leren. Beiden begrepen geen woord van het Arabisch, maar waren vastbesloten om inderdaad de originele versie te bestuderen en ook zij namen geen genoegen met een vertaling. En om het een beetje luchtig af te sluiten lieten wij nog weten: ‘Because these people didn’t like the moroccon food and they missed their Malaysian food, they had traveled with a Malaysian travel kitchen’…..hahaha! Daro genoot…..

In wat voor een wereld leven wij toch? Een gedachte die steeds vaker opkomt is: Het boeddhisme zou wel eens helend kunnen werken in het steeds meer polariserende Nederland/Europa/Amerika…..!!!!

In de les van 11 november was er wederom geen presentielijst aanwezig. Dit keer werd als reden opgegeven ‘a big meeting in the conference hall’. Telkens weer had men een ander excuus paraat als onze co class teacher op kantoor hiernaar vroeg. Óf de presentielijst was nog niet klaar aan het begin van een nieuwe maand, óf de printer was defect, óf er was een belangrijke vergadering óf…óf….Ik (Dees) besloot dan ook om zelf maar weer eens richting office te gaan. Zou dat helpen? In ieder geval werd ik door de aanwezigen aangekeken, er werd naar mij gewezen en verschillende mensen kwamen vragen of men mij kon helpen.Telkens opnieuw probeerde ik uit te leggen dat ik gewoon ‘an attendance list of the English conversation class’ wilde hebben. Ik moest gaan zitten en iedereen begon zich ermee te bemoeien en iedereen begon te rennen en te regelen, maar…..hoera…..eindelijk was het gelukt.

Vandaag kregen de studenten de volgende onderwerpen voorgeschoteld: What is crying? What do we shed when we cry? What emotions accompany crying? Are we always sad when we cry? Tears of joy…….When do we feel tears of joy? When do we feel tears of sadness? What are some other reasons that our eyes may tear up? Ter afsluiting van de les hadden we een andere activiteit gepland, te weten: Make a leaflet about Battambang: Convince the tourists that Battambang is the place to be!

De Japanse supervisor Ryoko van het Hope of Children (HOC) project hier in Battambang, gaat op 14 november voor een maand naar haar home country Japan. Aangezien wij op 15 december gaan vertrekken naar Kampot, zou het in theorie mogelijk zijn dat we elkaar nét mislopen. Om dat te voorkomen, zeiden we elkaar op 12 november al gedag. Echter: Wie weet is zij wél terug voor ons vertrek op 15 december, maar goed….…..just to be sure zeiden we op 12 november al bye bye. Acheraf gezien was dit niet nodig geweest, omdat zij liet weten dat wij echt gedag kunnen zeggen op 14 december. Dan is zij namelijk weer terug. Dachten wij nog even dat zij dit keer alleen naar Japan zou gaan, niets bleek minder waar te zijn. Twee van haar HOC kinderen (twee jongens van 14 jaar) mogen mee. En dat is natuurlijk een geweldige ervaring voor the boys, die nog nooit Cambodja hebben verlaten, nooit in een vliegtuig hebben gezeten enz. Hoewel de beide knapen de leeftijd hebben om op de middelbare school te zitten, kregen we te horen dat zij nog the elementary school bezoeken. (Nooit eerder kansen gehad om naar school te gaan).

14 november: Geen les op de boeddhistische universiteit vanwege het originele Waterfestival dat 3 dagen in beslag neemt en hoewel het slechts plaatsvindt in Phnom Penh, wordt het gezien als a Public Holiday. In Battambang had het Waterfestival plaatsgevonden op 16 en 17 oktober. De winnaars van alle provincies komen - zoals gezegd - samen op 14-15-16 november in Phnom Penh en gaan aldaar de strijd met elkaar aan, zodat er uiteindelijk één winnaar uit de bus komt. Hoewel het zich dus nu alleen maar afspeelt in Phnom Penh, zijn er toch veel dingen gesloten in Battambang, zoals de bank, het postkantoor e.d. Nou, dan nemen we maar een massage op deze vrije dag. Onderweg hier naar toe (Sangke Spa) zagen we vanuit de tuktuk een ongeluk: twee motorbikes frontaal tegen elkaar aan. Daar staan we niet van te kijken, want men rijdt als gekken. Op de ene motorbike zaten vier personen (zonder helm) die ten val kwamen en op de andere motorbike zat één persoon die er als een haas vandoor ging. Even terug naar het Waterfestival in Phnom Penh….Wie heeft er nu gewonnen? Dat is ons niet bekend, maar wel werd duidelijk dat er enorm veel bezoekers richting Phnom Penh waren afgereisd (zowel Cambodjanen als ook toeristen).

Medio december gaan wij verhuizen naar Kampot en hebben dus al een onderkomen geregeld……Aldaar zullen wij ons gaan inzetten voor een NGO. In Kampot blijken veel NGO’s te zijn, dus dan kunnen we terplekke een keuze maken. Binnenkort gaan we dus verhuizen van het noordwesten in Cambodja naar het zuiden. Voor het echter zover is, gaan we eerst ons lesprogramma afronden op de boeddhistische universiteit in Battambang.

Gedurende onze laatste maand in Battambang, doe ik ‘thuis’ via een app een maandje Wall Pilates. Ook maken we enkele streetviews, want foto’s van boeddhistische monniken hebben we inmiddels wel genoeg……hahaha!

Een nieuwe les spreekvaardigheid op 18 november. Vandaag werd er gesproken over: Would you ever want to be famous? Yes/No/Why? Would you like to become the president or prime minister of your country, assuming you had the opportunity? Yes/No/Why? What would you do if you wake up with awesome super powers one day? What sort of super powers would you prefer to have? If it was possible, would you want to live forever? Yes/No/Why? Would you want to live forever if you could be guaranteed the mind and body of a healthy twenty something? Yes/No/Why? If you could find out the exact time, date and circumstances of your death in the future, would you want to know? Yes/No/Why? If you could work less and earn more, would you? How about if the job was dangerous? How about if the job was demeaning? Dit keer het dubbele aantal onderwerpen, omdat het einde van het programma nadert en ik bepaalde dingen nog wil behandelen, dus…..het tempo gaat omhoog…..Bovendien werd de klas in twee groepen verdeeld, waarbij één groep de eerste helft van de vragen voor hun rekening nam en de tweede groep moest zich buigen over het restant van de vragen. Op die manier schoot het beter op.

Eén studente wist wel raad met een superpower die zij graag wilde hebben, namelijk: Reading people’s mind…..inderdaad, dat zou mooi zijn….hahaha! Iemand anders zag het wel zitten om te kunnen vliegen als een vogel. Soms staan wij toch weer versteld van bepaalde opmerkingen aan de hand van onze topics. Voorbeelden: ‘Teacher what is an example of a dangerous job?’ Een boeddhistische monnik was de mening toegedaan dat dit werkzaamheden zijn die door Boeddha verboden zijn. Ook begreep deze monnik niet dat je inboet aan privacy en vrijheid als je beroemd bent. Toch een beetje wereldvreemd, nietwaar? Het viel op dat alle boeddhistische monniken wel zouden willen weten wanneer hun laatste uur geslagen zou zijn. (Zie de topic: If you could find out the exact time, date and circumstances of your death in the future, would you want to know?) Monnik Touw (althans zo klinkt zijn naam) zou meteen naar zijn familie gaan in de community als hij wist dat hij zou sterven. Na de les werden wij wederom door monnik Touw verwend. Dit keer kregen we een snack, Ambok geheten, die vaak genuttigd wordt tijdens het Waterfestival. Ambok wordt gemaakt van rijst, kokosnoot en banaan.

The values in Cambodja (maar ook in andere Derde Wereldlanden) zijn altijd mooi en passen in the sharing and caring culture: Religion, tradition, ceremony, family, unity etc. Dingen die bij ons in het zogenaamde ‘rijke’ Westen al lang verdwenen zijn. De Cambodjaanse samenleving is doorspekt met respect.

Zoals wellicht bekend worden schoenen hier altijd uitgedaan als men naar binnen gaat, dus ook op de boeddhistische universiteit. Overal staan schoenenrekken, die bomvol staan met schoenen. Grote kans dat deze in Nederland al lang waren meegenomen. Of wat te denken van tientallen motorbikes op een rij waarbij de helm op het stuur wordt gelegd. Niemand die het in zijn hoofd haalt om deze helmen te stelen. Respect is number one in de cultuur. Daar kan Nederland nog een voorbeeld aan nemen.

De onderwerpen in onze lessen zijn gevarieerd. Op 21 november stonden de volgende thema’s op de rol: Is it important to have a family? Giving life, does it just mean having lots of children? Happiness, is it being at ease in our bodies? Do you think that our destiny has been determined from the day of our birth? Do you think that fights and conflicts can destroy happiness and love? De tweede helft van de les werden teksten behandeld over Barack Obama: Questions and answers about Barack Obama en The story behind the photo; A moment in history.

Na de les stond ons een verrassing te wachten in de persoon van Reaksa onze co class teacher van onze eerste groep. Wij hadden geconstateerd dat wij haar nooit meer zagen, terwijl wij andere studenten uit haar groep nog geregeld spraken. Dus werd contact opgenomen met één van hen, zijnde Daro en verder namen we contact op met onze huidige co class teacher Gentle, die samen met Reaksa aktief is in een youth peace organisation. Beiden (Daro en Gentle) hadden aan Reaksa laten weten dat the Dutch teachers naar haar op zoek waren en jawel…..daar stond zij plotseling in de klas. Het was heel erg leuk om haar weer terug te zien. Zij liet weten bezig te zijn met het schrijven van haar ’thesis’ en had vrijstelling gekregen voor enkele lessen overdag, zodat zij aan haar ‘thesis’ kon werken. Zij kon volstaan met lessen in de avond. Vandaar dat wij elkaar steeds waren misgelopen, omdat wij ’s avonds nooit meer aanwezig zijn op de boeddhistische universiteit (dat was slechts aan de orde gedurende onze periode medio juni-eind augustus, toen wij als gastsprekers de parttime klassen bezochten tussen 17.00-en 19.00 uur). Na bijgepraat te hebben met Reaksa, namen we afscheid middels ‘a big hug’.

Aangezien het circus Phare Ponleu Selpak dit jaar 30 jaar bestaat, zijn er tussen 22 en 27 november speciale vieringen. Alles staat in het teken van Tini Tinou International Circus Festival. Er doen verschillende landen aan mee. Wij woonden in ieder geval op 23 november onze vijfde en tevens laatste voorstelling bij. Dit was echter niet een circusvoorstelling die wij waren gewend, doch het bleek te gaan om een cabaret, met als titel: End of Love. Het was een combinatie van acteerwerk, dans, acrobatiek en zang. Het was tevens de eerste samenwerking tussen de Acting Art Academy van Phnom Penh en de Phare Ponleu Selpak van Battambang. Een dag eerder (22 november) waren we aanwezig bij een grote parade die door Battambang trok. Het was een levendige parade door de stad. Er waren artiesten van het circus in Battambang aanwezig (Phare Ponleu Selpak/The Brightness of the Arts), maar ook internationale artiesten in mooie kostuums. Er waren verschillende optredens en diverse stops onderweg. Je voelde de energie, creativiteit en het plezier van circusmagie!

De laatste lessen op de boeddhistische universiteit worden een feit. Op 25 november werd in onze English conversation club gesproken over: Do you think that money is the basic for our lives? If you have a job, are you satisfied with your salary? What would you consider a good salary? Think of an answer, compare it with your partner’s answer and then discuss the differences. What would you consider an excellent salary? How much money is too much money? Why do you think so? Does money buy happiness? Yes/No/Why? The majority of people are workers. Do you think that all workers are looking for money? Explain please. How much money should people have in order to comfortably retire? Why do you think so? Some people are billionaires and have more money than they will ever need, yet other people are starving and living in the worst sort of conditions. Is this fair? Yes/No/Why? Would the world be better if there was no money? Would the world be better if there was a more equal distribution of wealth? What is work-life balance? Money is the worst of all evil. What does this mean? Explain please.

Aangezien het zoveel vragen waren, mocht men zelf kiezen welke vragen men wilde beantwoorden, maar uiteraard liefst zoveel mogelijk. In twee groepen werd er gewerkt. Op de vraag: ‘If you have a job, are you satisfied with your salary?’, kon slechts Gentle een antwoord geven, omdat zij de enige is die naast haar studie nog een baan heeft. Zij werkt aan de receptie van een hotel en liet weten erg tevreden te zijn over haar salaris. Zij vertelde 120 dollar per maand te verdienen en in een vorige baan was dit slechts 50 dollar per maand.

Voordat wij bovenstaande topics behandelden, wilden wij aan het begin van deze les een saying van James Baldwin uitleggen, zijnde: Not everything that is faced can be changed, but nothing can be changed until it is faced. Wij hadden al ingeschat dat dit te hoog gegrepen zou zijn. Vandaar onze uitleg: Not every injustice can be corrected by a single person. However: Change is possible, especially over time and through the efforts of many people. What is not faced can never be resolved. Vervolgens hakten we de spreuk in 2 stukken, dus……Not everything that is faced can be changed werd als volgt uitgelegd: Perhaps we can not change problems in our life, but we can choose between despair and hope. In other words: Try to make the best of an imperfect situation, because change can come. Daarna volgde het tweede deel: Nothing can be changed until it is faced: Don’t close your eyes to problems by blaming other groups. Believe that progress is possible. Although we are not able to reach perfection immediately or that we failed before, don’t give up. Continue trying, that is most important. It is the courage to continue that counts!

Zoals eerder gemeld worden de taken van onze co class teacher Gentle nu gedeeltelijk overgenomen door monnik Touw. Laatstgenoemde is erg betrokken. Hij zit als eerste in de klas en gaat als laatste weg. Als wij binnenkomen heeft hij alle fans en de airco al aangezet en na afloop wil hij het bord uitvegen. De presentielijst was hij echter vandaag (25 november) vergeten, want…..sorry teacher, I forgot, the attendance list is still in my pagoda…….hahaha!

Overigens: Mijn (Dees) migraine verdween als sneeuw voor de zon toen ik weer heerlijk voor de klas stond en kon ‘bomen’ met mijn dankbare publiek.

Wij hadden onze contactpersoon Tola gevraagd om elkaar na de les van 25 november even te kunnen treffen, gelet op ons naderende vertrek. Echter: Dit bleek niet mogelijk te zijn, omdat niet alleen Tola maar ook de vice-president Pok Pan in Phnom Penh waren voor een meeting/workshop. Er werd geregeld dat wij met venerable Vanda konden praten. Zo gezegd, zo gedaan. Aangezien het nogal schort aan communicatie en planning, leek het ons wel verstandig om even te delen dat onze laatste les op 5 december zal zijn en dat wij op 15 december Battambang gaan verlaten. Wij zouden het dan ook op prijs stellen als onze 2 groepen studenten tussen 5 en 15 december hun certificaat zouden kunnen krijgen. Verder liet ik (Dees) weten dat ik graag een bye bye speech wilde houden tijdens deze ‘certificate ceremony’. Vanda besloot om de datum 12 december onder voorbehoud hiervoor te reserveren. Vanzelfsprekend moest hij dit nog kortsluiten met de staff. Prima! Bij een aanwezigheid van 80% krijgen de studenten hun certificaat. Niet alleen onze studenten, ook deze twee ‘oude’ Nederlandse vrijwilligers moeten er weer aan geloven en zullen ook voorzien worden van een ‘letter of appreciation’…hahaha! Please Vanda, keep it simple….onze beide namen kunnen best op één certificaat, maar we vinden het wel leuk om één exemplaar in het Engels en één exemplaar in het Khmer te krijgen (net zoals in Phnom Penh).

Toen we vertrokken en bijna in de tuktuk wilden stappen, zagen we de rector (president). Wij raakten aan de praat en hij verontschuldigde zich voor het feit dat hij niet meer tijd aan ons had besteed, want hij had graag meer met ons willen praten. Echter: Door drukte was het er niet van gekomen. Hij blijkt niet alleen rector van de boeddhistische universiteit te zijn, doch werkt ook voor een NGO, die een school aan het bouwen is met een computerlab voor de kinderen van de ‘primary school’ in ‘the province’. Dat is natuurlijk een goede zaak! Hij vroeg ons of wij nog les wilden geven op de derde dependance van de boeddhistische universiteit en wel in Kampong Chhnang. Wij lieten hem weten dat wij dit zeker hadden overwogen, maar uiteindelijk besloten hadden om de laatste maanden van ons tweejarig verblijf in Cambodja door te brengen in Kampot, alwaar wij ons gaan inzetten voor een NGO. Wij spraken over onze geweldige tijd in zowel Phnom Penh als in Battambang, maar lieten ook doorschemeren dat de extreme hitte ervoor zorgt dat we niet nóg langer blijven. Toen wij bovendien vermeldden dat we al zo’n 20 jaar doende zijn met ‘volunteering worldwide’, kregen we te horen: ‘You sacrificed a lot’. Daarop nodigde hij ons uit voor een rijst/banaan snack, maar dit werd vriendelijk doch resoluut door ons afgeslagen.

Op 26 november voerden wij een mooi gesprek met de kokkin van het Hope of Children project, die altijd maar weer de kinderen moet blijven stimuleren, motiveren en moet aanmoedigen om een actieve werkhouding te realiseren. Uiteraard informeerden wij ook naar supervisor Ryoko die nu in Japan is.

27 november: Laatste keer naar de Sovann Polyclinic, i.v.m. nieuwe medicatie en bloeddruk meten en natuurlijk gedag zeggen.

Wij hebben weer een nieuw woord in het Khmer geleerd, te weten: Jul Moui en dit betekent: Cheers! Ons Khmer is abominabel slecht. Volgens mij kennen wij nu nog maar 3 woorden….hahaha!

In de les van 28 november informeerden wij onze studenten over het feit dat wij voor de allerlaatste les een Q and A hadden gepland. Gedurende een gedeelte van deze les mocht men daar al aan werken. Dus: Jullie mogen ons op 5 december vragen stellen en wij gaan antwoorden. De rollen worden dus omgedraaid. Als wij een grapje maken in de trant van: ‘We will decide if we answer every question’, wordt dit niet begrepen…..humor is vaak een brug te ver….. Het tweede gedeelte van de les werd de tekst behandeld over KFC: How fast food began; The man behind KFC.

Na de les nog even naar Tola op kantoor om te praten over de afscheidsceremonie. Toen we vertrokken vertelde hij op de valreep dat hij vader gaat worden. Het kan verkeren…..bijna zijn hele leven was hij monnik, eind 2023 getrouwd en in 2025 wordt hij vader…..

En dan is het weekend en wordt er gewerkt aan het plaatsen van verslag en foto’s, zodat onze achterban weer iets te weten kan komen over ons leven in Cambodja.

De nieuwe maand ging van start met het voorbereiden van de Public Speaking Contest op 6 september. Wij fungeren dan namelijk als juryleden en moeten verschillende aspecten beoordelen van spreken in het openbaar. Er zijn zes onderwerpen waaruit de studenten mogen kiezen en deze topics moesten wij voorzien van vragen. In totaal maakten we dertig vragen. De onderwerpen zijn: 1. The role of Buddhism in Cambodian society. 2. The importance of education in personal and social development. 3. The effects of technology on society. 4. Why is peace important? 5. The impact of alcohol on society. 6. The impact of plastic waste.

2 september: Start van onze nieuwe English conversation club. De tweede groep is een feit. Toen wij arriveerden stond een zeer onzeker meisje ons op te wachten, die maar bleef herhalen hoe nerveus ze was. Onvoorstelbaar! Wij stelden haar gerust en samen togen we naar ons klaslokaal. Het is hetzelfde lokaal als voorheen bij de eerste groep. Hoewel er veel namen op de presentielijst stonden, waren er maar 8 studenten aanwezig. Hopelijk komen er snel meer liefhebbers! De vice-president venerable Pok Pan kwam nog even binnen om de nieuwe studenten in het Khmer welkom te heten en succes te wensen. Terplekke werd een nieuwe co-class teacher geregeld, te weten: Sopheap. De uitspraak verschilt behoorlijk van de schrijfwijze, dus stelde zij voor dat wij haar Gentle mochten noemen, zijnde de Engelse betekenis van haar naam. Prima, wel zo handig! Onze Gentle zal dus zorg dragen voor de presentielijst en de remote control van de airco. Natuurlijk werden de doelen van onze English conversation club uitgelegd, te weten: We focus on the speaking skills. It’s about all kind of topics, debates and cultural exchange. The goal is to create interaction between the students, to share ideas, to participate in discussions and to give each other feedback. Tevens maakten we de werkwijze voor deze intermediate students duidelijk, zijnde: Vaak zullen we in groepjes brainstormen/discussiëren over de opgegeven onderwerpen en daarna volgen dan presentaties voor de klas.

Echter: Ook andere dingen staan op de rol: Luistervaardigheid, leesteksten, leerstrategieën, cultuurverschillen, learning games, describing pictures, fabels, workshops enz. enz. Teveel om op te noemen! Ook andere educatieve aspecten kwamen nog even aan de orde, maar ook sociale en praktische dingen konden niet ontbreken. Toen was het tijd om echt van start te gaan en wel middels: Introduction about The Netherlands and volunteering worldwide. Saillant detail: Als het woord burn-out valt in de les, wordt ons gevraagd naar de betekenis daarvan…. ‘Teacher, what is burn-out?’ Wow….…Zo’n opmerking zegt alles over de kwaliteit van leven in Cambodja versus de stress van het zogenaamde ‘rijke’ Westen.

Voor de start van iedere English conversation class krijgen de studenten een ‘saying’ voorgeschoteld. Inmiddels hebben al vele spreuken de revue gepasseerd. Een greep hieruit: Success is not final, failure is not fatal, it is the courage to continue that counts. – You can’t stop the waves, but you can learn how to surf. – Life is like riding a bicycle: To keep your balance, you must keep moving. – If you focus on results, you will never change, but if you focus on change, you will get results. – You can force a cow to go to the river, but you can’t force it to drink. – People overestimate the value of what they have and underestimate the value of what they may gain by giving it up. – Self-trust is the first secret of success. – An European has the clock, but an African has the time. – You can never cross the ocean unless you have the courage to lose sight of the shore. – Patience is bitter, but it’s fruit is sweet. – Don’t count the days, make the days count. – Ask not if there is anything outside that you want, but whether there is anything inside, that you have not yet unpacked. – The greatest pleasure in life is doing what people say you can not do. – By changing nothing, nothing changes. – The tragedy of life is not that it ends so soon, but that we wait so long to begin it. – The two most important days in our life are the day you are born and the day you find out why. – Happiness is found in doing, not in possessing. – Imagination is more important than knowledge. – If we wait for the moment till everything is ready, we shall never begin. – If you really want to do something, you will find a way. If you don’t you will find an excuse. – Mistakes are painful when they happen, but years later a collection of mistakes is what is called experience. – A pessimist sees the difficulty in every opportunity, an optimist sees the opportunity in every difficulty. – Great minds talk about ideas, average minds talk about events and small minds talk about people. – It is not what you do, but how you do it. – Not everything that is faced can be changed, but nothing can be changed until it is faced. – Knowledge speaks, but wisdom listens. – Stay in the present. You can do nothing to change the past and the future will never come exactly as you plan or hope for. – You can not change the wind, but you can adjust your sails to reach your destination. – Small opportunities are often the beginning of great achievements. – You can’t start the next chapter of your life if you keep re-reading the last one. – You can complain that roses have thorns or rejoice that thorns have roses. – Your life does not get better by chance, it gets better by change…..

Wij vernamen dat de vader van Tola(onze contactpersoon en hoofd van de Skill and Language Education Program) ernstig ziek is en in het ziekenhuis ligt in Battambang.

Uiteraard eten wij dagelijks Khmer food en dat vinden we heerlijk, maar af en toe iets anders is ook wel lekker, zoals Japans. Enkele voorbeelden: Tamago Don en Chartrop Set. Verandering van spijs doet eten, nietwaar?

Bezoekje pedicure…..op de markt tussen de locals is dit veel leuker dan in een echte ‘salon’.

Rainy season, rainy season, rainy season…..Dit houdt in dat de regen af en toe met bakken uit de lucht komt vallen. En ja…..als je dan nét onderweg bent, maar goed….natter dan nat kun je niet worden…….

In de les van 5 september gaven we de studenten enkele relevante websites. De introductie van de vorige les werd voortgezet, met het accent op een 4-deling van ons wereldwijde vrijwilligerswerk (voorbereiding, 7 jaar Ghana, periode Workaway en éénmalige terugkeer naar ieder continent). Dit gerelateerd aan perioden, landen en werkzaamheden. Ons publiek hing aan onze lippen. Er ging een wereld voor hen open en zij stelden goede vragen. Na afloop kregen we ieder een sinasappel van een boeddhistische monnik.

Na de les togen we naar Tola (net terug uit Phnom Penh) en naar Pok Pan om de final details te bespreken m.b.t. de Public Speaking Contest van een dag later (vrijdag 6 september). Ook moesten we nog even een namenlijst voor onszelf vragen aangaande de nieuwe groep (en graag een Engelse versie, want wij kunnen nog steeds geen touw vastknopen aan het Khmer)! Wij kregen weliswaar een namenlijst, maar niet in het Engels, maar goed……ik (Dees) zal de studenten zelf wel vragen om hun naam ook in het Engels te noteren op mijn namenlijst.

Wat relevanter was, betrof ons gesprek over de Public Speaking Contest. Het ging weliswaar door (een dag later op 6 september), maar……er was wéér een maar……Het bleek dat de ambassadeur van Vaticaanstad (onafhankelijke staat, zijnde een enclave in Rome), een bezoek kwam brengen aan ‘onze’ boeddhistische universiteit. Dit verzin je toch niet!!! Deze ambassadeur had slechts de mogelijkheid om op 6 september tussen 15.00-en 17.00 uur langs te komen, terwijl de Public Speaking Contest zal plaatsvinden tussen 13.00- en 19.00 uur. Deze laatste uitstellen tot een later moment, vond de staff van de boeddhistische universiteit ook geen optie, omdat het al een paar keer was verschoven.Tsja….men vond het natuurlijk niet ideaal, maar men bleef er gelaten onder en reageerde: ‘We don’t have a choice; we will help each other’ en daarmee is de kous af. Men incasseert en accepteert……………..

Duidelijk voor ons is wel dat zowel Tola als ook Pok Pan omkomen in het werk. Daarnaast heeft Tola in korte tijd ook veel privé moeten doorstaan: Geen monnik meer, layman geworden, getrouwd, zo’n kleine 5 maanden in Rome geweest voor een cursus, hij woont en werkt in Battambang, zijn vrouw echter studeert in Phnom Penh (een busreis van zo’n 5 uur) en zijn vrouw kreeg te maken met gezondheidsperikelen in Phnom Penh. En nu ligt ook nog zijn vader in het ziekenhuis in Battambang en deze is ernstig ziek. Voor de nieraandoening heeft Tola zijn vader laten overplaatsen van een public naar een private ziekenhuis, maar daar hangt uiteraard een behoorlijk prijskaartje aan. Kortom: Not easy. Wij staken hem dan ook maar een hart onder de riem.

Met het oog op de Public Speaking Contest werden we aangesproken door oud-studenten. Zij wisten dat wij (de jury) vragen hadden gemaakt die zij (de studenten) na hun betoog moesten beantwoorden. Dus vlogen zij op ons af met de woorden: ‘Please teacher, can you tell us your questions?’….waarop wij reageerden middels: ‘It’s top secret’….hahaha! Vanzelfsprekend stelden wij hen wel gerust: ‘Relax a bit and don’t worry so much, a public speaking contest doesn’t mean the end of your life’.

Dan is het eindelijk 6 september en begint onze marathon…..van 13.00- tot 19.00 uur gaan we weer jureren. (Dit werd uiteindelijk 14.15-19.30 uur). Een Public Speaking Contest stond op de rol. Wij werden bijgestaan door drie andere juryleden, te weten drie teachers van buitenaf, één van hen kreeg de rol van voorzitter. Verschillende studenten van onze eerste English conversation club (maar ook iemand van de tweede groep) deden mee aan deze Public Speaking Contest. Daarnaast gaven de hogere niveaus van de parttime klassen (niveau 6 en 7) ook acte de présence. De bedoeling was dat de studenten 5 minuten ‘spreken in het openbaar’ uitvoerden en daarna stelden wij als jury vragen en moesten de studenten deze vragen weer beantwoorden. Voor deze Q en A stonden ook nog 3 minuten per persoon gepland. Later werd dit veranderd in 6 minuten presentatie en 2 minuten Q en A.

De 5 juryleden (3 buitenstaanders en wij beiden) werden met de nodige égards behandeld. Vooraf mochten wij plaatsnemen in een aparte ruimte om nader kennis te maken met elkaar. Ook de staff verscheen ten tonele met de rector (president) aan het hoofd. Toen het hele publiek was neergestreken in de grote conference hall, liepen wij met de hele delegatie (staff en juryleden) door het gangpad naar voren, met de rector voorop. Op het moment dat de rector passeert, gaat iedereen staan. Oh, wat voelden wij ons ongemakkelijk. Wij wilden dan ook graag achteraan in de rij van de delegatie aansluiten, maar werden naar voren geduwd. Eénmaal vooraan in de grote zaal aangekomen, moesten wij (staff en juryleden) plaatsnemen op het podium, waar wij op de gevoelige plaat werden vastgelegd. Op zo’n moment voelt het allemaal echt ‘overwhelming’ en heb je je handen vol om de hele ceremonie te begrijpen, want er is niemand die ons iets in het Engels uitlegt. Alles geschiedt in het Khmer. Vandaar dat je dan bijvoorbeeld vergeet om te vragen of er iemand is die dit moment op het podium voor ons wil fotograferen. (Toen we eenmaal later achter de jurytafel zaten, werd ons verzoek om te fotograferen wel ingewilligd, maar sommige eerdere momenten waren dus al voorbij).

Het geheel is erg formeel, niet alleen qua ceremonie, maar ook qua kleding (o.a. studenten in uniform). Wij zijn meer ontwapenend bezig en casual gekleed. Wellicht goed om ook een tegengeluid af te geven. Hoe het ook zij: Bij de opening werd de leer van Boeddha geciteerd (uit de Dharma); het volkslied werd gezongen en speeches werden gehouden. Uiteraard werd er weer veel te laat begonnen: 13.00 uur werd 14.15 uur. Wij als jury kregen een snack en iets te drinken. Aangezien er 30 studenten meededen, was besloten om na iedere 10 studenten een pauze in te lassen en dan mochten wij als jury ons weer een 5-tal minuten terugtrekken in de aparte ruimte. Toen wij dus na 20 studenten beoordeeld te hebben weer richting pauzeruimte gingen, stonden daar spring rolls voor ons klaar. Nauwelijks hadden wij één of twee van deze snacks genuttigd, of we werden alweer geacht op te draven.

Als een student van ons op het podium zijn presentatie gaf, klapten wij natuurlijk extra uitbundig in onze handen en staken duimen omhoog. Dit soort informeel gedrag leidde tot veel glimlachende gezichten. Wij doorbraken eigenlijk het stijve formele gebeuren middels een beetje meer menselijkheid. In onze beleving was dit niet meer dan normaal want de deelnemers waren zeer gespannen. Wij probeerden hen in ieder geval op hun gemak te stellen. Dat dit werd gewaardeerd, bleek later toen één van onze studenten tegen mij (Dees) liet weten: ‘Teacher I thought of your words that this public speaking contest is not the end of my life’. Toen Ben een keer richting toilet liep (bij onze aparte ruimte) werd hij aangesproken door twee vrouwelijke studenten uit onze eerste groep English conversation en wezen zij naar een monnik die iets wilde zeggen tegen Ben. (Ook deze monnik was een oud student van ons afkomstig uit de eerste groep die wij zeer recentelijk op 29 augustus hadden afgerond). Toen Ben richting de jonge knaap liep kreeg hij te horen: ‘Mister Ben, I miss you’……Blijkbaar betekenen we dan toch iets (hoewel wij dat zelf vaak helemaal niet in de gaten hebben).

Zoals aan het begin van dit verslag gemeld hadden de studenten mogen kiezen uit 6 onderwerpen, te weten: 1. The role of Buddhism in Cambodian society; 2. The importance of education in personal and social development; 3. The effects of technology on society; 4. Why is peace important?; 5. The impact of alcohol on society; 6. The impact of plastic waste. Wij als jury moesten beoordelen op 8 verschillende onderdelen (was teruggebracht van 10 naar 8), zijnde: 1. Organizing: Is the speech well-structured with a clear introduction, body and conclusion? (20 points); 2. Comprehension: Does the speech address the given topic or theme appropriately? Are the ideas presented in an unique and engaging way? Are examples, facts and anecdotes used effectively to support the main points? (20 points); 3. Pronunciation: Accuracy: Check if the student pronounces words correctly, focusing on individual sounds (phonemes); Intonation: Evaluate the rise and fall of the voice in sentences. Proper intonation can convey meaning and emotion; Stress: Assess the emphasis placed on certain syllables or words. Correct stress patterns are crucial for understanding; Connected speech: Observe how well students link words together naturally as in native speech; Clarity: Is the speaker’s voice clear and easy to understand?; Pacing: Does the speaker maintain a suitable speed, not too fast or too slow?; Volume: Is the speaker’s voice loud enough to be heard by everyone?; Enthusiasm: Does the speaker show interest and passion for the topic? (10 points); 4. Fluency: Does the speaker use smooth and natural language without unnecessary pauses or fillers? (10 points); 5. Grammer: Are sentences grammatically correct and free of errors? (10 points); 6. Body language: Eye contact: Does the speaker make eye contact with the audience? Gestures: Are hand movements and facial expressions used to emphasize points? (10 points); 7. Time management: Does the speaker can manage the given time well? (10 points); 8. Question and Answer: Does the speaker understand the question and answer the right answer? (10 points). Een hele lijst om rekening mee te houden in je beoordeling, maar heel erg leuk en interessant om te doen.

Het is natuurlijk wel goed dat er ook een paar minuten waren gereserveerd voor vraag en antwoord. Zo niet, dan zou je de hele presentatie van buiten hebben kunnen leren en als je een goed geheugen hebt zou je op basis daarvan kunnen worden beoordeeld, terwijl je geen antwoord zou kunnen geven op een vraag die je niet hebt kunnen voorbereiden. Om de beurt kwamen de juryleden aan bod om hun vraag te stellen en het antwoord van de spreker te beoordelen. Het was een soort roulerend gebeuren. Het kon dan ook voorkomen dat je bij één onderwerp geen vraag hoefde te stellen en bij een ander onderwerp moest je bijvoorbeeld één, twee of drie keer een vraag stellen. In ons geval hoefden wij geen vraag te stellen bij de topic: The role of Buddhism in Cambodian society. Voor wat betreft de tweede topic: The importance of education in personal and social development, stelden wij de vragen: How does education affect your future? En: How can education help people to understand themselves better? M.b.t. de derde topic: The effects of technology on society, daar moesten de andere juryleden vragen over stellen. Bij de vierde topic: Why is peace important? kwamen wij - door het rotatiesysteem - maar liefst drie keer aan bod en stelden we de volgende vragen: Why is peace important in your personal life? En: What is the value of peace? En: How do you practice peace in your daily life? Bij topic nummer vijf: The impact of alcohol on society, luidde onze vraag: Why do you think teenagers drink alcohol? En bij topic nummer zes, hadden wij de vraag: How does plastic affect the ocean? Telkens weer moesten wij onze scores noteren en lieten dit vergezeld gaan van naam en nummer kandidaat. In ons geval mochten wij ons beperken tot het nummer, want de namen zijn niet te volgen voor ons. Na ieder optreden werd het blaadje met daarop de ‘scoring criteria’ bij ons opgehaald en dit werd meteen door iemand verwerkt in de computer. Zo had men na afloop direct het resultaat van deze ‘final round’.

Aan het einde verschenen de 7 beste studenten op het podium. Verder sprak Ben nog een enkel woordje: Congratulations Cambodia! We are impressed! I saw and I heard smart students. The Kingdom of Cambodia is in good hands. Congratulations Cambodia! Het hoofd van de SLEP (Skill and Language Education Program), Tola, omhelsde Ben. Als er één schaap over de dam is…….Vervolgens spraken ook de andere juryleden nog een woordje om de jeugd te complimenteren. Dat was absoluut terecht. De studenten hadden het er heel goed vanaf gebracht!

Ter afsluiting moesten alle juryleden naar voren komen en werden wij verrast middels een cadeautje, te weten een notebook en pen plus twee boeken in het Khmer!!!! Na de juryleden schuifelden alle deelnemers naar voren om hun presentje in ontvangst te nemen. Dit werd aangereikt door knielende meisjes, die een schaal met cadeautjes aan de rector overhandigden. Deze laatste gaf dan elke kandidaat zijn of haar beloning en een ieder mocht dan met zijn of haar presentje op de foto met de rector. Pfff…. Toen was de hele ceremonie eindelijk voorbij en was het inmiddels 19.30 uur. Dus: Hup, met de tuktuk richting ‘huis’………

Op 9 september werd er in de English conversation class gesproken over: Do you fear change? Would you be happy in a world where nothing ever changed? If you could go back in time and give yourself some advice, what would it be? Why? Why do men and women sometimes have such difficulty communicating with one another? Onze nieuwe studenten vonden het heel bijzonder om in groepjes te brainstormen over deze onderwerpen en daarna een presentatie te geven voor de klas. Dit soort open opdrachten is men niet gewend. Sommigen zijn nog een beetje verlegen, maar de meesten glimlachen om onze aanpak. In ieder geval voelen zij zich op hun gemak en wordt er gewerkt aan het zelfvertrouwen. Wij lieten hen weten dat zij slechts een paar ‘keywords’ hoeven te noteren als geheugensteuntje. Het is dus niet de bedoeling om een heel verhaal op te schrijven, want…..’We are a conversation club and not a writing club’. Verder benadrukten wij dat het geen kwestie is van goed of fout, het is jouw mening, jouw perceptie, dus alles is goed. Zolang je Engels praat zijn wij blij. Een ander advies luidde: Probeer niet alles wat je in je Khmer hoofd hebt te willen vertalen in het Engels, want dan blokkeer je. Maak korte zinnen met de kennis die je hebt. Keep it simple. Tenslotte maakten we duidelijk dat een uitleg in het Khmer toegestaan is voor een klasgenoot in je subgroepje die de opdracht niet begrijpt. In andere gevallen is het uiteraard ‘not done’ om in het Khmer te praten in een English conversation club.

De namen van de studenten zijn weer niet uit te spreken voor ons. Zomaar een greep hieruit: Vorn Sadne; Rorng Ronz; Ya Sreynit; Phoy Sophors; Sok Bunthav; Sorl Reaksa; Thoeung Bernthai; Mao Seavmey; Ty Somanita; Somol Sopheap (Gentle); Elisa Chhaya enz. Of zoiets dergelijks……..hahaha!

10 september: Even niet naar de boeddhistische universiteit, doch naar een educatieproject van de NGO Hope Of Children (HOC). Een zeer speciaal project. Zoals in het vorige reisverslag reeds gemeld, is deze NGO opgericht in 1992 door een boeddhistische monnik, Muny Vansaveth geheten. Hij wordt sinds 15 jaar bijgestaan door een inmiddels 70-jarige vrouw die - als we het goed begrepen hebben - Ryokopyonta heet en afkomstig is uit Japan. Zij fungeert als een soort supervisor. HOC biedt steun aan kinderen die te maken hebben gehad met huiselijk geweld, aids e.d. Het doel is om kinderen huisvesting, eten, educatie en liefde te geven en vaardigheden aan te leren die zij nodig hebben om onafhankelijk te kunnen functioneren binnen de community. Wat doet HOC zoal? Niet alleen shelter en education verschaffen aan de kinderen, maar ook de jeugd beschermen tegen mensenhandel; Voldoende voedsel geven; Biologische groenten, fruit en rijst verbouwen; Verschillende projecten aanbieden enz. Er is dan ook een landbouwproject, een educatieproject, een café restaurant project, een guesthouse project (men heeft een eigen guesthouse gebouwd voor vrijwilligers) enz. Alles om de dromen van kinderen te laten uitkomen…..A bright and hopeful future for children and youth….Prachtig natuurlijk. Om een beetje te supporten eten wij twee keer per week in hun café restaurant en vandaag losten we onze belofte in om een keer naar het educatieproject te komen. Zo gezegd zo gedaan.

Met de tuktuk erheen, een rit van zo’n 20 minuten richting ‘remote area’. Verscholen tussen het groen in de bush arriveerden we op het project en maakten we kennis met de oprichter, te weten de boeddhistische monnik Muny Vansaveth en met de English teacher. Deze ochtend had er een viering plaatsgevonden vanwege een Boeddhadag, verder waren er enkele kinderen ziek of naar school, maar er was wel een groepje highschool leerlingen aanwezig en zij wilden graag onze les bijwonen. Enkele dagen voorafgaand aan 10 september hadden wij al een formulier in moeten vullen m.b.t. de reden van ons bezoek en waarin de regels van het project waren uitgelegd. Zo was het natuurlijk niet toegestaan om foto’s van de kinderen te maken. Een copie paspoort bleek voor ons echter niet nodig te zijn, omdat het slechts een eenmalig bezoekje was en wij daar niet echt vrijwilligerswerk gaan verrichten. Eerder waren wij al overeengekomen dat wij de oudere leerlingen zouden lesgeven, omdat ons programma beter aansloot bij hun leeftijd. Wij spraken dan ook over cultuurverschillen tussen Nederland, Cambodja en wereldwijd en wezen op het belang van het leren van Engels. Ook was er ruimte om vragen te stellen en na te praten, waarbij men enkele woorden in het Nederlands wilde weten. Het was een mooie ervaring, (op de vele honden, katten en muggen na).

Aan het einde maakte de supervisor een foto van ons, omringd door de kinderen, de boeddhistische monnik en de teacher. Wij wilden niet vragen of wij zelf ook een groepsfoto mochten maken, omdat het in de ‘policy’ staat dat het niet is toegestaan om de kinderen te fotograferen en dat is vanzelfsprekend terecht. Met de truck van het project keerden we terug, na uitgezwaaid te zijn door de kinderen, de oprichter en de docent. Niet alleen wij, ook de Japanse supervisor en een meisje klommen in de truck. Zij gingen met allerlei spullen naar het café restaurant, maar niet voordat wij werden afgezet bij ons onderkomen Chhaya. In de stromende regen arriveerden we weer ‘thuis’. Overigens: De Japanse supervisor woont ook in een appartement in het Chhaya gebouw. Soms zien we haar dus op onze woonplek, soms in het café restaurant HOC en vandaag dus op het educatieproject HOC. Op die manier proberen we een beetje te helpen. Het was wel grappig te constateren dat wij eerst naar het HOC café restaurant waren geweest en daarna naar het HOC educatieproject, terwijl een paar NGO vrijwilligers eerst in de bush waren geweest om vervolgens te gaan eten in het HOC café restaurant.

Overigens: Na een tijdje vertrok de Japanse supervisor met enkele HOC children naar haar home country Japan en dat was vanzelfsprekend amazing voor de kinderen en tijdens plaatsing van dit verslag zal deze Japanse supervisor alleen naar Nederland gaan, i.v.m. het volgen van een IT cursus.

Toen de zonnebril ‘krak’ zei werd binnen een dag een nieuwe gekocht, want zonder zonnebril in deze hitte is niet te doen. En wat doe je tegen een beetje zeurende kiespijn? Juist ja, een kruidnagel nemen, maar laten ze die hier nu niet hebben, dus….dan neem ik altijd munt en kauw daarop. Middels de google translator kunnen we dan op de markt duidelijk maken dat we chi angkeam (mint) willen kopen.

12 september: In de Engelse conversatieles stond luistervaardigheid op de rol en wel over 2 situaties in Ghana. Op deze manier werd ‘listening’ gecombineerd met ‘cultural exchange, differences in culture’ e.d. Twee vliegen in één klap. Bovendien vertelden we nog over de EU en de Brexit, want voor ons publiek is alles nieuw. Als zij dan vragen stellen, wordt bovendien nog spreekvaardigheid geoefend. Drie vliegen in één klap…..Echter: Met de luistervaardigheid en het delen van cultuurverschillen zat het wel goed, maar de spreekvaardigheid liet te wensen over. Er kwam te weinig uit de groep. Wij hadden verteld over situaties in Ghana die zich hadden afgespeeld in de ‘rural areas’. Nu heeft Battambang ook ‘remote areas’, (the countryside/the province), dus vroegen wij of er vergelijkbare situaties zouden kunnen voorkomen in Cambodja. Een logische vraag. Echter: Blijkbaar is dit een veel te open vraag en dus bleef het nagenoeg stil (op een paar studenten na). Er is dus nog werk aan de winkel! Toen wij aan het einde van de les vroegen of zij in 2020 iets mee hadden gekregen over de Brexit, kregen we te horen: ‘No teacher, because it was covid19’…..pff….Onze reactie luidde dan ook: ‘Covid 19 was worldwide my friends, not only in Cambodia and also during covid19 you can read newspapers’………

Na de les gingen we even naar kantoor om met Tola te ‘bomen’ over een ‘certificate ceremony’ op 17 september. Via de app hadden wij hier al contact over gehad, maar het was fijn om het nog even face to face te bespreken. Het betreft een prijsuitreiking voor de winnaars van o.a. de Spelling Bee Contest, de Public Speaking Contest, de beste student Engels, de beste student computerclasses, de winnaar van de parttime classes en nog andere winnaars. Althans….zo hebben wij het begrepen. Het duizelt ons een beetje! Later zou blijken dat het toch een tikkeltje anders was, maar goed…..het blijft vaak onduidelijk, omdat er niet wordt gecommuniceerd. Tussen 13.00-en 18.00 uur staat dit event gepland. Wij mogen om 13.45 uur komen, want inmiddels weet hij wel dat wij de enigen zijn die op tijd komen en je hebt hier gewoon altijd te maken met ‘the Cambodian time’, iedereen komt altijd te laat. Echter: De begintijd ging uiteraard weer op de schop!

De ouders van de studenten zullen aanwezig zijn, evenals de rector van de boeddhistische universiteit van Phnom Penh (de dependance van de boeddhistische universiteit in Battambang). Wij vroegen aan Tola of venerable Vutha ook present zal zijn. Dat zouden wij namelijk wel heel leuk vinden. Deze Vutha was namelijk onze contactpersoon gedurende onze tijd op de boeddhistische universiteit in Phnom Penh en hij was de executive director of the Center of English training. Tola beloofde om Vutha te bellen. Tola is onze contactpersoon op de boeddhistische universiteit in Battambang en hij is het hoofd van SLEP (Skill and Language Education Program). In feite doen zij beiden hetzelfde werk. Dus wie weet….een afvaardiging van Phnom Penh in Battambang. Hoe bijzonder is dat! Tola verwacht tussen de 450 en 500 mensen…..toe maar! Niet alleen krijgen de studenten a certificate, voor de teachers wordt ‘an appreciation letter’ gemaakt. Ook voor ons dus, vanwege het jureren tijdens de Spelling Bee Contest en de Public Speaking Contest. (’s Ochtends hadden wij via de app onze volledige namen al moeten doorgeven). Het is weer een heel circus. Wij lieten Tola weten dat hij voor ons kon volstaan met één ‘appreciation letter’, gewoon 2 namen op 1 papier. Keep it simple Tola, don’t make is too complicated…..hahaha! Tola glimlachte. Ook vertelden wij nog even over onze bezoekjes aan de NGO Hope of Children (HOC) en een eerder bezoekje aan SOS Children’s Village. Tola kende de oprichter van HOC, deze monnik had enkele jaren geleden zijn master degree gehaald op ‘onze’ boeddhistische universiteit in Battambang.

En dan stuiten we op twee jonge Nederlandse meiden en raakten we in gesprek. Zij waren 2 maanden op reis en deden Cambodja en Laos aan. Wij moesten erg wennen aan de Nederlandse blablabla en het wijsneuzerig/betweterig gedrag en konden alleen maar zuchten….pff…...Nederland….

Nog steeds is er contact met Seng, een student van de boeddhistische universiteit in Phnom Penh. Binnenkort krijgt Seng zijn bachelor’s degree. Wij fungeren een beetje als vraagbaak op afstand. Dit keer ging het over ‘writing my research paper and thesis paper’. Verder vertelde Seng dat de bouwactiviteiten op zijn universiteit in Phnom Penh gestaag vorderen en dat wij het niet meer terug zouden kennen. Hij vroeg zich dan ook af of wij nog eens naar Phnom Penh zouden komen. Ons antwoord luidde: Nee (hoewel we een prima tijd hebben gehad in Phnom Penh). Onze planning is om tot begin of medio december in Battambang te blijven (na de tweede en laatste groep Engelse conversatie afgerond te hebben) en daarna richting Kampot te gaan.

Iedere maand kopen we nieuwe medicatie in de Sovann Polikliniek en laten we bloeddruk meten.

In de les van 16 september stonden de volgende topics op ons programma: Would you sacrifice happiness for the opportunity to be successful? Who is the most successful person you know? What makes him/her successful? If someone was married, had three healthy children, a comfortable house and a secure job, would you consider that person to be successful? Yes/No Why? Would you consider a ninety-years old person who is physically and mentally very healthy a success? Why?

Op de vraag: ‘Who is the most succesful person you know’, liet studente Elisa Chhaya weten dat dit voor haar thewizardliz is. Uh….verklaar je nader….Het bleek te gaan om een Belgische Youtuber van Tsjechische oorsprong. Onze studente vertelde dat zij veel leert van deze Youtuber, want….thewizardliz creates motivational content for women helping them to be confident ‘high-value’women…..wow! Onze Elisa Chhaya vertelde bovendien dat the wizardliz mooie quotes deelt die haar deed denken aan de ‘sayings’ waarmee wij altijd een les beginnen. Hoe mooi is dat! Het was ons al opgevallen dat onze studente erg intelligent is, maar vandaag werd dat nog duidelijker toen zij vertelde dat zij pas 14 jaar is en in de toekomst geneeskunde wil gaan studeren in het buitenland. Wij vroegen haar of zij dan later terug wilde keren naar Cambodja om haar eigen mensen te helpen of dat zij in het buitenland wilde blijven. Echter: Daar kon zij - uiteraard terecht - nog geen antwoord op geven. Dat deze jongedame erg goed Engels spreekt was met dank aan haar ouders die haar als 4-jarig meisje al naar een school hadden gestuurd om Engels te leren. Ja, zij is dus echt een Cambodjaans geluksvogeltje!

Na bovenstaand succesverhaal was het even schakelen toen twee boeddhistische monniken totaal niets begrepen van de vraag: ‘Would you sacrifice happiness for the opportunity to be succesful?’ Vandaar dat ik de vraag eenvoudiger stelde, namelijk: ‘What is more important for you, being happy or being successful?’ Tot ieders verbazing vonden zij succes belangrijker dan gelukkig zijn. Uh….een vreemd antwoord voor boeddhistische monniken, maar goed…..hahaha!

Na afloop van de les zagen we oud student Daro die bij de 7 beste studenten horen voor wat betreft spreken in het openbaar. Hij vertelde dat hij op plaats 4 was geëindigd. Toen wij hem feliciteerden kregen we te horen: ‘It is thanks to you teachers’. Dat is lief, maar natuurlijk niet waar. Het is zijn eigen verdienste geweest. Wij lieten hem weten dat hij pech had gehad met het jurylid dat hem een vraag moest stellen. Dit jurylid had eerst een hele lange introductie gehouden en daarna had hij pas zijn vraag aan Daro gesteld. Het was dan ook zeer begrijpelijk dat Daro - mede door de zenuwen - een beetje het spoor bijster was geraakt. Hij kon de vraag niet destilleren uit het hele verhaal van de jury. Wij daarentegen hadden telkens meteen een korte vraag gesteld aan de deelnemers, maar aangezien de juryleden om toerbeurt vragen moesten stellen, had Daro de pech niet bij ons, maar bij een ander jurylid terecht te komen. Hoe het ook zij: Daro was tevreden en morgen zal hij tijdens de ‘certificate ceremony’ in het zonnetje worden gezet.

En dan is het 17 september (Mid-Autumn Festival) en moeten we weer opdraven voor de zoveelste ceremonie. Dit keer dus ‘a certificate ceremony for the students’ and ‘appreciation letters for the teachers’. In ons geval kregen wij een ‘certificate of appreciation’ vanwege onze deelname als juryleden tijdens the Spelling Bee Contest and the Public Speaking Contest. Daar gingen we weer………….De aanvangstijd veranderde telkens weer…van 13.00 uur naar 13.45 en daarna werd het 15.00 uur. Dit laatste had te maken met het feit dat de rector van de boeddhistische universiteit Phnom Penh uit Phnom Penh moest komen en dus zo’n 5 tot 6 uur moest reizen om van Phnom Penh naar Battambang te geraken. Toen er werd begonnen schreed de delegatie in volgorde van belangrijkheid naar het podium: Voorop de rector van Phnom Penh, gevolgd door de rector (‘president’) van Battambang en daarachter andere VIPS die wij niet konden thuisbrengen. Aangezien wij vrij vooraan op de hoek zaten passeerde de rector van Phnom Penh ons, begroette ons, maakte even een kort praatje en zorgde dus voor een kleine stagnatie van de optocht…..hahaha! Nadat iedereen had plaatsgenomen werd er een prachtige sierlijke dans opgevoerd door vijf lieftallige jongedames. Dit betreft de traditionele Khmer dans, de zogenaamde Apsara dans. Ook werd het volkslied ten gehore gebracht, werd er gepreveld (waarschijnlijk uit de Dharma) en waren er diverse speeches. Alles in het Khmer, dus wij begrepen er weer helemaal niets van. Overigens: Tijdens het volkslied, moet iedereen gaan staan, maar de monniken kunnen blijven zitten. Dit heeft te maken met de hiërarchie. Tot zeker 16.15 uur werd er geluisterd naar speeches, o.a. van de rector van Battambang, maar dus ook van de rector van Phnom Penh. Laatstgenoemde begroette ons opnieuw en zei blij te zijn ons weer te zien. Hij is best humoristisch, want….zo vervolgde hij…..het valt niet mee voor de Nederlandse vrijwilligers om zo’n lange tijd te moeten luisteren naar speeches in een taal (Khmer) die je niet begrijpt….hahaha! Wij werden bedankt voor onze inzet en onze ‘kindness’ en kregen een applaus.

Daarna begon de certificaatuitreiking en werd er met ons begonnen. Nee toch…..Samen met andere juryleden moesten we naar voren komen. Eerst moest je met gevouwen handen respect tonen bij het Boeddhabeeld en daarna bij de rector van Phnom Penh. Hij overhandigde de certificaten. Dachten wij nog even dat dit slechts gold voor de beste studenten, niets bleek minder waar te zijn. Iedereen die een bepaald programma had afgerond, werd voorzien van een certificaat en/of een medaille. Zo kon het dus gebeuren dat iemand meerdere certificaten kreeg. Onze oud student Daro kreeg er maar liefst vier….hahaha! Lange rijen studenten schuifelden naar voren en dit ging toch wel door tot ongeveer 17.30-17.45 uur. De studenten zijnde niet-monniken droegen hun uniformen. Ook de leerlingen van de parttime klassen (niveau 1 t/m. 7) deelden in de vreugde. Zelfs de allerkleinsten waren van de partij en zij konden rekenen op een extra groot applaus.

Na afloop spraken we wederom met de rector van Phnom Penh en informeerden wij naar de bouwactiviteiten van de boeddhistische universiteit in Phnom Penh. Er wordt daar namelijk nieuwbouw gepleegd. Ook vroegen wij de rector onze hartelijke groeten over te brengen aan Vutha. Laatstgenoemde was dus niet aanwezig. Dat was weliswaar jammer, maar wij vonden het wel heel erg leuk om de rector van Phnom Penh terug te zien. Aan het einde werd nog nagepraat met velen en moesten we weer vaak op de foto. Omstreeks 18.00 uur dan eindelijk richting ‘huis’. Dit laatste zorgde nog voor verwarring. Een oud student van ons vroeg aan mij (Dees) waar ik heen ging. Mijn antwoord luidde: ‘I am going home now’ (daarmee bedoelde ik dus dat ik naar ons appartement in Battambang ging). De betreffende student dacht echter dat ik diezelfde avond nog naar Nederland zou gaan….hahaha!

Een mooie spreuk die voorbij kwam en de moeite waard is: Once you become fearless, life becomes limitless…..Absoluut waar!

Op 19 september stond fototaal op de rol. Dit verliep erg goed. Het was extra mooi dat de studenten vaak een diepere betekenis konden toeschrijven aan een foto. Aan het einde van de les vroeg een monnik of hij de video-opnames - die tijdens de les waren gemaakt door een mede studente - mocht delen op social media. Middels deze video-opnames wil hij sponsoren laten zien dat hun geldelijke bijdragen - ten behoeve van de (monniken) studenten op de boeddhistische universiteit - goed worden besteed.

In Battambang is een eettentje dat Jaan Bai heet. Dit betekent ‘rice bowl’. Het is een social enterprise restaurant (initiatief van Cambodian’s Children’s Trust and the Feel Good Coffee Group). Iedere maaltijd houdt gezinnen bij elkaar…….Een goede zaak dus. Wij hadden daar wel eens contact met een meisje dat aldaar werkte, maar daarnaast ook Frans studeerde. Aangezien wij haar al een tijdje niet meer hadden gezien, vroegen wij op 21 september aan een collega of alles goed ging met het betreffende meisje. Tot onze verbazing kregen wij in zeer gebrekkig Engels te horen dat de studente Frans met een beurs naar het buitenland was vertrokken voor een periode van maar liefst 5 jaar. Dat zou op zich goed nieuws moeten zijn, ware het niet dat zij is vertrokken naar…….Rusland!.....pff…een land in oorlog….zij spreekt geen Russisch, de Russen geen Khmer. Zij spreekt slechts een klein beetje Engels en uh…moet dit Engels dan als instructietaal fungeren voor haar studie Frans? Lijkt ons een ‘mission impossible’………

Wij gaan weer naar het circus….het wordt de derde voorstelling die wij gaan bijwonen. Het vindt plaats op 21 september en heeft als titel: ‘Never give up’. (Op deze dag is het ook: International Day of Peace). Voor wat betreft de circusvoorstelling ging ‘Never give up’ over het behouden van een positieve geest, vooral in moeilijke tijden. Er werd verwezen naar de pandemie en dit heeft natuurlijk het leven van de kunstenaars ernstig beïnvloed. Je kon uiteraard geen acrobatiek beoefenen als je anderhalve meter afstand van elkaar moest houden. De Phare Ponleu Selpak Arts school moest dan ook sluiten en de kunstenaars overleefden financieel dankzij verschillende banen, zoals bijvoorbeeld tuktuk chauffeur, bouwvakker, beveiliger e.d. Zij hielden echter één regel in gedachten: Geef nooit op met je kunst! Gelukkig bleven ze individueel trainen en inmiddels staan zij weer op het podium te ‘shinen’. En ’shinen’ dat deden de jonge acrobaten…..ongelooflijk….wat een enthousiasme!

Het was dus absoluut de moeite waard geweest, maar ’s avonds op pad in een tuktuk is niet echt prettig (en dat doen we dan ook eigenlijk nooit). Zeker de heenrit was best gevaarlijk: Los van het feit dat het natuurlijk donker is en er overal gaten en kuilen in de weg zitten, begon het bovendien te regenen en reed de tuktuk driver als een dolle: Zo nam hij bijvoorbeeld een bocht binnendoor naar links en had zelfs geen lichten aan.Toen wij hem hierop wezen begon hij heel hard te lachen en zei: ‘This is Cambodia’. Ja, heel fijn, maar doe toch maar je lichten aan….hahaha….en dat deed hij dan uiteindelijk toch maar.

In de les van 23 september moesten de studenten een zelfgekozen foto (van bijvoorbeeld hun telefoon) beschrijven. Zelf deden wij natuurlijk ook mee en kozen daarvoor 2 foto’s van Ghana, te weten: Computerles op het project Community Partnership for Youth and Women Development in Tamale en het probleem ‘canen’ (slaan met de stok) op de internationale school Tessark in Takoradi. Dit zijn prachtige manieren om de ‘speaking skills’ te combineren met ‘cultural exchange’. Ook de studenten hadden mooie foto’s gekozen om te beschrijven. Enkele voorbeelden: Pchum Ben Festival; Going to the mountains; Youth of Peace (activiteiten om bewustwording te creëren); Cooking class (die helemaal mislukte), maar de mooiste beschrijving betrof ‘morality, mindfulness and wisdom in Buddhism’.

De laatste paar lessen zijn er veel absenten. Volgens onze co class teacher Sopheap (alias Gentle) liggen hier diverse redenen aan ten grondslag. Enkele voorbeelden: Sommige studenten waren verhuisd of hadden ander werk gevonden, anderen moesten studeren voor hun examen of waren naar hun hometown gegaan, maar ook ziekte en voorbereiden op het Pchum Ben Festival werden als reden gegeven. Later liet zij weten dat verder ‘a meeting and an assignment’ hier ook ten grondslag aan lagen. Het zij zo…...hopelijk binnenkort weer een volle klas.

Bijna dagelijks maken wij gebruik van de tuktuk en regelen de ritten per app (PassApp). Dat is heel handig. Je geeft in waar je naar toe wilt, je bevestigt je booking en je ziet op je scherm waar de driver zich bevindt. Iedere rit is voorzien van een nummer dat terug te vinden is op de tuktuk zelf. Echter: Soms kan het gebeuren dat het nummer op je smartphone niet overeenkomt met het nummer van de tuktuk. Als je de tuktuk driver daarop wijst, begint hij te lachen…..een nummer is niet interessant….hij heeft namelijk ook je naam. Dus als we dan naar onze naam vragen is dat ook een goede manier om te weten dat je in de juiste tuktuk stapt. Toen we op 23 september vertrokken op de boeddhistische universiteit richting ‘huis’ en dus zagen dat het nummer niet overeenkwam, werd dit als kennisgeving aangenomen. Echter: Deze tuktuk driver gaf een uitleg en dat gebeurt echt nooit, want er wordt hier nooit gecommuniceerd. De uitleg was grappig. De tuktuk driver liet weten dat hij de rit had overgenomen van een ‘friend’, because he was going to toilet…..hahaha!

Toen kregen we bericht dat Vutha (onze contactpersoon van de boeddhistische universiteit in Phnom Penh) voor een korte vakantie naar België ging. Dat is natuurlijk heel bijzonder voor hem. Wij hadden hem allerlei handvaten aangereikt m.b.t. België, waaronder het feit dat het inmiddels herfst was en het dus kouder kon zijn. En inderdaad….Vutha liet ons weten: ‘It’s a little bit cold mom and dad’…..hahaha! Nu snapt hij wellicht ook beter dat wij al anderhalf jaar bijna dood gaan van de hitte hier in Cambodja…..hahaha! Overigens: Hij blijkt in Halle te zitten, een plek waar Ben vroeger geregeld kwam. It’s a small world! Tot onze grote verbazing kregen we enkele dagen later via de app te horen dat hij via Brussel naar Amsterdam vloog en daarna richting Noorwegen ging. Daar zal het waarschijnlijk nog kouder voor hem zijn. In Noorwegen had hij genoten van the mountains and the sea. En toen…wederom na een tijdje liet hij weten weer terug in België te zijn. Hoe het ook zij: Een reislustige boeddhistische monnik die de wereld ontdekt…..!

24 september: Constitution Day. Public Holiday: Wij deden ‘personal work’, maar we zijn ook allebei snipverkouden.

25 september: Wij togen o.a. naar de kapper (Dees op de markt en Ben werd geknipt op de rooftop van Chhaya apartments en wel door Tola, de securityman tijdens de avond-en nachturen. Overdag werkt hij thuis als kapper. En de prijs? Totale kapperskosten voor twee mensen: 5 dollar (3 voor Dees en 2 voor Ben)…….

Op 26 september hoefden wij geen les te geven. Reden: Second Semester Final Exam. Wij namen die dag een massage op een andere plek, voor ons een nieuwe plek.

Vanuit onze ‘postmen’ in Vlissingen ontvingen wij het bericht over het maken van een afspraak voor een coronavaccinatie. Echter: Wij hadden voor onszelf al besloten om geen gebruik meer te maken van een nieuwe coronavaccinatie. Het blijkt namelijk uit de niet mainstream media (o.a. De Nieuwe Wereld) dat de positieve effectiviteit van de boosterprik in het geding is.

Toen wij op 30 september arriveerden op de boeddhistische universiteit was de campus uitgestorven en alles was gesloten. Natuurlijk waren wij op de hoogte van het feit dat vanaf morgen 1 oktober alles in het teken staat van Pchum Ben, een zeer belangrijk boeddhistisch feest, maar op ons rooster stond vermeld dat onze les zou uitvallen op 3 oktober (vanwege diezelfde Pchum Ben viering), maar dus niet op 30 september. Wij zouden gewoon les moeten geven. Dus gingen we op onderzoek uit. Allereerst togen we naar een soort securityman die niet verder kwam dan Pchum Ben, Pchum Ben, Pchum Ben. Daarna gingen we naar kantoor, maar alles zat potdicht en niemand had ons natuurlijk ingelicht. Inmiddels waren er zo’n 4 studenten van ons gearriveerd, waaronder gelukkig onze co class teacher Sopheap (Gentle) die iemand van de office belde. Zij slaagde er niet alleen in om enkele mensen wakker te maken (die lagen te slapen!!!!), maar zij wist ook een sleutel van een klaslokaal beneden te bemachtigen. In de wachttijd stuurden wij een app naar onze contactpersoon Tola over de gang van zaken. Uiteindelijk konden we dan toch beginnen, weliswaar met een vertraging, maar goed…..

In de les van 30 september werden twee fabels behandeld: The boy who cried wolf en The city mouse and the country mouse. Hierna werd de les afgesloten met enkele learning games (wellicht te gebruiken voor studenten die in de toekomst les gaan geven aan kinderen): A rope of words; Circle story; I am packing my bag; Story-ending (aan de hand van het verhaal Fati and the honey tree). Na afloop van de les troffen we de vice-president venerable Pok Pan, die zijn excuses aanbood en zo eerlijk was om te vermelden dat ook hij geslapen had…..hahaha!

Van 1 t/m. 3 oktober wordt Pchum Ben gevierd. In feite is het een Cambodjaans religieus festival van 15 dagen. De naam zelf is een samensmelting van twee Khmer-woorden: Pchum betekent ‘samenkomen’ en Ben betekent een ‘bal van voedsel’. Mensen gaan naar de pagodes om voedsel, kleefrijst (sticky rice), fruit, bloemen enz. aan te bieden aan de monniken en in ruil daarvoor bidden de monniken en geven hun ‘blessings’. Tijdens Pchum Ben herdenken de mensen hun voorouders en de meesten dragen witte kleding/blouses. Mensen brengen offers - via de monniken - aan hun overleden familieleden. Men maakt traditionele rijstwafels verpakt in bananen bladeren. Pchum Ben is de tweede grootste feestdag na Khmer Nieuwjaar in Cambodja. Velen reizen naar hun geboortestad om hun families te bezoeken. Vorig jaar was het in Phnom Penh erg interessant om deel te nemen aan deze ‘Voorouderdag’ (Ancestor’s Day), dus we zullen zien hoe de viering in Battambang zal zijn. In ieder geval gaan we op pagode-tour!

Op 1 oktober begonnen we bij de pagode op het terrein van de boeddhistische universiteit, Damrey Sor geheten. (De witte olifant). Op 2 oktober stond Wat Kamphaeng op de rol en op 3 oktober werd het afgesloten met de pagode Piphithearam.

Welnu, de Pchum Ben dag op 1 oktober in de pagode Damrey Sor verliep zoals te verwachten viel. Het programma begint ’s morgens al om 4.00 uur en is omstreeks 12.00 uur afgelopen. Wij konden het ons nog herinneren van vorig jaar in Phnom Penh. Als je het anderhalf tot 2 uur bijwoont, dan heb je het wel gezien. Vandaar dat wij omstreeks 10.00 uur vertrokken. En inderdaad…..mensen bezochten de pagodes, mensen offerden eten, fruit, water, bloemen, geld e.d. aan de monniken en als dank prevelden de monniken gebedjes en strooiden hun zegeningen uit over de gulle gevers. De meeste mensen droegen witte blouses. Overleden familieleden worden herdacht en offers worden bij de graven neergelegd. Kortom: Precies zoals we hadden gedacht. En dit ritueel herhaalt zich dus op alle drie de dagen van Pchum Ben. De mensen zijn zeer gastvrij en we werden zelfs uitgenodigd om mee te eten in een andere ruimte dan de monniken zaten. Hoewel wij dit aan ons voorbij lieten gaan, was het uiteraard wel een aardige geste. Overigens: Wij troffen nog een 71-jarige Cambodjaan die een tijd in Australië had gewerkt en dit verklaarde zijn perfecte Engels. Na afloop was het erg handig dat wij even gebruik konden maken van het toilet op ‘onze’ boeddhistische universiteit die tegenover de pagode is gelegen. Aldaar troffen we nog de ‘president’ en de ‘vice-president’.

Echter: Onze studenten hadden ons ook laten weten dat er tussen omstreeks 15.00-en 16.00 uur ‘Shanti Dharma’ plaats zou vinden: Het uitvoeren/voordragen/zingen (recital) van een tekst uit de Boeddha leer (Dharma boek). En tussen 18.00-en 21.00 uur zou je kunnen zien dat de monniken voedsel zouden verkopen. Oké, wij besloten dan ook om iedere Pchum Ben dag een ander dagdeel te gaan bekijken: De eerste dag ’s morgens, de tweede dag ’s middags en de derde dag ’s avonds. Leuk bedacht, maar het pakte anders uit.

Op de tweede dag wilden we dus ’s middags tussen ongeveer 15.00-en 16.00 uur de Shanti Dharma bijwonen en wel bij de Kamphaeng pagode. Toen wij arriveerden kregen we helaas te horen dat dit niet aan de orde zou zijn. Men had gewoon de normale Pchum Ben ceremonie van 4.00-tot 12.00 uur gehad en daarmee was het programma voor die dag afgerond. Jammer dan, maar aangezien het een pagode betrof waar wij nog nooit waren geweest, bekeken we deze nieuwe plek en die was absoluut de moeite waard. Deze mooie pagode is gelegen aan de westkant van de stad Battambang. Ook spraken we nog met enkele mensen, die óf gebrekkig Engels óf gebrekkig Frans spraken.

De derde dag wilden we dus ’s avonds tussen ongeveer 18.00-en 21.00 uur ‘selling the food’ bijwonen in de Piphithearm pagode, die zich in het centrum van Battambang bevindt aan de oostkant van de Sangker rivier. Echter: Ook daar was het uitgestorven en hadden de festiviteiten zich slechts afgespeeld tijdens de ochtenduren tussen 4.00-en 12.00 uur. Welnu, it is like it is….Gelukkig hadden wij op de eerste dag het echte Pchum Ben gezien (en natuurlijk vorig jaar eveneens in Phnom Penh), dus het is helemaal in orde. Toch maar even tegen onze studenten zeggen dat hun informatie niet klopte….hahaha!

Ben las in de krant (Phnom Penh Post) dat met ingang van 1 januari 2025 het minimumloon in Cambodja omhoog gaat van 204 naar 208 dollar per maand…..pfff……

Toen wij securityman Tola van appartementencomplex Chhaya lieten weten dat wij op een dag veel contact hadden gehad met enkele Ghanese vrienden, vielen wij bijna om van verbazing toen deze niet al te snuggere Tola vroeg: ‘Are they coming to visit us here?’….pffff…..Onze ervaring is dat niemand hier enig idee heeft waar landen en continenten liggen op de wereldbol.

Op 7 oktober gingen we weer naar de boeddhistische universiteit. Zou alles weer operationeel zijn na Pchum Ben? Wij hebben de ervaring dat de re-start altijd traag verloopt. Voordat iedereen weer in het ritme zit zijn we zo een week verder. Wij hadden ons dus al een beetje voorbereid op weinig studenten. En jawel hoor…..Toen we arriveerden was een gedeelte van ons gebouw gesloten. Vervolgens konden we niet terecht in ons eigen lokaal, maar moesten uitwijken naar een ander lokaal. En inderdaad waren er niet veel studenten aanwezig. Deze waren nog ‘on travelling’ vanuit hun hometown richting Battambang. Toen wij vroegen naar de presentielijst kregen we te horen dat de office deze nog moest copieëren, omdat er een nieuwe maand was aangebroken. Uh, die logica ontgaat ons. Je zorgt er toch gewoon voor dat de spullen in orde zijn voor je vrijwilligers? Dat is echter teveel gevraagd. Hoe het ook zij: Toen wij wilden beginnen met ons programma, had 50% van de studenten de les van 30 september gemist. Op verzoek en na democratisch overleg werd besloten om die betreffende les te herhalen. En zo kon het dus gebeuren dat er vandaag wederom fabels en learning games op de rol stonden.

Eén studente, zijnde onze co class teacher Sopheap (Gentle) schoof later in de les aan, omdat zij eerst een job interview had gehad. Zij wil - mocht zij de job krijgen - een baan met haar studie gaan combineren. En onze Gentle had geluk: De baan zit in the pocket! Zij vroeg permissie aan ons om binnenkort een uur later in onze lessen te mogen verschijnen vanwege haar baan. Dat was uiteraard oké. Zij liet verder weten dat zij iemand anders uit de klas zou vragen om de presentielijst en de remote control van de airco voor aanvang van de lessen op te halen bij the office. Zij denkt écht mee en dat is een uitzondering in onze scene.

Vandaag (10 oktober) werd er in de klas gesproken over: Do you believe that success equals happiness? Do you think even if we are successful we can be sad as well? What characteristics does someone require for financial success? Why? Do you consider yourself successful? If yes, how would your life be different if you were unsuccessful? Andere topics waren: Environment/Farmers in The Netherlands.

Wij kunnen nauwelijks geloven dat wij de langste tijd in Battambang alweer hebben gehad.

Sihanouk Buddhist University Battambang Branch (SBUBB) continues…… Vanaf 13 juli 2024

In appartementencomplex Chhaya werken aardige mensen. Ook rondom het gebouw lacht iedereen ons altijd vriendelijk toe. Men kent die twee Nederlanders inmiddels wel die lesgeven op de boeddhistische universiteit. En hoewel de meesten niet of nauwelijks Engels spreken, begroet één man ons vaak met: ‘Hello teachers’. Hij ligt de halve dag op een stretcher in een soort werkplaats van malle Pietje en verhuurt fietsen en bromfietsen. Van hem kregen we op 13 juli twee stukken fruit, soort reuze sinasappels en we begrepen dat we deze drie dagen zouden moeten laten liggen alvorens deze te kunnen eten. Op diezelfde zaterdag maakten we kennis met de vrouw en het dochtertje van Tola, onze avond-en nacht watchman. De beide zoons waren thuis gebleven, maar vrouw-en dochter-lief kwamen vader Tola een bakje eten brengen voor tijdens zijn dienst.

Over bovenstaand fruit gesproken: Een paar dagen later leerde de poetsploeg ons om dit bijzondere fruit op de juiste manier te ‘peelen’. Wij hadden dit natuurlijk verkeerd gedaan en daar moest men erg om lachen. Samen werd er dus geschild en gegeten.

Een nieuwe schoolweek ging van start op 15 juli. Wederom kregen we te maken met slechte communicatie richting ons. Wat was er aan de hand? De campus leek uitgestorven. Het nieuwe gebouw waar wij altijd lesgeven voor de English conversation classes was afgesloten. Waar waren onze studenten? Navraag leerde dat de universiteit een hele week gesloten was, met uitzondering van onze lessen. Onze English conversation classes zouden wél doorgaan en dat gold tevens voor de parttime classes (waar wij wekelijks als gastsprekers fungeren). Men had een announcement gemaakt via social media, maar misschien hadden onze studenten de boodschap wel verkeerd geïnterpreteerd en gingen zij ervan uit dat ook onze lessen zouden vervallen. Gelukkig bleek dat laatste niet het geval te zijn, want uiteindelijk druppelden er toch een tiental naar binnen.

Wij werden ondergebracht in een lokaal op de begane grond in het oude gebouw van de universiteit. (Het lokaal waar altijd een kat aanwezig is, doch die de hele les op schoot lag bij één van de studenten). Maar uh……..waarom waren er nu op SBUBB een hele week geen lessen? Dat bleek te maken te hebben met de Buddhist Lent, oftewel de Vassa, oftewel de Rains Retreat. Dit vraagt om enige uitleg. Vassa is de jaarlijkse periode van 3 maanden die boeddhistische monniken in één plaats moeten doorbrengen en tijdens welke zij slechts beperkte toestemming hebben om te reizen. De vassa duurt van de volle maan van (meestal) juli tot de volle maan van (meestal) oktober. In het Nederlands wordt de vassa de regenretraite genoemd. Juist ja, toen konden wij het ons weer herinneren van een jaar eerder in Phnom Penh. Je hebt hier gewoon altijd te maken met boeddhistische feestdagen.

Op diezelfde dag 15 juli was onze contactpersoon van de boeddhistische universiteit, Tola genaamd, weer gestart op SBUBB. Hij was vanaf eind februari in Italië/Rome geweest, i.v.m. een cursus interfaith dialogue (die uiteindelijk slechts over christianity was gegaan, maar ach…dat is logisch in een Rome scene….hahaha!) Hij liet weten verheugd te zijn om terug in Battambang te zijn. Hij had erg moeten wennen aan het Italiaanse eten, want….every day pasta……nee, dat is niet fijn…..Hij had zijn noodle soup duidelijk gemist! Wij zijn in ieder geval ook blij dat hij terug is, zodat de communicatie hopelijk wordt verbeterd. Onze tijdelijke contactpersonen Vanda (voor de English conversation classes) en vice-president Pok Pan (voor de parttime classes) hadden er - qua planning en communicatie - toch een beetje een chaos van gemaakt. Toen we Tola zagen vroegen wij hem meteen of onze Engelse conversatielessen een periode moeten omvatten van 1x 6 maanden of 2 x 3 maanden. Wij lieten hem weten dat wij een programma hebben voor ongeveer 3 maanden (en niet voor 6). Bovendien willen wij ook andere studenten de gelegenheid geven om deel te nemen aan onze lessen. En last but not least: In Phnom Penh hadden wij ook periodes van 3 maanden gedaan.

Tola was het helemaal met ons eens dat 2 x 3 maanden een veel beter idee is, want…..6 months is too long…..Dit is dus accoord en hij gaat het bespreken met zijn team en met de studenten. Concreet: 1^e groep: periode medio mei tot eind augustus en 2^e groep: periode van ongeveer begin september tot eind november/begin december. Overigens: Het is onze planning om eind november/begin december Battambang te gaan verlaten, dus dat zou heel mooi uitkomen in de tijd.

Hoe het ook zij: Het is pas 15 juli en vandaag stond luistervaardigheid op de rol. Het betrof een waargebeurd verhaal, te weten het hele proces van ons eerste project in Ghana, zijnde Northern Friends for Development met als 4 stappen: Educatie, stage, trainingscentrum en eigen shop. Vooraf kregen de studenten vragen voorgeschoteld, zodat zij gericht konden luisteren naar een sad story, but with a happy end.

Een oud student van ons uit Phnom Penh, Seng geheten, neemt nog wel eens contact met ons op. Zo was hem ter ore gekomen dat alle vierdejaars studenten van alle dependances van de boeddhistische universiteit (in Phnom Penh, Battambang en Kampong Chhnang) uitgenodigd zouden worden voor een ‘field trip’. Dat leek Seng (die zelf een vierdejaars student is) een leuk idee, maar het was hem niet duidelijk wanneer en hoe dit gerealiseerd zou worden. Vandaar dat hij ons verzocht om navraag te doen op de dependance in Battambang. Uiteraard voldeden wij graag aan het verzoek van Seng en konden hem uiteindelijk laten weten dat deze ‘field trip’ inderdaad op het programma stond en wel voor 1 en 2 augustus.

17 juli: Parttime classes vandaag. Wij fungeerden weer als gastsprekers en dit keer voor een niveau 1. Aangezien er op het rooster slechts 1 groep stond ingepland i.p.v. 2, besloten we om onze contactpersoon Tola daarover te benaderen. Wij waren hiervoor (en voor andere vragen) iets eerder naar de universiteit gegaan om dit alles met Tola te bespreken. Hij kon alleen maar beamen wat wij al wisten: Het rooster voor de parttime classes was een rommeltje, maar inderdaad…..vandaag 17 juli stond er maar 1 parttime klas voor ons gepland.

Tsja….dat was de fout van de vice-president die nu (juli) in Amerika zit. Tola beloofde ons dat hij zich zou buigen over ons rooster. Deze Tola is zelf pas net terug uit Rome en krijgt nu natuurlijk veel op zijn bordje. Hij kan nu allerlei dingen gaan rechtzetten die tijdens zijn afwezigheid mis zijn gegaan.

Toen wij Tola vroegen hoe laat de Spelling Bee contest zou starten en eindigen op 24 juli, liet hij weten dat dit verschoven moest worden naar een later moment. Voor deze spelling test moeten de docenten zich namelijk voorbereiden en er moet geoefend worden met de studenten. Dat bleek bij een merendeel van de docenten nog niet gebeurd te zijn. Oké, maar uh….luidde onze logische vraag: Als de spelling test niet doorgaat, gaan onze parttime klassen dan ook niet door, aangezien de datum van 24 juli ontbreekt op ons rooster? Ook hiervoor liet Tola weten actie te gaan ondernemen en ons te gaan informeren.

Hoe het ook zij: Na nog even van gedachten gewisseld te hebben met Tola over allerlei ‘ins and outs’, werd het tijd om weer eens als gastsprekers te fungeren en dit keer - zoals gezegd - voor niveau 1. Het rooster meldde dat er een mannelijke docent aanwezig zou zijn om te vertalen, maar deze had een vrouwelijke collega gevraagd zijn taak in onze klas over te nemen, aangezien hij verhinderd was. Met deze vrouwelijke collega hadden wij al eens eerder gewerkt. De vragen in deze groep waren o.a.: Ligt Australië bij Nederland? (Ons publiek heeft vaak geen enkel benul over landen en continenten); Ben je wel eens in Canada geweest en vertel er eens iets over? Heb je nadelen ondervonden van je jaren in de Derde Wereld?

Op 18 juli togen we weer naar de Engelse conversatieklas (nog niet in ons eigen lokaal in het nieuwe gebouw, maar nog 1x beneden in het oude gebouw). Tola had min of meer toegezegd een keer te komen kijken. Zou hij dit vandaag doen? In ieder geval ziet hij dan de volgende topics verschijnen: Are you often tired? Why? What can you do if you have too much stress? Would you consider yourself a workaholic? Why? Why not? France has experimented with a four-day work week. Would this work in your country? Why? Why not? Do you think retirement is a real possibility when you turn 65 years old? Why? Why not? Echter: Tola kwam niet. Wel spraken we hem na de les.

Tola vroeg ons om handvaten om - in z’n algemeenheid - de docentente leren op welke manier zij beter de Engelse taal zouden kunnen onderwijzen. Aangezien ik (Dees) nog wel een beetje op de hoogte ben van vakdidactiek als het gaat om het lesgeven van een taal (vroeger met de Franse taal), is dat voor het lesgeven van Engels niet veel anders. In ieder geval deelde ik mijn ervaringen in Afrika, Latijns-Amerika, maar dus ook hier in Zuidoost-Azië, om dit vervolgens te vergelijken met Nederland. Rode draad was wel: Stop (althans voorlopig) met grammatica en spraakkunstregels, maar focus vooral in het begin op luisteren in combinatie met lezen. Daarna komen pas spreken en schrijven aan bod. In ontwikkelingslanden start men altijd met schrijven, maar dat is de laatste stap in het traject om een taal te verwerven. Dus: Accent leggen op luisteren en lezen en als je toe bent aan de speaking skills, laat je studenten in groepjes brainstormen over de onderwerpen die je voor de spreekvaardigheid hebt aangereikt. Daarna kunnen zij dan een presentatie geven voor de klas. Het leek wel of dit voor Tola compleet nieuw was.

Nu Tola in Europa is geweest (Italië) wil hij steeds meer van ons horen over Europa, maar ook over Nederland. Wij vergeleken zijn ‘caring and sharing culture’ met onze ‘time is money culture’. Wij spraken over de ‘values’ in de Cambodjaanse cultuur, zoals: Religion, tradition, ceremony, family, unity, respect, dingen die bij ons verdwenen zijn.Wij gaven aan dat wij een hoge prijs betalen voor onze welvaart in termen van individualisme en materialisme enz. enz. Hij zoog alle informatie op. Hij nodigde ons uit om een dag later (19 juli) aanwezig te zijn bij een vergadering met de government, i.v.m. de lange termijnvisie van de universiteit tot 2050. Uh….2050? Dan leven wij niet meer, maar goed…dat terzijde….Punt is dat de vergadering in het Khmer plaatsvindt en ja, dat gaat ‘m dus niet worden….hahaha!

Overigens: Toen wij op 18 juli richting universiteit reden in de tuktuk, kwam de regen met bakken uit de lucht vallen.

Natuurlijk zitten we in het regenseizoen en dat betekent dus dat er vaak fikse regenbuien plaatsvinden (moesson). Aangezien de straten erg slecht zijn, loopt alles meteen vol water. De straten staan blank, het lijken wel rivieren. De vele kuilen in de weg in combinatie met het vele regenwater in de kuilen zorgen ervoor dat de tuktuk drivers niet kunnen inschatten of een kuil diep is of niet. Je krijgt tijdens de rit dan ook de nodige opdonders. Na een barre tocht arriveerden wij op de boeddhistische universiteit voor onze English conversation club, maar we waren de enigen. Zoals altijd in ontwikkelingslanden is regen een plausibel excuus om niet te komen. Na bijna een half uur gewacht te hebben waren er uiteindelijk slechts 6 studenten. En ‘our friend the cat’ werd ook weer knus op schoot genomen….pffff….Even dus wel laten merken dat regen geen excuus is en dat het niet normaal is dat er een kat in de klas is. Oké, toen konden we eindelijk beginnen…..

Nu onze contactpersoon Tola terug is uit Rome is er veel contact met hem. Wij ontvingen een bericht met daarin enkele wijzigingen cq aandachtspunten: Eigenlijk zou er op 24 juli een Spelling Bee contest plaatsvinden, maar aangezien de docenten meer tijd nodig hebben om hun studenten hierop voor te bereiden, werd dit verplaatst naar zowel 22 augustus als ook 23 augustus. Verder zou er een Public Speaking contest plaatsvinden op 20 augustus, maar ook deze werd verschoven en wel naar 6 september. (En dit werd na een tijdje weer gewijzigd in 4 september). Verder werd er samen gebrainstormd over een nieuwe groep Engelse conversatie als wij eind augustus de eerste groep hebben afgerond. Er werd voorgesteld om een meeting te houden op 1 september, maar dat lijkt ons wel een beetje laat. (Kwam uiteindelijk helemaal niet van de grond). Ook passeerden de organisatie van de parttime klassen (waar wij als gastsprekers fungeren) nog even de revue. Het is fijn om weer te kunnen ‘bomen’ met Tola. Echter: Tola is nauwelijks terug of hij moest alweer naar Phnom Penh voor een ‘urgent work’.

Als ik (Dees) op 20 juli een bezoekje breng aan de pedicure zorgt dat voor een komisch tafereel: Ik die geen woord Khmer spreek en de dames die geen woord Engels spreken.

Voor je doorhebt wat er gebeurt staan er 4 meiden om je heen die allemaal een voet (of een hand) willen verzorgen. En dat is nog niet alles. Zonder overleg volgt er nog een massage van je onderbenen….hahaha!!!

Net zoals in Phnom Penh is het hier in Battambang onmogelijk om een stuk te gaan lopen. Niet alleen de straten, maar ook de voetpaden zitten vol met kuilen en gaten. Bovendien staan alle trottoirs vol met geparkeerde auto’s en motorbikes. Voor de beweging zoeken we dan ook maar af en toe op zondag een zwembad op.

22 juli: Wij gaan weer richting SBUBB (Sihanouk Buddhist University Battambang Branch). Voordat de les begon gingen we even naar kantoor, naar de afdeling SLEP (Skill and Language Education Program). Wellicht kon men ons al zeggen of onze parttime klassen - waar wij als gastsprekers fungeren - door zouden gaan op 24 juli. Deze dag stond weliswaar niet op ons rooster vermeld, maar dat had te maken met het feit dat er op die dag eigenlijk een Spelling Bee contest was gepland. Nu dit laatste is uitgesteld, vroegen wij ons dus af of daarvoor in de plaats onze parttime klassen zouden komen. Op kantoor moest men het antwoord schuldig blijven, maar er werd wat heen en weer gebeld en uiteindelijk kregen we te horen dat die lessen zouden vervallen. Oké, toch maar even doorgeven aan onze contactpersoon Tola, die in Phnom Penh zit. Overigens: Ook de parttime classes van 31 juli vervielen.

Toen was het tijd om naar onze English conversation class te gaan. Vandaag is het alweer de 20^e les en werd er in groepjes gesproken over: What is crying? What do we shed when we cry? What emotions accompany crying? Are we always sad when we cry? Tears of joy….When do we feel tears of joy? When do we feel tears of sadness? What are some other reasons that our eyes may tear up? Nadat iedere groep een presentatie voor de klas had gehouden, was het eerste gedeelte van de les voorbij.

In het tweede gedeelte van de les werd er gebrainstormd over: Make a leaflet about Battambang: Convince the tourists that Battambang is the place to be! Ook daar kwamen mooie dingen uit, hoewel het vaak schort aan creatief denken.

Verder deze week togen we naar de markt en naar de Sovannpolikliniek voor bloeddrukmeting en nieuwe medicatie.

Dachten wij nog even dat onze contactpersoon Tola terug zou zijn op 24 juli, niets bleek minder waar te zijn. Op die dag kregen wij een bericht dat hij langer in Phnom Penh zou blijven. Hij zou daar Khmer people ontmoeten die hem hebben geholpen tijdens zijn verblijf in Rome. Deze mensen bezochten Cambodja en wilden Tola nog spreken voordat zij zouden terugkeren naar Rome. Leuk en begrijpelijk. Ook moest Tola nog met zijn vrouw naar het ziekenhuis en tenslotte had hij nog een meeting met een ‘Catholic Father’ en Tola vervolgde: ‘He supported my studies in Rome and I will update him on what I learned there’. Kortom: Tola had nog geen tijd voor Battambang en hij verwachtte maandagmiddag 29 augustus weer terug te zijn. Dit is echt weer een prachtig voorbeeld van: Er is geen planning, alles geschiedt ad hoc, men laat gewoon alles vallen en vertrekt. In ieder geval is het wel positief dat hij ons informeert. Hij heeft in Europa geleerd dat communicatie belangrijk is. Nu nog die planning en dan komt het helemaal goed……....hahaha!!!!

Een paar deuren verwijderd van ons appartement is al dagenlang een ‘funeral’ gaande. Wij horen muziek, gebeden en er worden lezingen gehouden. De duur van de begrafenisceremonie is afhankelijk van de financiële situatie van de overledene. Met andere woorden: Hoe rijker je bent, hoe langer de ‘funeral’ duurt.

Ook vindtin onze straat vrijwel iedere ochtend een overslag plaats van goederen afkomstig uit Thailand. Deze goederen worden hier verder getransporteerd en verkocht.

Het is grappig dat sommige tuktuk drivers ons al herkennen. Dan krijgen we te horen: ‘Hello teachers’……hahaha!

Als we op 25 juli op de SBUBB arriveren, staat de campus van de universiteit vol met kraampjes. Vele banken zijn vertegenwoordigd. Op die manier hoopt men dat de studenten een bankrekening gaan openen. Als humoristische Ben een geintje maakt in de trant van: ‘So today, you divide a lot of money among the students’, wordt het grapje niet begrepen. Bloedserieus krijgt Ben als antwoord: ‘No sir, you can only open a bankaccount’. Humor is echt een brug te ver. Dat hebben wij altijd ervaren in de Derde Wereld, maar goed…..humor heeft ook te maken met ontwikkeling.

Als we ons klaslokaal betreden is het nog leeg. Ach ja…..het regent, dus de studenten zullen wel te laat komen (als zij al komen). Overigens: Alle klaslokalen op de boeddhistische universiteit hebben een naam en ons klaslokaal heet: Samdech (Lord) Prak Hin. In de Engelse conversatieles van vandaag mochten de onderwerpen er ook weer zijn, te weten: Would you ever want to be famous? Yes/No/Why? Would you like to become the president or prime minister of your country, assuming you had the opportunity? Yes/No/Why? What would you do if you wake up with awesome super powers one day? What sort of super powers would you prefer to have? Welnu, over die superpowers gesproken….De studenten hadden verschillende opties: Superpower of peace, superpower of motivation, superpower of creativity enz. Echter: De slimme boeddhistische monnik Daro leek het wel wat om als superpower de ‘Enlightenment’ (Nirwana/de Verlichting van Boeddha) te bereiken.

In het weekend op 27 juli werd het weer eens tijd voor een massage. Dit werd gecombineerd met exercise op de gymtoestellen aan de riverside. En een dag later tijdens het zwemmen voerden we een mooi gesprek met een vrouwelijke Cambodjaanse ingenieur die in Battambang moest zijn inzake het implementeren van zonne-energie in Cambodja. Zij vond het dan ook erg interessant om te horen hoe dit in Nederland werkt. (Of eigenlijk niet werkt).

De onderwerpen in de English conversation class van 29 juli waren interessant, zijnde: If it was possible, would you want to live forever? Yes/No/Why? Would you want to live forever if you could be guaranteed the mind and body of a healthy twenty something? Yes/No/Why? If you could find out the exact time, date and circumstances of your death in the future, would you want to know? Yes/No/Why? If you could work less and earn more, would you? How about if the job was dangerous? How about if the job was demeaning? Gespreksstof te over!!! Nadat de onderwerpen in kleine groepjes waren besproken en daarna voor de klas werden gepresenteerd, raakt het ons telkens weer hoe respectvol ons publiek is. Voordat zij beginnen met hun uiteenzetting, klinkt het: ’At first I want to show my respect to the venerables (dat zijn de boeddhistische monniken), to the teachers and to my other classmates’ en daarna steekt men van wal….Het viel op dat geen enkele student voor altijd wilde leven en dat best veel studenten wilden weten wanneer zij zouden komen te overlijden. Voor wat betreft dat laatste lieten de boeddhistische monniken weten: ‘The Buddha said: Don’t waste your time, don’t be afraid of your death and focus on the present’.

Nu wij in het regenseizoen (moesson) zitten, staan de straten vaak blank. Volgens iedereen in onze omgeving kan het nog veel erger worden. Men informeert ons over welke gedeelten van de stad onder water zullen lopen, bijvoorbeeld: ‘The Central Market will be overfloaded’. De locaties waar wij wonen en werken zouden hiervoor gespaard blijven. Ook onze studenten hebben zo hun meningen hierover. De humoristische boeddhistische monnik Daro vroeg aan mij (Dees): ‘Can you swim?’….hahaha!

Op 30 juli woonden we alweer 4 maanden in Battambang in ons ‘Chhaya apartment’ op de 3^e verdieping (305), dat de naam Pursat draagt. Pursat is een plaats gelegen tussen Phnom Penh en Battambang.

Op 1 en 2 augustus gingen alle vierdejaars studenten van alle SBU branches naar de Siem Reap Province voor een ‘field trip’. Wij vernamen van onze studente cq co class teacher Reaksa dat op 1 en 2 augustus SBUBB closed zou zijn, aangezien de hele staff afwezig zou zijn.

Heeft dit dus te maken met de ‘field trip’ van de vierdejaars studenten zoals hierboven gemeld? En wat betekent dit voor onze English conversation class op 1 augustus? Gaat dit wel door of niet? Toch maar weer Tola appen. Hij is tenslotte onze contactpersoon die ons op de hoogte moet brengen. Dat is niet de taak van een student. Het schort behoorlijk aan organisatie op de SBUBB!!!

En inderdaad…….eindelijk liet Tola weten dat de hele SBUBB gesloten is op 1 en 2 augustus. Hij heeft het niet over een ‘field trip’, doch over een ‘study visit’…..Ach, what’s in the name? Voor ons was het in ieder geval duidelijk dat onze English conversation class niet plaats kon vinden op 1 augustus.

En als we ons dan weer voorbereiden op de nieuwe schoolweek met onze English conversation class op 5 augustus, krijgen we de avond van te voren te horen dat de les van 5 augustus niet doorgaat. Wat nu weer?

Het bleek dat de Cambodjaanse overheid een vrije dag had georganiseerd voor zowel de publieke als de private sector. Dit om mensen in de gelegenheid te stellen om de openingsceremonie te vieren inzake de start van de aanleg van the Funan Techno Canal. Even googelen dus wat dit precies inhoudt. Het wordt een 180 km. lang kanaal in Cambodja dat de autonome haven van Phnom Penh verbindt met Kep en de Golf van Thailand. Het zou Phnom Penh rechtstreeks verbinden met de enige diepzeehaven van het land in Sihanoukville en de nieuwe haven in Kampot. Het huidige plan omvat de bouw van drie dammen met sluizen en elf bruggen. Het kanaal zal 100 meter breed en 5,4 meter diep zijn. De beoogde voltooiingsdatum is 2028 en de verwachte kosten zijn 1,7 miljard dollar. Het project wordt volledig gefinancierd door China Road and Bridge Corporation. Momenteel is Cambodja sterk afhankelijk van het gebruik van Vietnamese havens. Het nieuwe kanaal zou deze afhankelijkheid aanzienlijk verminderen.

Overigens: Op deze 5 augustus dag werd de oproep gedaan aan alle Cambodjanen om exact om 9.09 uur zoveel mogelijk kabaal te maken middels trommelgeroffel, schreeuwen, toeteren enz. om de start van de bouw luidruchtig te vieren. Echter: Wij hier in Battambang hoorden helemaal niets.

Welnu, het is allemaal prachtig, maar uh…..moet je dan voor de start van de bouw het hele land een vrije dag geven? In ons geval lijkt het wel of er iedere keer iets anders wordt bedacht om lessen op de SBUBB niet door te laten gaan. Aan de ander kant: Als de Cambodjaanse overheid deze beslissing neemt, dan moet ook onze boeddhistische universiteit dit braaf opvolgen.

Zoals de trouwe lezer inmiddels weet kun je in Cambodja betalen met de Cambodjaanse Riel, maar ook met de Amerikaanse Dollar. De dollarbiljetten moeten altijd puntgaaf zijn als je hiermee betaalt. Bij de kleinste oneffenheid cq beschadiging wordt het biljet geweigerd. Wij hebben hier geregeld mee te dealen gehad. Zowel toeristen als ook ondernemers hebben hierover veel geklaagd in het verleden. Dit heeft ertoe geleid dat er in de provincie Siem Reap een pilotproject is opgestart met als doel minder streng te zijn als het gaat om de acceptatie van dollarbiljetten. Dit project is inmiddels met succes afgesloten en men wil dit nu landelijk doorvoeren. Een goede zaak!

Op 7 augustus pakten we de draad weer op met onze ‘parttime classes’ om als gastsprekers weer te praten over de cultuurverschillen in Nederland versus Cambodja, maar ook kregen de wereldwijde ervaringen in ontwikkelingslanden hun verdiende aandacht. En uiteraard werd er opnieuw gewezen op het belang van het leren van Engels. Het leukste gedeelte is altijd aan het einde van de les als de studenten ons vragen mogen stellen. Dit leidt namelijk steeds weer tot grappige, verfrissende inzichten voor zowel de studenten als voor ons. Vandaag hadden we eerst een niveau 3 en daarna een niveau 2 op het programma staan. In niveau 3 vroeg iemand aan ons om even Nederlands te praten en in niveau 2 dacht iemand dat Singapore een buurland was van Nederland. Met de teacher van niveau 3 was het prettig samenwerken.

Daarentegen kwam de teacher van niveau 2 niet alleen veel te laat, maar was ook slordiger in zijn ‘performance’, maar goed….al met al was het zeker de moeite waard en na afloop werden er groepsfoto’s gemaakt in beide klassen.

Overigens: Toen de teacher van niveau 3 begreep dat ik (Dees) docente Frans ben, liet hij glunderend weten dat hij in Battambang op een taleninstituut ook Frans leert. Misschien leuk voor mij (Dees) om in het weekend eens te gaan kijken. Niet dat ik overweeg om daar vrijwilligerswerk te gaan doen, maar aangezien het slechts 4 minuten rijden is met de tuktuk kunnen we wel even een kijkje gaan nemen. En dat deden we dan ook op 10 augustus. Wij spraken met een docent Frans en zagen de bibliotheek. Gewoon leuk……….

En dan is het alweer 8 augustus en is het tijd voor onze English conversation class. De topics die besproken werden waren: Is it important to have a family? Giving life, does it just mean having lots of children? Happiness, is it being at ease in our bodies? Do you think that our destiny has been determined from the day of our birth? Do you think that fights and conflicts can destroy happiness and love? Het was een geweldige les en ons publiek was goed ‘gemutst’.

Na afloop van de les besloten we om even bij te praten met onze contactpersoon Tola. Wij hadden namelijk nogal wat vragen die allemaal te maken hadden met planning. Wij wisten niet beter dan dat Tola - na in Phnom Penh en Siem Reap te zijn geweest - weer terug was op de basis in Battambang. Voor de zekerheid checkten wij dit even bij onze co class teacher en zij bevestigde dat Tola weer aanwezig was. Echter: Toen we het op kantoor vroegen kregen we te horen dat Tola wederom in Phnom Penh zat vanwege ziekenhuis perikelen van zijn vrouw. Nou ja, volgende keer beter…..Langs onze neus weg vroegen wij nog even of de vice-president Pok Pan al terug was uit de Verenigde Staten. Wij verwachtten een ‘nee’, aangezien een teacher de vorige avond ons had laten weten dat hij nog niet terug was. Nu echter kregen we op kantoor te horen dat Pok Pan een paar dagen eerder was teruggekeerd.

Het is onvoorstelbaar….je krijgt altijd tegenstrijdige berichten en het is behoorlijk chaotisch, maar iedereen blijft vriendelijk lachen en buigen met gevouwen handen. Aangezien Pok Pan in ‘a meeting’ zat, lieten we weten hier de volgende week op terug te komen. Het had geen haast, we wilden gewoon even wat zaken plannen.

Wij kregen bericht van de Nederlandse Ambassade in Bangkok (Informatieservice Buitenlandse Zaken) dat alle Nederlanders in Cambodja, Laos en Thailand weer gebruik konden maken van het zogenaamde Consulair Loket, bijvoorbeeld voor het regelen van een paspoort, een Digid of een levensbewijs. Voor Cambodja betekende dit dat je hiervoor terecht kon in Siem Reap op 21 oktober en in Phnom Penh op 22 oktober.

De tijd gaat snel en dat geldt ook voor onze tijd in Battambang. Er wordt dan ook volop gewerkt aan een planning op de korte termijn, (maar ook op de lange termijn).

Zomaar enkele mooie ontmoetingen op 10 augustus aan de riverside: Wij troffen een Amerikaanse jonge meid en al snel raakten we in gesprek. Zij bleek ook les te geven in Battambang en wel op een public highschool. Als native speaker Engels gaf zij dan ook Engels. Zij had daar een jaar eerder al les gegeven, maar men had haar gevraagd om terug te komen voor een tweede jaar en daar had zij gehoor aan gegeven. Overigens: Zij sprak ook Khmer. Zij was de mening toegedaan dat zij als Amerikaanse alle kansen had gekregen qua studie in de Verenigde Staten en dus wel iets terug kon doen voor de minder bedeelden op deze aardbol. Het moge duidelijk zijn dat wij ons daar helemaal in konden vinden. Ook vertelde zij dat haar moeder een Cambodjaanse vluchteling was. Verder passeerde de geopolitiek nog de revue en natuurlijk konden de Amerikaanse verkiezingen ook niet achterblijven. Al met al was het een interessant gesprek. Hierna troffen we een Cambodjaanse man, die zeer enthousiast vertelde over zijn NGO. Hij begeleidde de jeugd richting allerhande baantjes en dit varieerde van tuktuk driver worden tot motorbikes repareren enz. enz. Hij had een zeer positieve mindset en zijn slogan luidde: Share happiness!

Hij leerde zijn kinderen om nooit te wanhopen en liet hen weten: ‘In case you don’t find any food, you can always become a monk!!!!!’

Op maandag 12 augustus gingen we weer richting SBUBB voor onze Engelse conversatieclub. Deze les werd gevuld met de volgende topics: Do you think that money is the basic for our lives? If you have a job, are you satisfied with your salary? What would you consider a good salary? Think of an answer, compare it with your partner’s answer and then discuss the differences. What would you consider an excellent salary? How much money is too much money? Does money buy happiness? The majority of people are workers. Do you think that all workers are looking for money? How much money should people have in order to comfortably retire? Nadat de studenten deze topics hadden besproken in kleine groepjes, volgden er weer presentaties voor de klas.

Gelet op het koloniale verleden van Cambodja is het logisch dat Franse invloeden nog zichtbaar zijn. Niet alleen qua bouwstijlen, maar ook qua gastronomie. Tussen alle noedels en rijst door, is het dan ook wel lekker om weer eens de Franse ratatouille te proeven.

Op 14 augustus waren we weer gastsprekers in de parttime classes en hadden we twee groepen niveau 3. De docent van deze beide klassen hadden wij al eerder ontmoet in een heel andere context. Hij werkt namelijk ook in the Peace Gallery in Battambang. Dit museum hadden we maanden geleden bezocht tijdens ‘exploring the city’. In deze Peace Gallery zie je de lange weg die de Cambodjanen hebben moeten gaan van oorlog naar vrede. Bijzonder om de teacher nu in een andere context mee te maken en wel op de boeddhistische universiteit. Wij opperden dan ook het idee bij deze teacher om zijn studenten eens mee te nemen naar zijn andere werkplek, zijnde the Peace Gallery. Hij zou er dan een soort van excursie project van kunnen maken.

Overigens: De vragen die uit beide groepen kwamen waren over het algemeen wel goed te noemen, met uitzondering van: Is Canada een buurland van Nederland? Ook wel bijzonder was de vraag: Waarom is Nederland zo klein?

De Engelse conversatie klas op 15 augustus bestond uit de volgende onderwerpen: Some people are billionaires and have more money than they will ever need, yet other people are starving and living in the worst sort of conditions. Is this fair? Would the world be better if there was no money? Yes/No/Why? Would the world be better if there was a more equal distribution of wealth. Why? What is work-life balance? Explain please. Money is the worst of all evil. What does this mean?

Het viel ons op dat sommige boeddhistische monniken er helemaal geen moeite mee hadden dat miljardairs zo veel geld hadden en andere mensen extreem arm waren. Er volgde een hele theorie van Boeddha, die ik niet meer kan herhalen. Wat ik me nog wel kan herinneren was de uitleg van de pientere Daro die liet weten: ‘Money is not evil, the mind of a human being can be evil’.

Eindelijk slaagden we erin om een afspraak te maken met de staff aangaande onze planning en de planning van de boeddhistische universiteit. Op donderdag 15 augustus om 17.00 uur was het dan zover en konden we om de tafel met de vice-president venerable Pok Pan en met het hoofd van de SLEP (Skill and Language Education Program), te weten Tola.

Om 16.00 uur was onze English conversation club afgelopen. De meeting begon echter pas om 17.00 uur. In dit tussenuur togen we dan ook even naar Amazon, een koffietentje tegenover de universiteit. Toen we genoten van een smoothie, kwamen er twee van onze studenten binnen, zijnde twee boeddhistische monniken die we nét in de klas hadden gehad en die hadden gesproken over o.a. de topic work-life balance. Toen zij ons dus zagen, reageerden zij humoristisch met de woorden: ‘Hey teachers, are you enjoying your free time, is this your work-life balance?’….hahaha!

Oké, de vergadering met Tola en Pok Pan verliep zeer voorspoedig. Er was ook even ruimte voor ‘small talk’, omdat beiden afwezig waren geweest: Tola had eerst ruim 4 maanden in Rome gezeten en was daarna veel in Phnom Penh geweest om zijn vrouw te vergezellen bij frequent ziekenhuisbezoek en ook was hij met de 4^e jaars studenten naar Siem Reap gegaan voor een field trip. Het moet toch niet gemakkelijk voor Tola zijn: Hij werkt in Battambang en zijn vrouw studeert in Phnom Penh. Dat is toch wel een busrit van ruim 5 uur. Misschien erg Europees gedacht, maar wij vroegen ons af waarom Tola niet kon switchen met bijvoorbeeld Vutha in Phnom Penh. Dus: Vutha naar Battambang en Tola naar Phnom Penh. Hoewel Tola deze gedachte van ons kon waarderen liet hij weten dat zijn vrouw over ongeveer twee maanden naar Battambang zou komen.De vice-president Pok Pan was op 31 juli teruggekeerd van enkele weken in de Verenigde Staten, de dag daarna had ook hij met de 4^e jaars studenten aanwezig moeten zijn voor de tweedaagse trip naar Siem Reap om vervolgens weer afspraken te hebben in Phnom Penh. Beiden waren dan ook blij weer terug te zijn in Battambang, waar stapels werk lagen te wachten, maar goed…..even een uurtje vrijgemaakt voor hun twee vrijwilligers uit Nederland.

Nu de staff weer op de basis is, kunnen wij weer altijd contact opnemen met Tola, zijnde onze contactpersoon van het eerste uur. Tijdens de lange afwezigheid van Tola, hadden Pok Pan en Vanda ingesprongen, maar dat is passé. Wij roerden ook even de lesuitval aan. In de Cambodjaanse cultuur zijn zo veel public holidays, festivals, boeddhistische events die – weliswaar heel belangrijk zijn in de cultuur – maar ook zorgen voor minder productiviteit, in ons geval lesuitval. De vice-president liet weten dat hij dit vaker had gehoord van ‘foreigners’.

Verder bespraken we de correcte data en tijden van de activiteiten die op de planning staan. Dit werd uiteindelijk: Spelling Bee contest op zowel 22 als 23 augustus van 16.00-tot 19.00 uur en Public Speaking contest op 4 september van 16.00-tot 19.00 uur.

Op 22 augustus betekent dit voor ons: Eerst the English conversation class en aansluitend the Spelling Bee contest. Voor wat betreft de parttime classes is 28 augustus de laatste les. Ook werd er nog een foutje uit het rooster gehaald. Overigens: De laatste les van the English conversation club is 29 augustus. Dan zit ons programma van ruim 3 maanden er op. Wij hebben aangegeven bereid te zijn om een nieuwe groep te draaien voor wederom zo’n 3 maanden. Wij willen nieuwe studenten ook de gelegenheid geven om deel te nemen. Vandaar dat wij van deze gelegenheid gebruik maakten om de heren te wijzen op de werving van nieuwe studenten. Wij willen namelijk zo snel mogelijk na 29 augustus gaan starten met de nieuwe groep. Tola liet weten aan deze planning te gaan werken en stelde voor meteen te gaan werven en als startdatum voor de nieuwe groep 2 september aan te houden. Prima, dan zit de (Europese) vaart er tenminste in….hahaha! Wij willen namelijk die tweede groep nog afronden voordat wij eind november/begin december Battambang gaan verlaten. (Althans dat is de planning, maar een planning werkt hier niet, hoewel de vergadering wel over planning ging, maar goed….dat terzijde).

De securityman/receptionist in de avond-en nachturen in ons appartementencomplex Chhaya is Tola. (Toevallig dezelfde naam als onze contactpersoon op de boeddhistische universiteit), maar oké….De Chhaya Tola had een keer verteld dat hij gedurende de dag werkzaam is als kapper voordat hij vanaf 17.00 uur richting Chhaya gaat. Hij had laten weten dat hij het geweldig zou vinden om mister Ben eens een keertje te mogen knippen. En hoewel Ben hem dit van harte gunt, vroegen we wel even aan Tola of dit wel toegestaan was. Wij wilden geen problemen krijgen met de baas van Tola, nietwaar? Tola echter verzekerde ons dat het ‘no problem’ was en dat hij ook wel eens de haren van zijn baas had geknipt. Oké, een afspraak werd gemaakt voor vrijdag 16 augustus om 18.00 uur. Op de rooftop van Chhaya werden de haren van Ben geknipt.

18 augustus: Ghost Festival. Dit spookfestival wordt voornamelijk gevierd in China en Cambodja, waarbij sommigen geloven dat de viering bedoeld is om voorouders en familieleden te eren en tegelijkertijd de welvaart van hun bedrijven te bevorderen.

19 augustus: Full Moon Day. Gelukkig geen lesuitval, maar gewoon een les English conversation. Echter: Toen wij even naar het kantoor van de SLEP gingen (Skill and Language Education Program) om copieën te laten maken voor onze les, was er volop bedrijvigheid. De examens waren namelijk van start gegaan en dat zou de komende dagen aan de orde zijn. Dit betekende dat wij ons klaslokaal vandaag moesten afstaan en onze intrek moesten nemen in de bibliotheek. Geen probleem voor ons. Vandaag stond op het programma: Describe your personality, qualities and abilities in detail (use adjectives). Describe famous people qualities. Hierna werden teksten van Obama behandeld: Questions and answers about Barack Obama; The story behind the photo; A moment in history. Aan het einde van de les kreeg ik (Dees) nog een compliment, te weten: ‘A good teacher makes good students’….hahaha!....Lief!

Op 20 augustus was het weer tijd om naar de Sovann polikliniek te gaan. Bloeddrukmeting en het kopen van nieuwe medicatie waren aan de orde.

En daarna een opmerkelijke ontmoeting…….en wel met een vrouwelijke supervisor van een soort NGO restaurant, gebaseerd op skill training voor kansarme jongeren die van origine afkomstig zijn uit een kindertehuis. De jeugd wordt ondersteund op verschillende manieren. Middels life skills wordt hun zelfvertrouwen gestimuleerd. Te denken valt hierbij aan: Cleaning, washing, cooking, customer service, accounting, English language, Khmer language, Japanese language, drawing, music, hygiene, technology etc. De 70-jarige supervisor liet weten dat ‘haar’ kinderen haar energie geven. Toen zij vernam dat wij uit Nederland kwamen werd zij erg enthousiast. Eén van ‘haar’ kinderen was namelijk getrouwd met een Nederlander en woonde in Nederland.

Verder vertelde zij over een tekening van de overleden Nederlandse kunstschilder Herman Gordijn, die in 1981 de opdracht kreeg om een officieel staatsieportret van Beatrix te maken. Tenslotte liet zij glunderend weten dat zij in oktober een week naar Nederland zou gaan, i.v.m. een IT cursus. It’s a small world…..En wat bleek verder? Zij woont ook in ons appartementencomplex Chhaya.

De dagen/weken hierna troffen wij bovenstaande supervisor vaker, zowel in de wandelgangen van het Chhaya appartement, maar ook in haar NGO-restaurantje. Langzaamaan werden ons meer dingen duidelijk: Het blijkt te gaan om HOC (Hope Of Children). Dit is een NGO die in 1992 is opgericht door een boeddhistische monnik, Muny Vansaveth geheten. HOC biedt steun aan kinderen die te maken hebben gehad met huiselijk geweld, aids e.d. Het doel is om kinderen huisvesting, eten, educatie en liefde te geven en vaardigheden aan te leren die zij nodig hebben om onafhankelijk te kunnen functioneren binnen de community. Wat doet HOC zoal? Niet alleen shelter en education verschaffen aan de kinderen, maar ook de jeugd beschermen tegen mensenhandel; Voldoende voedsel geven; Biologische groenten, fruit en rijst verbouwen; Verschillende projecten aanbieden enz. Er is dan ook een landbouwproject, een educatieproject, een café restaurant project, een guesthouse project (men heeft een eigen guesthouse gebouwd voor vrijwilligers) enz. Alles om de dromen van kinderen te laten uitkomen…..A bright and hopeful future for children and youth….Prachtig natuurlijk. Wij hebben dan ook laten weten dat we wel een keer langs willen komen op het educatieproject.

Op 21 augustus waren we weer gastsprekers voor de parttime klassen en dit keer troffen we geen 2 groepen van niveau 4, doch slechts 1 groep. De communicatie liet weer veel te wensen over. Op het rooster stonden twee groepen vermeld, doch het bleek slechts om één groep te gaan. Ook de teacher was afwezig. Hij bleek in India te zitten. Gelukkig hadden we wel de naam van een klaslokaal en wisten we dat het om niveau 4 ging. Er moest dus een andere teacher komen die uiteraard te laat kwam. Het was dus weer lekker chaotisch.

Hoe het ook zij: Onze speech - over de Nederlandse cultuur gerelateerd aan de Cambodjaanse cultuur alsmede ons wereldwijde vrijwilligerswerk inclusief het belang van het leren van Engels - viel goed in de groep.

Enkele vragen die ons zijn bijgebleven waren: Waarom moeten leerlingen in de onderbouw van de middelbare school in Nederland meer talen leren? Waarom is er stress in Nederland? En…..zeg eens iets in het Nederlands…..enz.

Inmiddels hadden wij begrepen dat er een meeting gaande was over de Spelling Bee contest van een dag later. Teachers waren daarbij aanwezig geweest, maar niemand informeerde de twee Nederlandse vrijwilligers, die ook geacht worden om acte de présence te geven tijdens de Spelling Bee contest op 22 augustus. En dat terwijl wij nog wel moeten jureren!!!!!!! Wij moeten altijd alles zelf uitzoeken. Dus na de les togen we maar weer naar de office en troffen Tola (die net weer terug was uit Phnom Penh) en Pok Pan en beiden boden niet alleen hun excuses aan over het foutieve rooster van de parttime klas waar wij als gastsprekers hadden opgetreden, maar zij trokken ook het boetekleed aan als het gaat om het niet informeren over onze taak bij de Spelling Bee contest. Je zou inmiddels verwachten dat men leert van hun fouten, maar dat is ijdele hoop. Planning en communicatie blijven lastig. Het boetekleed gaat dan ook iedere keer weer aan, maar ook weer uit….…hahaha!

Overigens: Wij kregen te horen dat er op 6 september een prijsuitreiking zal zijn voor de winnaars van de Spelling Bee contest, de Public Speaking contest, maar ook voor winnaars van computer en English classes (als we het goed begrepen hebben), want het is allemaal erg verwarrend, maar goed…..we will see…....Ook ouders zouden hiervoor worden uitgenodigd. In ieder geval waren wij wel blij te horen dat men al volop bezig was met de werving van nieuwe studenten voor de tweede English conversation club.

Welnu, eerst maar gewoon lesgeven op 22 augustus voor onze English conversation club. Vandaag kregen de studenten de volgende opdrachten: Talk about an interesting day last week; What happened, how did you feel, who were you with?

Describe wishes in the present, past. Hierna stond er nog een tekst op de rol, te weten: How fast food began. (The man behind KFC).

Toen was het tijd om naar de top van het gebouw te klauteren en wel naar de conference hall. Aldaar werd de Spelling Bee contest gehouden. De hele zaal zat al vol toen wij arriveerden, maar ja….wij hadden nog eerst les gegeven van 14.00-tot 16.00 uur alvorens richting Spelling Bee contest te kunnen gaan van 16.00-tot 19.00 uur. Nauwelijks plaatsgenomen achter in de zaal of Tola kwam naar ons toe en liet ons helemaal vooraan plaatsnemen. Er waren verschillende sprekers, waaronder Tola en de rector (die hier’president’ wordt genoemd). Alles geschiedde in het Khmer, dus wij konden er geen touw aan vastknopen. Aan ceremonie was natuurlijk geen gebrek, dus toen iedereen plotseling ging staan, werd het volkslied gezongen. Toen het officiële gedeelte afgerond was en er dus voor de rector geen taak meer was, vertrok deze. Op het moment dat hij langs ons liep bedankte hij ons voor het feit dat wij ‘involved’ wilden zijn in deze Spelling Bee contest en vroeg hij of wij gingen jureren. Toen wij hier bevestigend op antwoordden, liet hij lachend weten: ‘Ah so nice, we have judges from The Netherlands’……hahaha!

En daarna was het onze beurt om inderdaad plaats te nemen achter de tafel van de jury. Er waren 5 niveaus van de parttime klassen, er deden ongeveer 100 leerlingen mee, voor ieder niveau waren maar liefst 200 woorden beschikbaar. De procedure was als volgt: Een leerling pakte een nummertje van een schaal, las dit voor en wij (de jury) zochten datnummer op dat vermeld stond op de woordenlijst van het betreffende niveau. Daarna lazen wij het bewuste woord hardop voor door de microfoon en moest de leerling het Engelse woord correct spellen. Ben en ik (Dees) lazen om beurten de woorden voor en een andere teacher registreerde of het woord correct was gespeld of niet. Mocht een leerling foutief hebben gespeld, dan kreeg hij/zij nog 10 seconden de kans om de fout te herstellen. Lukte dit niet (als het belletje van de timekeeper had geklonken), dan werd het antwoord als incorrect geregistreerd.

Na een uur op deze manier bezig geweest te zijn werden wij afgelost door twee andere teachers die het laatste uur voor hun rekening namen. Om 19.00 uur was het afgelopen om een dag later verder te gaan.

Toen wij aan de afdaling in het gebouw begonnen zag iemand dat ik (Dees) moeilijk van de trap afliep en vroeg: ‘Are you okay?’ Tsja….ik had weer eens last van hielspoor en met een pijnlijke hak van alle trappen aflopen is een beetje lastig, maar goed diclofenac gel doet wonderen en een dag later ging het alweer stukken beter.

Grappige constatering: Toen wij op 23 augustus even boodschappen gingen doen en een hapje gingen eten vloog een medewerkster van een supermarkt op ons af en riep blij verheugd uit: ‘I saw you on Facebook, you were at the Spelling Bee contest at the buddhist university!’ Zelfs de eigenaren van een restaurantje reageerden op soortgelijke manier. Ook daarna wezen nog verschillende andere bekenden ons op het feit dat men ons op Facebook had gezien. Tsja….en dan te bedenken dat wijzelf helemaal geen Facebook hebben, maar….we become famous in Battambang….hahaha!

Dus op 23 augustus, wederom van 16.00-tot 19.00 uur stond het tweede gedeelte van de Spelling Bee contest op het programma. Echter: Het duurde niet tot 19.00 uur, doch tot 20.15 uur. En wederom was het een kwestie van: Luisteren naar de spelling van de vele Engelse woorden en dit beoordelen. Natuurlijk riepen wij bij een goede spelling enthousiast door de microfoon: ‘Correct’ of ‘Perfect’ of staken een duim omhoog. Opnieuw waren we één van de juryleden. De ‘judges’ werden na verloop van tijd afgewisseld door nieuwe juryleden. Dit gold ook voor deze ‘oudjes’ uit Nederland. Wij kregen dan te horen: ‘Please rest for a while, you can relax for a moment’…hahaha!

Sommige studenten waren echt nerveus, maar ook blij als zij de opdracht naar behoren hadden volbracht. In geval van een foutieve spelling was de teleurstelling van het gezicht af te lezen. Zij waren ontzettend serieus en ambitieus.

Wij kregen er bijna medelijden mee…..(Kom op zeg, je leven hangt er niet vanaf)…. Wat opviel na een mislukking was het feit dat deze jonge mensen zich snel herpakten. Daar waren wij van onder de indruk. Incasseren en accepteren kunnen zij goed. Daar kan de jeugd in Nederland nog een voorbeeld aan nemen. De hele Spelling Bee contest was een soort afvalrace.

Uiteindelijk zullen de winnaars in de prijzen vallen (wij hebben begrepen dat dit een gouden, zilveren en bronzen medaille wordt….ja,ja, de kitscherige vorm blijft altijd belangrijk in een ontwikkelingsland). De daadwerkelijke prijsuitreiking zal op een later moment plaatsvinden. Dit zal samen vallen met andere prijsuitreikingen aangaande een Public Speaking contest, English classes, computerclasses e.d. Als wij het goed onthouden hebben zal dit gaan geschieden op 6 september (maar goed, dat kan zo maar weer veranderen).

Hoe het ook zij: Wij waren wel zo’n beetje aan het eind van ons Latijn, want het is toch vermoeiend om constant je aandacht erbij te moeten houden en bovendien lag het tempo behoorlijk hoog (of worden wij gewoon te oud?) In ieder geval verscheen de rector (‘president’) aan het einde van de happening met als taak om de ceremonie af te ronden. Dit geschiedde middels het uitreiken van een cadeautje aan iedere deelnemer. In lange rijen liepen de kandidaten richting president en vice-president om niet alleen hun presentje in ontvangst te nemen, maar ook om op de foto te gaan. Na afloop spraken wij nog even met de rector die ons vroeg naar onze ervaringen in Cambodja en graag onze feedback wilde horen betreffende het event van de afgelopen twee dagen.

Plotseling kregen wij een berichtje uit Peru van our Peruvian friend Alí: ‘Finally….I succeeded in realizing my thesis’. Inderdaad, finally….toen wij Alí in 2016 voor de eerste keer ontmoetten in Peru was hij daar al mee bezig en ook onze tweede keer in Peru in 2022 was Alí’s thesis bijna een hoofdpijn dossier geworden. Des te fijner dus dat het hem uiteindelijk tóch is gelukt. Chapeau!

Het weekend van 24 en 25 augustus werd benut om achterstallig werk af te ronden. Dit ging jammer genoeg wel gepaard met migraine.

Met nog maar twee lessen te gaan voor wat betreft de English conversation club, vroeg ik op 26 augustus of de studenten vragen wilden voorbereiden voor onze laatste les op 29 augustus. De laatste les staat er namelijk een Q and A op het programma. De studenten stellen ons dan vragen en wij geven antwoorden.

In de les van 26 augustus stond het transcript van Jon Jandai centraal, te weten: Life is easy. (Tedx video).

En op 27 augustus aten we weer eens Japans in plaats van Khmer en wel Katsudon/Dashi. Ook werd een massage uitgevoerd (half head, half foot). Over die massage gesproken: Wij waren een paar keer eerder op deze plek geweest en hadden toen kennis gemaakt met niet alleen de Cambodjaanse vrouw die de massagesalon runde, maar ook met haar Belgische man. Nu echter liet de vrouw ons in tranen weten dat haar man haar in de steek had gelaten. Uiteraard namen wij haar verdriet serieus en probeerden we om haar een hart onder de riem te steken. Een collega die de tranen van haar meerdere (bazin) zag, begon plotseling ook te snikken. Het bleek dat dit meisje geen familie had en dat de bazin zich had ontfermd over het lot van het meisje en haar zelfs in huis had genomen. Beide dames in tranen dus…..een vreemde gewaarwording als je even komt voor een massage, maar ook een mooie ervaring. Toen wij weggingen, kregen we te horen: ‘Can I hold you, can I hug you?’ En ons antwoord luidde: ‘Of course’. En zo kan het dan gebeuren dat twee Cambodjaanse vrouwen je zomaar spontaan en snikkend in de armen vallen.

Leuke situatie bij de bakker: Bij het afrekenen begint de caissière spontaan te zingen. Als wij haar een compliment geven, wordt zij verlegen. Dat zien we niet gebeuren in Nederland……....hahaha!

Een leuke opmerking op 28 augustus van ‘a local one’, die een nieuwe variant liet weten op deuitdrukking ‘na regen komt zonneschijn’, te weten: ‘After fighting, the people are friendly’.

Op 28 augustus werden de parttime klassen afgerond, met als topic: Cultural exchange. Als gastsprekers hebben wij alle niveaus bezocht (1 t/m. 7) en zijn daar mee bezig geweest van medio juni tot eind augustus. Deze laatste keer kregen we twee keer een niveau 2 voor onze neus. Hoewel wij snel het juiste lokaal en het juiste niveau hadden gevonden, was de teacher (en dus onze vertaler) weer te laat. Op het rooster stond vermeld dat de docent een ‘layman’ zou zijn, maar dat bleek onjuist. Het was een monnik. Dat maakt ons natuurlijk helemaal niets uit, maar dit rooster stond van het begin tot het einde bol van de fouten. Gelukkig sprong een collega monnik teacher het eerste kwartier even in totdat de juiste docent op kwam draven. Verder werden er veel foto’s gemaakt en ook door het hoofd van de SLEP (Skill and Language Education Program), Tola geheten, die zelfs een hele sessie bijwoonde. Paar dingen die opvielen in beide klassen: Als de jeugd in de gaten heeft dat Ben 72 jaar is, oogst hij bewondering en klinkt het uit vele monden: ‘Wow!’ Nou ja, het is uiteraard ook te prijzen dat Ben nog steeds ‘on the move’ is. In de tweede groep verscheen een moeder, die haar kleine dochtertje had meegenomen. Niemand die daar raar van opkijkt. Een paar opmerkingen uit de klas die me zijn bijgebleven waren: ‘Hoe kan Cambodja zich verbeteren?’ en verder: ‘Door jullie ervaringen in de Derde Wereld, hebben jullie het individualisme van Nederland gelukkig niet overgenomen’. Zelfs na de les gingen de vragen nog door. Toen we vertrokken zagen we de vice-president Pok Pan gewapend met ‘dweilstok’ naar boven gaan om lokalen schoon te maken. Wellicht een tikkeltje ongebruikelijk, maar wel te prijzen dat de vice dit gewoon doet.

Het is de week van het afronden, want op 29 augustus was de eerste groep Engelse conversatie ten einde. Daar werd mee gestart medio mei. Ons programma van ruim 3 maanden alweer voorbij…..………..De tijd vliegt! In deze laatste les gaf ik nog enkele aanraders mee als het gaat om interessante Tedx videos. Nadat de laatste ‘saying’/spreuk was behandeld, stond Q and A op het programma. De studenten stelden ons vragen en wij gaven antwoorden.

How do you feel after teaching this class?; How did you learn from us due to the strong and weak points?; How do you manage the fact that nobody is respecting time?; Did you ever feel bored when you were teaching us?; Why is there more corruption in developing countries?; How do you make your life happy at an old age?; How do you make students feel safe in the class?; What are the advantages and disadvantages for you due to the Buddhism in Cambodia?; Would you want to live forever in Cambodia? enz. Prachtige vragen!

Aan het einde van de les sprak student Daro een ‘appreciation’ woordje uit namens de hele klas. Hij was onder de indruk van het feit dat wij helemaal uit Nederland waren gekomen om gratis les te geven op de boeddhistische universiteit. Verder vond hij de hele periode ‘inspiring’ en kon hij het waarderen dat wij de studenten altijd in hun waarde hadden gelaten. Zelfs als zij fouten maakten, dan waren wij blijven stimuleren, motiveren en blijven aanmoedigen. Wat een mooi gebaar van onze Daro!

In deze laatste les hadden wij een traktatie verzorgd en een afscheidswoordje gesproken en nadat er een groepsfoto was gemaakt, konden we ook deze deur weer sluiten, maar gelukkig is men al doende om nieuwe studenten te werven voor een nieuwe groep English conversation.

Vandaar dat wij na de laatste les even naar het kantoor gingen om aan Tola te vragen hoeveel nieuwe studenten zich al hadden gemeld. Online waren dit er 12, maar er zouden er nog meer volgen. Toen wij hem vroegen wat hij van ons verwachtte op de Public Speaking contest van a.s. woensdag 4 september, liet hij ‘out of the blue’ weten dat deze datum weer veranderd was. (Hoe kan het ook anders? De wijzigingen volgen elkaar in een rap tempo op). De Public Speaking contest wordt verschoven naar 6 september (wat in eerste instantie ook was afgesproken, maar weer was veranderd in 4 september en nu dus weer terug geplaatst werd naar 6 september). De studenten bleken meer voorbereidingstijd nodig te hebben.

Feit is dat er zo’n 30 studenten gaan meedoen (waaronder studenten van onze English conversation club). Wij vinden het natuurlijk geweldig dat onze mensen gaan participeren in ‘spreken in het openbaar’. Het zal ongeveer een hele dag in beslag gaan nemen en wij mogen weer jureren, samen met enkele andere teachers. Dit vraagt ook van ons weer enige voorbereiding. Verder zou er op 6 september een grote prijsuitreiking worden gehouden voor alle activiteiten van de afgelopen periode: Spelling test, spreken in het openbaar, maar ook prijzen voor de beste studenten qua Engels, computer classes etc. Ook deze datum werd weer naar achteren verschoven en dit zal omstreeks medio september gaan plaatsvinden. Hiervoor worden ook ouders van studenten uitgenodigd en zelfs de rector van de universiteit van Phnom Penh. Volgens Tola zullen er dan zo’n 500 mensen aanwezig zijn. Wij gaan het weer beleven!

Voor de les van 3 juni hadden de studenten van de English conversation club van ons de opdracht gekregen om een zelf gekozen foto te beschrijven. Iedereen kon wel een foto tevoorschijn toveren van zijn of haar telefoon. Zelf deden wij natuurlijk ook mee en dit resulteerde in 2 foto’s van Ghana: een computerklas (in het noorden van Ghana) en het euvel ‘canen’ (slaan met een stok) op een school (in het zuidwesten van Ghana). De inbreng van de studenten was zeker goed te noemen.

Enkele mooie voorbeelden die me zijn bij gebleven zal ik hierbij vermelden: Iemand liet een foto zien van de herfst en vergeleek dit met het leven. Vallende bladeren (herfst) zorgen toch altijd weer voor nieuwe bladeren (lente) en zo is het ook met het leven. Vergelijk het met de lotusbloem: Deze groeit in de modder, maar uiteindelijk groeit er een prachtige bloem uit (symbool voor de transformatie van duisternis naar licht). Iemand anders vertelde over het belang van ‘smiling’ als je mensen benadert. Een glimlach zorgt voor een eerste contact dat uit kan groeien tot verbondenheid. Een andere student beschreef een foto waarin communicatie centraal stond. En weer een andere student liet een foto zien van de bibliotheek van de boeddhistische universiteit en sprak over het belang van ‘research’, ‘developing myself’, reading enz. En het ging verder…..…Eén voor één kwam men naar voren en de onderwerpen waren divers. Van een schokkende foto uit Rwanda tijdens de genocide die vergeleken werd met de Rode Khmer periode in Cambodja tot iemand die een foto van haar moeder liet zien die zij haar ‘hero’ noemde, omdat zij altijd terecht kon voor advies. Of de studente die een tekening liet zien van een berg. Deze ‘mountain’ ligt 12 km. verwijderd van Battambang en zij gaat hier vaak naar toe als zij rust, ruimte en reflectie nodig heeft na bijvoorbeeld een stressvolle week. Of iemand die vanwege dezelfde reden (even tot jezelf komen), naar de tempel Wat Ek Phnom gaat. Of wat te denken van een foto van buitenlanders?

Deze student liet weten dat hij nooit eerder ‘a foreigner’ had durven aanspreken, maar toen hij als een soort gids uitleg moest geven over de pagode op het terrein van de boeddhistische universiteit, had hij voor het eerst zijn angst overwonnen en had Engels gesproken met de ‘foreigners’. Het waren voor ons kippenvel momenten……………..

Overigens: Voor aanvang van de les hadden wij een kijkje genomen binnen in de pagode die op het terrein staat van de boeddhistische universiteit. Normaal gesproken moet je hier een afspraak voor maken, maar wij hoorden gestommel van een schoonmaker en toen wij op de deur klopten, was hij bereid ons even binnen te laten. Toen wij lieten weten dat wij lesgeven op de boeddhistische universiteit en enkele namen lieten vallen, was het helemaal in orde.

Een paar dagen later zagen we enkele schoolklassen bij bovengenoemde pagode onder begeleiding van een leerkracht. De leerlingen hadden een opdracht gekregen en dit moest worden uitgevoerd in de pagode. Toen zij ons zagen kregen zij echter meer belangstelling voor ons dan voor hun taak. In een kring kwamen zij om ons heen staan en de bekende vragen werden weer op ons afgevuurd: ‘Where are you from?’ ‘How old are you?’ ‘Do you like Cambodia?’ etc.etc.

Er is veel contact met ons wereldwijde netwerk, zo ook met de internationale school uit Takoradi/Ghana. Direktrice Nanaama liet weten: ‘Most of the children who passed through your hands are all grown now and in the secondary schools’. Dat was natuurlijk leuk om te horen.

De les van 6 juni stond o.a. in het teken van twee fabels, te weten: The boy who cried wolf The city mouse and the country mouse. Hierna kwamen ‘learning games’ aan de orde en de les werd afgesloten met de topics: Do you believe that success equals happiness? Do you think even if we are successful we can be sad as well? Deze laatste twee onderwerpen waren koren op de molen voor de boeddhistische monniken.

Eén van hen liet weten: ‘The more you want, the more you are lacking’ en een andere monnik voegde toe: ‘The more you want, the less you have’….Heel bijzonder………..

En dan is het 10 juni en zouden wij niet alleen onze English conversation classes hebben, maar ook onze extra parttime classes. In deze parttime classes die openstaan voor een ieder die Engels wil leren en verdeeld zijn over 7 niveaus, worden wij geacht om als gastsprekers te fungeren. Te denken valt hierbij aan: Cultural exchange m.b.t. Cambodja, Nederland en onze wereldwijde ervaringen, maar ook wijzen op het belang van het leren van Engels. En natuurlijk wordt er ruimte ingelast voor het stellen van vragen. Vanzelfsprekend is een goede interactie het doel. Wij hadden ons helemaal hierop voorbereid en hadden vier dagen van te voren nog diverse vragen gestuurd middels de app naar onze tijdelijke contactpersoon Vanda. Echter: Wij kregen geen enkele reactie. Het zou toch niet meer dan logisch zijn als we even antwoorden kregen en een soort bevestiging van de start, maar nee hoor…..dit is Cambodja en een planning ontbreekt.

Wij namen ons dan ook voor om een half uur eerder aanwezig te zijn en Vanda op te sporen. Allereerst zagen we een bekend gezicht, namelijk Sophat, één van de teachers van de parttime classes die wij hadden ontmoet tijdens een bezoek aan het museum van de Peace Gallery waar hij tevens werkzaam is. Hij was blij om ons te zien en reageerde met: ‘I am glad that you recognize me’, maar goed….wij moesten op zoek naar Vanda voordat onze English conversation club van start zou gaan. Via het kantoor werden we naar de bibliotheek verwezen alwaar Vanda zijn bureau heeft. Halverwege de trap kwamen we hem tegen en samen gingen we buiten op de campus op een bankje onder de boom zitten. Wij stelden onze vragen: Zijn we 2x per week gastsprekers en wel op maandag en donderdag van 17.00- tot 19.00 uur? Welke niveaus krijgen we? Zijn het twee verschillende klassen van elk een uur? Worden er niveaus samengevoegd? Is er een vertaler Engels-Khmer aanwezig, met name voor de ‘lower levels?’ Geven we les in ons eigen lokaal of elders? Hoe ziet de timetable eruit? enz. enz.

Deze Vanda is moeilijk te peilen. Is hij arrogant? Verlegen? Wij worden er in ieder geval niet veel wijzer van. Een excuus aanbieden voor het niet beantwoorden van ons bericht zou toch op z’n plaats zijn, maar nee hoor….dat heeft hij niet in huis. Tot onze verbazing liet hij weten dat de lessen van de parttime classes vandaag wel zouden starten, maar nog niet voor ons (terwijl hij dit wel met ons was overeengekomen, maar goed….dat zegt hier niets). De studenten moesten eerst allemaal een soort van introductie krijgen en daarna konden wij pas beginnen, so….maybe next week….but at first I have to discuss it with the vice-president…. En hoera……laat nu net de vice-president Pok Pan langslopen en toen hij ons buiten zag zitten, kwam hij naar ons toe. Deze Pok Pan is aardiger en veel meer toegankelijk dan Vanda. In het Khmer begon Vanda met Pok Pan te praten, maar wij mengden ons in het Engels ook in het gesprek en lieten Pok Pan weten verbaasd te zijn dat wij vandaag 10 juni niet konden starten als gastsprekers terwijl dat wel was afgesproken. Pok Pan besliste terplekke dat wij donderdag 13 juni konden beginnen. Okay, it’s a deal….. Overigens: Wij zagen brandwonden op de arm van Vanda en toen wij hiernaar informeerden, liet hij weten dat dit een soort van ‘local treatment’ was om hoofdpijn op te lossen. Vreemd…..

Goed, toen was het 14.00 uur en dus tijd om naar onze English conversation club te gaan. Vandaag kwamen de volgende onderwerpen aan de orde: What characteristics does someone require for financial success? Do you consider yourself successful? If yes, how would your life be different if you were unsuccessful? Dit was het programma voor de pauze. Na de ‘break’ vertelden we over ‘environment’ in combinatie met de ‘farmers in The Netherlands’.

Na de les wilden we nog even enig lesmateriaal kopiëren op kantoor. Zelf doen is geen optie. Iedereen vliegt op de buitenlandse teachers af en vraagt je hoe men kan helpen. Wederom liepen we de vice tegen het lijf en het was Pok Pan himself die ons hielp.

Tegenover de universiteit is een koffietentje Amazon geheten en daar gingen we even naar toe. Dit is een prima plek om straks het tussenuur tussen de conversation class (14.00-16.00 uur) en de parttime class (17.00-19.00 uur) te overbruggen. Ook kunnen we ons ophouden in een winkeltje naast de koffietent, of we blijven op de boeddhistische universiteit waar we in een grote ontmoetingsruimte kunnen overblijven. Dat komt dus wel goed…….Maar uh…..waarom vragen we eigenlijk niet om die parttime classes op een andere dag in te plannen? Beetje meer verdeeld over de week? Is ook handiger met lessen voorbereiden. Waarom alles volproppen op de maandag en de donderdag? Wij stelden dan ook voor om hier de woensdag voor te gebruiken en legden dit voor aan onze tijdelijke contactpersoon Vanda. Hij liet weten dat hij het zou overleggen met de penal director. Uh….wie is dat nu weer? Er wordt maar vanuit gegaan dat wij dit allemaal weten. Vanda heeft absoluut geen inlevingsvermogen, maar goed…..wij dachten even dat het de vice-president was, maar misschien is het de direkteur van de parttime classes. Hoe het ook zij: We zullen het wel zien! Hierna kregen we het idee om ook in het weekend een keer onze diensten aan te bieden. Waarom niet? Wij opperden dan ook: Woensdag en zondag: Guestspeakers voor de parttime classes en maandag en donderdag: Onze normale English conversation club. En hoera…..dat werd akkoord bevonden. Voor wat betreft de zondag duurde het nog wel even voordat er groen licht kwam, maar uiteindelijk was het in orde. Dit bleek te maken te hebben met de very basic levels van de leerlingen. Men dacht dat het too challenging voor ons zou zijn, maar toen wij opperden dat de betreffende docent toch kan vertalen van Engels naar Khmer, ging men overstag. Wij denken vaak: ‘Wat is het probleem?’, maar goed……we zijn in Cambodja en dat betekent hiërarchische organisaties. Wel merken we altijd weer dat onze initiatieven worden gewaardeerd en worden goedgekeurd. Men vindt het wellicht een beetje eng, maar men is wel nieuwsgierig en dat laatste zorgt ervoor dat we toch alles kunnen doen wat we hebben bedacht en gepland.

Feit is in ieder geval dat we het prima naar onze zin hebben. Soms moet ik (Dees) me echt in de arm knijpen…uh hallo….loop ik echt hier op een boeddhistische universiteit in Cambodja? En tegelijkertijd voelt het zó normaal en vertrouwd en denk ik: ‘Ja natuurlijk loop ik hier’.

Een tijdje geleden hadden wij onze diensten ook aangeboden bij SOS Children’s Village Battambang. Echter: Wij hoorden niets meer. Rappeleren? Nog even afwachten? Af laten hangen van de extra werkzaamheden op de boeddhistische universiteit? Cancelen? Wij besloten om het even te ‘parkeren’. In ieder geval heeft de boeddhistische universiteit onze prioriteit.

En dan uiteindelijk was het 12 juni en dit betekende onze eerste les als guestspeakers voor de parttime classes op de locatie van de boeddhistische universiteit. Het was fantastisch! Wij werden gekoppeld aan een teacher die deze avond 2 groepen van niveau 3 moest lesgeven, maar zijn programma terzijde schoof voor ons. Wel moest hij als vertaler Engels-Khmer optreden en dat deed hij op een prettige manier. De rolverdeling was als volgt: Eerst een speech door Dees en na een paar zinnen werd dit telkens vertaald in het Khmer door de docent van niveau 3 en het laatste gedeelte van de les was het de beurt aan Ben om alle vragen van de leerlingen te beantwoorden. Inhoudelijk ging het over de Nederlandse cultuur gerelateerd aan de Cambodjaanse cultuur, ons wereldwijde vrijwilligerswerk en het belang van het leren van Engels. Voor velen is Nederland een ver van mijn bed show verhaal. Landen en continenten werden door elkaar gehaald. Als buurlanden van Nederland werden o.a. genoemd Brazilië en Afrika (!)….hoe dan…? Toch zagen we aan de gezichten dat men genoot van onze presentatie en wij genoten nog veel meer! Onder de indruk waren wij van een moment van reflectie voor aanvang van de les en na afloop van de les. Met gevouwen handen werd iets in het Khmer gepreveld.

De docent was zo aardig om ons de Engelse vertaling te geven en deze luidde: ‘May all beings be free from suffering; May all beings be free from fear; May all beings be free from sorrow/grief; May all beings live in happiness and peace’. Zó mooi! Zó indrukwekkend!

Toen we - eenmaal weer ‘thuis’ - nog even de Nederlandse krant lazen, werden we voor de zoveelste keer getroffen door al het nieuws dat bol staat van de polarisatie en van het feit dat respect ver te zoeken is. Je kunt je dan ook de vraag stellen welk land het ontwikkelingsland is. Wij vragen ons steeds vaker af: Hoe kunnen wij nog ooit aarden in Nederland?

Een dag later draafden we weer op voor de English conversation club. Dit keer werd er in groepjes gesproken over: Would you consider your childhood a good one? Yes/No/Why? Would you want to journey back in time and experience childhood again? Are you a busy person? Are you a friendly person? Are you an ambitious person? Rate your life on a scale from one to ten. Ten is the highest rating and means your life is perfect. One is the lowest rating and means that your life is terrible. Why did you give this rating to your life? De klas werd in drie groepen verdeeld en iedere groep gaf een presentatie voor de klas. Met name de topic over de childhood maakte veel los. Aan persoonlijke problemen was geen gebrek geweest in de kindertijd.

Als wij bijvoorbeeld een lesvoorstel doen in de English conversation class in de trant van: ‘Waar geven jullie de voorkeur aan?…..Aan dit of aan dat?’….dan merken we dat onze studenten dit niet gewend zijn. Inspraak vindt men raar. Jij bent de docent en die bepaalt. Punt uit. En wij de studenten vinden alles goed.

Vanzelfsprekend hebben we nog wel eens contact met de mensen van de boeddhistische universiteit in Phnom Penh, bijvoorbeeld met onze oud student Seng. Hij zit in zijn laatste jaar voor zijn bachelor en is bezig met een scriptie over: Educational development of foundation year (propedeuse) students at Sihanouk Buddhist University.

Daarvoor wil hij data verzamelen van 1^e jaars studenten in Phnom Penh en hij wil dit vergelijken met andere 1^e jaars studenten van andere universiteiten. Dus dacht hij aan Battambang en aan Ben en Dees. Hij vroeg ons dan ook om te helpen bij het opstarten van een onderzoek: Data verzamelen met behulp van een qr code.

Zeer inventief bedacht door onze slimme Seng, maar hij had even geen rekening gehouden met onze positie als vrijwilligers binnen een hiërarchische Cambodjaanse setting. Het gaat hier altijd om een top-down constructie. Als je op de boeddhistische universiteit iets geregeld wilt hebben, dan moet je je wenden tot de rector/president of de vice-president. Zelfs de docenten kunnen niet zelf beslissen. Delegatie en mandaat zijn hier ver te zoeken. En wij als vrijwilligers bungelen natuurlijk helemaal onderaan, hoewel ons land van herkomst nog wel eens in ons voordeel werkt. Hoe het ook zij: Wij gaven Seng de namen van de president/rector en de vice-president van de boeddhistische universiteit in Battambang. Seng begreep ons en was van plan om het ietwat formeler aan te pakken.

En onze contactpersoon Vutha van de boeddhistische universiteit in Phnom Penh, die ons altijd ‘my beloved parents’ noemde, wil maar één ding: ‘Mom and Dad, please come back to Phnom Penh’…..hahaha!!! Sorry Vutha, maar dat zit niet in onze planning, hoewel wij een prima tijd in Phnom Penh hebben doorgebracht (maar dat geldt ook voor onze nieuwe plek in Battambang). Deze Vutha is erg funny: Op Vaderdag stuurde hij een app met foto naar Ben onder vermelding van: Happy Father’s Day, waarop humoristische Ben zijn reply stuurde middels: Thanks my son…..hahaha!

Al eerder melding gemaakt van het feit dat wij in 2015 in Siem Reap/Cambodja our first Cambodian friend, Sophal genaamd, hadden ontmoet die later was verhuisd naar Battambang, alwaar wij nu ook wonen. Heel bijzonder natuurlijk dat wij elkaar na 9 jaar weer terugzagen. Hoewel zijn omstandigheden er niet beter op waren geworden (ziek, geen werk), is de weg omhoog weer ingezet.

Na een periode van ‘learning about air conditioning’ is hij nu op zoek naar een zakenpartner om volledig werkzaam te zijn in de air conditioning business. Hij liet weten dat hij daarvoor naar Poipet (aan de Thaise grens) moet gaan, op zo’n 114 km. verwijderd van Battambang. Zijn gezin blijft in Battambang. Hoe het ook zij: Wij zijn blij voor Sophal dat hij weer perspectief heeft.

Het komt zeer regelmatig voor dat ouders van kinderen gaan werken in Thailand vanwege de slechte economische situatie in Cambodja. Hun kinderen worden dan vaak naar de pagodes gestuurd. Deze kinderen komen allemaal uit arme gezinnen in de ‘remote areas’. De pagodes vangen deze jonge kinderen dan op en zij worden dan een soort novice monk. Onder de beschermende vleugels van de pagodes krijgen deze kinderen (mini-monks) de kans om naar school te gaan. Zo gaan zij ’s morgens dan naar de primary school en leren zij ’s middags over het boeddhisme en ’s avonds kunnen zij English classes volgen. Dat is natuurlijk heel nobel, maar in feite zou dit een taak van de overheid moeten zijn.

Het is vaak zoeken naar bruin brood hier. Mensen eten sowieso weinig brood en als men al brood eet dan is het wit brood. Noodle soup wordt hier vaak als ontbijt gegeten. Welnu, wij lusten alles, maar geen wit brood, dus we zijn altijd weer blij als we bruin brood vinden. Zo niet, dan zijn rijstcrackers ook nog een optie.

Hoewel het regenseizoen in mei j.l. al van start is gegaan, regent het nauwelijks. Het blijft gewoon snikheet en dat is soms vervelend, omdat het afmattend is. Airco’s en fans zijn onze beste vrienden! De inkt is nog niet opgedroogd, of de regen (moesson) komt met bakken uit de lucht vallen. Helaas maar één dag. Jammer dat het niet afkoelt, het blijft gewoon altijd bloedheet. Echter: Naarmate de tijd verstreek viel er toch geregeld een regenbui. Wij zitten tenslotte niet voor nietsin the rainy season, nietwaar?

Een tijdje geleden bleek er in Cambodja een hele kleine opleving te zijn van Covid19.

De mensen eten hier vaak met stokjes, de zogenaamde chopsticks of men eet met lepel en vork. Een mes zie je eigenlijk nooit (of je moet erom vragen).

16 juni: Vandaag zijn we weer gastsprekers voor de parttime classes op de boeddhistische universiteit. De niveaus zijn erg basic: Pre-level en level 1. Onze hoop is dan ook gevestigd op de vertalers, zijnde de docenten van deze klassen. Vervelend is wel dat onze contactpersoon Vanda ons behoorlijk laat zwemmen als het gaat om de parttime classes.

Telkens weer moeten wij vragen: In welk lokaal moeten we zijn? Welke niveaus krijgen we? Tot welke docent moeten we ons richten? enz. Gelukkig komt over niet al te lange tijd onze echte contactpersoon Tola weer terug. Hij moest namelijk van februari t/m. juni in Italië/Rome zijn voor een cursus interfaith dialogue.

Wat opviel op 16 juni was een app die wij kregen van Tola uit Rome waarin hij ons vroeg om feedback te mogen ontvangen m.b.t. de conversation classes gerelateerd aan de rol van Vanda richting ons. Wij hebben uitvoerig verslag gedaan en hij bedankte ons voor ons geduld en liet weten dat wij hem belangrijke informatie hadden verschaft. Hij zou alle issues oppakken als hij terug is op SBUBB (Sihanouk Buddhist University Battambang).

Welnu, in de stromende regen vertrokken we per tuktuk naar de boeddhistische universiteit. Van onze contactpersoon Vanda was geen spoor te bekennen. Hij had alleen via de app laten weten dat we pre-level en level one zouden krijgen. Wij liepen dan ook maar weer richting kantoor om te vragen in welk klaslokaal we moesten zijn. Overigens hebben wij ook de ervaring dat de docenten Engels helemaal niet op de hoogte zijn van onze komst in hun klassen. Het schort weer behoorlijk aan communicatie. Vice-president Pok Pan kwam ons tegemoet lopen en toen wij hem vertelden dat we in pre-level moesten starten bracht hij ons naar het betreffende lokaal waar een enthousiaste docente Engels ons begroette.

By the way: Sommige parttime classes vinden plaats in het oude gebouw van de universiteit en dat is te merken aan o.a. de oude schoolbanken. Hoe het ook zij: Wij gingen van start met onze speech die vertaald werd door de docente Engels. In deze groep zaten verschillende jonge mini-monks, aandoenlijk om te zien. Die kleintjes in hun oranje/bruine gewaad en uiteraard met een kaal hoofd en op blote voeten, die na verloop van tijd duidelijk moe werden. Plotseling vernam ik (Dees) van Ben dat er een kat in de klas zat en aangezien ik erg bang ben voor katten liet ik blijken dat ik het zou waarderen als iemand de kat uit het lokaal wilde zetten. Op dat moment kwam de vice-president Pok Pan voorbij lopen (deuren stonden open) en hij hoorde mijn verzoek. Hij voegde dan ook de daad bij het woord en pakte de kat op en zette deze buiten. Ook hadden we last van geluidsoverlast, veroorzaaktdoor een dienst in de pagode die zich op het terrein van de universiteit bevindt. Wij hadden de tijd echt nodig en er was nauwelijks meer ruimte om vragen te beantwoorden. Dat was overigens ook geen punt, want er was slechts één vraag, namelijk: Hoeveel mensen wonen er in Nederland? Aangezien de deuren van het klaslokaal openstonden, hadden we ook toehoorders. Een groepje jonge monniken stond van buitenaf mee te luisteren.

Hierna werden we door de aardige docente Engels naar level one gebracht waar een mannelijke teacher bezig was met zijn les. Toen wij hem vroegen of hij wist van onze komst, luidde het antwoord: Nee. Voor deze mensen is het echter geen probleem dat er plotseling twee Nederlanders in zijn lokaal staan. Men laat gewoon alles vallen en gaat voor ons als vertaler Engels-Khmer aan de slag. Plotseling zag ik (Dees) dezelfde kat van een les eerder, dit keer vergezeld van twee kittens. Het kan hier allemaal en niemand kijkt er vreemd van op. Eén leerling liet weten dat hij een tante had die in Nederland woont. Ook in deze klas hadden wij de tijd nodig. Zeker in de lower levels is het erg intensief om - zelfs met een vertaler - de stof over te brengen. Door de regen was de campus veranderd in een modderpoel. Na afloop van de les begon het wederom een beetje te regenen.

Alle leerlingen/jonge monniken liepen op hun blote voeten door de modder en de regen. Op de valreep vroeg de vice-president Pok Pan of wij onderwerpen konden aanleveren voor een public speaking event. Dit heeft hij namelijk op de rol staan voor augustus/september 2024.

Na zondag is het weer maandag en dat betekent dat de English conversation club wederom op de rol staat met dit keer als onderwerp: Learning strategies. Dit hield in: Suggestions for learning a language; Suggestions for learning vocabulary; Suggestions for comprehension; Suggestions for grammar; Suggestions for listening, reading, speaking and writing.

Aangezien onze co class-teacher vandaag afwezig was, werd een andere student geacht om zorg te dragen voor de presentielijst en de remote control van de airco. Na afloop van de les bleek dat hij de airco niet goed had uitgezet, terwijl hij de remote control al had ingeleverd op kantoor. Dat moesten wij dan ook nog wel even rechtzetten, want de airco mag slechts gebruikt worden voor de ‘foreigners’ (wij dus). Normaal gesproken is dit veel te duur voor deze boeddhistische universiteit, alwaar iedereen al ‘free of charge’ mag studeren.

Miscommunicatie, miscommunicatie, miscommunicatie…….Wij hebben constant gedacht dat Vanda onze contactpersoon was voor zowel de Engelse conversatie klas als ook voor de parttime classes. Dit alles gedurende de afwezigheid van onze eigenlijke contactpersoon Tola (die verschillende maanden in Rome zit vanwege een opleiding). De communicatie met Vanda verliep behoorlijk moeizaam, met name als het ging om de parttime classes. Pas op 17 juni werd ons duidelijk dat de vice-president Pok Pan onze contactpersoon is voor de parttime classes zolang Tola afwezig is. (En Vanda is slechts onze contactpersoon voor the English conversation classes). Vanda had het voortdurend gehad over de penal director…..I have to discuss it with the penal director, maar uh…..wie is de penal director? Bleek dit Tola te zijn (die in Rome zit!)

Vice-president Pok Pan had ons op 16 juni beloofd dat hij een lesrooster voor ons zou maken voor de parttime classes.

En hoera….op 17 juni konden we dit in ontvangst nemen, maar…uh….nee toch….hij had zich vergist in onze dagen. Wij hebben verschillende keren gezegd dat wij op woensdag en zondag de parttime classes doen, maar hij had dus een rooster gemaakt met daarop vermeld de verkeerde dagen. Wij staan soms echt versteld van de chaos. Moeten deze mensen een universiteit leiden?

En ons aller Vanda liet weten een week afwezig te zijn. Hij moest op 18 juni vertrekken naar Bangkok, i.v.m. een cursus.

Er is ons gevraagd om op 20 augustus (maar dat kan net zo goed september worden) als jury te fungerenin een ‘public speaking contest’ en op 24 juli in een ‘spelling bee contest’ (dit laatste hebben we ook in Peru gedaan). Onderwerpen voor spreken in het openbaar hebben we al aangeleverd.

19 juni: Guestspeakers voor parttime classes. Wij kregen 2x pre-level voor onze neus. Wederom wisten we niet in welk klaslokaal we moesten zijn of wie de teacher van de betreffende klas was die voor ons zou moeten vertalen. Ook had Pok Pan nog niet gezorgd voor een correcte versie van ons rooster. Het is behoorlijk chaotisch qua organisatie, maar ach….In de eerste klas viel de stroom uit en in de tweede klas werden we opgeschrikt door een hels kabaal van vuurwerk. Navraag leerde dat het om een funeral ging. In de eerste groep zaten leerlingen die veel te jong waren om de stof te kunnen begrijpen; in de tweede groep zaten ouderen die weliswaar qua niveau Engels zero, zero hadden, maar met behulp van de teacher die vertaalde, konden zij de stof wel begrijpen en er kwamen zelfs vragen uit de groep (die in het Khmer gesteld werden en in het Engels voor ons door de docente werden vertaald) en dat werkte goed. Een vraag die me is bijgebleven was: ‘Are there Khmer people living in The Netherlands?’

Een dag later stond de English conversation club weer op de rol. Dit keer werd er gesproken over: Do schools kill creativity?

Het was boeiend om ons publiek enige achtergrondinformatie te verschaffen, zoals bijvoorbeeld: Creativity is the gift of the human imagination; Creativity means the process of having original ideas that have value; Creativity is as important in education as literacy and we should treat it with the same status. Children are not frightened of being wrong. If you are not prepared to be wrong, you will never come up with anything original. By the time children get to be adults, they have become frightened of being wrong. Picasso said: ‘All children are born artists. The problem is to remain an artist as we grow up’. I agree. We don’t grow into creativity, we grow out of it. We get educated out of it. The education system has the same hierarchy of subjects. At the top are mathematics and languages. Then the humanities. At the bottom are the arts. Within the arts, there is also a hierarchy. Art and music are normally given a higher status in schools than drama and dance. There isn’t an education system on the planet that teaches dance every day to children the way we teach them mathematics. Why? Why not? Math is very important, but so is dance. As children grow up, we focus on their heads.

Deze tekst diende als startpunt voor een gesprek, waarbij verschillende culturen werden vergeleken. Uiteraard ontbreken de ‘tools and the materials’ voor creatieve vakken in Cambodja, maar materiaal hoeft niets te kosten. Onze gedachten gingen terug naar Ghana, waar de kinderen van een ‘after school program’ met takjes, blaadjes, zand en steentjes ware kunstwerkjes maakten. En wat te denken van tekenen om iets uit te drukken? Onze gedachten gingen weer terug en wel naar een situatie in een Peruaanse klas waar we als opdracht gaven: ‘Draw what makes you happy/sad?’ en een kind een tekening maakte die niets aan de verbeelding overliet: Huiselijk geweld. Door de betreffende leerkracht van destijds te wijzen op de tekening van ‘domestic violence’ kon de school ingrijpen. Volgens één van onze studenten zou tegenwoordig wel iets meer aandacht geschonken worden aan creatieve vakken op Cambodjaanse scholen dan vroeger. Laten we het hopen!

Via een lange omweg kwamen we uiteindelijk uit bij Einstein die de volgende wijze woorden heeft gesproken: ‘Logic can take you from A to Z, imagination can take you anywhere!’ Hierna werd de tekst behandeld over: The image that cost a fortune. Ook dit viel prima in de smaak.

Soms heb je van die toevallige ontmoetingen……een tijdje geleden hadden wij een Chinese tempel bezocht die gerund wordt door een 83-jarige Cambodjaan die dit als vrijwilligerswerk verricht. Toen wij op zaterdagmiddag 22 juni aan de riverside waren om een hapje te eten en een beetje te bewegen op de gymtoestellen, zagen we deze oude man terug die ook oefeningen deed precies tegenover zijn Chinese tempel. Hoewel hij ons niet meer herkende, brachten wij ons bezoek bij hem in herinnering en toen viel bij hem weer het kwartje. Ook troffen we in ons eettentje twee jonge Nederlandse meiden die aan het reizen waren: Cambodja, Laos en Japan waren de reisbestemmingen. Zij dachten dat wij op vakantie waren. Toen wij lieten weten dat wij al 20 jaar vrijwilligerswerk verrichten in ontwikkelingslanden vonden zij dit zeer interessant en lesgeven op een boeddhistische universiteit was in hun beleving super tof. Nog voor wij verder iets konden zeggen, begonnen zij hardop te denken en stamelden: ‘Maar dan is het toch bijna onmogelijk om nog terug te keren naar Nederland en bovendien… waarom zou je dat doen?’ Dát was wel de spijker op z’n kop. Wij konden alleen maar denken: Je moest eens weten hoe ons dit bezighoudt.

Phare Ponleu Selpak (vertaald: vrolijkheid van kunst) is een Cambodjaanse culturele organisatie in Battambang die jongeren - door middel van kunst - helpt om een beter bestaan op te bouwen. Het biedt jongeren multidisciplinaire scholing aan waardoor ze perspectief hebben en kansen krijgen om hun kost te verdienen in de kunst. De scholing richt zich op zelfontwikkeling en duurzaamheid en er wordt lesgegeven in vakken als theater, acrobatiek, muziek en allerlei kunstvakken.

Men richt zich voornamelijk op jongeren met een achterstandspositie en het werd in 1994 opgezet door Cambodjanen die kunst in de vluchtelingenkampen hadden leren kennen als middel om oorlogstrauma’s te verwerken.

Wij wilden al een tijdje nogmaals naar dit circus in Battambang. Eind april hadden we een voorstelling bijgewoond over de Khmer Rouge periode en nu wilden we eigenlijk op de verjaardag van Ben op 29 juni naar een andere voorstelling gaan. Echter: Op 29 juni werd opnieuw Khmer Rouge opgevoerd. Tsja….we gaan niet twee keer naar dezelfde voorstelling, dus werd besloten om een weekje eerder te gaan en wel op 22 juni. De naam is : Phum Style en gaat over een man die terugkeert naar zijn dorp na jaren in de grote stad te hebben gewoond. Hij helpt zijn dorp om te moderniseren en in eerste instantie zijn de dorpelingen erg blij met deze vooruitgang. Echter: Niet iedereen zit te wachten op de vernieuwing…..Welnu, voordat de voorstelling begon gingen we nog even naar een ‘art gallery’ en toen was het tijd om naar het circus te gaan. Ik (Dees) vond het leuk, (hoewel ik de eerste voorstelling van 2 maanden geleden over de Khmer Rouge mooier vond), maar Ben was beide keren helemaal idolaat. Hij is gewoon dol op het circus en zat op het puntje van zijn stoel (bankje).

Op 23 juni draafden we weer op voor de parttime classes om te fungeren als gastsprekers. De eerste groep was pre-level en de tweede groep was niveau 2. De eerste groep was geweldig en tot nu toe was dit de klas die de meeste vragen stelde. In de tweede groep zaten slechts 3 leerlingen, maar…uh….in deze klas waren wij al geweest. Wij herkenden de leerlingen. Er was weliswaar een andere teacher, die nieuw bleek te zijn, maar wij wisten zeker dat we deze groep al hadden bezocht. Wat moesten we hiermee? Naar huis gaan? Hetzelfde kunstje nogmaals opvoeren? Iets anders aanbieden? Dit liet in ieder geval weer duidelijk zien dat de organisatie zeer rommelig is.

Nog steeds waren wij in afwachting van een lesrooster voor de parttime classes. De vice-president Pok Pan had toegezegd hier voor te zorgen. Vandaag kregen we dan eindelijk het rooster, maar…..er klopte helemaal niets van!!! Is dit hoger onderwijs?

Er zijn 7 niveaus, maar niemand kan ons vertellen uit hoeveel klassen ieder niveau bestaat. Wij hebben aangegeven iedere klas te willen bezoeken op woensdag en zondag om als gastsprekers te fungeren, maar nu heeft men ons ingepland op woensdag, op donderdag (terwijl we dan les moeten geven in de Engelse conversatieklas) en op zaterdag. Het is echt niet meer te volgen……Tot overmaat van ramp zag ik (Dees) aan het einde van de les een afstapje over het hoofd en pats…boem… toen lag ik languit in de klas. Gelukkig niets ernstigs aan overgehouden.

Op 24 juni werden we verwacht in de English conversation club. Vandaag bestond het programma spreekvaardigheid uit de volgende onderwerpen: Would you want to change your name? Would you want to change where and when you were born? Yes/No/Why? Do you think it’s fair that children usually take their father’s family name? What are your hobbies? Have these changed from time to time during your life? Everyone has a non time. What is your non time? In the morning, in the afternoon or in the evening?

Sommige studenten lieten weten dat zij niet hun father’s family name hadden, doch hun grandfather’s family name, maar….uh....als je de achternaam van je opa hebt, dan heb je toch ook de achternaam van je vader? Dat is toch dezelfde achternaam aan vaders zijde? Tsja…in de Nederlandse cultuur wel, maar dus niet in de Cambodjaanse cultuur.

Venerable Vanda (onze tijdelijke contactpersoon voor de English conversation classes) woonde het eerste gedeelte van de les bij. Hij was een paar dagen naar Bangkok geweest, maar was weer terug in Battambang. Ik nodigde hem uit om mee te doen aan de spreekvaardigheid in groepjes en…he did. Gelet op het onderwerp: Would you want to change where and when you were born, was gelukkig iedereen tevreden met Cambodja als land van hun geboorte; slechts een enkeling had in een andere ‘province’ geboren willen worden (maar absoluut dus wel in Cambodja). Bezoeker Vanda liet weten dat hij zijn ‘province’, zijnde het leven in the village, in the rural area wel eens miste en dan met name werden zijn twee buffalo’s gemist!

Grappig was dat hij een boek in z’n handen had met als titel: ‘Becoming Michelle Obama’….Een tijd later las ik zelf dit boek via mijn online bibliotheek van de Zeeuwse Bibliotheken.

Wellicht bekend dat ik (Dees) heel graag lees en een online bibliotheek is dus echt een uitkomst voor mij. Ben volgt dagelijks de podcast van De Nieuwe Wereld: Verdiepende gesprekken in een tijd van verandering. Het zijn als het ware hoorcolleges via een YouTube kanaal. Ben vindt dit mega interessant en geniet hier mateloos van.

Na de les van 24 juni togen we maar weer naar Venerable Pok Pan, zijnde de vice-president. Dit had te maken met het onduidelijke lesrooster dat hij ons had gegeven aangaande de parttime classes op woensdag en zondag. Hij liet weten ‘confused’ te zijn geweest. Nou ja, dat kon je wel zeggen: Data ontbraken in de timetable; wij stonden ingepland op hele andere dagen dan was overeengekomen; er bleken lessen uit te vallen; er waren lessen ‘vergeten’ enz. enz. Uiteindelijk werd duidelijk dat - m.b.t. de parttime classes - wij ons konden beperken tot alleen de woensdagen. De zondagen waren dus niet meer nodig, vanwege een capaciteitsprobleem. Dit betekent dus wel dat het programma over een langere periode wordt uitgesmeerd, maar goed…geen probleem voor ons. Na wat heen-en weer geschuif met data was het in orde (althans voor het moment). Het kan zomaar weer veranderen. Wij kregen te horen dat er op 24 juli een Spelling Bee contest gaat plaatsvinden, gevolgd door een Public Speaking contest op 20 augustus. Tenslotte kregen we ‘a term schedule’ mee en dit rooster behelst de periode juni-september en staat bol van de aktiviteiten, feestdagen e.d. Helemaal onderaan stond vermeld: The schedule is subject to change…..hahaha….ja, zoals gezegd, niets is zeker in deze organisatie, het kan zomaar weer veranderen.

The Term Schedule voor wat betreft juni t/m. september bestond uit de volgende notes: 1 juni: International Children’s Day; 5 juni: National and World Environment Day; 10 juni: New term starts; 12 juni: World Day against Child Labour; 15 juni: International Court of Justice in the Hague declared Cambodia is the owner of the Preah Vihear Temple; 16 juni: Father’s Day; 18 juni: Queen Mother’s Birthday;

26 juni: International Day against Drug Abuse and Illicit Trafficking. In juli staat op de rol: 1 juli: National Fish Day; 3 juli: Cambodia joined UNESCO; 8 juli: Temple Zone of Sambor Prei Kuk was inscribed on the UNESCO World Heritage List; 9 juli: Arbor Day; 11 juli: World Population Day; 10-17 juli: Selection for Spelling Bee; 21 juli: Beginning of Buddhist Lent; 24 juli: Final Spelling Bee Contest; 29-30-31 juli en 1-2 augustus: Midterm. En verder in augustus: 12 augustus: International Youth Day; 18 augustus: Ghost Festival; 20 augustus: Public Speaking Contest. En voor september staat gepland: 9-13 september: Final Exams….Releasing invigilators for final exams. Releasing student’s names for final exams. Final Speaking Test. Final Listening and Reading Tests. Final Grammar and Writing Tests; 12 september: Results Exams…..End of September: Test for new term and start new term.

Pok Pan liet ons verder weten dat hij een paar dagen naar Phnom Penh zou gaan. Dit i.v.m. het regelen van een visum. Hij wil namelijk begin juli ongeveer een maand naar de Verenigde Staten afreizen, i.v.m. de opening van een tempel. Wel spannend of hij dit visum zal krijgen. Ook vertelde hij dat onze eigenlijke contactpersoon Tola, die sinds februari 2024 een opleiding volgt in Rome, eind juni zal terugkeren naar Cambodja. De eerste 2 weken zal hij verblijven in Phnom Penh, alwaar zijn vrouw studeert. Medio juli zal hij dan de draad weer oppakken op de boeddhistische universiteit in Battambang.

26 juni: Wij zijn weer gastsprekers voor de parttime classes en dit keer kregen we twee klassen van niveau 4 op ons bordje. Wij zaten weer in het nieuwe gebouw. (Er is namelijk een oud en een nieuw gebouw). Voor de English conversation classes zitten we altijd in het nieuwe gebouw, maar voor de parttime classes zitten we soms in het oude en soms in het nieuwe gebouw. Ieder klaslokaal heeft een naam (niet uit te spreken voor ons). Aangezien wij nu eindelijk een rooster hebben voor deze parttime classes hoefden we dus niet meer richting kantoor te gaan om te vragen waar en bij wie we werden verwacht. Wij togen dus meteen naar de juiste plek, hoewel dit keer de teacher van niveau 4 juist weer op ons aan het wachten was op kantoor.

Ook Pok Pan kwam nog even binnenlopen. Hij was alweer terug uit Phnom Penh en liet weten goede hoop te hebben om zijn visum voor Amerika te verkrijgen. Na enkele foto’s gemaakt te hebben van ons vertrok hij weer. Er kwamen een paar goede vragen uit de groepen, zoals: What was the biggest challenge for you when you arrived in a developing country? How is the discipline in The Netherlands comparing to developing countries? Dat zijn natuurlijk vragen om van te smullen. Soms echter gaat het helemaal nergens over, bijvoorbeeld als wordt gevraagd om iets in het Nederlands te zeggen, of hoeveel woorden wij in het Khmer kennen. Of de vraag van een studente die zich afvroeg of wij op dit moment (26 juni 2024) in Cambodja of in Nederland woonden. In de tweede groep zat een leerling die in een supermarkt werkt waar wij boodschappen doen. Zij herkende ons wel, maar wij haar niet. Gedurende de lessen kwam de regen met bakken uit de lucht vallen en op de terugweg in de open tuktuk hielden we het ook niet droog.

Over een tuktuk gesproken…..Telkens als tuktuk drivers ons op straat zien lopen, bieden zij hun diensten aan en roepen richting ons: Tuktuk? Geestige Ben heeft daar iets op gevonden om duidelijk te maken dat wij de voorkeur geven aan lopen. Ben slaat op zijn linkerbeen en zegt: Tuk en slaat vervolgens op zijn rechterbeen en zegt wederom: Tuk. Met andere woorden: Wij nemen de benenwagen. Dit tot grote hilariteit van de chauffeurs. Uiteraard nemen wij zeker 5x per week (of soms elke dag) de tuktuk, maar bestellen deze altijd via een bookingsysteem, te weten de Passapp. Op die manier krijg je een eerlijke prijs. Een tuktuk aanhouden op straat is namelijk duurder.

27 juni: Op verzoek van een student uit de English conversation class vertelden we vandaag over het circus in Battambang, zijnde Phare Ponleu Selpak. Daarna stond op de rol: 10 things the Dutch do better than the Americans. Zo gezegd, zo gedaan. Echter: Hierna was er nog tijd over en werd er gebrainstormd over: What would you like to be/do in the future? Why? Do you think that the best years are in the future? Why do you think so?

Eén monnik liet weten dat hij later graag ’the leader of all the monks’ wilde worden, waarop een andere monnik ludiek antwoordde: ‘The leader of the monks or the leader of the monkeys?’....hahaha!

Ook werd het weer eens tijd om richting Sovann polikliniek te gaan en aldus geschiedde op 28 juni: Even bloeddruk checken en nieuwe medicatie kopen. Echter: Er werkt daar een mannelijke verpleegkundige die ons weliswaar heel goed helpt, maar voor ons komt hij wel een beetje té betrokken en té betuttelend over.(Misschien omdat daar nooit een buitenlander komt, geen idee…). Wij kwamen gewoon bloeddruk meten en medicijnen kopen, maar hij deed ongevraagd meer dan waar door ons om was gevraagd.: Height, weight, BMI, blood oxygen, body temperature en dus ook blood pressure (waar we voor kwamen). Aangezien ik (Dees) al een tijdje last heb van een infectie aan mijn voet, werd tevens diclofenac gel gekocht. Eén medicijn was niet voorradig en moesten we elders in een apotheek kopen.

29 juni: Er is er één jarig……Ben 72 jaar en nog steeds ‘on the move’….Chapeau! Het belangrijkste is dat het reden is voor dankbaarheid! Middels een massage (bij een Cambodjaanse vrouw waarvan de echtgenoot een Belg is) en etentjes werd de feesteling in het zonnetje gezet. Ik (Dees) zong de jarige toe in 5 talen; een tuktukdriver deed er nog een schepje bovenop door Happy Birthday in het Khmer te zingen.

De onderwerpen die op 1 juli op het programma stonden in de English conversation club waren: What is the best memory of your life? How about the worst? What makes these memories so good or so bad? Dit maakte heel veel los. Wij werden ‘geraakt’ door hun verhalen.

Zomaar enkele voorbeelden: Eén studente, zijnde onze co class-teacher Reaksa, liet weten dat haar mooiste herinnering dateerde uit haar jeugd toen zij samen met haar familie in de ‘village’ sticky rice had gekookt en gegeten…..(Als dát je mooiste herinnering is….pfff…onze gedachten gaan naar de Nederlandse jeugd, waarbij elke vergelijking natuurlijk mank gaat, maar toch….).

De slechtste herinneringen waren heftig te noemen. Eén monnik kon zijn ‘bad memory’ zelfs helemaal niet delen, omdat deze ‘too bad’ was. En dat kan natuurlijk ook. Wij zeggen altijd aan onze studenten dat zij zich comfortabel moeten voelen in onze klas; ‘we never force you to talk’….En de ‘bad memories’ gingen verder: Een andere student, zijnde de niet-monnik David, vertelde dat zijn moeder in Thailand werkt en dat hij haar maar 1x in de 2 of 3 jaar kan zien. De intelligente monnik Daro vond het heel erg dat hij zijn belofte aan zijn moeder niet meer kan waarmaken. Hij is namelijk de eerste van zijn familie die op een universiteit studeert en hij had zijn moeder beloofd dat zij bij zijn afstuderen aanwezig mocht zijn, maar helaas is moederlief onlangs overleden. Of een andere monnik die als kind veel honger had geleden en op een dag de klas uit was gerend op zoek naar eten. En weer een andere monnik die alleen maar zijn ‘village’ had gekend voordat hij naar de stad Battambang was verhuisd en doodsangsten had uitgestaan toen hij de straat moest oversteken.

Alle boeddhistische monniken in onze klas komen uit arme gezinnen en zijn heel dankbaar dat zij monnik konden worden en op die manier de gelegenheid kregen om te studeren. Plotseling zag ik een knaap die de vorige keer in onze les nog een boeddhistisch monniken gewaad droeg, doch nu gekleed was in een lange broek en een blouse. Navraag leerde dat hij in een tussenfase zat van 2 weken; hij is novice monnik af, moet vervolgens 2 weken als ‘layman’ door het leven gaan om daarna ‘bevorderd’ te worden tot echte monnik.

Overigens: Aan het begin van de les zag ik een schrift van één van de studenten met daarop de afbeelding van de Tonlé Sap rivier. Toen ik (Dees) nietsvermoedend opmerkte dat ik met de studenten uit Phnom Penh een boottochtje had gemaakt over de Tonlé Sap rivier en de Mekong rivier, zag ik ongeloof in hun ogen en werd ik opnieuw geraakt door hun reactie: ‘We Cambodians we have never seen the Tonlé Sap river and you are not from Cambodia and you have seen it’. Tsja, dat kon ik alleen maar beamen.

De les werd afgesloten met de topic: Mention positive and negative aspects from Cambodia (and The Netherlands).

Ook dit was interessant. Het hele bord stond vol met positieve en negatieve aspecten van zowel Nederland als Cambodja, maar één detail wil ik eruit pikken: Onze studenten noemden bijvoorbeeld de ‘low technology’ met als gevolg ‘unemployment’ in Cambodja. Prima uiteraard, maar Ben bracht daarentegen in dat er weliswaar in Nederland sprake is van ‘high technology’, maar dat de ‘artificial intelligence’ er in de toekomst voor kan zorgen dat deze kunstmatige intelligentie het werk van de mensen gaat overnemen en dan is er ook sprake van ‘unemployment’. Ons publiek zuigt alle informatie op als een spons. Zij zijn ‘very eager to learn’. Wat een voorrecht om met deze mensen te mogen werken!!!!

Een nieuwe rechter van de Supreme Court (Hoge Raad) in Cambodja is op 1 juli benoemd door de Cambodjaanse koning en deze vrouwelijke rechter heeft de Nederlandse nationaliteit. Zij gaat zich bezighouden met internationaal recht.

En op 3 juli waren we weer gastsprekers voor de parttime classes en dit keer hadden we 2x niveau 5. De eerste groep verliep subliem. Toen we weggingen kregen we te horen van de docent: ‘Thanks for your beautiful heart’…..toe maar….hahaha!

Echter: De tweede groep was chaotisch vanwege de slechte organisatie. Ons lesrooster van vandaag was onduidelijk en onlogisch. Naar welk klaslokaal moesten we gaan? Was er een teacher om te vertalen? Kregen we ook niveau 6? Wij liepen verschillende klaslokalen in en uit, maar omdat niemand ons kon helpen togen we maar naar het kantoor alwaar de vice-president Pok Pan werd opgetrommeld. Hij bood meteen zijn excuses aan en zei: ‘Sorry, I was confused’ (dat zegt hij altijd). Uiteindelijk bracht Pok Pan ons naar het juiste lokaal (bleek het lokaal te zijn waar we ook voor de eerste groep waren geweest). Er was echter geen docent aanwezig, dus werd venerable Vanda (onze tijdelijke contactpersoon) geacht om als translator op te treden. Dat bleek echter nauwelijks nodig te zijn, omdat niveau 5 een dusdanig niveau heeft dat zij onze speech goed konden volgen. Al met al begonnen we een klein half uurtje te laat, maar de verloren tijd mocht niet worden ingehaald; dus schroefden wij het tempo maar op om toch alles te kunnen afronden.

Toen we klaar waren, hoorden we buiten muziek. Vanda liet weten dat dit was ter ere van de opening van de ‘dorms’ voor de female students een dag later. Deze slaapzalen zijn gerealiseerd voor vrouwelijke studenten die ver van de universiteit wonen en geen geld hebben om een kamer te huren.

Overigens: Pok Pan zou op 5 juli naar de Verenigde Staten vertrekken, maar liet weten dat dit verschoven was naar 7 juli. Toen wij hem vroegen wanneer hij weer terug zou zijn, kregen we te horen dat dit onduidelijk was. Misschien 27 juli? Misschien 16 augustus? Misschien moest hij zijn retourticket veranderen? Pok Pan komt altijd zeer warrig over.

Op verzoek van onze co class-teacher Reaksa gaven wij op 4 juli in de English conversation class een workshop over: ‘Classroom management’. Afgesproken, maar toen we het klaslokaal wilden betreden, zat de deur op slot. Over classroom management gesproken…..hahaha! Wij konden gelukkig terecht in een naastgelegen klaslokaal. Hoewel het onderwerp ‘classroom management’ met name geschikt is voor toekomstige docenten, waren andere studenten toch zo sportief om deze theorieles te volgen. Aan het einde van de les vroeg een student ons plotseling naar onze leeftijd (blijkbaar was dit onbekend voor hem). Toen wij meldden: 72 en 63, luidde de grappige reactie: ‘Old is Gold’…..hahaha!

Op diezelfde 4 juli vond er een grootse viering plaats vanwege de opening cq ingebruikname van de slaapzalen voor vrouwelijke studenten. Deze ‘dormitories’ zijn vlakbij de boeddhistische universiteit gebouwd en zijn bestemd voor de ‘female students’ die veel te ver weg wonen van de universiteit. Het moge duidelijk zijn dat de dames erg blij zijn met deze overnachtingsplekken en dát moest dus gevierd worden. Zoals altijd schortte het weer aan communicatie. Voor ons was in ieder geval niet duidelijk of onze aanwezigheid hierbij op prijs zou worden gesteld. Niemand had ons uitgenodigd, maar dat zegt hier helemaal niets. Misschien was het juist onbeleefd om niet te komen. Je weet nooit wanneer je het goed doet, omdat er niets wordt uitgelegd.

Hoewel we in eerste instantie niet van plan waren om te gaan, besloten we op het allerlaatste moment tóch ons gezicht te laten zien en dat werd heel erg gewaardeerd. Toen we aan onze slimme student monnik Daro vroegen of we iets moesten betalen om deel te nemen, liet hij op ludieke wijze weten: ‘You don’t have to pay anything, you only have to pay….attention!’

In de top van het gebouw op de 3^e verdieping vond de ‘celebration’ plaats in de ‘conference hall’. Vrouwelijke en mannelijke studenten en monniken studenten waren aanwezig, inclusief teachers en de staff. Het wachten was op een delegatie van ’hoge boeddhistische monniken’ uit Zuid-Korea!!! Het hele programma liep uit, omdat er te laat kon worden gestart.

Allereerst bleek dat het vliegtuig vanuit Korea vertraging had opgelopen en daarna werd het gezelschap verrast door pittige regenbuien toen men vanaf het vliegveld in Siem Reap nog per auto naar Battambang moest rijden, zo’n kleine 160 km. De wachttijd werd opgevuld met ‘prayers’ en wij moesten op die uren nog lesgeven, maar goed…..vanaf ongeveer 17.00 uur konden wij erbij zijn. Eerst kregen we allemaal een snack (springrolls). Voor de ‘old volunteers from the Netherlands’ die nét 3 verdiepingen omhoog waren geklauterd, vond men het niet goed dat we weer helemaal naar beneden moesten gaan voor de snack. Dus werden wij geparkeerd op de gang buiten de conference hall op de 3^e verdieping en werd de snack naar ons toe gebracht. Als oudere mensen worden wij echt in de watten gelegd. Toen we plaats wilden nemen in de zaal en gewoon ergens gingen zitten, kwam er weer iemand naar ons toe die ons verzocht om helemaal vooraan te komen zitten, zodat we meer beenruimte zouden hebben. Verschillende keren werden we voorzien van water enz.enz.

Het programma gaf ook ruimte om vragen te stellen. Hiervan maakte o.a. een studente gebruik, maar zij was zeer zenuwachtig en emotioneel. De tranen vloeiden rijkelijk. De oplossing van haar probleem werd gezocht in de bestudering van de leer van Boeddha (Dharma). Hoewel wij bedenkingen hadden bij het ‘en public’ uiten van persoonlijke problemen, bleek dit geen punt te zijn binnen de Cambodjaanse cultuur.

Eén van de Koreaanse boeddhistische monniken fungeerde als een soort secretaris die aantekeningen maakte en de andere stond op het podium samen met een ‘translator’ die alles vertaalde van Koreaans naar Khmer. Wij begrepen er dus helemaal niets van…..totdat er iemand naast ons kwam zitten die af en toe iets vertaalde in het Engels. Het onderwerp van de bijeenkomst was: ‘The Buddhist way of life in the digital era’. Mensenmens Ben vond het wel leuk om actief deel te nemen en vroeg om de microfoon. Zijn vraag luidde: Wat is de invloed van internet en social media op het boeddhisme op de lange termijn? Met het antwoord kon je alle kanten op…het kon zowel positief als negatief uitpakken. Het antwoord was dus eigenlijk geen antwoord, maar goed…..

Er werden enorm veel (groeps) foto’s gemaakt en op een gegeven moment verschenen er een 8-tal lieftallige jongedames die zich al knielend en buigend richting de gasten uit Korea begaven en hen voorzagen van allerlei dingen, die op kitscherige goudkleurige schalen lagen. Al met al was het weer een zeer bijzondere ervaring. Wij beiden werden voorzien van de inmiddels bekende Khmer scarf, de sjaal als teken van vriendschap. Inmiddels hebben we er al een stuk of 6….hahaha!!!

In het weekend van 6-7 juli werd een nieuwe douchekraan en douchekop aangebracht op onze badkamer. Allereerst gebeurde dit door de avond-en nacht security man Tola en daarna door een ander personeelslid van appartementencomplex Chhaya, die alin de vroege ochtend - met een zeer bescheiden en zacht klopje op de deur - de klus afrondde.

Zwommen we in Phnom Penh heel veel, hier in Battambang was het daar nog niet van gekomen, tot zondagmiddag 7 juli….zwemmen met uitzicht op de mooie Franse koloniale stijl.

Een nieuwe week en een nieuwe English conversation class op 8 juli. Dit keer was het onderwerp: Complaining: How often do you complain? Would you consider this a lot or a little? When you make a complaint, what are your expectations?

How often are these expectations met? How do you handle a complaint in your mother tongue? Does it differ from complaints made in English? What is more effective complaining to someone’s face or writing a letter/an email/a message to complain. Why do you think so? Eén vrouwelijke studente in deze klas moet altijd halverwege de les vertrekken, omdat zij zelf elders moet lesgeven.

En op 10 juli waren we weer gastsprekers in de parttime classes. Wij werden verwacht in twee niveaus 1. Hoewel het niveau natuurlijk very basic was, werden er wel goede vragen gesteld. Enkele voorbeelden: Did you have hard times in Africa? Did you miss your family when you were abroad? Why you have chosen to come to Cambodia? When do you return to The Netherlands? Na afloop werden er groepsfoto’s gemaakt. Overigens: Wij zagen nog een teacher die bij ons als student in de English conversation class zit.

Een dag later stond de Engelse conversatieclub op de rol. De topics waren: Do you like dreams? Do you often have the exact same dream? If you had to describe your dreams, what adjectives would you choose? Some people believe that the images in dreams are symbolic and possess meaning. What do you think? What is the most terrifying dream you have ever had? What made it so terrifying? Did you wake up in a cold sweat? What is the best dream you ever had? What made it so great?

Hierna wezen wij middels nederlandwereldwijd.nl de studenten op de 4 kleuren van Buitenlandse Zaken als het gaat om de veiligheid van landen. Dat vond ons publiek erg interessant. Vandaag werden wij in de les verrast middels een snack die aangeboden werd door de ‘president’/rector van de boeddhistische universiteit. Navraag leerde dat de beste man dit iedere maand een keer doet. De vorige keren zal dit waarschijnlijk hebben plaatsgevonden op een dag dat wij geen les hoefden te geven. Sneu was echter wel dat de versnapering voorbijging aan de monniken. Zij mogen namelijk ná 12.00 uur niet meer eten.

En dan is het alweer medio juli en werd het tijd om dit verslag te plaatsen, zodat onze lezers weer een kijkje achter de Cambodjaanse schermen krijgen.

Nog altijd met een dankbare groet voor ons Cambodjaanse leven, zeggen wij: To be continued………

21 april: ’s Avonds hadden we ‘our Cambodian friend’ Sophal samen met zijn gezin uitgenodigd voor een etentje. Het is toch heel bijzonder dat wij deze mensen in 2015 hebben ontmoet in Siem Reap tijdens onze eerste keer Cambodja en nu dus terugzien in Battambang, alwaar zij naar toe zijn verhuisd. Alles was gepland, doch in een ontwikkelingsland loopt altijd alles anders. Uiteindelijk komt dan toch alles weer goed en is het zelfs leuker dan van te voren gepland was. Wat gebeurde er? Wij, twee Europeanen, stonden ruim van tevoren al op de afgesproken plek. Zij, 4 Cambodjanen (vader, moeder, 2 zonen), kwamen te laat. Hoewel op internet stond dat het restaurant geopend was, stonden we voor een gesloten deur. Wij wilden het eenvoudig oplossen, door naar een restaurant aan de overkant van de weg te gaan. Zij vonden alles goed. Toen wij echter aandrongen op het feit dat zij iets mochten kiezen, begonnen zij te stralen en opperden om ‘op straat’ te eten in één van de vele straattentjes. Prima voor ons. Dachten wij nog even dat het vlak in de buurt zou zijn, niets was minder waar. Een lange voettocht volgde. De twee zonen (die alleen maar Khmer spreken) gingen alvast vooruit op ieder een motorbike en de vier volwassenen begonnen te lopen. Telkens weer vroegen zij of wij (die twee Nederlandse oudjes) niet te moe werden. Na verloop van tijd arriveerden we dan in ons ‘buitenrestaurantje’. Bestelden wij (Ben en Dees) fried rice en fried noodles, onze Cambodjaanse vrienden bestelden slechts een schaaltje met daarin een soort rijstepap met fruit. Wij waren nog even in de veronderstelling dat dit ‘a kind of’ voorgerecht was, maar al gauw werd duidelijk dat dit een dessert was en tevens het enige dat zij graag wilden eten. Uh waarom? ‘Because we had dinner already at 5.00 pm, so we are full’. Oh, zo grappig….word je uitgenodigd voor een etentje en dan ga je van te voren thuis eten…….hahaha…….Toch kwam er nog een schaaltje Khmer noodles tevoorschijn, want die Nederlanders moesten toch ook de Khmer noedels proeven. Dat wij dit al lang eerder hadden gedaan, lieten we maar in het midden. Hoe het ook zij: Het was ontzettend leuk en iedereen genoot! Na afloop liet ons gezelschap weten: ‘Let’s sit at another place with a bit more fresh air, so that we can talk more’. Prima voor ons. Wij gingen er dus van uit dat we nu naar een soort cafeetje zouden gaan om nog iets te drinken, maar nee hoor……men nam gewoon plaats op een muurtje op een middenberm en aldaar werd de conversatie voortgezet. Kortom: Zó eenvoudig en zó liefdevol….en juist dát kunnen wij altijd zo enorm waarderen in de Derde Wereld…..

Aangezien we in Battambang zijn, bezoeken we ook enkele ‘highlights’. Het Nationaal Museum hadden we al bezocht, maar nu werd het tijd voor de Bat Cave. Op 22 april gingen we op pad. De vleermuizen vliegen rond schemertijd (17.30-18.00 uur) uit hun grotten. Indrukwekkend om miljoenen vleermuizen (6,5 miljoen) op hetzelfde moment in een lange zwerm te zien vertrekken. Het enige minpunt is dat er allemaal plastic stoeltjes klaarstaan voor de toeristen en het wemelt er van de verkopers. Erg toeristisch dus, maar toch de moeite waard om dit indrukwekkende natuurspektakel te aanschouwen. (Wel handig om een hoed of pet mee te nemen vanwege de vleermuizenpoep). De Bat Cave ligt bij de Killing Cave. Deze Killing Cave was vroeger een executieplaats bovenop de Phnom Sampeau berg. De Rode Khmer dreef slachtoffers eerst naar de top van de berg waar ze mishandeld of vermoord werden en vervolgens in deze grote Killing Cave werden gegooid, alwaar overgebleven botten en kledingstukken liggen. Aangezien wij in Phnom Penh de Killing Fields al hadden bezocht (Tuol Sleng en Choeung Ek) had een bezoek aan de Killing Cave voor ons geen meerwaarde meer. Bovendien kan de klimpartij naar boven te vermoeiend zijn, te gevaarlijk per truck, temperatuurverschillen enz. dus dat gaan we niet onnodig opzoeken. Wij beperkten ons dus tot de Bat Cave, zijnde het vleermuizenspektakel……… en we namen plaats naast…..juist ja Nederlanders…die een maand een groepsreis maakten door Vietnam en Cambodja en aan hun laatste dagen bezig waren in Zuidoost-Azië.

Als wij op 23 april in de tuktuk zitten krijgen wij de schrik van ons leven. De driver reed over de enige spoorlijn in Battambang op het moment dat er een trein naderde. Hoewel de trein misschien nog zo’n 200 meter van ons verwijderd was, klonk al wel de indringende ‘toeter’ van de aanstormende trein.

En dan te weten dat er slechts 2 treinen per dag rijden. De tuktuk driver werd er niet koud of warm van, maar wij moesten even bekomen van de schrik.

Al vaker melding gemaakt van het feit dat er veel ongeldigedollarbiljetten in omloop zijn: Te oud, te beschadigd e.d. Bij een geldopname door ons laten wij dan ook altijd het geld checken door een bankmedewerker, vaak in combinatie met het wisselen in kleinere coupures. En ja hoor…..op 24 april was het weer raak…..2 bankbiljetten van 100 dollar waren foutief. Gelukkig hadden we nog het bewijsstukje dat deze biljetten net waren gepind, zodat men welwillend was om deze te ruilen tegen geldige bankbiljetten. Ons advies blijft dan ook: Pin altijd in een bankgebouw en niet buiten op straat.

En dan….op naar een kapper in Battambang…Gewoon simpel op de markt…..Voor een vrouw (Dees) geen enkel probleem en prima te doen met de Google translator, maar men weigert een man te knippen. Dan maar buiten de markt, maar dat was ook nog een dingetje. Vlakbij ons onderkomen vonden we maar liefst 3 kappers op een rij, maar niemand wilde een man knippen. Wij werden weer op pad gestuurd en dat bij 41 graden. Echter: Met veel overredingskracht slaagden wij er uiteindelijk toch in om in het Khmer (handen-en voetenwerk) een kapster te bewegen om Ben te knippen. En met prima resultaat. Toen wij haar complimenten gaven, lachte zij over haar hele gezicht. Voor haar was het een overwinning geweest.

Cambodia is funny…..Toen wij op een avond ergens koffie wilden gaan drinken, hadden wij van te voren even gecheckt op internet en lazen dat de ‘tent’ om 20.30 uur dicht zou gaan. Oké, geen probleem. Toen wij terplekke arriveerden stond op de deur vermeld dat men ging sluiten om 21.00 uur. Echter: Nadat wij daar ongeveer een half uur-drie kwartier hadden gezeten, liet men weten dat men om 19.30 uur de deuren zou gaan sluiten. Ja, ja, drie verschillende sluitingstijden dus…..Als je dit meldt wordt er slechts heel vriendelijk gelachen……

Als wij op 25 april een tofu gerecht eten, vernemen wij dat het betreffende restaurantje cooking classes organiseert. In het kader van ‘exploring Battambang’ en ‘supporting the local people’ gaan we dat zeker een keer doen. Toen we weggingen werden we uitvoerig bedankt middels: ‘Thank you for supporting our family’.

Op 25 april stond ook een bezoek aan SOS Children’s Villages Battambang op de rol. Wij hebben dit ook in Phnom Penh/Cambodja bezocht alsmede in het verleden in Tamale/Ghana. In Ayacucho/Peru hebben wij zelfs vrijwilligerswerk gedaan bij SOS Children’s Villages. Deze internationale organisatie heeft altijd als doel om de kinderen terug te laten keren naar de familie en pas als dit écht onmogelijk is op te vangen in SOS Kinderdorpen, waar de zorg wordt gegeven door een SOS ‘moeder’, soms geholpen door een ‘auntie’. Het is een gedegen, krachtige aanpak en dit is uiteraard niet te vergelijken met lokale weeshuizen, waar kinderen verblijven die vaak helemaal geen wees zijn. Dit soort kindertehuizen - vaak te vinden in toeristische plaatsen - blijken vaak een verdienmodel te zijn. Er wordt niet voor niets gewaarschuwd voor het zogenaamde ‘weeshuistoerisme’. Gelukkig is dit allemaal niet aan de orde bij SOS Children’s Villages.

Welnu, SOS Kinderdorpen Battambang dus…..De naam is ‘Odd Fellow Village’. Het dorp bestaat uit 15 gezinswoningen, een sociaal centrum, een medische ruimte en een kleuterschool waar ongeveer 150 weeskinderen en door aids getroffen kinderen van 0 tot 12 jaar verblijven. Het dorp is een gezamenlijk project in samenwerking met SOS Children’s Villages International in Battambang/Cambodja.

‘Odd Fellow Village’ werd in April 2007 ingewijd. In 2008 lanceerde SOS Kinderdorpen haar eerste gezinsversterkingsprogramma in Battambang. In samenwerking met lokale instanties worden gezinnen ondersteund die het risico lopen hun kinderen in de steek te laten, met andere woorden: Men wordt aangemoedigd om bij elkaar te blijven.

De programma’s zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat kinderen toegang hebben tot essentiële diensten, zoals onderwijs en gezondheidszorg. Gezinnen krijgen training en worden geholpen met regelingen voor het genereren van inkomsten.

Voor kinderen van wie de familie écht niet meer voor hen kan zorgen biedt SOS Kinderdorpen een liefdevol thuis in één van de vijftien SOS-gezinnen, waar ze samen met hun SOS broertjes en zusjes opgroeien en verzorgd worden door een SOS-moeder.

Veel kinderen die daar terechtkomen lijden aan vitaminetekorten en huidziekten. Naast het behandelen van hun ondervoeding en het geven van vaccinaties, wordt liefdevolle zorg geboden. Deze kinderen zijn vaak niet of nauwelijks naar school gegaan en daarom worden zij voorbereid op deelname aan het reguliere onderwijs.

De kinderen gaan naar de SOS Kindergarten, waar ze samen met kinderen uit lokale gezinnen les krijgen. Voor ouders die de kost moeten verdienen is het van groot belang dat er professionele kinderopvang voor hun kinderen is, zodat ze niet gedwongen worden hen onbeheerd achter te laten terwijl ze aan het werk zijn. Oudere kinderen gaan naar de SOS Hermann Gmeiner basisschool en middelbare school. De school volgt het nationale onderwijssysteem, maar biedt ook aanvullende vakken aan. Kinderen uit kwetsbare gezinnen ontvangen studiebeurzen om ervoor te zorgen dat ze onderwijs krijgen.

Als jongeren er klaar voor zijn om uit de SOS-families te verhuizen, sluiten ze zich aan bij het SOS jeugdprogramma als ze aan een beroepsopleiding beginnen of doorstromen naar het hoger onderwijs. Met de steun van gekwalificeerde professionals ontwikkelen de jongeren perspectieven voor hun toekomst, leren ze verantwoordelijkheid te nemen en steeds meer hun eigen beslissingen te nemen.

Het district Battambang staat ook wel bekend als de ‘rijstkom van Cambodja’, maar er worden ook andere gewassen verbouwd, zoals zoete aardappelen, sojabonen of aardnoten. Een toenemend aantal mensen is werkzaam in de dienstensector en de industrie en de overheid heeft de infrastructuur verbeterd om meer bedrijven naar het gebied te trekken.

Het district Battambang is één van de armste districten van Cambodja: Naar schatting 40% van de bevolking leeft van minder dan één dollar per dag. De armoede is vooral opvallend in de plattelandsgebieden. Veel huishoudens hebben geen toegang tot eigen landbouwgrond; zij werken als seizoenarbeiders. Zij leven vaak in hutten die in elkaar zijn gezet met stukjes hout en plastic. Veel gezinnen komen in de verleiding om naar buurland Thailand te gaan (niet ver van Battambang) op zoek naar een beter leven. Echter: Mensenhandelaren zijn actief in het gebied en beloven banen - met een fatsoenlijk salaris - aan kwetsbare mensen. Deze beloften zijn echter vals en alle leden van het gezin, inclusief kinderen, kunnen in omstandigheden terechtkomen die lijken op slavernij.

Ruim 43% van de bevolking in deze regio is jonger dan 18 jaar. Kinderen lijden het meest onder de barre sociale en economische omstandigheden. Het sterftecijfer onder de vijf jaar is hoger dan gemiddeld in Cambodja en het aantal kinderen dat aan ondervoeding lijdt is alarmerend. Kinderen moeten vaak op het land werken, omdat ze het gezin van voedsel moeten voorzien. Door hun betrokkenheid in het veld gaan ze vaak niet naar school. Het is daarom moeilijk om hun vooruitzichten voor de toekomst te verbeteren. Bovendien hebben deze stressvolle omstandigheden een enorme impact op het gezinsleven en veel ervan vallen uit elkaar, waardoor talloze kinderen zonder ouderlijke zorg achterblijven. Gelukkig is daar dan SOS……

Toen wij ons doel kenbaar maakten bij de security aan de poort (wij zijn bezoekers die een donatie willen geven), werden wij doorgeleid naar de directeur, Sin Kosal geheten. Hij is de zogenaamde village director en trok maar liefst 2 uur voor ons uit om met ons te praten en ons rond te leiden over het terrein. Wij zagen de 15 ‘familyhouses,’ waar we over gelezen hadden, nu met eigen ogen. De omgeving zag er verzorgd, mooi in het groen en vredig uit.Verder zagen we een soort sociaal/cultureel centrum, een ruimte waar gasten ondergebracht konden worden, speel-en gymtoestellen, de kleuterschool e.d. Ook zagen we verschillende kinderen, van kleuters tot tieners.

De directeur wees ons op een meisje dat goed Engels sprak en hij moedigde haar aan om met ons te praten. Dit resulteerde in een mooi gesprek. Deze jongedame was slim, serieus, deed het goed op school en droomde ervan om straks een ‘scholarship’ te krijgen voor een universiteit in Amerika of Zwitserland. Met het oog op vrijwilligerswerk wereldwijd en met het oog op het leren van talen, gaven wij zowel de directeur als dit bevlogen meisje de websites van workaway en van duolingo. Dit werd gekoesterd als een kostbaar bezit.

Wij werden uitgenodigd om een dag later - 26 april - aanwezig te zijn bij een viering ter ere van de sterfdag van de oprichter van SOS Kinderdorpen, Hermann Gmeiner genaamd. (Overleden op 26 april 1986 op 66-jarige leeftijd). Niet alleen werd stilgestaan bij het overlijden van de ‘SOS founder’, maar ook werd in dezelfde viering aandacht geschonken aan het recente overlijden van Helmut Kutin, te weten the president of SOS Children’s Villages en de opvolger van Hermann Gmeiner. Wij gaven graag gehoor aan dit verzoek en zagen op het terrein dat de voorbereidingen hiervoor al in volle gang waren. Directeur Sin Kosal liet weten dat er ook monniken aanwezig zouden zijn.

Dus 26 april om 9.30 uur waren wij wederom present bij SOS Kinderdorpen en dit keer voor de viering van de levens van Hermann Gmeiner en Helmut Kutin en het rouwen om hun dood. Wat is het toch bijzonder dat wij ook dit weer mee mogen maken! Het was een respectvolle ceremonie. Wij zagen personeelsleden (niet alleen de directeur, maar ook een youth leader en iemand die verantwoordelijk was voor de educatie), verder waren de SOS moeders aanwezig, alsmede de kinderen en de monniken. Nadat de gebeden en het officiële gedeelte achter de rug waren, werden de almen voor de monniken gerealiseerd. Op een tafel stonden hun ’potten’ en deze konden worden gevuld met rijst. Zij haalden dus eigenlijk hun eten voor die dag op. In een lange rij schuifelden de SOS mensen langs de tafels en een ieder deed een schep rijst in de ‘almen-pot’. Op schalen werden kleine geldbedragen achtergelaten voor de monniken. Het was uiteraard weer geweldig om hier deelgenoot van te mogen zijn!

Aan het einde spraken we nog even met Sokun, een christen in deze boeddhistische scene die ‘general management’ had gestudeerd en werkzaam is op de afdeling educatie. Samen met hem en met directeur Sin Kosalwerd er gebrainstormd. Wij hebben namelijk aangeboden om eventueel als gastsprekers te fungeren. Dit uiteraard nadat wij gestart zijn op de boeddhistische universiteit. Men mag dus een beroep op ons doen, maar de boeddhistische universiteit heeft uiteraard prioriteit. Als aanvullend vrijwilligerswerk kan SOS echter prima voor ons een mogelijkheid zijn. O, puur enthousiasme! De drive en de passie zijn er nog steeds! De combinatie van jeugd en de Derde Wereld is nog steeds een gouden combinatie voor ons! Er werd afgesproken dat zij contact met ons op zullen nemen. En toen wij de tuktuk wilden oproepen via het boekingssysteem PassApp, liet de directeur weten dat wij die rit maar moesten cancelen, aangezien hij ons naar ‘huis’ wilde brengen in zijn eigen auto. Erg attent! Surprise! Surprise!

Als wij ’s middags gaan eten in een vegetarisch restaurant en dit combineren met boodschappen doen, komt er een jongen zeer enthousiast op ons afrennen. Hij begrijpt onze verbaasde gezichten niet. Hij weet zeker dat hij ons kent. Hij ratelt maar door. Ben is toch Abdel uit Frankrijk? Hij heeft ons vanmorgen toch opgehaald met de tuktuk? Hij heeft ons zojuist nog een app gestuurd, omdat hij ons toch naar een toeristisch gebeuren moet brengen? enz.enz. Als zijn waterval dan eindelijk stopt, vertellen we dat wij hem echt niet kennen, dat Ben geen Abdel heet, dat wij uit Nederland komen en geen toeristen zijn, doch vrijwilligers, dat wij geen app hebben ontvangen e.d. Hij blijft ons stomverbaasd aankijken en stamelt dan uiteindelijk: ‘You Europeans, you look all the same’……hahaha!

Wij hebben een polikliniek gevonden waar wij zowel bloeddruk kunnen meten als ook medicatie kunnen kopen. (Sovann Polyclinic). Eén van de weinigen die daar Engels spreekt is een mannelijke verpleegkundige. Als wij binnenkomen wijst iedereen dan ook meteen naar hem. Het bleek dat één bloeddruk medicatie niet voorhanden was.

Volgens een medewerkster in de apotheek (een moslima! Nog nooit gezien in het boeddhistische Cambodja), was de betreffende medicatie in heel Cambodja niet te verkrijgen. Wij lieten haar echter weten dat wij een jaar in Phnom Penh hadden gewoond en aldaar in de apotheek altijd de bedoelde medicijnen konden kopen. Wij wendden ons dan ook tot de mannelijke verpleegkundige en deze ging in gesprek met de apothekersassistente. Lang verhaal kort: Als wij tijd hadden om te wachten, dan kon het wel besteld worden. Aldus geschiedde en dus konden wij opgelucht huiswaarts keren met de volledige bestelling.

Er is hier zóveel respect……mensen worden nooit boos……men blijft lachen, men blijft buigen met gevouwen handen……..daar kan Nederland nog veel van leren!

Eind april is het maar liefst 43 graden, met een gevoelstemperatuur van 48 graden!!! Zelfs de ‘locals’ klagen over de hitte. Echter: Niet alleen Cambodja, ook Thailand, de Filippijnen e.d. gaan gebukt onder deze extreme temperaturen. Zuidoost-Azië krijgt het behoorlijk voor de kiezen.

27 april: Koningsdag in Nederland en wij bezochten het circus, te weten the Phare Ponleu Selpak Battambang Circus. Het is niet zomaar een circus, nee…….de filosofie sprak ons enorm aan..…...Deze NGO geeft namelijk Cambodjaanse kinderen uit kansarme gezinnen de kans om toegang te krijgen tot cultuur via verschillende artistieke activiteiten, waaronder muziek, tekenen, drama, dans en dus ook circus in de vorm van acrobatiek. Rondleidingen (campus visits) zijn beschikbaar in de ochtend en middag. (Dat gaan we zeker nog een keertje doen). Regelmatig geplande traditionele Cambodjaanse circusvoorstellingen worden aangeboden in de avonduren. Voorafgaande aan de show kun je een tentoonstelling bezoeken. 3x per week vindt er een circusvoorstelling plaats en wel op maandag, donderdag en zaterdag en er zijn diverse thema’s gekoppeld aan de voorstellingen. Zo stond onze voorstelling op zaterdag 27 april in het teken van de Khmer Rouge. (De Rode Khmer oorlog).

Het was heel bijzonder om deze voorstelling bij te wonen, temeer omdat wij de ‘Killing fields’ (Choeung Ek) en de Tuol Sleng gevangenis met alle martelingen, moord-en doodslag hadden gezien in Phnom Penh.Het was zeerindrukwekkend om al deze ellende uitgebeeld te zien in deze voorstelling.

Overigens: Bij aankomst spraken wij met verschillende mensen en toen duidelijk werd dat wij vrijwilligers waren, vroeg men aan mij (Dees) om Franse les te komen geven. Tsja…..Ik ben naar Battambang gekomen om verder te gaan met de Engelse conversatie op de boeddhistische universiteit; vervolgens leeft het plan om iets te gaan doen voor SOS Kinderdorpen en dan nu zou ik nog Franse les kunnen gaan geven op het circus…..Waarschijnlijk was het puur enthousiasme van de vrager, want het wordt natuurlijk wel een tikkeltje lastig om Franse les te gaan geven zonder dat er sprake is van een instructietaal. Is wellicht niet onmogelijk, maar toch is het moeilijk als ik (Dees) geen Khmer spreek en de leerlingen geen Engels.

Op het terrein was een soort cafeetje waar je iets kon drinken of eten en verder was er een winkeltje (boutique) waar spullen verkocht worden, die door de leerlingen van het circus zijn gemaakt. Toen was het tijd om de acrobatiek voorstelling bij te wonen en deze overtrof al onze verwachtingen. Wat een klasse! Deze jongelui zouden internationaal moeten kunnen doorbreken………By the way: Dit circus heeft een plaats veroverd in het Guinness Book of Records oftewel in de Guinness World Records, omdat deze kanjers een 24-uurs non-stop voorstelling hebben gegeven. Na afloop kon je met deze artiesten - ware performers - op de foto. Wij troffen nog een Franse jonge vrouw die op een Frans instituut in Battambang stage liep, i.v.m. het voltooien van haar proefschrift. Zij en wij waren het erover eens dat we alle - of in ieder geval meerdere - voorstellingen van dit bijzondere circus willen gaan bijwonen.

Phare Ponleu Selpak is een Cambodjaanse non-profit kunstschool, die steun biedt aan kinderen, jongeren en de omliggende gemeenschappen door middel van artistieke, educatieve en sociale ondersteuningsprogramma’s. (Education; Visual and Applied Arts School; Performing Arts School; Student Social Support [e-38] Development; Community Outreach [e-38] Engagement).

Het idee van Phare Ponleu Selpak, - dat ‘de helderheid van de kunst’ betekent in het Khmer -, ontstond in 1986 in een vluchtelingenkamp op de grens van Cambodja en Thailand op initiatief van een Franse tekendocent. Op deze manier werden kinderen geholpen om hun problemen te overwinnen: Trauma’s uit de oorlog (Rode Khmer) via de kunst. Zó mooi! Nadat het kamp gesloten was werd besloten om een kunstencentrum op te richten in Battambang om de meest kwetsbare kinderen uit de omliggende gemeenschappen te helpen. In 1995, na een paar jaar hard werken en bouwen, opende Phare Ponleu Selpak de deuren voor de eerste studenten. Na tientallen jaren, evoluties en inspanningen straalt de passie voor kunst en onderwijs meer dan ooit en men gelooft nog steeds vurig in kunst als instrument voor menselijke ontwikkeling en sociale verandering. Kort gezegd: Levens veranderen door middel van kunst!!!

Elk jaar krijgen meer dan 1000 studenten de kans om hun creativiteit, communicatie, concentratie en levensvaardigheden te ontwikkelen en toegang te krijgen tot een duurzame artistieke carrière. Op deze manier wordt Cambodjaanse kunst, erfgoed en cultuur bevorderd. Zo’n project verdient alle steun!

Op 29 april bezochten wij Wat Ek Phnom. Dit is een Angkoriaanse tempel aan de linkerkant van de Sangker rivier, ongeveer 9 km. ten noorden van de stad Battambang. Het is een hindoetempel gebouwd in de 11^e eeuw. Hoewel het gedeeltelijk is ingestort en geplunderd, staat het bekend om zijn frontons. Een enorm zittend Boeddhabeeld van witte steen leidt naar de moderne boeddhistische pagode Ek Phnom, omringd door 18 bodhibomen. De plek wordt tijdens festiviteiten beschouwd als een populaire picknickplaats cq pelgrimsbestemming voor Khmers (Cambodjanen).

De pagode opent de weg naar de ruïnes van de oude hindoeïstische tempel. Eigenlijk is Wat Ek Phnom dus een geheel van een nieuwe tempel, een enorm groot boeddhabeeld en een oude tempel en dit alles in een groene plattelandsomgeving. Uiteraard is het geen Angkor Wat in Siem Reap (dat wij in 2015 hebben bezocht), maar Wat Ek Phnom is absoluut een bezoekje waard!

Op 30 april waren we alweer een maand in Battambang (uitgesproken met o’s in plaats van a’s) en we kunnen alleen maar constateren dat de tijd is omgevlogen. Battambang is de perfecte plek om het echte Cambodjaanse leven en de bevolking te leren kennen.

Al vaker melding gemaakt van het feit dat wij de Khmer/Cambodjaanse keuken lekker vinden. Dat geldt echter ook voor de Thaise, Koreaanse, Japanse, Indische keuken en sinds kort is daar bovendien nog de Cantonese keuken bijgekomen. Alles even heerlijk!

1 mei: Vandaag bezochten we de Chinese tempel. Dit was te voet te bereiken. Al vaker langs gelopen, maar nu naar binnen gegaan. Een 83-jarige Cambodjaan had aldaar de taak als vrijwilliger om belangstellenden rond te leiden. Deze oude baas had zich de Chinese taal eigen gemaakt. Hij vond het leuk om met ons, zijnde geen toeristen, doch ook vrijwilligers te praten en hij liet weten dat hij vroeger in 5 dagen tijd 5 Europese landen had bezocht, te weten Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk en Duitsland. Hij vertelde enthousiast over de Chinese cultuur, waarbij de naam Fude Zhengshen viel, the God of Virtue and Blessing, the God of Prosperity. Ook generaal Guan Yu kwam voorbij, die later werd vereerd als oorlogsgod. De 83-jarige vrijwilliger gaf ons water en zwaaide ons uit. Toen wij hem een kleine bijdrage wilden geven, werd dit pertinent geweigerd.

Hierna gingen we naar Wat Piphithearam. Ook vlakbij en ook voorbij gelopen, tot vandaag 1 mei. Deze boeddhistische tempel/pagode was tevens de moeite waard. Het is gebouwd in de traditionele Battambang-stijl van halverwege de 20^e eeuw.

Het beschikt over een sierlijke en opvallende toegangspoort, die glanst als de ondergaande zon erop schijnt. Vaak moet je net even om het hoekje kijken voor de meest verborgen ‘schatten’.

2 mei: Een middagje toeren door de ‘province’, de ‘country side’, de ‘rural area’, de ‘community’, ‘the village’ of hoe je het ook maar wilt noemen. Dus: Het echte Cambodjaanse leven proeven. Onze ‘driver’ mister Nith geheten liet ons het platteland zien en stopte geregeld voor een uitleg van zijn kant. Zo zagen we een plek waar alle moslims bij elkaar wonen (slechts zo’n 3% is islamitisch). Ook liet hij ons de ‘killing fields’ zien waar de mensen tijdens de Rode Khmer oorlog werden vermoord (1975-1979). Wij staken een dam over en aldaar vertelde mister Nith dat het gehele waterproject was aangelegd met behulp van financiële ondersteuning door de Chinezen. Echter: Er was duidelijk sprake van eigenbelang. De Chinezen exploiteren namelijk ook de rijstvelden die in de buurt liggen en daar is heel veel water voor nodig. Ook bezochten we een werkplaatsje waar ‘rice paper’ werd ingezet om ‘springrolls’ van te maken voor de verkoop. Mister Nith had in zijn tour ook Wat Ek Phnom ingelast, maar aangezien wij dit 3 dagen eerder al hadden bezocht op eigen initiatief, werd hier geen stop meer gemaakt. In z’n algemeenheid bestond de huisvesting van de mensen uit golfplaten, bamboe e.d. Onder ‘a zinc roof’ hing een hangmat en daar werd een uiltje geknapt. Kinderen speelden er tussen door….zij hebben niets maar zijn blij met elkaar……twee kleintjes hadden het grootste plezier: In hun blootje zaten zij samen in een kruiwagen die gevuld was met water….het mooiste zwembad ever…..Al met al was het weer een bijzondere ervaring.

En toen was ik (Dees) ziek op 3 mei……Door de hitte bevangen? Iets verkeerds gegeten? In ieder geval resulteerde het in overgeven en diarree. Deze buikklachten gingen vooraf aan migraine. Pas op de plaats maken dus….! Toch was ik snel weer opgeknapt.

Wij wonen tegenover de centrale markt en dat is erg handig. Deze markt heet: Psar Nat. Een andere markt die werd bezocht luistert naar de naam: Boeung Chhouk Market.

Nog steeds is het bloedheet, maar….er gloort hoop….er is meestal geen 4 meer te vinden in het aantal graden…….wanneer komt die regen? En die regen kwam….hoera…..op 9 mei!

Een week voor onze start op de boeddhistische universiteit, gaan we de boel toch maar eens aanzwengelen, want we horen niets. Wij stuurden dus een mail naar onze tijdelijke contactpersoon, Venerable Vanda geheten, aangezien wij hem eerder telefonisch niet konden bereiken. Ach ja, we zijn het wel gewend….het initiatief moet altijd van ons komen….Een halve week voor onze start, nog steeds geen teken van leven cq een bevestiging m.b.t. de aanvang op de boeddhistische universiteit….pfff…Wij checkten de website en belden naar het telefoonnummer dat vermeld stond op die website. Lijkt logisch, nietwaar? Echter: De persoon aan de andere kant van de lijn sprak niet alleen gebrekkig Engels, maar begreep ook nauwelijks iets van ons verhaal. Het bleek dat hij in het verleden weliswaar connecties had gehad met de boeddhistische universiteit in Battambang, maar daar was hij al lang geleden vertrokken. Hij kon ons dus niet verder helpen. Dat schoot dus niet op! Zullen we 13 mei maar gewoon op de stoep gaan staan? Of gaan we een dagje eerder eens poolshoogte nemen? Zo ga je toch niet om met vrijwilligers?

6 mei: Wij hadden ons aangemeld om deel te nemen aan een cooking class georganiseerd door een eettentje dat luistert naar de naam Coconut Lily. Je kon je opgeven voor de ochtend of voor de middag. Wij kozen voor de middaggroep van 15.30-tot 18.30 uur. Bij minimaal 2 deelnemers gaat het door (maximaal 8). Welnu, in ons groepje zaten behalve Ben en ik (Dees), nog 2 jongelui uit Engeland die een reis maakten door Azië. Het kookprogramma zag er leuk uit. In de prijs zat inbegrepen: Een bezoek aan de markt, ontvangst recepten boekje, de daadwerkelijke kookles en aan het einde kon alles opgepeuzeld worden. Aangezien de verse ingrediënten ’s morgens op de markt gekocht moeten worden (en dit dus al was geschied voor onze middaggroep), werd er voor ons weliswaar niets meer gekocht (op kokosmelk na), maar we kregen wel een uitleg over de verschillende soorten fruit, kruiden e.d.

Na het bezoek aan de markt begon de daadwerkelijke kookles. Op ons menu prijkten: Springrolls, green mango salad, chicken amok en als toetje Coconut Lily. Alles verliep goed, totdat…..Ben plotseling ziek werd en richting toilet holde om over te geven. Wat ik (Dees) 3 dagen eerder had, kreeg Ben tijdens de kookles. Hij probeerde zich nog bij elkaar te rapen, maar het ging slechter en slechter met hem. Halverwege moest hij afhaken en ging naar huis. Er werd voorgesteld dat ik (Dees) zou blijven en zou mee-eten en dat er een takeaway voor Ben geregeld zou worden. Alles was tenslotte betaald. Het advies was om de takeaway dezelfde avond nog op te eten, aangezien de verse ingrediënten niet lang houdbaar waren. Ik (Dees) had ook nog voorgesteld dat ik de kookles zou bijwonen tot het einde, doch niet mee zou eten. Misschien konden Ben en ik dan de volgende dag samen terugkomen om onze maaltijd te verorberen. Dit was echter niet mogelijk, omdat - zoals gezegd - het verse eten niet lang goed blijft. Natuurlijk was het jammer dat Ben moest vertrekken, maar goed….hij kreeg toch niet veel mee van de kookles, aangezien de toiletbezoeken de meeste tijd opslokten. Ik (Dees) bleef dus alleen achter en at aan het einde van de sessie samen met de jongelui uit Engeland de maaltijd op. Bij mijn vertrek kreeg ik de takeaway van Ben mee, maar wat ik al verwachtte geschiedde……Ben kon geen hap door zijn keel krijgen en aangezien bewaren geen optie was, besloten we om onze watchman/receptionist Tola te verrassen met the Khmer food. Tola was erg blij en toen kwam de sharing culture weer om de hoek kijken. Hij liet namelijk weten: ‘I will share it with my colleague’ (waarschijnlijk een andere watchman). Nou, dat was mooi. Ik liet Tola dan ook weten: ‘We (Ben and Dees) share it with you and you Tola share it with your colleague and together we make the world a better place’………Dus: Allebei kort na elkaar ziek geworden en wij geven vooralsnog de extreme hitte de schuld. Wonder boven wonder was Ben slechts een halve dag ziek (eigenlijk alleen tijdens de cooking class), de volgende dag voelde hij zich alweer kiplekker.

De straten en de rioleringen zijn in Battambang zeer slecht onderhouden. Er is nu echter sprake van een zogenaamd ‘masterplan’, dat een periode behelst van 4 jaar.

Tussen 2022 en 2026 moet de klus geklaard zijn. Men is nu dus halverwege. Dat zal een hele verbetering zijn, want in de tuktuk word je door de ‘driver’ heen en weer geslingerd om alle gaten in de wegen te omzeilen. En als het regent staan de straten/zandwegen blank.

Op 27 april j.l. hadden wij ’s avonds een circusvoorstelling bijgewoond, zoals eerder in dit reisverslag vermeld. Wij hadden toen begrepen dat je op werkdagen zowel ’s ochtends als ’s middags ook deel kon nemen aan een rondleiding over het terrein. Dit idee hadden we even ‘geparkeerd’, maar op 7 mei besloten we om alsnog invulling te geven aan deze ‘campus visit’. En dat was zeer de moeite waard! Allereerst werd een video getoond en daarna begon de rondleiding. Wij zagen o.a. een public school, een art school, een bibliotheek, een keuken, ruimtes waar geoefend werd voor acrobatiek of muziek, een soort galerij waar tekeningen waren tentoongesteld e.d. Wij vernamen dat ongeveer 35% van de leerlingen die de public school bezochten, verder gingen in de richting van de art school cq het circus. Het hele instituut ademt laagdrempeligheid uit en is veelzijdig van opzet.

Er zijn verschillende programma’s: * Education: Kindergarten; Child Development Center; Complementary classes. Over 150 toddlers in the Kindergarten. Around 90 children in the Child Development Center. Around 100 youth in complementary and computer classes. Supporting integrated arts education for around 200 students at the Phare Public School. * Visual and Applied Arts School: Fine Arts; Graphic Design and Animation. 63 students in leisure classes. 42 students in vocational training. Supported by 10 teachers and staff. * Performing Arts School: Music; Circus; Dance; Theatre. 76 students in leisure classes. 61 students in vocational training. Supported by 19 teachers and staff. * Student Social Support [e-38] Development: Providing living scholarships including: Lunch on school days, monthly allowances, school kits and bicycles. Providing Social Support through: Individual follow-up, counselling, emotional support and health services. Around 3000 visits by students and community members in our library every year. * Community Outreach [e-38] Engagement: Arts and Culture promotion in Cambodia and abroad. Alumni Relations and Arts Incubation Program. Close collaboration with local and international NGO’s. Community Child Protection.

8 mei: Vandaag stond de Peace Gallery op ons programma. Dit is een klein museum met drie ruimtes voor reflectie. Het is geopend in oktober 2018. Deze Cambodjaanse Vredesgalerij neemt je mee op de reis van oorlog naar vrede en verzoening, waarbij de gecompliceerde Cambodjaanse geschiedenis wordt gepresenteerd. Deze Cambodjaanse geschiedenis wordt gekenmerkt door geweld dat voortkomt uit de wreedheden uit het verleden. Aan de andere kant wordt juist ook het werk van Cambodjaanse vredesopbouwers gevierd. Zij hebben namelijk geholpen om het land voorbij de oorlog te brengen. De nadruk wordt dan ook gelegd op positieve verhalen over veerkracht en het overwinnen van tegenslagen.

Het verhaal van Cambodja wordt vaak gedomineerd door de Rode Khmer. De gruwel van deze tijd overschaduwt vaak de ongelooflijke veerkracht van Cambodjanen bij het overwinnen van dergelijk geweld en het werken aan het brengen van vrede in hun land. Eén zaal toont bijvoorbeeld de tientallen jaren van inspanningen van Cambodja om te herstellen van de oorlog en hun gemeenschappen weer op te bouwen, inclusief een campagne om landmijnen te verbieden en verder een ontwapeningsprogramma en initiatieven voor vredeseducatie. Toen het land oorlog en politieke instabiliteit achter zich begon te laten, ondernamen de Cambodjanen veel inspanningen om vrede en verzoening in hun gemeenschappen te bevorderen. In een andere tentoonstellingsruimte werd niet alleen de Dhammayietra Peace Walk belicht (de jaarlijkse vredeswandeling in Cambodja), maar ook de veerkracht en toewijding van Cambodjaanse vredesbouwers.

Iedere bezoeker kon zijn of haar handtekening plaatsen in een ‘vredesboek’ en je mocht je gedachten laten gaan over de vraag; ‘What does peace mean for you?’ Op een grote wand kon je dan vervolgens jouw ‘vredesgedachte’ bevestigen.

Was het bezoek aan deze Peace Gallery al de moeite waard, een bijzondere ontmoeting deed daar nog een schepje bovenop.

Wij raakten in gesprek met een Cambodjaanse medewerker, Chhork Sophat geheten. (Eerst achternaam, dan voornaam). Hij begon te vertellen over de ‘ins and outs’ van het museum en toen hij vernam dat wij uit Nederland kwamen, liet hij glunderend weten dat de directeur van deze Peace Gallery een Nederlander is. Leuk, maar dat was voor ons niet meer dan een feit. Belangrijker voor ons was het volgende: Op een gegeven moment vroeg Sophat wat ons naar Cambodja had gebracht. Toen wij vertelden dat wij maandag 13 mei gaan starten op de boeddhistische universiteit, sloeg hij beide handen voor zijn gezicht. Uh hoezo? Zijn antwoord luidde: ‘Then we will be colleagues’……. Het blijkt dat Sophat niet alleen werkzaam is in het museum van de Peace Gallery, doch ook Engelse les geeft op de boeddhistische universiteit alsmede op een school die openstaat voor iedereen die maar Engels wil leren en deze school bevindt zich ook op het terrein van de boeddhistische universiteit. Nu hadden wij laatstgenoemde school nog niet eerder gezien, of hadden wij het niet helemaal goed begrepen? Hoe het ook zij…..dit was toch wel heel erg toevallig…..je gaat in Cambodja naar een museum en ontmoet een toekomstige collega! Sophat was in het verleden een boeddhistische monnik geweest, maar sinds 2 jaar was hij geen monnik meer, doch een ‘layman’. Wij maakten natuurlijk meteen van deze gelegenheid gebruik om te vragen of hij onze tijdelijke contactpersoon Vanda kon activeren om ons te benaderen. Wij lieten Sophat weten dat Vanda niet reageert en het zou toch normaal zijn als we nog even contact zouden hebben voordat onze lessen van start gaan? Wij hebben ook nog veel vragen die we bovendien gesteld hebben in een mail blablabla……Sophat beloofde om Vanda te activeren, because he is my friend……Tsja, hopelijk komt er schot in de zaak!

En…hoera….Sophat had woord gehouden. Op 9 mei kregen we dan eindelijk bericht van Vanda (zowel via app als via mail). Als je dan zijn berichten begint te lezen, moet je óf glimlachen óf diep zuchten…..Hij stuurde ons de afspraken die wij waren overeengekomen op onze meeting van 9 april. Uh, dat was ons dus allemaal al bekend, maar ach…..de vorm is hier vaak belangrijker dan de inhoud….hahaha!

En altijd excuses is ons ook niet vreemd, want daar kwamen ze weer….I was not in Battambang, my phone broke…blablabla…maar….hoera….count your blessings….hij gaf weliswaar een paar antwoorden op onze vragen. Verder vroeg hij ons om op 16 mei te beginnen in plaats van 13 mei, zodat hij nog een paar dagen extra tijd had om meer studenten te activeren naar onze lessen te komen. Deze studenten komen dan van buitenaf of worden verkregen via social media. Het blijkt namelijk dat tijdens onze lesuren (van 14.00-tot 16.00 of 17.00 uur) studenten ook andere lessen moeten volgen. Men had eigenlijk liever gehad dat wij ’s ochtends konden opdraven, maar gelet op de incontinentieproblemen van Ben (vooral in de ochtend) geven wij de voorkeur aan de middag.

Bovendien liet Vanda doorschemeren dat de meeste studenten geen intermediate level hebben (en dat is absoluut nodig voor een English conversation club). Hij was van mening dat het niveau Engels in de hoofdstad Phnom Penh beter was dan in Battambang, maar zo zwart-wit kun je dat echt niet stellen. Wij hebben ook in Phnom Penh te maken gehad met behoorlijke niveauverschillen, dus dat konden wij weerleggen. Natuurlijk zijn wij bereid om een paar dagen later te starten, maar in onze beleving zet dat geen zoden aan de dijk. Wij stelden dan ook voor om weliswaar op 16 mei echt te starten met lesgeven, maar wij wilden toch ook al op 13 mei komen, i.v.m. een soort opstart. Er moesten in onze beleving nog teveel dingen geregeld worden. Overigens: Wat wij van Sophat hadden begrepen is dat er op het terrein van de universiteit nog een instituut is dat openstaat voor mensen die Engels willen leren. Hoewel wij deze school nog nooit hebben gezien, leek het ons wel een goed idee om deze school te gaan bezoeken, aangezien het onderdeel is van de campus. Wij lieten Vanda weten dat wij best bereid zijn om ook op deze school les te geven, weliswaar geen Engelse conversatieclub, maar we zouden er als gastsprekers kunnen fungeren. Kortom: Engelse conversatieclub, intermediate level op de boeddhistische universiteit en gastsprekers, beginnersniveau op de school van de campus. Wat gaat het worden?

En zo komt er dan - in ieder geval voorlopig - een einde aan ‘exploring Battambang’, aangezien we weer gaan lesgeven en daar hebben we heel veel zin in!!!

13 mei: Opstart op SBUBB (Sihanouk Buddhist University Battambang). In de volksmond: Damrey Sor (Witte Olifant) geheten. 16 mei: Daadwerkelijke start.

Op 13 mei ontvingen we per mail de namenlijst van de studenten. De Engelse conversatieclub bestaat uit 36 studenten: 18 mannen en 18 vrouwen. Mooi verdeeld dus! Van de 18 mannen zijn er 12 monnik. De namen zijn zoals altijd niet te onthouden en niet uit te spreken. Daar komen ze dan: Rong Keiry; Phat Vannak; Ken Socheat; Vet Sievyiek; Vann Phors; Dorn Daro; Yoeurn Sopheara; Kheng Ratanak; Oeurn Sokla; Phat Sorika; Rors Kai; Sin Sophea; Long Rothpisey; Heng Sokha; Som Vanvathana; Vat David; Khorn Sochy; Phan Pharen; Yeth Heng; Sun Reaksa; Kroy Chhai; Tann Monirath; Ban Minea; Chork Sreydoeurr; Bunthoeurn Sreyp; Houng Vin; Suy Chnentpanha; Phann Sophal Vis; Chhoeng Chhat; Sorn Piseth; Heng Bopha; Soy Sreynet; Sun Lisang; Chormnan Sanai; Tha Chhianghai; Roeun Dynan…..Oké, duidelijk…..hahaha!!!

Toen we ’s middags 13 mei om 14.00 uur op de stoep stonden van de boeddhistische universiteit begonnen we met foto’s maken van de buitenkant. Dit op verzoek van onze oud student Seng in Phnom Penh. Wij werden daarbij onaangenaam verrast door maar liefst vier honden die op ons afvlogen. Later werd duidelijk dat deze honden zich altijd in en om de boeddhistische universiteit ophouden (en soms zelfs de studenten vergezellen richting klaslokaal). Pfff….dát kan ons niet bekoren, maar goed…Wij hadden geen tijd om hier lang bij stil te staan, want plotseling verscheen onze contactpersoon Vanda die ons meenam voor een gesprek in een hele mooie grote ruimte waar studenten altijd samenkomen. Hij gaf ons wederom een nieuw Whatsapp nummer, want Vanda heeft geregeld problemen met zijn Whatsapp.

Tijdens deze ‘meeting’ werd nog eens teruggekomen op diverse ‘ins and outs’ m.b.t. ons lesprogramma, maar gelukkig…miscommunicatie werd bovendien opgelost en dat was het meest belangrijke. Dachten wij dus dat er zich op het terrein van de boeddhistische universiteit nog een aparte school bevond waar belangstellenden Engels konden leren (en waar wij guestspeakers wilden zijn), niets bleek minder waar te zijn. Het blijkt te gaan om ‘parttime classes’ en dit is onderdeel van de boeddhistische universiteit. Deze parttime classes vinden op werkdagen plaats tussen 17.00-en 19.00 uur en deze lessen staan open voor een ieder die Engels wil leren. Er zijn 7 verschillende niveau’s. Voor deze lessen worden dus gewoon de klaslokalen/gebouwen van de boeddhistische universiteit gebruikt. (En er is dus geen aparte school). Eindelijk is het duidelijk voor ons. Tsja, Vanda blinkt nu eenmaal niet uit in helder communiceren (en wij moesten maar weer gissen en raden). Wij lieten weten dat wij dus ook bereid zijn om iets te betekenen voor de parttime classes. Concreet: Engelse conversatieclub van 14.00- tot 16.00 uur (intermediate level, boeddhistische universiteit) en guestspeakers van 17.00-tot 19.00 uur (hoogste niveau’s van de parttime classes in dezelfde klaslokalen van de boeddhistische universiteit). Er wordt gestart met 2x per week op maandag en donderdag voor zowel de Engelse conversatieclub alsmede voor gastsprekers zijn voor de parttime classes. Hé, hé….everything solved!

Overigens: Om zieltjes te winnen voor de English conversation club heeft Vanda gevist in diverse vijvers, te weten: Studenten van de boeddhistische universiteit, studenten uit de parttime classes en studenten verworven via social media. Zoals eerder gemeld is Vanda onze tijdelijke contactpersoon. Tola is ons daadwerkelijke aanspreekpunt, maar hij is ongeveer 5 maanden voor een studie in Rome en komt eind juni terug. Vanda liet weten dat Tola ‘homesick’ is en dat hij last heeft van ‘the European food’. Voor ons niet voor te stellen: Wij hebben in 20 jaar nog nooit heimwee gehad (eerder het tegenovergestelde, zijnde reiswee) en wij zijn echte ‘global eaters’. Voor ons maakt het niets uit of we eten in Afrika, Latijns-Amerika, Zuidoost Azië of Europa, maar goed….

Tola heeft de laatste tijd veel veranderingen doorstaan: Sinds februari 2023 is hij geen monnik meer, in december 2023 is hij getrouwd, in februari 2024 moest hij voor een studie naar Europa (Italië), dus hij snakt naar huis, naar Cambodja….

Toen dit alles was afgerond, Vanda was vertrokken en wij verder wilden gaan met het verkennen van het terrein, stond plotseling de vice president Pok Pan voor onze neus die ons nog een hele rondleiding gaf: Kantoor, bibliotheek, klaslokalen, ontmoetingsruimte/activiteitenruimte enz.enz.

By the way: De boeddhistische universiteit Battambang bestaat sinds 2009 en heeft 1000 studenten. Momenteel worden er ‘dorms’ (slaapplekken) gebouwd voor kansarme vrouwelijke studenten, die afkomstig zijn uit de ‘rural area’ en geen kamer in Battambang kunnen betalen.

Ik stuitte op een Chinese spreuk: Wie naar de sterren grijpt, zal nooit in de modder landen…..

In het appartementencomplex waar wij wonen (Chhaya), hadden wij onze overburen nog niet ontmoet, tot 16 mei. Toen liepen we de overbuurvrouw tegen het lijf. In de gang maakten we nader kennis. Zij en haar man zijn afkomstig uit Zuid-Korea en wonen al 5 jaar in Chhaya. Zij werken als vrijwilligers als een soort opticiën/optometrist voor een NGO. Toen zij haar naam noemde konden wij dit totaal niet onthouden, maar gelukkig gaf zij de Engelse variant en stelde zich voor als Grace. Het was een leuke kennismaking en er werd voorgesteld om over een tijdje verder te praten, aangezien zij beiden zo’n 3 weken niet in Battambang zouden zijn. Altijd leuk natuurlijk!

16 mei: En dan nu onze eerste lessen op de boeddhistische universiteit in Battambang! Wij zijn er weliswaar al een paar keer geweest, maar nu gaan we dan echt lesgeven! En het was weer geweldig!!!! De vice president Pok Pan bracht ons naar ons lokaal op de eerste verdieping; een mooi lokaal met daarin onze twee grootste Cambodjaanse vrienden: airco en fans.

Onze contactpersoon Vanda stond ook paraat met een fototoestel in de aanslag. De studenten druppelden binnen en het wachten was op de rector die hier president wordt genoemd. Laatstgenoemde liet lang op zich wachten, maar eindelijk verscheen hij dan toch. Niet echt een toegankelijk type. Hij keurde ons nauwelijks een blik waardig en vroeg ons alleen maar uit welk land wij kwamen en of wij in Phnom Penh hadden lesgegeven. Hij sprak de studenten toe in het Khmer, maar nam niet de moeite om dit voor ons te vertalen in het Engels. Nou ja, het zij zo….Toen hij weer vertrokken was konden wij dan eindelijk beginnen en we genoten als vanouds weer volop van onze studenten! Zo’n eerste les staat meestal in het teken van een introductie over Nederland en over ons vrijwilligerswerk wereldwijd. Óf onze contactpersoon Vanda zal tevens fungeren als co-class teacher óf een studente, Reaksa genaamd (qua uitspraak klinkt het als Ress). Echter: In de praktijk is Reaksa onze co-class teacher, een lief en serieus meisje. Zij is verantwoordelijk voor o.a. het bijhouden van de presentielijst.

En opnieuw hadden wij Vanda verkeerd begrepen. Communicatie is niet zijn sterkste kant, maar goed….Wij dachten dat wij vandaag 16 mei niet alleen zouden starten met onze Engelse conversatieclub van 14.00-tot 16.00 uur, doch ook met onze parttime classes van 17.00-tot 19.00 uur. Dat laatste bleek echter niet het geval te zijn. Onze parttime classes waarin wij zullen gaan fungeren als ‘guestspeakers’ gaan pas van start op 10 juni. (Twee verschillende klassen van elk een uur). Ook zal het wellicht niet alleen openstaan voor de hoogste niveau’s, maar ook voor de lagere niveau’s. Prima voor ons (als er in dat geval maar een vertaler Engels-Khmer aanwezig kan zijn).

Bruggenbouwers….die taak ligt ons wel….Zomaar een voorbeeld: Er is veel contact met mensen uit ons wereldwijde netwerk, zo ook uit Peru. Our Peruvian friend Angel (naast leerkracht, ook o.a. werkzaam in de IT en andere jobs), die alleen maar Spaans spreekt, was verschillende keren in 2022 bij ons op bezoek geweest toen wij in Ayacucho woonden.Hij bracht dan altijd zijn 3 kinderen mee, door ons omgedoopt als ‘the three little angels’.

Om de gesprekken goed op gang te houden, nodigden wij dan vaak our Peruvian friend Alí uit (IT, was destijds bezig met zijn thesis, gaf bijlessen), die naast Spaans ook Engels spreekt. Alí fungeerde dan als vertaler Engels-Spaans. Dat was prettiger dan constant met de google translator en met mijn (Dees) zeer basic Spanish te moeten converseren. Grappig detail: Angel en Alí, beiden woonachtig in Ayacucho, kenden elkaar niet en werden dus door ons aan elkaar voorgesteld. Nu ontvingen wij een bericht dat Angel wellicht een job had voor Alí. Heel bijzonder om beiden dan weer samen te brengen middels het uitwisselen van contactgegevens. Uiteindelijk ging het weliswaar niet door (van de kant van Alí), maar dat terzijde….

Op 20 mei stond er weer een nieuwe English conversation club op de rol. Het is echt enorm boeiend om te doen en we hebben een hele leuke groep studenten en zij blijven vaak wel van 14.00-tot 16.30 uur i.p.v. 16.00 uur. Het klikt heel erg goed en dat is natuurlijk fijn. Iedere les wordt gestart met een ‘saying’. Ook werden de studenten voorzien van websites die wellicht interessant kunnen zijn. Vandaag werden listening skills (verhalen over West-Afrika) afgewisseld met speaking skills, zoals: Do you fear change? Would you be happy in a world where nothing ever changed? If you could go back in time and give yourself some advice, what would it be? Why? Er werd gewerkt in groepjes en in ieder groepje werd een spokesman of spokeslady gekozen, die aan het eind namens zijn of haar groepje de bevindingen‘en public’ moest vertellen. En dat ging uitermate goed. In de tweede les stonden er dus al een paar studenten voor de klas om hun mini presentatie te geven. Anderen gaven acte de présence staande in hun groepje en dat is uiteraard ook prima. Kortom: Chapeau!

Overigens: Toen ik tussen de groepjes door liep om te luisteren naar hun spreekvaardigheid, zag ik een monnik met een tatoeage. Tsja…vreemde combinatie…een monnik met een tattoo…hahaha! Wel was het bloedheet in het lokaal. Er zijn weliswaar 5 fans en 1 airco, doch de remote control van de airco ontbreekt, dus zou dat een teken zijn dat de airco niet gebruikt mag worden? Klopt inderdaad, is te duur, maar…..hoera…..voor ons gaat men een uitzondering maken!

Onze contactpersoon Vanda was 20 mei afwezig, omdat hij aanwezig moest zijn bij het Annual Cambodia STEM Festival (ACSF). Dit heeft te maken met ‘Green Innovation’ en duurzaamheid.

Hadden wij in Phnom Penh 3 x 3 maanden Engelse conversatielessen verzorgd, hier in Battambang is het 1 x 6 maanden (en wellicht nog een extra maand). Voor ons geen probleem.

Vesak wordt dit jaar gevierd op 22 mei. Op deze dag herdenken de boeddhisten de geboorte, Verlichting en dood van Boeddha, die allemaal op dezelfde dag zouden hebben plaatsgevonden. Het wordt gehouden rond de maand mei, gebaseerd op de maankalender. Vieringen omvatten dansen, gedichten, optochten, processies, diepe meditatie, theatervoorstellingen en poppenspelen. Vorig jaar in Phnom Penh waren wij deelgenoot geweest van deze ceremonie, nu in Battambang merkten wij er niets van. Een dag later vertelden onze studenten: ‘We just sat in the pagoda, we lit candles and read from the Dharma’.

In Cambodja is de prijs van de elektriciteit gerelateerd aan het verbruik. Een hoog verbruik betekent een hoge prijs, een laag verbruik een lage prijs. In Vietnam, Laos en Thailand is dat net andersom. Met enige argwaan wordt dan ook door de Cambodjanen naar deze buurlanden gekeken. Als de mensen hier in Cambodja klagen over de hoge stroomrekening en hun ongenoegen daarover ventileren op bijvoorbeeld Facebook, dan kan het gebeuren dat de klant abrupt wordt afgesloten van de stroom door het elektriciteitsbedrijf, dat hier een staatsbedrijf is en dus een monopolie positie heeft.

De les van 23 mei was weer geweldig. Allereerst listening skills in combinatie met cultural exchange. Wij kunnen putten uit een schat aan informatie en ook vandaag stonden twee verhalen uit Ghana centraal. Dit wordt dan vergeleken met situaties in Cambodja. Dus: Zijn er overeenkomsten cq verschillen tussen de West-Afrikaanse cultuur en de Zuidoost-Aziatische cultuur? Zoooooo interessant! Hierna kwam spreekvaardigheid aan bod, in de vorm van de volgende topics: Why do men and women sometimes have such difficulty communicating with one another?

Would you sacrifice happiness for the opportunity to be successful? Ook nu werd er in groepjes gewerkt en uit iedere groep trad één persoon naar voren om een presentatie te geven. Complimenten voor onze studenten!

Vreemd verschijnsel: Bijna dagelijks ondervinden wij een stroomonderbreking van enkele minuten. Nu is dat geen ramp natuurlijk (wij zijn erger gewend in Ghana), maar opvallend is wél dat niemand ‘het waarom’ weet.

In Ghana wonen moslims in het noorden en christenen in het zuiden. Voor onze Ghanese vriend Paul is dat uiteraard zijn referentiekader. Toen wij hem foto’s stuurden van onze boeddhistische monniken, vroeg hij: ‘May I know whether the Monks believe in Jesus Christ or Mohammed? Thus Christianity and Islam’. Oh, oh…..de Ghanese religie heeft dus geen enkele notie van het boeddhisme.

In de les van 27 mei spraken wij over de Europese Unie en over de Brexit. Er ging een wereld open voor ons publiek. Zij hadden er geen idee van. Hierna stonden de volgende topics centraal: Who is the most successful person you know? What makes him/her successful? (Namen als Angelina Jolie, Cristiano Ronaldo en Steve Jobs passeerden de revue). If someone was married, had three healthy children, a comfortable house and secure job, would you consider that person to be successful? Would you consider a ninety-years old person who is physically and mentally very healthy a success? Why? Volgens onze studenten komt het niet voor in Cambodja dat iemand 90 jaar wordt; 80 zou het maximaal haalbare zijn. (Terwijl wij ook hebben vernomen dat de levensverwachting van de gemiddelde Cambodjaan rond de 59 jaar ligt). Hoe het ook zij: De studenten stelden voor om niet 1 spokesman of spokeslady naar voren te laten komen, maar in dit geval drie verschillende personen die ieder één vraag voor zijn of haar rekening kon nemen. Uiteraard is dit een goed idee. Op deze manier zijn er meer mensen aan het woord en hebben zij ook een beetje steun aan elkaar als zij met meerderen voor de klas staan.

En dan krijgen we een uitnodiging van onze Ghanese vriend Halilahi om naar de ‘graduation’ te komen.

Wij hebben destijds ons trainingscentrum overgedragen aan deze mister Halilahi die dus nog steeds de ‘sewing girls’ klaarstoomt voor hun toekomst. Nadat de meiden hun opleiding bij hem hebben voltooid volgt altijd de feestelijke ‘graduation’ en daar kregen wij dus een invitatie voor. Zo attent, zo grappig, maar natuurlijk niet realistisch (vanuit Cambodja).

In z’n algemeenheid zijn de mensen hier klein van stuk. Dit betekent dan ook dat de deurposten (tevens in onze accommodatie) laag zijn.

Op 30 mei werden onze studenten getrakteerd op ‘picture language’. Na afloop van de les kwam er een studente naar ons toe die liet weten niet altijd aanwezig te kunnen zijn vanwege haar drukke studie. In haar telefoon liet zij ons een strak dagschema zien dat ’s morgens om 6.00 uur begon. Zij vertelde dat ze haar studie ‘civil engineering’ weliswaar had afgerond, maar dat zij achteraf gezien spijt had van deze keuze. Nu was zij gestart met een nieuwe studie, te weten ‘law’, waarbij haar belangstelling met name uitging naar criminologie. Ja, zo voer je niet alleen tijdens de lessen mooie gesprekken, maar ook daarna.

Sinds wij weer in de flow van lesgeven zitten, lijkt de tijd nóg sneller te gaan. Als we dit reisverslag afronden is het alweer het weekend van 1 en 2 juni.

Op 11 maart vond er een sessie plaats in Phnom Penh met als titel: ‘From stress to strength’. Deze aankondiging hadden wij eerder gelezen op de boeddhistische universiteit. Klonk interessant, echter….De locatie waar deze lezing gehouden werd was op een behoorlijke afstand van onze accommodatie en bovendien zou de taal natuurlijk een breekpunt zijn geweest. Wij zijn het Khmer uiteraard niet machtig. Jammer dan……

Niet alleen Boeddha quotes zijn mooi om te lezen, ook de quotes van Einstein mogen er zijn. Wat te denken van de volgende: ‘If you don’t have many friends, that means you have a lot of life experience’.

12 maart: Meet [e-38] Greet in een hotel in Phnom Penh met de Nederlandse ambassadeur en met de Nederlandse gemeenschap. Nu staan wij - in z’n algemeenheid - in het buitenland niet te popelen om de ‘Dutch community’ te treffen (wij begeven ons liever onder de ‘locals’), maar de happening vond plaats niet ver van ons appartement, dus besloten we om toch te gaan. Het was al de tweede keer in ons jaar Phnom Penh dat wij werden uitgenodigd. Het blijkt dat deze bijeenkomsten alleen plaatsvinden in Phnom Penh en in Siem Reap. Straks in Battambang zullen wij uiteraard weer deze invitaties krijgen, maar dan moeten we dus afreizen naar Siem Reap (163 km.) of naar Phnom Penh (294 km.). Dat wordt dan toch wat lastiger, dus nu in Phnom Penh hadden we in ieder geval nog de mogelijkheid om te gaan.

Zo’n Meet [e-38] Greet wordt meestal voorafgegaan door een zogenaamd ‘Consulair Loket’, waarbij Nederlanders in den vreemde de mogelijkheid krijgen om bijvoorbeeld een paspoort te verlengen, een Digid aan te vragen of een bewijs van leven (voor pensioen) te regelen. Op zich natuurlijk een goede zaak! Deze keer was er wel een beetje sprake van miscommunicatie. Allereerst ontvingen we mails in het Engels en in het Nederlands; ook stond de ene keer in de tekst vermeld dat de bijeenkomst in Siem Reap zou zijn en de andere keer in Phnom Penh; eerst lazen we dat de Meet [e-38] Greet voorafgegaan zou worden door het Consulair Loket en later vernamen we dat er een Q [e-38] A bijeenkomst zou zijn. Kortom: Het was een tikkeltje onduidelijk, maar goed….wij hadden ons opgegeven voor de Meet [e-38] Greet. Eénmaal ter plekke bleek dat eerst het Consulair Loket aan de orde was geweest, daarna de Q [e-38] A bijeenkomst en tenslotte de Meet [e-38] Greet. Wel een beetje jammer dat wij de Q [e-38] A dus gemist hadden, maar ach….al snel werd duidelijk dat zich daar weinig mensen voor hadden aangemeld. De Nederlandse ambassadeur Remco van Wijngaarden had eigenlijk een algemeen praatje gehouden en er waren niet veel vragen vanuit de zaal gekomen. Ben greep alsnog zijn kans tijdens de Meet [e-38] Greet en vroeg o.a. in hoeverre de geopolitiek gevolgen had voor het werk op de ambassade. (Nauwelijks tot geen gevolgen).

Welnu de Meet [e-38] Greet zelf was erg gezellig: Nederlanders onder elkaar in den vreemde, hapjes, drankjes en zelfs een vrijkaartje voor een gratis voetmassage….hahaha! De mensen die wij ontmoetten waren ook bijzonder. Sommigen herkenden wij terug van afgelopen oktober, anderen waren nieuw voor ons. Zo troffen wij o.a. een ouder echtpaar (beiden zeventigers) die al 20 jaar zendingswerk deden (waarvan een hele poos op een boot die maar liefst 100 landen had aangedaan). Of een gezin met 4 kleine kinderen en dit gezin was pas 3 maanden in Cambodja en had het zwaar. (De kinderen hadden het weliswaar prima naar hun zin op de internationale school, maar de ouders hadden hun draai nog niet gevonden). Dan is het mooi om beiden een hart onder de riem te kunnen steken met onze 20 jaar ervaring. Ook spraken we met een weduwe die voor een organisatie werkt met als doel het helpen van kansarmen. Verder kruiste een docente Engels mijn pad die veel belangstelling toonde voor onze lessen Engelse conversatie aan de boeddhistische monniken. Bovendien herkenden wij nog een stel, te weten een Nederlandse man die getrouwd is met een Cambodjaanse vrouw. Laatstgenoemde is arts en samen zijn zij doende om een ziekenhuis te bouwen. Zij vertelden dat de bouw voor 90% klaar was.

Iedereen was het erover eens dat weggaan uit Nederland veel gemakkelijker is dan terugkeren naar Nederland. Het was fijn om dit te kunnen delen met gelijkgestemden.

Op 14 april verloopt ons visum en vanaf 14 maart (1 maand van tevoren) kunnen wij dan ons visum weer met een jaar verlengen. Vóór 14 maart werd dan ook contact opgenomen met John van de Cambodian Visa Services, met het verzoek om de ‘driver’ te sturen die onze paspoorten, pasfoto’s en geld kon komen ophalen. Blijft een raar idee om je paspoorten en geld aan een wildvreemde mee te geven, maar goed….foto maken, vragen om een retention slip en vanzelfsprekend hebben we een copie van ons paspoort. Het duurt meestal ongeveer 8 werkdagen (tussen 5 en 10 werkdagen) voordat we de felbegeerde stempel weer in ons paspoort hebben. Dit zou betekenen dat we net voor ons vertrek naar Battambang ons ER (retirement) visum weer op zak hebben. Op 13 maart kwam de ‘driver’ van John ons bezoeken in de hal van ons appartementencomplex en deze Nym herkenden wij nog van vorig jaar. Nym verzekerde ons dat wij de paspoorten met daarin onze visa vóór ons vertrek naar Battambang (op 30 maart) zouden terug hebben. Wij informeerden ook nog even naar een eventuele verlenging volgend jaar vanuit Battambang. En hoewel dit nu absoluut nog niet aan de orde is, is het wel goed om te weten welke stappen dan genomen moeten worden. En…..hoera…..al op de 6^e dag liet Nym weten dat alles klaar was en op 22 maart kwam hij naar ons toe met onze paspoorten voorzien van de retirement visa. Wij mogen weer een jaar in Cambodja blijven…..heel fijn!!!

Met nog slechts een korte tijd te gaan in Phnom Penh, nadert ook het moment waarop je dingen voor de laatste keer onderneemt cq waar je gedag tegen moet gaan zeggen.

En wanneer horen we iets van Vutha? Met andere woorden: Wanneer vindt de certificaatuitreiking plaats voor de studenten van onze drie English conversation classes? Wij hebben op 3 maart onze laatste les gegeven en op 30 maart gaan wij Phnom Penh verlaten en verhuizen we naar Battambang.

Ook ligt ons verzoek bij Vutha om - als souvenir voor ons - een certificaat voor Ben en Dees te maken. Gewoon leuk als aandenken (in het Engels en in het Khmer). Verder zouden wij het op prijs stellen om een exemplaar van het tijdschrift van de universiteit (SBU) te verkrijgen (met daarin foto’s van ons beiden). Wij hebben het Vutha heel gemakkelijk gemaakt en hebben de inhoudelijke tekst - qua onze precieze taken - al aangeleverd. Bovendien gaven we hem tevens onze correcte namen. Hij is dan ook helemaal op de hoogte, maar waarschijnlijk moeten wij weer de zaak aanzwengelen.

En inderdaad…..Samen met onze eerste co class teacher Seng begonnen we per app te brainstormen. Het bleek dat men pas sinds kort doende was om de ‘certificate ceremony’ te organiseren. Seng was behoorlijk ‘worried’. Los hiervan had Seng ook contact met onze tweede co class teacher You Y genaamd en het werd steeds onduidelijker voor ons. Zo had men o.a. de begin-en einddata van de 3 cursussen Engelse conversatie nodig voor de certificaten, maar uh…..dit had Seng al lang geleden ingeleverd bij Vutha, samen met het doel van de Engelse conversatieclub, foto’s e.d. Dan vernemen we van Seng (via You Y) dat Vutha alle gegevens kwijt is. Nou, dat is wel gemakkelijk…..Seng kreeg terecht het gevoel dat hij alles voor niets had gedaan. Als klap op de vuurpijl kregen we te horen van Seng dat laatstgenoemde geld had moeten inzamelen. Wat was namelijk het geval? Om een certificaat te verkrijgen moest iedere student 20.000 Riel betalen (5 dollar). Dat was een shock voor ons. Vutha heeft ons hiervan nooit op de hoogte gebracht. In ieder geval hebben Seng en wij (Ben en Dees) er alles aan gedaan…..

Op 14 maart nogmaals geappt naar Vutha, maar aangezien iedereen Telegram gebruikt in plaats van Whatsapp, checkt Vutha zijn Whatsapp bijna nooit. Bellen dan maar….ook geen results…..The number is currently unavailable….dat schoot dus niet op. Uiteindelijk aan Seng gevraagd of hij Vutha voor ons kon activeren en….hoera….eindelijk kregen we dan een reactie per app. Vutha liet weten bezig te zijn met het organiseren van de ‘certificate ceremony’. Nou, dat is al iets…..Hij heeft dit gepland in de week van 18 maart. Dus ergens tussen 18 en 22 maart zou het misschien plaats kunnen gaan vinden. Echter: Een exacte datum en tijd kon hij nog niet geven, omdat hij de rector nog wilde uitnodigen. Hij sloot af met het bericht dat hij het plan heeft om na de ceremonie een boottochtje te gaan maken op de Tonlé Sap rivier en de Mekong rivier. A boat trip by night………tsjonge…jonge….

En dan is er weer een week voorbij en is het 22 maart. In de nacht van 21 op 22 maart krijgen wij een appje van Vutha met daarin de concept certificaten. Het verzoek aan ons was om de tekst te checken op fouten en correcties aan hem door te geven. Het was geen overbodige luxe om aan dit verzoek te voldoen, want aan fouten was geen gebrek. Nadat wij onze correcties meteen de volgende ochtend richting Vutha hadden gestuurd, zagen wij dat Vutha nog niets ontvangen cq gelezen had. Dus vroegen wij aan Seng om Vutha wederom via Telegram te activeren. De tijd begon te dringen….

En het werd 24 maart en eindelijk kregen we dan een reactie, die zeer teleurstellend was. Vutha liet weten dat hij de certificaten al had uitgeprint zonder onze correcties toe te passen. Nou ja zeg….wij krijgen ’s nachts het verzoek om correcties aan te brengen en de volgende ochtend heeft hij alles al van ons ontvangen. Waarom heeft hij onze Whatsapp berichten niet gecheckt? Sinds vrijdag 22 maart wachtten wij al op zijn feedback. Zoals gemeld hebben wij zelfs op die dag Seng weer gevraagd om Vutha te activeren, omdat hij geen antwoorden geeft. Wat konden wij nog meer doen?

Wij zijn teleurgesteld dat de certificaten voor de studenten - in onze beleving – niet correct zijn; er zijn gewoon teveel fouten gemaakt bij het vervaardigen ervan. Je zou het bijna zelf willen doen…..Wij begrijpen totaal niet waarom hij ons vraagt correcties aan te brengen en het vervolgens compleet negeert. Voor ons voelt het alsof wij niet serieus zijn genomen. Vutha liet verder weten dat hij wel óns certificaat wilde corrigeren. Welnu, dat is lekker gemakkelijk natuurlijk, aangezien dit slechts één certificaat is. Feit blijft dat wij het heel vervelend vinden dat de studenten een certificaat krijgen met fouten. En dan mochten zij ook nog betalen voor een slecht certificaat. Tsja, dit soort praktijken is ons niet vreemd. Wij hebben iets te veel ervaring in ontwikkelingslanden. Wij hebben Vutha dan ook een behoorlijke app ‘op poten’ gestuurd. Bovendien kregen we te horen van Vutha dat de certificaat uitreiking zal plaatsvinden op dinsdag 26 maart om 16.00 uur. Er werd niet meer gesproken over een boottochtje. Waarschijnlijk mag Seng ons dit meedelen, zodat Vutha weer buiten schot blijft.

En de Vutha soap ging verder…..Er was dan ook veel contact tussen ons en Seng. Laatstgenoemde vond het ook jammer dat Vutha onze goed bedoelde adviezen (lees correcties) aan zijn laars had gelapt en gewoon certificaten inclusief fouten had uitgeprint. Seng vroeg ons of wij wellicht op de hoogte waren van een andere activiteit die na de certificaatuitreiking zou plaatsvinden. En natuurlijk moesten wij het antwoord schuldig blijven, want ons aller Vutha communiceert nooit. Wij lieten Seng dan ook weten: ‘We asked our questions several times to Vutha, but we never received answers. So no idea how long the event will last; No idea if we can get a SBU magazine; No idea if there is also a certificate in Khmer for us; No idea if it is allowed to give a speech; No idea if there is a boattrip yes or no; No idea where the event take place etc.etc. Wij sloten af met: Don’t worry Seng, let it be a surprise. Please don’t be frustrated, because you know it is more wise to transform your frustrations into challenges….hahaha!

Inmiddels had Seng weer contact opgenomen met Vutha en werd duidelijk dat de rector, zijnde Venerable Seng Yeat aanwezig zou zijn en dat er daarna een boottocht zou plaatsvinden en zelfs nog een feestje. Nee toch…..wij willen niet in de belangstelling staan, maar vrezen dat we hier niet aan kunnen ontkomen. En toen kwam het dieptepunt. Toen Seng aan Vutha inzage vroeg in het programma, kreeg deze lieve slimme student te horen: ‘Er is nog geen programma (1 dag van te voren), maar jij (Seng) kunt dit wel even maken’. Niet alleen werd Seng opgezadeld met het maken van het programma, er werd nog meer huiswerk op zijn bordje gelegd. Vutha gaf bovendien opdracht aan Seng om ook nog een ‘appreciation speech’ te maken.

Vutha neemt geen enkele verantwoordelijkheid en laat een lager geplaatste in de hiërarchie (student Seng) het werk opknappen.

Het is toch uiterst irritant dat Seng een dag van te voren hiermee wordt opgezadeld. In onze ogen heeft de 23-jarige student Seng op alle fronten veel meer in zijn mars dan Vutha, te weten de ‘executive director of the center of English training’. Wij lieten Seng weten dat hij er niet veel tijd aan moest besteden. Aangezien hij ook onze speech in moest passen in het programma, hadden wij de tijd opgenomen en konden hem zeggen dat onze speech zo’n 8 minuten zou duren.

En dan krijgen we eindelijk bericht van Vutha en vernamen we zomaar ‘out of the blue’ dat de certificaatuitreiking weliswaar dinsdag 26 maart zal plaatsvinden, maar dat de tijd was gewijzigd. In plaats van 16.00 uur werd het 17.30 uur. Volgens Vutha zou de ceremonie ongeveer een half uur duren en daarna zou de boottocht zo’n anderhalf uur in beslag nemen. En toen trok Vutha eindelijk het boetekleed aan….’Dear teachers, I am really very sorry for everything, I really apologize for all my mistakes, please forgive me’…blablabla…Nou ja zeg….het is bijna komisch….Verder liet hij weten dat hij gezakt was voor een examen Engels vanwege grote drukte op zijn werk. Kortom: Het was allemaal een beetje veel geweest voor onze Vutha. Uiteraard reageerden wij met: Apology accepted!!! En voegden daar aan toe: Being busy is sometimes a matter of bad planning. If you plan well (in advance) and anticipate your tasks, you are less busy…..maar goed….the celebration will be very nice….. Wij maakten tevens van de gelegenheid gebruik om onze aardige, intelligente en hardwerkende Seng de hemel in te prijzen…. ‘Cherish him and appreciate him! Seng will make it in the future….Cambodia will hear from him!’

En Seng zelf? Hij liet ons eerder weten dat Vutha wederom voor een verrassing had gezorgd, maar dit keer een positieve verrassing. Het was plotseling niet meer nodig dat Seng het programma voor de certificaatuitreiking zou maken. (Dat zou Vutha nu toch zelf doen). Seng hoefde nog slechts an appreciation paper te vervaardigen (blijkt hetzelfde te zijn als een appreciation speech). Het verandert allemaal met het uur en het is bijna niet meer te volgen.

Het is Seng zelf die dit voor zal dragen (waarschijnlijk omdat het Engels van Seng beter is dan van Vutha). Verder zou ‘the certificate mistake’ gecorrigeerd zijn voordat het was geprint, maar uh…..wij nemen aan dat dit slechts gold voor ons eigen certificaat (Ben en Dees) en helaas niet aan de orde was voor de studenten. Echter: Volgens Seng zou het wel degelijk gaan om de certificaten van de studenten. Wow! Dat zou geweldig zijn! Zouden zij dan toch nog hun certificaat zonder fouten mogen ontvangen? First see, then believe!

Seng is ook op de hoogte van het feit dat Vutha zeer druk is en is bereid hem te helpen. Seng vroeg ons advies daarin. Welnu, heel nobel natuurlijk en Vutha zou enorm geholpen zijn met de hulp van Seng, maar wel even opletten Seng: Jouw goede bedoelingen mogen natuurlijk niet tegen jou gebruikt worden. Denk dus ook aan de ‘hierarchy and the responsability of the job’. Uiteindelijk besloot Seng zijn idee voorlopig in de ‘koelkast’ te zetten.

Hoe het ook zij….Dan is daar toch eindelijk die certificaatuitreiking op 26 maart. Funny detail: 5 kwartier voor de aanvang ontvingen wij het programma….in Khmer…! Middels een translator konden wij toch een idee krijgen wat ons te wachten stond. In ieder geval was aan ceremonie geen gebrek….hahaha!

Toen wij op de universiteit arriveerden wachtte Seng ons op en samen liepen we naar de conference/meeting hall, waar iedereen al zat te wachten. Aan de ene kant van de ruimte zaten de monniken (venerables), aan de andere kant de leken/de niet monniken/ the lay students. Het was een raar gevoel om te constateren dat camera’s klikten op het moment dat wij naar binnen liepen. Twee stoelen vooraan waren vrij gehouden voor de teachers (voor ons dus). Het wachten was op de rector. Toen deze naar binnen schreed (een ander woord heb ik er niet voor), stond iedereen vol ontzag op en vouwde de handen. Er werd gestart met een ‘worship service’. Dat is ons bekend. (In Ghana begon men altijd met een openings prayer). In deze boeddhistische scene betekende dit Shanti Dharma: Het uitvoeren/voordragen (recital) van een tekst uit de Boeddha leer.

Na een woord van welkom en een uitleg over het programma (door You Y), verzorgde Seng - namens de studenten- een ‘appreciation speech’. Toen was het mijn (Dees) beurt.

Mijn ‘Bye bye speech’ op de Preah Sihanouk Raja Buddhist University, was als volgt:

Good afternoon everyone! Because we are leaving soon, I want to say something: The happiness of your life depends upon the quality of your thoughts, but the quality of your thoughts depends on the persons whom you meet in your life. And the people who we met at the Sihanouk Buddhist University (SBU) were very special people. We are grateful that we got the opportunity to be in this buddhist university. Although there were many differences in culture, we learned from each other.

If I think of the Sihanouk Buddhist University, I feel happy. Our Dutch ‘time is money’ culture feels not as our culture anymore after spending about 20 years in developing countries. We feel much more comfortable in your caring and sharing culture. However: Maybe there are a few things from our culture that I wish to give you: Planning, communication and time-management.

If I say SBU, I think of the students, amazing people. I hope that they realize that success is not final, failure is not fatal; it is the courage to continue that counts. Success lies in giving your best efforts…..If the efforts are sincere and the intentions are noble, even missing the mark is not a failure. And never forget that life is the most difficult exam: Many people fail because they try to copy others, not realizing that everyone has a different question paper. Don’t be afraid to learn. Knowledge is weightless. A treasure you can always carry easily.

If I say SBU, I think of the teachers, wonderful people. Know that your students do not have equal talents, but all of them should have an equal opportunity to develop their talents. And if a student can not learn the way you teach, maybe you should teach the way your students learn.

Be aware of the fact that imagination is more important than knowledge. Life is the best school; hardship is our best teacher; problem is the best assignment and failure is the best revision.

If I say SBU, I think of the very friendly staff and I think of all the other kind people who are involved in the daily activities of the buddhist university. And we all know that in school we learn lessons before we take the test, but in life we take the test before we learn the lesson. Nobody can change the wind, but we can adjust our sails to reach our destination. In all walks of life, passion is what starts it and dedication, determination is what finishes it.

To end: If one door closes another door opens. Our new door will be in Battambang, at the branch of this university, at Damrey Sor, the White Elephant. Another new experience. We are not afraid, we trust that everything will be okay. We have learned that you can never cross the ocean unless you have the courage to lose sight of the shore. And in general: People overestimate the value of what they have and underestimate the value of what they may gain by giving it up. And in about 20 years of voluntary work worldwide we gained much more than what we have lost……The best and most beautiful things in the world can not be seen or even touched….They must be felt with the heart and all the people of Sihanouk Buddhist University are in our heart….! Often we got the question: Will you come back? Well, normally we don’t return to a place, but never say never…..Let me make a deal with you: We only come back if we are able to speak Khmer….(and that will never happen)!!! Thank you very much! Ben and Desirée.

Aangezien ik (Dees) naast de rector moest staan, kon ik zien dat hij zijn ogen had gesloten en aantekeningen maakte gedurende mijn speech….hahaha! Dit gebruikte hij om dit nader toe te lichten aan zijn publiek. Hij vroeg zich af of iedereen de prachtige speech van de teacher uit The Netherlands wel had begrepen, want….you are lazy guys….nou ja zeg, beetje populaire praat en natuurlijk niet echt aardig richting studenten.

Hij prees the Dutch people de hemel in, want…..they come from far and they decided to teach you for free….at their age they could also have chosen to listen to the birds, but they came to us…..hahaha! Toen ik de speech aan hem overhandigde, gaf hij deze meteen aan Vutha met de opdracht om dit in het volgende SBU magazine te plaatsen. Over het SBU tijdschrift gesproken: Hoewel wij om een recent exemplaar hadden gevraagd met onze foto’s daarin geplaatst (puur als herinnering), werd hier geen gehoor aan gegeven. Wellicht vergeten. Nou ja, geen probleem….

Welnu, de happening ging verder en wij beiden (Ben en Dees) moesten naar voren komen om onze certificaten in ontvangst te nemen. (1 exemplaar in het Engels en 1 exemplaar in het Khmer). Voor ons is dit slechts een herinnering aan ons vrijwilligerswerk hier (niet meer en niet minder), maar voor de mensen in deze scene was het een uiterst serieuze zaak. De vorm, de buitenkant, de glitter, de glamour waren weer van de partij en dit resulteerde in kitscherige goudkleurige lijstjes….hahaha! Wij konden alleen maar denken: ‘Haal die lijstjes eraf, geef ons gewoon een papieren versie en that’s it’. (Ook uit praktisch oogpunt vanwege verhuizing naar Battambang), maar goed…..de mensen zijn allerliefst en genieten van deze hele show, dus gaan wij er braaf in mee. Of dat nog niet genoeg was, kwam er nog meer opsmuk om de hoek kijken: Een sjaal werd om onze nek gehangen. Dit staat symbool voor vriendschap. Hoe meer poeha, hoe mooier men het vindt!

Toen was het tijd voor de daadwerkelijke certificaatuitreiking voor de studenten. Alle goudkleurige lijstjes deden pijn aan je ogen. De studenten straalden. Wij vonden het wel jammer dat niet iedereen aanwezig was. De absenten waren verhinderd vanwege uiteenlopende redenen, maar goed….al met al was het toch een feestelijk gebeuren. Iedere feesteling moest om de beurt naar voren komen om zijn of haar certificaat in ontvangst te nemen. De ‘geslaagden’ werden geflankeerd door de rector en de beide teachers, zijnde Ben en Dees. Dat was telkens het moment waarop de fotograaf in actie kwam.

Toen iedereen voorzien was, kregen de studenten het verzoek om met hun certificaat in de aanslag te poseren. Het liep ten einde en de closing ceremony was een feit. Er werd volop gefotografeerd en dit werd zelfs buiten op de campus nog voortgezet.

Hierna volgde het informele gedeelte, te weten de boottocht op de Tonlé Sap rivier en de Mekong rivier. Iedereen ging mee, met uitzondering van de rector. Samen wandelden we naar de aanlegsteiger van de boot. Met gevaar voor eigen leven en met halsbrekende toeren arriveerden we uiteindelijk op het bovendek. Daar werden we vervolgens ‘getrakteerd’ op loeiharde muziek, zodat we elkaar nauwelijks konden verstaan, maar het was zeker erg gezellig. Phnom Penh on the river by night…..Onze studenten hadden moeite met afscheid nemen. Telkens weer vroegen zij of we toch niet konden blijven of konden terugkeren. Je kunt uitleggen zoveel je wilt, maar dat het voorbij was, ging er maar moeilijk in. Vaak kregen we te horen: ‘Oh teacher, we love you so much, we will miss you, I have learnt a lot from you’ enz. enz. Eén en al loftrompet! Ach ja….This is Cambodia. Dachten wij nog even dat wij op de boot verlost waren van verdere ceremonie, niets bleek minder waar te zijn. Plotseling moesten we weer opdraven en kregen we een boeket bloemen aangeboden alsmede een schaaltje met daarop de afbeeldingen van diverse Cambodjaanse tempels. Tsjonge….jonge….Na zo’n anderhalf uur gevaren te hebben was het dan toch echt afgelopen. Zoals eerder gemeld was het een hele tour om op de boot te geraken en dus ook om weer aan wal te komen: Gammele traptreden zorgden ervoor dat wij geholpen moesten worden door onze studenten. Oh, wat voel je je dan oud en afhankelijk. Ongevraagd en heel spontaan boden de studenten hun hulp aan. Toch was het komisch dat Vutha tegen een studente riep: ‘Take care of your mother!’ (en dat was ik, Dees, dus….hahaha!) Nog een laatste bye bye en toen gingen we met de tuktuk naar huis. Wat een voorrecht om dit alles mee te mogen maken…wij voelen ons enorm blessed…..

Op de dag van onze certificate ceremony had ons appartementencomplex Nine East de entree versierd met allerlei decoraties die horen bij het naderende Khmer New Year medio april.

Zoals hierboven geschetst is heel veel tijd gaan zitten in de voorbereiding en uitvoering van ons afscheid. Toch moesten we tussen de bedrijven door ook verder gaan met ons regelwerk dat nodig was voor ons aanstaande vertrek. Een terugblik:

Zo togen we bijvoorbeeld op 15 maart naar het Pasteur instituut om ons af te melden (wij waren daar geweest vanwege checken PSA) en op deze dag losten wij ook het vrijkaartje in voor een gratis voetmassage, verkregen tijdens de ‘Meet [e-38] Greet’. Op 16 maart werd nog even de bloeddruk gecheckt en op 18 maart was de laatste traditionele Khmer massage in Phnom Penh een feit. (Die dag was er geen internet). Kortom: Laatste keer dit en laatste keer dat….Op heel veelplekken zeiden we gedag….Wat heb je toch weer veel contacten opgedaan in 1 jaar tijd (waaronder ook met enkele Franse families in ons appartementencomplex)……….

19 maart: Onderhoud cv-ketel in Vlissingen. Dit was op afstand geregeld met het installatiebedrijf en onze huurders.

Langzamerhand wordt het tijd om de koffers in te gaan pakken en spullen af te geven die niet meer meegaan.

De laatste zondag in Phnom Penh - 24 maart - trakteerden we onszelf op een high tea en dat was heel bijzonder. Het bestond uit een ‘savoury’ en een ‘sweets’ gedeelte. Voor wat betreft savoury bestonden de lekkernijen uit: Prawn and pork natang; Turmeric rice crêpe; Pan fried chives dumpling; Kreoung beef roll; Grilled shrimp with garlic sauce; Homemade smoked salmon [e-38] salmon roe. En het sweets gedeelte bestond uit: Sticky rice mochi; Taro in coconut delight; Black sticky rice [e-38] mango; Pumpkin custard; Cassava cake; Pandan crêpe; Banana fritter with Wat chocolate sauce. Zeer speciaal en een waardige afsluiting…..

Het afgelopen jaar hebben wij een leuk contact opgebouwd met de schoonmaakploeg van Nine East. Deze jongens en meisjes zijn zeer onderdanig, verlegen, bescheiden en nederig. Wij vonden het passend om deze groep even in het zonnetje te zetten. De laatste keer dat zij kwamen (27 maart) hadden we dan ook allerlei dingen op tafel gezet die zij mochten meenemen. Middels de google translator hadden we dit uitgelegd, omdat zij geen Engels spreken en sommigen zelfs geen Khmer kunnen lezen. Eén van de personen die wel in staat is om Khmer te lezen las onze boodschap hardop voor aan het team, zodat een ieder de boodschap begreep. Er werd vriendelijk gelachen en vervolgens ging men aan het werk. Kwestie van kwartiertje. Na afloop bleek het toch moeilijk te zijn om iets van de tafel te pakken. Geruisloos als altijd slopen zij al richting deur. Ik (Dees) moest echt nogmaals erop wijzen dat zij iets mochten meenemen. Nog steeds was het glimlachen geblazen. Toen pakte ik maar een tas en deed daar spullen in en eindelijk werd mijn voorbeeld opgevolgd.

Zoals gemeld hadden wij bloemen gekregen tijdens onze afscheidsceremonie van de universiteit op de boot, maar uh….met nog maar enkele dagen te gaan is het natuurlijk niet praktisch om nog bloemen te gaan verzorgen, laat staan om deze mee te nemen. Dus dachten wij (waarschijnlijk heel Europees) dat het beter zou zijn om de bloemen af te geven aan de receptie. Op die manier kon iedereen ervan genieten. Echter: De praktijk was weer heel anders. Men had er de voorkeur aan gegeven om ieder personeelslid te voorzien van een bloem. Het delen van iets (in dit geval een bos bloemen) zit nu eenmaal in de genen van de mensen. Zo mooi om te zien!

Weetje: In één jaar Phnom Penh hebben wij meer dan 500 ritjes gemaakt met de tuktuk!

30 maart: Vandaag verlaten wij de heksenketel Phnom Penh en vertrekken we naar Battambang. Weliswaar een nieuwe woonplaats, maar wel met hetzelfde vrijwilligerswerk, te weten: English conversation classes for the buddhist monks at the buddhist university. Het is een dependance van de universiteit in Phnom Penh (Preah Sihanouk Raja Buddhist University).

In de volksmond in Battambang staat de universiteit bekend onder de naam: Damrey Sor, oftewel White Elephant. Battambang betekent letterlijk: Man met de stok. Ons onderkomen (service appartement) heet Chhaya en dit is een hindoestaanse naam voor meisjes en betekent schaduw.

Battambang zou de tweede of de derde stad van Cambodja zijn qua inwoneraantal en het is de hoofdstad van de gelijknamige provincie Battambang. Nabij de stad ligt een niet-permanente basis van de Koninklijke Cambodjaanse luchtmacht. Battambang is een bijzondere stad omringd door een prachtig plattelandslandschap. Battambang is een stuk rustiger dan andere steden in Cambodja. Het ligt aan de Sangker rivier en naast deze rivier ligt ook het mooiste gedeelte van de stad. Hier vind je namelijk veel Franse koloniale gebouwen, die er allemaal even mooi uitzien. De Franse invloeden zijn dus goed terug te vinden in deze pittoreske stad! Overigens: Battambang ligt in het Noordwesten, niet echt heel ver van de grens met Thailand.

Onze eigen bevindingen vanaf de dag van vertrek uit PP (Phnom Penh) naar BB (Battambang)….Voor al het Nine East personeel lieten wij een cadeaumand achter, met het verzoek om de inhoud te verdelen onder het gehele team. ’s Ochtends werden de laatste dingetjes nog afgewerkt en nadat alle formaliteiten waren afgerond en de oplevering prima was verlopen, was dan toch echt het moment daar om afscheid te nemen. Wij werden uitgezwaaid door de dames van de receptie (Bopha en Piksa), maar niet voordat wij werden vastgelegd op de gevoelige plaat. De taxidriver (Chorn) was inmiddels ingewisseld voor een andere chauffeur (klonk als Jé), onder het mom van: ‘He is my brother’. De tijd van vertrek (12.00 uur) was zelfs 20 minuten eerder. De rit in de Highlander was comfortabel en goedkoop (70 dollar voor een kleine 300 km.). Op een koe op de weg en enkele capriolen makendetegenliggers na, verliep de reis voorspoedig. Chauffeur Jé liet weten dat 50% van de drivers in Cambodja geen rijbewijs heeft.

Jé was erg aardig en stopte onderweg niet alleen voor een sanitaire stop of om de motor te koelen, maar ook om een hapje te eten. Omstreeks 16.00 uur arriveerden wij bij ons onderkomen in Battambang, te weten service apartments Chhaya.

In Chhaya vond er een hernieuwde kennismaking plaats met receptioniste Mey (of May), die wij nog kenden van afgelopen november 2023 toen wij een paar dagen in Battambang waren geweest om ons te oriënteren op onze nieuwe woonplaats en o.a. de eerste contacten hadden gelegd op onze werkplek en onze accommodatie. Zij bracht ons naar onze kamer op de derde verdieping (305) en al snel werd duidelijk dat dit de mooiste en grootste kamer was. Waar hadden we dit nu aan te danken? Wie weet…Nederlanders die wereldwijde vrijwilligers zijn in ontwikkelingslanden? Geen idee, maar erg blij mee. Chhaya heeft 40 appartementen, waarvan er nu 10 leeg staan. Afgelopen november was alles bezet en moesten wij nog op een wachtlijst geplaatst worden. Zo zie je maar weer, het kan snel veranderen. En dan te bedenken dat het - in z’n algemeenheid - voor expats moeilijk is om accommodatie in Battambang te vinden….Overdag is Mey (een vrouw) het aanspreekpunt aan de receptie en ’s avonds (en ’s nachts) wordt de dienst overgenomen door Tola (een man).

Ons adres in Battambang gaven wij door aan John van de Cambodian Visa Services, maar ook receptioniste Mey van Chhaya zorgde ervoor dat wij werden ingeschreven in het FPCS systeem. (Foreigners Present in Cambodia System). Ook hier werden formaliteiten afgerond. Wij wonen in Krong, Battambang, in de gemeente Svay Por. Wij hadden ook nog verschillende vragen en ’s avonds kwam er nog iemand (Tola) om bepaalde zaken te fixen aan wasmachine, airco e.d. Wij deden niet veel meer dan bagage neerzetten, een hapje eten, douchen en ons bed opzoeken.

En dan is het eerste Paasdag en is de Nederlandse zomertijd ingegaan. Dit houdt in dat het tijdsverschil met Cambodja nog maar 5 uur is in plaats van 6 uur. In Cambodja is het nu dus 5 uur later dan in Nederland.

In Cambodja waar bijna iedereen boeddhist is, merk je natuurlijk helemaal niets van Pasen. Het grootste gedeelte van de dag ging op aan dingen vragen, checken, koffers en tassen uitpakken, installeren en ons eigen plekje maken.

Overigens: Het is nóg een paar graden warmer in Battambang dan in Phnom Penh. Het is werkelijk niet te doen…..40,41,42 graden…..

Op tweede Paasdag 1 april werd de omgeving verkend, werden er boodschappen gedaan, brachten we een bezoek aan de markt (inclusief tailer), werd er geld gewisseld, bezochten we enkele winkeltjes waaronder een Samsung Service Center. Net als in Phnom Penh probeerden we ook hier om nieuwe bookcases te kopen voor onze smartphones, aangezien deze helemaal kapot zijn. Dat lukt echter in heel Cambodja niet. Het model is te oud (op de dag af 4 jaar). Het zij zo….In Chhaya ontdekten we nog een rooftop, maar helaas fungeerde dit niet als chill plek, maar slechts als opslagplaats voor rommel en was het tevens een plek om was te drogen. So be it….

En zo is ons nieuwe leven in Battambang van start gegaan………..met al snel een grappig voorval. Wat bleek? Onze contactpersoon op de Sihanouk Buddhist University Battambang (SBUBB), Tola geheten, verblijft tijdelijk (februari - eind juni 2024) in Rome (!) vanwege een studie Interfaith dialogue. Deze Tola is geen monnik meer. Hij verwees ons dan ook door naar zijn collega, te weten Venerable Vanda, zijnde een monnik. Waarom had Tola ons dit niet eerder verteld? Hij kon ons toch bereiken via de app? Wij hadden hem notabene afgelopen november zelfs nog bezocht vanuit Phnom Penh (een treinreis van maar liefst 6 en een half uur!) En waarom had Vutha van de boeddhistische universiteit in Phnom Penh ons dit niet gezegd? Temeer omdat Vutha in Phnom Penh veel contact heeft met Tola in Battambang. Ach ja…..het schort zoals altijd aan communicatie…..Wij ‘managen’ het wel…..Wij gaan gewoon contact opnemen met de vervanger van Tola, Vanda genaamd.

Zo gezegd zo gedaan. Helaas reageerde Vanda niet op onze app en ons telefoontje. Na nog een dag gewacht te hebben, besloten we toch maar om Tola in Rome hiermee lastig te vallen. Binnenkort was het Khmer Nieuwjaar, time flies en voor je het weet is het begin mei, zijnde de maand waarin wij gaan starten op de boeddhistische universiteit. Nu Tola in Rome zit en Vanda zijn vervanger is, zou het toch niet meer dan normaal zijn om voor de start even kennis te maken met Vanda en de ins and outs te bespreken. Hoera! Met dank aan Tola - die Vanda had geactiveerd – werd uiteindelijk afgesproken dat wij op 9 april tussen 16.00-en 17.00 uur welkom waren in de bibliotheek van de universiteit.

Als wij op een gegeven moment ergens een hapje gaan eten, stuiten wij wederom op miscommunicatie. Situatieschets: Een jonge knaap die slecht Engels spreekt komt de bestelling opnemen. Na een tijdje gewacht te hebben, komt hij terug en probeert ons met behulp van een translator iets duidelijk te maken. Ook dat lukt maar nauwelijks. Als wij hem niet begrijpend aankijken, typt hij vervolgens een nieuwe boodschap op zijn telefoon en dan is het duidelijk: ‘The cook has gone home’….Oké, de kok is dus naar huis, maar uh…..’Waarom kom jij dan de bestelling opnemen?’ luidt onze logische vraag. Hierop laat de jonge knul weten: ‘The cook didn’t inform me that he left’. Wederom een voorbeeld dat communicatie niet de sterkste kant is van de gemiddelde Cambodjaan.

Lopen van bridge to bridge………over de Sangker rivier…..is weliswaar bijzonder om te doen, maar de immense hitte mat enorm af, ook al gingen we pas tegen het einde van de middag op pad. Ook de Cambodjanen zelf puffen….Wij wonen aan de beste kant van de rivier en besloten dan ook om de komende tijd slechts aan één kant te gaan lopen. Daar bevinden zich ook gym toestellen en het is leuk om tussen de Cambodjanen een beetje exercise te doen.

Op één van onze wandelingen stuitten wij op een groepje jongelui, afkomstig uit Taiwan. Het bleek dat zij zieltjes wilden winnen voor het Christendom. Uh? Hoe dan? In Cambodja? Een land waar zo’n 98% van de mensen boeddhist is!

Hoewel wij hier dus absoluut niet van gediend waren, was het wel mooi om een gesprek aan te knopen. En de jeugd luisterde aandachtig toen wij vertelden dat wij over de hele wereld gewerkt hadden met zowel christenen, maar ook met moslims, hindoes en boeddhisten en dat dit voor ons alleen maar een verrijking was geweest.

Wij hebben gaande de jaren natuurlijk veel lesmateriaal verzameld waar wij uit kunnen putten. Ook zijn er altijd wel kopieën over van teksten. Zo hadden wij bijvoorbeeld een keer in Phnom Penh een tekst behandeld over de man achter KFC, eigenlijk het verhaal over hoe deze fastfoodketen begonnen was.Tijdens één van onze wandelingen door Battambang zagen we een KFC zaak. Nu zullen wij daar niet gaan eten, maar het leek ons wel grappig om een kopie af te geven. Misschien vond het personeel het wel leuk om een beetje achtergrondinformatie te verkrijgen over KFC, de zaak waar zij tenslotte werken. Nu maar hopen dat men Engels kan lezen……en we troffen het…..het was rustig in de zaak en de manager stond ons te woord en sprak goed Engels. Hij vertelde dat hij op een cursus zelfs enige achtergrondinformatie had verkregen over de oprichter van KFC. Hoe leuk en toevallig! Hij kon het bijzonder waarderen dat wij de moeite hadden genomen om een kopie over KFC af te geven. Kortom: Kleine moeite, groot plezier!

Oh wat is het toch snikheet…iedere dag meer dan 40 graden…het is niet te doen. Bovendien is er sprake van luchtvervuiling. Toch proberen we om verder te gaan met ‘exploring the city’. Lopen is helaas vaak geen optie, dus gaan we op pad met de tuktuk. Toch proberen we om kleine stukjes te lopen, maar het mat enorm af……

Zo ontdekten we bijvoorbeeld op 8 april een soort vocational center, een praktische opleiding waar vaardigheden werden aangeleerd. Het bleek een gigantisch terrein te zijn waar verder o.a. een kerk en het huis van de bisschop te vinden waren. Tevens waren er mogelijkheden voor theoretisch geschoolden. Wij zagen de plekken waar de studenten aten, sliepen en studeerden. Keuken, slaapzalen, klaslokalen, bibliotheek ontbraken dan ook niet. Op een grote banner lazen we de volgende tekst:

Promoting, supporting and accompanying young Cambodian people in their integral human formation and higher academic education process. To bring integral formation to the young people who seek to become professionals and good leaders for the Cambodian society…….Onze ontdekkingstocht door de stad ging verder en we besloten om ook even het ziekenhuis te bezoeken….you never know….In het Provincial Referral Hospital (een public hospital) spraken we met een medewerkster bij de main entrance op de afdeling OPD (Outpatient department). Daarna begon de honger te knagen en besloten we om te gaan eten bij een ‘social enterprise’ waar we over gelezen hadden op internet. Het goede doel sprak ons aan. De naam van het restaurantje is Jaan Bai en dat betekent rice bowl. Dus: A social enterprise run by the Cambodian Children’s Trust and Feel Good Coffee group which are working to break the cycle of poverty in Battambang by education, employing and empowering. Een leuke ambiance, een goed doel en lekker eten….prima dus! Er werd zelfs gewaarschuwd voor het weeshuistoerisme en er werd gewezen op de toepasselijke Tedx video, te weten: ‘Why we need to end the era of orphanages?’ (Overigens: Helemaal mee eens). Hierna stond nog een polikliniek op het programma, een ontmoetingscentrum en een bakkerij en toen was het welletjes.

Tussen de bedrijven door hebben we ook contact opgenomen met friend Sophal, die wij samen met zijn vrouw en 2 zoons, in 2015 hebben ontmoet in Siem Reap toen wij voor de eerste keer in Cambodja waren. Inmiddels is het gezin verhuisd van Siem Reap naar Battambang. Toen wij in november 2023 een paar dagen in Battambang waren om op zoek te gaan naar accommodatie en kennis te maken op de boeddhistische universiteit met het oog op onze komst op 30 maart 2024, hadden wij Sophal en zijn gezin al ontmoet. Het gezin had het zwaar: Sophal was erg ziek, had ten gevolge daarvan geen werk meer, kinderen hadden vanwege geldgebrek moeten stoppen met hun studie enz. Kortom: Kommer en kwel. Nu wijzelf echt in Battambang wonen, was het natuurlijk niet meer dan normaaldat wij wederom contact met hem opnamen.

Dat gebeurde ook wel, maar slechts per app. Wij besloten dan ook om elkaar face to face te ontmoeten. Het leek ons wel een leuk idee om op Khmer Nieuwjaar samen iets te gaan ondernemen. Uiteraard weten wij dat bijna alle Cambodjanen ‘on travelling’ zijngedurende deze dagen. Iedereen bezoekt familie. Wij lieten Sophal weten dat wij er alle begrip voor hebben als hij verhinderd is met Khmer Nieuwjaar, maar misschien konden we dan iets plannen op een andere dag. Wij nodigden hem en zijn vrouw en kinderen uit voor een etentje in een restaurant. Hij kon zelf datum, tijd en restaurant kiezen. En wat gebeurde er? Helemaal niets! Hij reageerde niet op ons voorstel. Is ons idee te Europees bedacht? Wil hij liever bij ons thuis komen? Dat mag uiteraard ook. Aangezien de mensen hier over het algemeen niet communiceren, konden wij alleen maar gissen. Was hij misschien te ziek geworden? Zelfs op onze zin: Feel free to express yourself, werd niet gereageerd. Vreemd. Hoe gaat dit aflopen? Wij laten hem weten dat wij ons zorgen beginnen te maken. En dan laat hij uiteindelijk weten dat hij ons graag ‘thuis’ wil bezoeken. Prima, van harte welkom. Op 10 april ’s avonds stond Sophal dan ook op de stoep. Hij was in gezelschap van zijn jongste zoon, die geen Engels spreekt. Wij kletsten met Sophal over van alles en nog wat, maar echte problemen - die wij hadden verwacht - bleven achterwege. Sterker nog: Sophal had zich op airco reparatie gestort. Eerst 4 maanden theorie en daarna gaan werken in de praktijk en de beide jongens zaten in de car repairing. Het gezin woonde bij de schoonmoeder. Dus al met al toch iets beter nieuws dan wij hadden verwacht cq gevreesd. En Sophal liet weten dat hij na Khmer Nieuwjaar graag van onze uitnodiging gebruik wilde maken om een keer met z’n allen uit eten te gaan. We gaan het zien….en hoera…..er werd een afspraak gemaakt voor 21 april.

Ook is er nog contact met onze co class teacher van de boeddhistische universiteit in Phnom Penh, Seng geheten. Geregeld vraagt hij om advies. Nu is Seng een pientere knaap die heel goed zelf dingen kan beslissen, maar hij vindt het blijkbaar fijn om even met ons te sparren…en wij doen dit graag voor hem.

Ben is altijd leergierig, eager to learn en dat is uiteraard heel erg goed. Hij vindt het ook heerlijk om dingen te ontdekken en als een soort verkenner op onderzoek uit te gaan. Zo had hij bijvoorbeeld twee accommodaties achter de hand gehouden in case onze huidige woonruimte niet zou bevallen. Welnu, dat laatste is gelukkig niet aan de orde. Wij wonen heel centraal en het appartement is rustig en ruim. Toch wil hij dan graag even gaan kijken op de andere twee plekken. Een beetje het idee van: Dit hebben zij niet gekozen. Welnu, toen we op 9 april dan ook beide plekken bezochten konden we alleen nóg maar blijer zijn met onze woonstek. De locaties bevonden zich echt in the middle of nowhere en één plek zag er zelfs onbewoonbaar uit.

De wegen in Battambang zijn over het algemeen slecht en het is een heel gebots en geklots als je in de tuktuk zit. Onderweg zagen we jongelui met teksten op hun shirts zoals: Sorry, I am bad (meisje) en Problem maker (jongen). Overigens: Deze twee voorbeelden stonden los van elkaar.

En dan is het 9 april om 16.00 uur en gaan wij op gesprek op de Sihanouk Buddhist University Battambang, oftewel SBUBB. I.v.m. de tijdelijke afwezigheid van onze contactpersoon Tola (die vanwege een studie tot eind juni in Rome verblijft), konden wij ons richten tot Vanda. (Voluit: Hem Vanda). Men begint met de achternaam, gevolgd door de voornaam. Niet alleen Vanda was van de partij, maar ook de vice-president, Pok Pan geheten. Binnenkort moeten we nog even kennismaken met de president van de boeddhistische universiteit.Oké, in Phnom Penh spraken we over een rector, maar hier over een president. Wij hebben maar liefst anderhalf uur gepraat en daarna kregen we nog een rondleiding. Hoewel the new academic year pas op 5 mei gaat starten (maandag 6 mei), vroeg men ons een weekje later te beginnen, omdat men tijd nodig had om alles in goede banen te leiden. Concreet: 13 mei wordt voor ons de eerste dag waarop wij gaan lesgeven op de boeddhistische universiteit in Battambang.

Aangezien wij nu dus ruim in de tijd zitten voor onze start op de boeddhistische universiteit, hebben we meer tijd to explore the city.

Wij besloten dan ook om op 10 april het Battambang National Museum/Provincial Museum te bezoeken. Het ligt in het dorp Kamkor, in de gemeente Svay Por, in de provincie Battambang, in het westen van Cambodja. Het museum werd in 1963 opgericht en herbergt een opmerkelijke pre-en Angkoriaanse verzameling aardewerk, beeldhouwwerken en muziekinstrumenten.

Een mooie gedachte die wij tegenkwamen was: Hoop is optimisme met opgestroopte mouwen…..

13-16 april (of 14-16 april): Khmer Nieuwjaar (Chaul Chnam Thmey), dé belangrijkste gebeurtenis van het jaar. Het wordt groots ingeluid en gevierd. Vele mensen reizen af naar hun hometown op het platteland om dit samen met hun familie door te brengen. In deze periode vieren de Cambodjanen de overgang van het oogstseizoen naar het regenseizoen.

Alle dagen van het Khmer Nieuwjaar hebben hun eigen naam en hun eigen rituelen. Eerste dag: Maha Songkran: Het eren van Boeddha middels het branden van kaarsen en wierook. Tweede dag: Virak Manabat: De minder bedeelden uit de samenleving ontvangen geld en voorouders worden in tempels vereerd. Derde dag: Vrak Loeurng Sak: Buddhabeelden en ouderen worden ‘gewassen’ met geparfumeerd water, aangezien dit geluk zou brengen.

De huizen van mensen worden schoongemaakt en gedecoreerd en er wordt eten bereid. Welnu, traditioneel voedsel wordt genuttigd, zoals Amok (viscurry), kralan (kleefrijstcake) en nom banh chok (rijstnoedelsoep). De lokale bevolking bezoekt de boeddhistische pagodes om verfrissingen, desserts, fruit en bloemen aan de monniken te presenteren. Op straat worden voorbijgangers nat gespoten.

Wij maakten een planning en besloten om iedere dag iets culinairs te gaan proeven, variërend van Italiaans eten tot Koreaans, Thais en Indisch. Even dus geen Khmer (Cambodjaanse) keuken dus, hoewel die ook lekker is hoor!

Overigens: Voor wat betreft het Koreaans eten werd het Kimchi. Dit is een traditioneel gerecht uit de Koreaanse keuken. Het bestaat uit gefermenteerde kool en groenten en is erg gezond. En toen was het al de derde dag van Khmer Nieuwjaar….Eigenlijk wilden we i.p.v. Thais, Japans eten, doch vanwege Khmer Nieuwjaar was er veel gesloten, dus ook ‘onze Japanner’. Na Khmer Nieuwjaar zullen we de Japanse Teriyaki Chicken gaan proeven. Geen Japans eten dus, doch werd er gekozen voor Thais. Het werd Pad Thai. Dit is een Thaise roerbaknoedel met een zoet-hartig-zure saus bestrooid met gemalen pinda’s. Het zijn dunne platte rijstnoedels en bevat bijna altijd taugé, knoflookbieslook, roerei, tofu (en kip, rundvlees of garnalen). Saillant detail: Toen wij bij het afrekenen, in eerste instantie Baht (Thaise munteenheid) terugkregen in plaats van Riel (Cambodjaanse munteenheid), keken we even vreemd op, hoewel het natuurlijk te verklaren valt uit het feit dat Battambang niet echt heel ver verwijderd is van de grens met Thailand. Toen wij uitspraken dat wij liever Riel terugkregen, was dit ook geen enkel probleem. En de laatste dag van Khmer Nieuwjaar stond Indisch eten op het menu en wel Chicken Masala (stukjes gekruide, gebakken kip met een saus van specerijen en tomatenpuree) en Chicken Tikka (stukjes gebakken gemarineerde kip). Na al het Khmer voedsel was dit een keertje een welkome afleiding. Verandering van spijs doet eten, nietwaar?

Ook werd er veel achter de computer gewerkt, bezochten we een paar leuke plekken om te chillen en gingen we naar de riverside waar we deelgenoot werden van de viering van het Khmer Nieuwjaar. Kijken dus hoe de lokale bevolking dit festijn viert. Er vielen ons met name twee dingen op, die we ons konden herinneren van vorig jaar in Phnom Penh. Allereerst zag je veel jongelui met waterpistolen die op een truck of op een motorbike zaten en elkaar of omstanders natspoten. Ook wij ontkwamen niet aan een nat pak (zelfs zittend in een tuktuk). Ten tweede hadden veel mensen witte vegen van talkpoeder op hun gezicht. Teken van schoonheid. Ook togen we nog naar een belangrijke rotonde in de stad waar een groot beeld is geplaatst van ‘de man met de stok’ (dit is ook de letterlijke betekenis van het woord Battambang). Op deze markante plek komen altijd tal van verkopers bijeen, maar tijdens Khmer Nieuwjaar wemelde het er van de kraampjes.

In z’n algemeenheid kan Ben zich overal goed oriënteren en weet hij vrij snel de weg ergens naartoe te vinden. Ik (Dees) ben daar absoluut geen ster in. In Phnom Penh (PP) kwam het geregeld voor dat Ben zelfs de tuktukdrivers moest wijzen op de juiste route. Nu in Battambang (BB) is het niet anders. Ook nu weet Ben vaak beter de weg in vergelijking met de tuktukdrivers die geregeld moeten zoeken of fout rijden.

Even naar een polikliniek (bloeddruk en BMI laten checken) en naar een postkantoor (kaart kopen voor een tachtigplusser, die onze post bewaart in Vlissingen en geen digitale mogelijkheden heeft). Verder hadden we vernomen dat een bezoek aan Provinciehuis/Townhall de moeite waard waren en dus besloten we op onderzoek uit te gaan. Het Provinciehuis is een prachtig gebouw midden in het groen. Je kon vrij in-en uitlopen. Wij zagen werkelijk niemand. Navraag bij een tuktukdriver leerde dat al het personeel nog vrij was, gelet op de nasleep van Khmer Nieuwjaar. In de Townhall (Municipality) daarentegen was men wel aan het werk. Wij spraken met iemand die een beetje Engels kon praten, want vrijwel iedereen sprak alleen maar Khmer (maar men blijft altijd vriendelijk lachen). Het is natuurlijk een beetje vreemd dat je als buitenlander de Municipality wilt bezichtigen, maar goed….Ben heeft altijd veel belangstelling voor ‘daily life’. En daarna smulden we van ons uitgestelde Japanse etentje en aten we Chicken Teriyaki (gebakken in een marinade van sojasaus).

Na al deze lekkernijen rond Khmer Nieuwjaar gaan wij weer terug naar het lokale Khmer voedsel, dat ook prima is.

Wij vroegen ons even af of er in ons onderkomen Chhaya een fire alarm was, een sprinkler installatie, een emergency exit in geval van brand.

Wij hebben natuurlijk die brand ervaring gehad in ons appartement in Phnom Penh. Hoewel iedereen in Chhaya een brandblusser in zijn of haar appartement heeft, is dat ook het enige. Van de hierboven genoemde zaken is dus geen sprake. Toen we Mey achter de receptie hiermee confronteerden en haar vroegen wat men doet in case of fire, luidde het ludieke antwoord: ‘We pray and run!’

Nu zitten we dus in de fase dat we tijd hebben om Battambang te gaan ontdekken. In een volgend verslag zullen enkele echte ‘highlights’ aan de orde komen. Meer cultuur happen dus! Bovendien zal de start op de boeddhistische universiteit vermeld worden, want dat is natuurlijk de ware reden van ons verblijf in Battambang. Binnenkort dus…op naar Preah Sihanouk Raja Buddhist University (SBU Sihanouk Buddhist University) alias Damrey Sor Pagoda, the White Elephant (in de volksmond).

Op 18 januari wordt er wederom een dollarbiljet geweigerd. Er bleek een minuscuul klein plekje op te zitten, nauwelijks te zien met het blote oog. Je wordt er toch een beetje simpel van….om werkelijk niets wordt een dollarbiljet geweigerd….het is écht heel ver gezocht……

Een verrassing voor ons van één van de receptionistes in appartementencomplex Nine East. Meisje Piksa gaf ons twee Cambodjaanse snackjes die uiteraard verpakt waren in een bananenblad. En waarom? ‘I just want to thank you’….Waarschijnlijk omdat wij wel eens de dames van de receptie, maar ook van de poetsploeg iets lekkers toestoppen.

Weetje: Een baby die nu wordt geboren in Cambodja (2024), die benut slechts 50% van zijn of haar productiviteit in z’n leven. (Aldus een rapport van de Wereldbank).

Wij vernamen dat in 2027 het eten van hond verboden wordt in Zuid-Korea. In Cambodja zou dit ook weer een punt van discussie gaan worden, hoewel nog maar 0.5% van de bevolking hond eet. Daarentegen is het eten van gebakken spin nog wel normaal in Cambodja.

In onze toekomstige woonplaats Battambang is een opleidingsinstituut voor circusartiesten. De achtergrond van dit instituut is: Jongeren uit arme gezinnen een kans geven om middels acrobatiek en kunstzinnige vormgeving perspectief te bieden op een betere toekomst. Uiteraard is er geldgebrek. Vandaar dat er geld wordt gegenereerd via marathons en wielerwedstrijden met een internationaal deelnemersveld.

Het eerste jaar van de bachelor opleiding op de boeddhistische universiteit wordt ‘foundation year’ genoemd. Te vergelijken met onze propedeuse.

En nog steeds zijn we doende om een workshop te organiseren in een zeer chaotische setting. Hierbij een poging om het proces en de verwarring te beschrijven…..

Inmiddels is duidelijk dat wij 100 studenten kunnen onderverdelen in 5 groepen van 20 en dat dit event zal plaatsvinden in de vroege ochtenduren tussen 7.00 - en 10.00 uur. (Datum nog steeds onbekend). Plotseling wilde Vutha ons een keer graag spreken en kregen we om 11.30 uur te horen dat we dezelfde middag moesten opdraven. Ook twee andere opties werden aangeboden.

In deze hiërarchie is hij gewend dat iedereen voor hem vliegt, maar dat wij ook nog andere dingen moeten doen dan alleen lesgeven op zijn universiteit kwam blijkbaar niet bij hem op. Wij lieten hem dan ook weten dat wij te druk waren. Uiteraard zijn wij wel bereid om op onze lesdagen te komen. Op die manier kunnen wij een gesprek met hem dan combineren met ons lesgeven. Betere planning en efficiëntie zijn leerpunten voor Vutha…….hahaha!

Uiteindelijk werd het opgelost. Ook onze oud cursist Seng werd inmiddels tureluurs van de rommelige setting aangaande de workshop. Deze 3^e jaars student Engels en natuurkunde gaat namelijk ook workshops organiseren voor de nieuwe studenten, maar ook hij krijgt nergens duidelijkheid over. In eerste instantie moest hij zich wenden tot een docent Engels, tot de office, tot de vice, zodat uiteindelijk ‘the documents’ richting rector konden worden gestuurd, maar plotseling is alles weer anders. Nu moet hij de outline van zijn workshop naar de docent Engels sturen die het vervolgens naar het ‘foundation year’ moet toezenden en het is Vutha die zich o.a. bezighoudt met het ‘foundation year’. Ach, kort gezegd komt het erop neer dat de linkerhand niet weet wat de rechterhand doet, maar goed…..nog steeds vinden wij het heerlijk om hier te zijn hoor…....!!!!!

Weer een voorbeeld van geen planning en geen communicatie. Kort voor aanvang van de les op 20 januari ontvingen wij van de co class teacher You Y een bericht dat we het hele weekend niet terecht zouden kunnen in ons klaslokaal, omdat er examens van de taal Pali werden afgenomen. Dit moet toch eerder bekend zijn? Afijn, wij zouden in een ander blok op de campus terecht kunnen en wel boven. Binnen no time stuurde You Y echter foto’s door en liet weten dat wij in ons voormalig klaslokaal konden lesgeven en wel beneden.

Oké, éénmaal aangekomen op de universiteit stond een studente uit onze klas ons op te wachten met de mededeling dat wij het lokaal beneden konden gebruiken. Op hetzelfde moment wenkte iemand van het kantoor ons en liet weten dat we naar boven moesten. Uh…..upstairs? downstairs? Uiteindelijk konden we onze intrek nemen in een heel klein lokaaltje boven. Dit klaslokaal bevindt zich naast het IT-Center (dat geschonken is door de regering van India). Vanaf die plek konden we wel mooi de bouwactiviteiten gadeslaan. Het is nog steeds één grote bouwput op SBU (Sihanouk Buddhist University).

De les was nauwelijks begonnen of de stroom viel uit…..lights off….gelukkig duurde dit niet al te lang, aangezien het bloedheet was in het kleine lokaal. Verder had You Y ons laten weten dat er vandaag - 20 januari - wederom ‘fundraising activities’ zouden plaatsvinden. Deze keer zou dit bestemd zijn voor ‘supporting Master and Doctoral programs and classes’. (In oktober j.l. hadden wij een soortgelijk event bijgewoond). Wij gingen er dan ook van uit dat het een drukte van jewelste zou zijn op de campus. Echter: Er was niets te zien en niemand was op de hoogte van een event. Toen schoot ons te binnen dat Vutha had verteld dat er een fundraising ceremony zou plaatsvinden in zijn ‘monastery’. Waarschijnlijk zat daar de miscommunicatie.

Hoe het ook zij….de les van 20 januari ging van start middels een ‘listening skill’ over een ‘sad story with a happy end’. (Ons trainingscentrum in Ghana was ‘destroyed’ (sad) en na ruim een jaar knokken kon dit worden ‘rebuilt’ (happy) en het in beslag nemen (wegens niet voldoen aan de voorwaarden) van vier containers van vier ‘streetgirls’ (sad), die uiteindelijk ten goede kwamen aan vier meer serieuze jongedames (happy). Hierna was het tijd voor de ‘speaking skills’, te weten: Are you often tired? Why? What can you do if you have too much stress? Would you consider yourself a workaholic? Why? Why not? France has experimented with a four-day work week. Would this work in your country? Why? Why not?

Do you think retirement is a real possibility when you turn 65 years old? Why? Why not?

Wij zijn nog altijd in afwachting van de workshop, die inmiddels door ons op papier is gezet, maar wel is gewijzigd in een peptalk. In onze perceptie is een peptalk misschien nog wel belangrijker en zeker voor dit publiek dat verlegen, bescheiden en nederig is.

Onderwerpen die in de les van 21 januari aan de orde kwamen, waren: What is crying? What do we shed when we cry? What emotions accompany crying? Are we always sad when we cry? Tears of joy….When do we feel tears of joy? When do we feel tears of sadness? What are some other reasons that our eyes may tear up? Tot de pauze werd er gesproken over bovenstaande topics. Het onderwerp maakte veel los. Eén boeddhistische monnik liet vol trots weten dat hij helemaal niet had gehuild toen zijn vader was gestorven, because as a man we don’t cry…..tsja, uitermate boeiend natuurlijk om hier dieper op in te gaan. Een andere student schetste een mooi beeld: Een alleenstaande Cambodjaanse vrouw met 9 kinderen werd geconfronteerd met het feit dat haar kinderen niet naar haar luisterden. Toen zij uiteindelijk uit pure frustratie begon te huilen, waren de kinderen daar zó van onder de indruk dat zij vanaf dát moment allemaal gehoorzaamden.

In de pauze bleef een cursist in de klas zitten en vroeg ons het hemd van het lijf over Nederland. Na de pauze wilden wij starten met een nieuwe activiteit, doch blijkbaar was de toon Nederland gezet, want verschillende andere studenten begonnen ook vragen op ons af te vuren. Prima! Dan schuiven we ons verdere programma wel door naar de volgende keer. Voor één student was het toch een beetje ingewikkeld: Het land heet The Netherlands, maar je kunt ook Holland zeggen; de nationaliteit is Dutch, de taal is Dutch….Het was lastig voor hem om het te begrijpen. Toen het uiteindelijk toch duidelijk was begon hij te lachen. Wat was het geval? Hij had ‘a foreigner’ ontmoet en had verteld dat zijn teachers from Dutch waren (in plaats van from The Netherlands).

Stralend liet hij echter weten: ‘But teacher, the foreigner understood’. Hoe het ook zij: Het werd een interactief samenzijn waar iedereen van genoot!

Toen de les voorbij was, hadden wij om 17.00 uur een afspraak met onze contactpersoon Vutha inzake bespreking workshop cq peptalk. Tot onze verrassing was Seng ook van de partij. Heel fijn. Op die manier was hij ook meteen op de hoogte. Allereerst stonden wij stil bij het begrip workshop en moesten constateren dat dit een andere lading dekt in Cambodja dan in Nederland. Vutha was het met ons eens dat een peptalk voor ons publiek belangrijker zou zijn. Het is de bedoeling dat wij voor 9 groepen moeten opdraven. Het aantal studenten verschilt telkens weer. Nu noemde Vutha een aantal van 535 om daar vervolgens 400 van te maken. Feit is dat wij ’s morgens ‘acte de présence’ moeten geven en wel van 7.00 tot 10.00 uur. (Eén uur per groep, 3 groepen per ochtend). De vraag was: Gaan we dit 3x per week organiseren (éénmaal 3 dagen achter elkaar) of smeren we dit uit over 3 weken en verschijnen we maar op 1 dag in de week ten tonele? Uiteindelijk werd afgesproken dat wij kozen voor de laatste optie. Wij gaven zowel Vutha als Seng een copie van onze peptalk en iedereen was tevreden. Verder bleek dat Seng tóch zal moeten vertalen van Engels naar Khmer. Concreet: Op 25 januari, 1 februari en 8 februari zullen wij de nieuwe studenten die net gestart zijn op de universiteit gaan motiveren en stimuleren.

Wij spraken niet alleen over de peptalk, maar wij informeerden ook of wij nog als gastsprekers moesten fungeren conform de presentaties die wij hadden gehouden op de boeddhistische highschool. (Belang van het leren van Engels uitleggen, introductie over Nederland en vrijwilligerswerk wereldwijd, vragen beantwoorden enz.). Dit bleek echter niet meer nodig te zijn. Vutha vond het veel prettiger als wij 9 groepen konden voorzien van onze peptalk. Ook bespraken we nog de bijeenkomst m.b.t. het uitreiken van de certificaten voor de drie groepen Engelse conversatie. Wij stelden voor om dit te realiseren tussen 3 maart (zijnde onze laatste les) en 30 maart (zijnde ons vertrek uit Phnom Penh) en Vutha kon zich hier helemaal in vinden.

Even een congratulations app sturen richting onze beste Ghanese vriend Paul, i.v.m. een malaria vaccin!!! Ghana is in een jubelstemming! In Kameroen is ’s werelds eerste grootschalige vaccinatiecampagne tegen malaria van start gegaan. De vaccins worden gratis gezet. De campagne krijgt dit jaar in 19 andere Afrikaanse landen een vervolg, waaronder dus ook in Ghana. Er is zo’n 40 jaar gewerkt aan het vaccin en het is goedgekeurd door de wereldgezondheidsorganisatie. Het is absoluut een historisch moment. (Jaarlijks overlijden 600.000 Afrikanen aan malaria, vooral jonge kinderen).

En toen was het zover…..De eerste peptalk over ‘university advices’ vond plaats op 25 januari. Deze zag er ongeveer als volgt uit: - Introduction Ben and Dees - Motivation to study: Focus on your goal, aim. Realize that you have the possibility to study, so be grateful. And remember: If you really want to do something, you will find a way; If you don’t, you will find an excuse. - Time management: Planning is 50% of the study. Always try to be on track. - Self confidence: Believe in yourself, that is very basic, you are doing well, repeat that. Self trust is the first secret of success. - Discipline: A kind of iron discipline is very important. And remember: Patience (the process of a difficult study) is bitter (hard), but it’s fruit (result) is sweet. Success is not final, failure is not fatal, it is the courage to continue that counts. - Technical aid: There are a lot of technical tools: Laptop, internet, google, smartphone, artificial intelligence (AI), chat GPT (Generative pre-training transformer), chatbox. All this technical support can be your friend (it’s an opportunity), but also your enemy (it can be a risk). The human being with or against the machine. We ask the machine to do the work. Nowadays we talk about the fourth industrial revolution. Using GPT is not yet 100%. Exemple: If you want to look for the word ‘ill’, the machine will give you ‘I will’ as solution, but you have to change it into the word ‘sick’. Use it well in your study. All this technical stuff can be a danger, because you get lost in your searching activities. Exemple: Suddenly you see a nice YouTube video and you don’t focus anymore on your study and before you realize you have wasted an hour of your time.

Hands up: Who is using a laptop? Internet? Smartphone? Artificial intelligence? Chat GPT? - More tips and guidelines: Study is investment in yourself. Knowledge is power! Study never stops; it is a long life process. After graduation it is the more or less a ‘must’ to continue learning. Fun and satisfaction in your study and later in your job are more important than the money you earn. Try to manage the stress. Asking for help is never a sign of weakness. And remember: A pessimist sees the difficulty in every opportunity, an optimist sees the opportunity in every difficulty. Getting high grades can give you a good feeling, but it says nothing about you as a person. You are more than a list with grades from a university. Your own study strategy is the key to academic success. Ask a lot of questions to teachers, besharp, be critical, be active, take initiative. Your start as a student at the university includes a lot of responsability, but it is also the most interesting period of your life. At the same time try to find a life goal outside the university. The first study year is often not a very interesting period, but many subjects are obliged/compulsory. As time goes by it becomes more interesting and then you realize that you have made the right choice. No pain no gain! Prepare yourself well before college starts. In former times you did your homework after class. - Asking questions. Good luck!

Bij aanvang togen wij samen met Vutha en Seng naar het eerste klaslokaal waar iedereen ons verwachtingsvol aankeek. De tijd die was ingepland voor deze groep was van 7.00-tot 8.00 uur. Van 8.00- tot 9.00 uur stond de tweede groep op de rol en van 9.00- tot 10.00 uur kwam de derde groep aan de beurt . Iedere keer moesten we ons kunstje opvoeren in een ander klaslokaal. In totaal spraken we voor zo’n 90 studenten. Met name in de tweede groep werden we behoorlijk gehinderd door een immens kabaal van buitenaf, dat veroorzaakt werd door de bouwactiviteiten op de campus. Bovendien zorgden de microfoons ook voor de nodige problemen, maar goed…..hoewel de randvoorwaarden dus niet helemaal in orde waren, was het wel bijzonder om de studenten te mogen stimuleren en te motiveren met het oog op hun studie.

Enkele voorbeelden van vragen die we voorgeschoteld kregen waren: ‘How can I give a boost to my self confidence?’ of ‘How do I become a successful student?’ enz. Na afloop werd nog even geëvalueerd op het kantoor van Vutha. Aldaar gaf hij ons de ‘timetable’ (in het Khmer!) voor de twee volgende keren, zijnde 1 en 8 februari. Het bleek dat er in totaal geen 9 groepen zouden deelnemen, maar 8. De laatste bijeenkomst had namelijk slechts 2 groepen in plaats van 3. In dit laatste geval duurde de peptalk anderhalf uur per groep in plaats van één uur.

En dan krijgen we ‘out of the blue’ een digitale opsteker vanuit Ghana: ‘Still applying and recalling some good legacies that you left in Ghana. You both had and still have impact in peoples lives. God bless you. Be safe’. Wow….Wat een lieve woorden die je zomaar mag ontvangen……!

En dan is het alweer eind januari en togen wij richting boeddhistische universiteit waar de les van 27 januari een feit was.

Regelmatig komt er iemand van kantoor ons verrassen met een sapje of koffie. Dit is verpakt in wegwerp plastic bekers (hier heeft men nog nooit gehoord van milieu). Ook onze cursisten komen vaak de klas binnen met in hun hand zo’n plastic beker.

Het is natuurlijk wel boeiend om de jongelui te informeren over geopolitiek. Zo kwam bijvoorbeeld de oorlog tussen Rusland en de Oekraïne ter sprake en de eventuele gevolgen daarvan voor Europa en Amerika. Wij moesten echter constateren dat onze studenten daar geen belangstelling voor hadden. Het was toch een beetje ‘de ver van mijn bed show’. Verder vertelden we over een executie van een ter dood veroordeelde gevangene in de Verenigde Staten. Deze executie mislukte in eerste instantie en werd daarna op een onmenselijke manier uitgevoerd. De enige reactie van ons publiek was: ‘Je mag niet doden van Boeddha’. Tsja….dat was toch wel een hele magere reactie en simpele conclusie. Dit liet toch wel weer zien dat de boeddhistische monniken soms enigszins wereldvreemd zijn.

Dan maar door naar een duidelijke opdracht: Make a leaflet about Phnom Penh: Convince the tourists that Phnom Penh is the place to be! Echter: Ook hier schort het aan creativiteit. Toen wij de studenten allerlei voorbeelden gaven, viel eindelijk het kwartje. Hierna stonden er verschillende topics op het lesprogramma, te weten: Would you ever want to be famous? Yes/No/Why? Would you like to become the president or prime minister of your country, assuming you had the opportunity? Yes/No/Why? What would you do if you wake up with awesome super powers one day? What sort of super powers would you prefer to have? If it was possible, would you want to live for ever? Yes/No/Why? Would you want to live for ever if you could be guaranteed the mind and body of a healthy twenty something? Yes/No/Why? If you could find out the exact time, date and circumstances of your death in the future, would you want to know? Yes/No/Why? If you could work less and earn more, would you? How about if the job was dangerous? How about if the job was demeaning? Waarschijnlijk hadden de studenten hun dag niet, want er kwam niet veel uit de groep, maar bij het verlaten van het lokaal kregen we te horen: ‘Tomorrow we will talk more teacher’. Nou, dat zou mooi zijn, want het was veel duw-en trek werk voor ons geweest.

Terug in ons appartement lag er bij de receptie een verrassing op ons te wachten en wel een Khmer dessert.

En onze studenten hadden woord gehouden. In de les van 28 januari toonden zij zich gelukkig weer veel actiever. Waarschijnlijk kwam dit ook door het feit dat wij de jongelui in groepen lieten werken. Ik (Dees) stelde voor dat iedere groep in z’n totaliteit uiteindelijk een presentatie voor de klas zou houden. Op die manier zou niet alleen de spokesman of spokeslady van een subgroep verantwoordelijk zijn om de bevindingen te vertellen, maar zou iedereen ‘involved’ worden. Bovendien leek het mij ook prettiger voor de mensen die niet staan te springen om voor de klas te komen. Met het hele groepje van zo’n 4 of 5 personen zouden zij zich sterker voelen (was mijn gedachte). En inderdaad…..ik kreeg te horen: ‘Together is better’. Nou, prima dus! Er werd gesproken over: Is it important to have a family?

Giving life, does it just mean having lots of children? Happiness, is it being at ease in our bodies? Do you think that our destiny has been determined from the day of our birth? Do you think that fights and conflicts can destroy happiness and love?

Het grootste gedeelte van de les ging op aan bovenstaande. Echter: Aan het begin kaartte ik (Dees) nog even het volgende aan: Hier in Cambodja/Phnom Penh zie je overal de woorden Angkor; Wat en Bayon. Nu wist ik inmiddels wel dat Angkor heilige stad betekent en dat Wat staat voor een boeddhistische tempel. Ook met Bayon wordt tempel bedoeld, maar uh…..wat is eigenlijk het verschil tussen Wat en Bayon? Welnu, Wat is een tempel (of pagode of monastery) voor de boeddhistische monniken, terwijl Bayon een gewone tempel is (en dus niet bestemd voor monniken).

Aan het einde van de les hadden we nog een klein half uurtje over en dit werd benut voor het beantwoorden van vragen. Enkele voorbeelden: ‘Teacher Ben, how did you prepare yourself to become a social worker?’ of voor ons beiden: ‘In which countries in South East Asia did you volunteer?’ of: ‘Why did you decide to come to Cambodia?’ enz.

Overigens: Als wij Cambodja en Peru vergelijken, dan kunnen we constateren dat het in Cambodja vredelievender is. In Peru was meer sprake van sociale onrust. Er waren daar ontzettend vaak protestdemonstraties, stakingen e.d.

Het kon niet uitblijven….een botsing met de tuktuk….op 30 januari knalde er iemand aan de achterkant tegen de tuktuk aan waar wij in zaten. De veroorzaker reed natuurlijk door en de tuktuk driver ook. Laatstgenoemde bekommerde zich niet om ons. Toen hij ons afzette bij ons appartement bekeek hij de schade aan zijn ‘botsauto’. Wijzelf hadden er gelukkig niets aan over gehouden.

Op 1 februari stond de tweede peptalk op de rol voor de leerlingen van de highschool die gaan starten op de universiteit. Wederom werden wij verwacht in 3 verschillende klassen.

Van 7.00- tot 10.00 uur was het de bedoeling om de leerlingen/aspirant studenten een hart onder de riem te steken als het ging om de start van hun studie. Ook dit keer was Seng onze vertaler en werden wij door Vutha naar de betreffende klassen begeleid, alwaar hij ons introduceerde en de bedoeling uitlegde. Ook deze keer schortte het aan de randvoorwaarden: Geluidsoverlast door bouwactiviteiten op de campus en haperende batterijen in de microfoons, maar goed…..wij werden verrast met ijskoffie en de interactie met ons publiek was geweldig. Wij genoten met volle teugen en dit resulteerde in het feit dat we zeker een half uur langer in de laatste groep bleven. Aan goede vragen was geen gebrek en in alle klassen werden groepsfoto’s gemaakt. Sommigen wilden bovendien nog als extraatje alleen met ons op de foto, want ja…een selfie met een Europeaan scoort hier. Het viel ons op dat zowel de vorige keer als ook vandaag vaak dezelfde vraag wordt gesteld, namelijk: ‘Hoe kunnen wij ons zelfvertrouwen een boost geven?’ Tsja, dan zie je weer de impact van de cultuur op het gedrag van de mensen: Verlegen, bescheiden en nederig. De mooiste vraag van de bijeenkomst was echter: ‘What is the difference between spending your life and building your life?’ Wat een voorrecht om zo’n vraag te mogen beantwoorden! Kortom: Het was weer fantastisch om te doen!

En op 3 februari stond de English conversation club weer op de rol. Helaas waren velen afwezig. Dit had te maken met het feit dat men ‘charity activities’ moest doen voor de universiteit. De topic voor vandaag was ‘money’ en bestond uit de volgende vragen: Do you think that money is the basic for our lives? If you have a job, are you satisfied with your salary? What would you consider a good salary? Think of an answer, compare it with your partner’s answer and then discuss the differences. What would you consider an excellent salary? How much money is too much money? Does money buy happiness? The majority of people are workers. Do you think that all workers are looking for money? How much money should people have in order to comfortably retire?

In groepjes werd er gebrainstormd over bovenstaande vragen en daarna kwam ieder groepje in z’n geheel (voor de mentale support) naar voren om een presentatie te geven waarbij iedereen één vraag moest beantwoorden. Dit werkte heel erg goed. Via de topic ‘money’ kregen we ook een kijkje achter de schermen. Zo liet een monnik weten dat hij slechts 15 dollar per maand betaalt voor zijn verblijf in de ‘monastery’/pagode. Ook kregen we te horen dat oude arme mensen (geen pensioen) worden opgevangen in diezelfde pagode. Met recht dus een ‘caring and sharing culture’.

En dan stuit je zomaar op twee wijze spreuken, te weten: ….Andermans hoofd is een waardeloze plek om als zetel van waar geluk te dienen en…Durven is even je evenwicht verliezen, niet durven is jezelf verliezen…..

Op 4 februari stonden de volgende onderwerpen op het programma van onze English converation club op de boeddhistische universiteit: Some people are billionaires and have more money than they will ever need, yet other people are starving and living in the worst of conditions. Is this fair? Would the world be better if there was no money? Would the world be better if there was a more equal distribution of wealth. Why? What is work-life balance? Money is the worst of all evil. What does this mean? Ook in deze les werd er in groepjes samengewerkt en vervolgens werden de resultaten voor de klas gepresenteerd. Het zelfvertrouwen is absoluut toegenomen en dat is mooi om te zien. Ook vandaag gaven wij nog enige handvaten ‘to boost your self confidence’.

Op de rooftop van appartementencomplex Nine East werd de naam Nine East verwijderd, omdat dit niet meer belangrijk zou zijn. Daarentegen werd kort daarna de hele entree versierd met Chinese New Year attributen.

Wij kregen een mooi gedicht opgestuurd door een vriend uit Nederland, die wij tevens vaak in Ghana hebben ontmoet. Het gedicht (van Willem Wilmink) gaat over een echtpaar dat tegenover elkaar in de trein zit en hetzelfde ziet, maar toch anders…..

….De trein maakt zijn vertrouwd geluid; zij rijdt voor-, ik achteruit; We zien dezelfde dingen wel, maar ik heel traag en zij heel snel; Zij kijkt tegen de toekomst aan, ik zie wat is voorbij gegaan; Van nieuw begin naar nieuw begin rijdt zij de toekomst in en ik rij het verleden uit en beiden aan dezelfde ruit….

De nieuwe wereld….verdiepende gesprekken in een tijd van verandering…....wij genieten enorm van deze podcasts.

In de aanloop naar Chinees Nieuwjaar, zie je overal de rode Chinese lampionnen verschijnen, maar ook de anpaws. Dit zijn rode envelopjes die gevuld kunnen worden met geld. Deze rode envelopjes hangen als versieringen in bijvoorbeeld kunstboompjes in winkels. Ook de rode Chinese decoraties bij de entree van ons appartementencomplex Nine East konden niet ontbreken.

Voor de tweede keer in korte tijd moesten wij een beroep doen op AnyDesk (computerhulp op afstand). Via The Glitsch winkel in Vlissingen werd de eerste keer een foto-probleem tijdelijk opgelost, maar nu stond de verlenging van virusscan ESet op de rol en dat bleek iets lastiger dan verwacht. Op 6 februari werd dan ook op afstand even meegekeken.

Al snel daarna hadden we plotseling geen internet meer. (Wel op de smartphone, niet op de laptop). Dachten wij nog even dat er een link was met de virusscan ESet, dit was echter niet het geval. Het bleek dat verschillende mensen in ons appartementencomplex Nine East werden geconfronteerd met internetproblemen. De moeilijkheid lag dus bij Nine East. ‘IT-mannetjes’ werden opgetrommeld, maar konden het euvel vooralsnog niet verhelpen. To be continued….hoera…..een andere company kwam er uiteindelijk aan te pas en op die manier werd het probleem op 11 februari opgelost.

En toen was het 8 februari en stonden wij ’s morgens om 7.00 uur weer paraat om voor de laatste keer de peptalk te houden voor de nieuwe studenten op de universiteit. Deze keer kregen we twee groepen voor onze neus en geen drie groepen.

In plaats van 1 uur per groep kregen deze klassen anderhalf uur per groep, zodat we ook om 10.00 uur zouden eindigen. Echter: Het liep behoorlijk uit en uiteindelijk zetten wij er om 11.00 uur een punt achter. Het waren twee bijeenkomsten met hindernissen. Allereerst liet onze vertaler Seng het een beetje afweten, omdat hij te laat kwam. Hij had namelijk de hele nacht nauwelijks kunnen slapen vanwege geluidsoverlast van een buurman die een feestje had georganiseerd. Seng verscheen dus pas om 8.15 uur ten tonele, maar goed….wij waren heel blij dat hij er was, aangezien hij echt iets toevoegt als hij zijn eigen ervaringen op de universiteit deelt met de nieuwe studenten. Gedurende zijn afwezigheid was ‘venerable’ Vutha bereid om de rol van vertaler op zich te nemen. Heel aardig, maar dat liet toch een beetje te wensen over, omdat het Engels van Seng veel beter is dan het Engels van Vutha, maar okay…..Na de eerste groep moesten we van lokaal veranderen alwaar de tweede groep al op ons zat te wachten. Midden in ons betoog viel plotseling de stroom uit en dit betekende dat de fans niet meer functioneerden. Het werd snikheet in het lokaal. Hoe het ook zij: Om 11.00 uur zat het erop. Toen we naar het kantoor van Vutha liepen om te melden dat wij klaar waren, riep hij uit: Congratulations!

Overigens had onze sympathieke, slimme Seng nog goed nieuws te melden. Hij heeft een scholarship gekregen van de Amerikaanse schrijfster en spreker Susan Cain (schrijfster van o.a. bitterzoet). Susan Cain organiseert video chatting sessions die je - betaald - kunt bijwonen. Seng had daar heel veel belangstelling voor, doch het geld ontbrak. Vandaar dat hij contact opnam met deze Amerikaanse schrijfster. Hij liet weten dat het zijn wens was om deel te nemen aan de online community en schetste zijn achtergrond, te weten: Een 21-jarige student uit Cambodja die tegelijkertijd 2 studies volgt op 2 universiteiten en daarnaast nog vrijwilligerswerk verricht. Hij woont nog bij zijn ouders. (In Cambodja woon je bij je ouders totdat je gaat trouwen en zelf een huis kunt betalen).

Hij is dankbaar dat hij kan eten en slapen in het huis van zijn ouders en wil hen niet vragen om zijn wens te vervullen, zijnde geld te geven voor het kunnen bijwonen van de online sessies. Des te mooier dat Seng in al zijn puurheid nu beloond wordt!

Deze Seng is een echte boekenwurm en besteedt het beetje geld dat hij heeft het liefst aan boeken. Zijn moeder maakt zich echter zorgen om de magere Seng en adviseert haar zoon om meer eten te kopen en minder boeken, maar voor Seng kunnen alleen boeken zijn honger stillen….!

Als wij in het verleden vertrokken op een project in een ontwikkelingsland, dan vroegen we altijd - als aandenken - ‘a certificate’. Gewoon leuk om te hebben! Wij vroegen dan ook aan Vutha om een exemplaar in het Engels en in het Khmer te fabriceren. Verder lieten we weten graag een exemplaar te mogen ontvangen van een SBU magazine. In dit Sihanouk Buddhist University tijdschrift staan foto’s van ons beiden tijdens het lesgeven. Ook dit is natuurlijk een leuk souvenir.

9-10-11 februari: Chinees Nieuwjaar! Wij vroegen ons even af of dit nog gevolgen kon hebben voor onze lessen in dat weekend. Zouden de studenten ‘on travelling’ zijn naar de ‘province’? Het is natuurlijk altijd wat. Er zijn veel excuses om de lessen niet bij te wonen: Van cutting the rice tot charity activities en dus kan het Chinees Nieuwjaar ook weer roet in onze lessen gooien. Vutha beloofde ons om de studenten te benaderen en hen te activeren om te komen. On verra! Welnu, het viel mee…..

Overigens: Over Chinees Nieuwjaar gesproken: In Cambodja viert men 3x per jaar Nieuwjaar en wel op 1 januari, vervolgens Chinees Nieuwjaar in februari en tenslotte Khmer Nieuwjaar in april.

De les van 10 februari was weer heel bijzonder te noemen. Wij startten met een uitleg over duo-euthanasie naar aanleiding van het overlijden van Dries van Agt en zijn vrouw. Wij zagen verschrikte gezichten in de klas, want…..je mag niet doden van Boeddha!!!

Of wat te denken van een student die opgeklommen is van bedelaar naar student op de universiteit?! Deze jonge knaap probeert nu andere bedelaars te helpen. Hij hoopt dat zijn verhaal inspirerend werkt, zodat de bedelaars erin slagen om een andere mind-set te krijgen en op die manier de weg omhoog kunnen inslaan. De bedoelde student heeft ook de ambitie om een boek te schrijven. Samen met mij (Dees) werd de titel bedacht: ‘From begging to university’….Of die boeddhistische monnik die helemaal loskomt in onze les en is veranderd van een teruggetrokken bedeesde persoon die nu vol overgave o.a. vertelt dat hij op zondagmorgen (om 5.00 uur!) te zien is op de lokale televisie met een talkshow over de Dharma (de leer van Boeddha).

De topics van vandaag waren: Describing your personality, qualities and abilities in detail (using adjectives). Describing famous people qualities. Nadat iedereen in groepjes hierover had gebrainstormd volgde de presentatie voor de klas. Aan het einde deelde ik complimenten uit en dat was terecht. Was dit dezelfde groep als 2 maanden geleden? Toen was iedereen heel erg shy en durfde niemand naar voren te komen en nu zijn er zelfs enkele studenten (spraakwatervallen) die maar blijven praten. Geweldig om te zien dat hun zelfvertrouwen een enorme boost heeft gekregen! Toen wij dit dus ventileerden, kregen we te horen: ‘But it is because of you teachers…you motivate us and you are so enthusiastic’….Wow! Dat is natuurlijk erg fijn om te horen. Voor ons is het echter normaal, wij zijn gewoon onszelf en stralen waarschijnlijk uit dat wij mateloos genieten.

Vanwege Chinees Nieuwjaar waren er niet veel studenten aanwezig op 11 februari, doch met de aanwezigen konden we toch terugkijken op een geslaagde bijeenkomst. De onderwerpen die voor vandaag op het programma stonden waren: Talk about an interesting day last week: What happened, how did you feel, who were you with? (using past simple). Describing wishes in the present, past.

Tijdens het lesgeven hadden we een paar keer een beetje last van trommelgeroffel. Chinees Nieuwjaar was de reden hiervoor.

Soms kom je er pas laat achter dat er iets niet klopt. Wij waren er beiden van overtuigd dat één van onze studenten van origine afkomstig was uit Pakistan. Hadden wij dit dan allebei compleet verkeerd begrepen? Blijkbaar wel, want op 11 februari werd duidelijk dat hij 100% Cambodjaan is, maar goed…..De betreffende cursist (voorheen een monnik, rechten gestudeerd, nu monnik af en werkzaam op een ‘law office’) is natuurlijk ook een boeddhist en gaf ons een kijkje in ‘the four sublime states of Brahmavihara Dhamma (Dharma): 1. Loving kindness: Metta (liefdevolle vriendelijkheid); 2. Compassion: Karunà (compassie); 3. Joy other’s happiness: Mudità (medevreugde); 4. Equanimity: Upekkhà (gelijkmoedigheid). Metta, karuna, mudita en upekkha zijn de vier hartkwaliteiten in het boeddhisme. Het is natuurlijk erg boeiend dat wij dit soort kennis uit de eerste hand kunnen verkrijgen.

Op 13 februari troffen we in een eetgelegenheid 2 oude heren aan. Dit bleken 2 neven te zijn, afkomstig uit Engeland en zij woonden al jarenlang in Cambodja. Zij hadden beiden een respectabele leeftijd, namelijk 92 en 87. Toen Ben zijn leeftijd meldde (71), luidde de reactie: ‘You are still a child’…hahaha!

Ons appartementencomplex Nine East voerde weer eens een brandalarm check uit en wel op 15 februari. En een dag later opnieuw. Uiteraard een goede zaak!

De les van 17 februari stond in het teken van: 20 simple things you can do to help save our planet. What can you do in Phnom Penh to create awareness due to environment/pollution? Iedereen gaf een presentatie voor de klas. Daarna was het tijd voor een tekst: Questions and answers about Barack Obama, gevolgd door: The story behind the photo; a moment in history (toen Obama de verkiezingen won op 4 november 2008 in Chicago). Wij lieten de studenten weten dat wij op dat moment in Ghana waren en dat onze Ghanese vrienden buiten zinnen waren geweest van vreugde.

Hoewel Vutha 7 dagen per week werkt voor zowel de boeddhistische universiteit als ook voor de boeddhistische highschool, was hij vandaag 17/2 afwezig.

Onze vragen voor hem werden dan ook beantwoord via de app en via het kantoor. Handig was het dat een office medewerker ook even enkele hervulbare whiteboard markers kon vullen.

Maart en april zijn weliswaar de warmste maanden in Cambodja, maar nu in februari merken we al dat het behoorlijk aan het opwarmen is. Het is jammer dat de ‘koudste’ maanden (december en januari) voorbij zijn. Ook in de klas (geen airco, wel fan) is het ontzettend warm en dat mat af tijdens onze teaching activities.

18 februari: Wij zijn vandaag 30 jaar getrouwd! Hoewel wij les moesten geven, werd deze heuglijke gebeurtenis vooraf gevierd met een etentje aan de riverside. Daarna…..op naar de universiteit! De onderwerpen die vandaag aan bod kwamen, waren: Sell your city to the Olympics or FIFA committee: What is good about your city Phnom Penh? How to go there? Where to stay? When to visit? What to see? (Practice adjectives, comparisons, superlatives, suggestions). Tell about your daily routines. (Use the adverbs of frequency). Na afloop nog even naar Vutha om een paar dingetjes te regelen met het oog op ons afscheid. In maart zijn we namelijk klaar met onze lessen op de boeddhistische universiteit, staat de certificaatuireiking nog op de rol voor drie groepen studenten en last but not least…in maart gaan we bovendien Phnom Penh verlaten.

En verder in februari? Zomaar een greep uit de activiteiten: Er werd o.a. gewerkt aan een bye bye speech met het oog op ons naderende afscheid op de boeddhistische universiteit. Op 20 februari werd ons Nederlandse huurcontract digitaal door ons ondertekend, i.v.m. een verlenging. Huurders blij en verhuurders blij! 21 februari togen we even naar een service center voor onze laptop en de tuktuk driver kon nog net op tijd een botsing voorkomen. Tevens werd er geappt met John van de Cambodian Visa Services, want binnenkort gaan we ons visum verlengen. Op 22 februari aten we bij de Libanees. Een dag later gingen we naar Samsung Customer Service vanwege een probleempje met de smartphone van Ben (dat terplekke werd verholpen).

En dan….24 februari…..op naar de boeddhistische universiteit…..! Toen wij arriveerden zagen wij op de campus een soort kunstwerk op de grond, gemaakt van flesjes en omgeven door waxinelichtjes en voorzien van een tekst in het Khmer. Geen idee wat dit betekende. Ons klaslokaal was leeg en op het whiteboard stond ook een tekst in het Khmer vermeld. Wij zagen de bui al hangen…..waarschijnlijk weer een boeddhistisch festival en niemand had er aan gedacht om de teachers (wij dus) hierover te informeren. Ook de kantoren waren (nog) gesloten. Plotseling verscheen er toch een boeddhistische monnik ten tonele, zijnde één van onze studenten en hij kon ons inderdaad vertellen dat er vandaag sprake was van een boeddhistisch festival, te weten Magha Puja (of Sangha Day). Men herdenkt hierbij de spontane bijeenkomst van 1250 monniken om de Boeddha te ontmoeten. Oké, erg boeiend, maar feit blijft dat er niet wordt gecommuniceerd richting ons. Terplekke werd door de enige student via Telegram contact opgenomen met zijn medestudenten en allerlei redenen voor absentie passeerden de revue: ‘I asked permission; I have an assigment; I am in my hometown’ etc. Dat is uiteraard allemaal prima, maar zég dat dan eerder……Wijzelf stuurden even een appje naar Vutha, maar ja….hij kijkt bijna nooit naar zijn Whatsapp berichten, omdat ook hij Telegram gebruikt. Dat schoot dus allemaal niet op. Wij waren net aan het bedenken wat we gingen doen met deze les, toen de deur openging en er een tweede student binnenkwam. Op dat moment besloten we maar om een informeel gesprek te houden.

En dit gesprek mondde uit in een mini samenzijn waarbij allerlei interessante onderwerpen aan de orde kwamen, zoals: Buddhism; The monks; Differences in culture worldwide; Geo-politics; Neighbour countries of Cambodia etc. Zomaar enkele weetjes: Bij intreden krijgen de monniken altijd hulp, bij uittreden is dit slechts op verzoek. Onderling kan er gesproken worden over uittreding, maar dat hoeft niet. Bij een sollicitatiegesprek tussen twee gelijkwaardige kandidaten waarbij de ene nooit monnik is geweest en de andere wel, geniet een gewezen monnik altijd de voorkeur.

De mindset van een boeddhistische monnik wordt bestempeld als PMA: Positive mental attitude. Iedereen zat op de praatstoel en we gingen van wereldwijde cultuurverschillen naar geo-politiek en naar de buurlanden van Cambodja, zijnde Laos, Vietnam en Thailand. Zeker met de laatste twee (Vietnam en Thailand) zijn de banden met Cambodja niet sterk te noemen. Volgens een student zou de bewering - dat Vietnam Cambodja had bevrijd van de Rode Khmer - niet waar zijn. Toen wij in deze bijzondere les lieten weten: March 3 will be our last class, kregen we te horen: ‘I will never forget you teachers, you were my first foreign teachers and you gave me a lot of self confidence’. Nou, dat was natuurlijk heel fijn om te horen. En dit werd gevolgd door: ‘When you die you have planted a seed in us’……Oh, daar word je wel even stil van…….

Gelukkig waren er weer meer studenten aanwezig op 25 februari. De les stond in het teken van de volgende topics: Describe a location: Choose between desert (or country side) and city (use a lot of adjectives). What is healthy food? Can you do anything creative? For example: Can you sing, dance, play a musical instrument, paint, draw or write poetry? What are some things you should have done last week, but didn’t do? How would your parents punish you when you misbehaved as a child? What more could you be doing to practice your English? Mention some things that you couldn’t do last year that you can do this year.

Wij blijven ons nog steeds verbazen…..Als ik (Dees) tussen de groepjes loop die zich aan het voorbereiden zijn op bovenstaande onderwerpen, moet je toch even diep zuchten als je een boeddhistische monniken hoort zeggen: ‘Teacher, what does creative mean?’ Met de voorbeelden - singing, dancing, playing a musical instrument, painting, drawing, writing poetry - bleek hij niet geholpen te zijn, totdat ik liet weten: ‘But you can sing, due to Shanti Dharma’. Toen begon hij te stralen en viel het kwartje….Inderdaad, hij zingt (Shanti) de leer van Boeddha (Dharma). Gelukkig heb ik het afgelopen jaar het één en ander opgestoken over het boeddhisme en dat kwam nu weer van pas.

Als je in hun eigen referentiekader blijft is het uiteraard gemakkelijker voor ons publiek om opdrachten te begrijpen. Zó boeiend!

Plotseling stonden er twee jonge mensen in de deuropening van het klaslokaal die vroegen om opnames te mogen maken (foto’s/video’s) van onze Engelse conversatieclub. Het doel was om onze lessen te promoten. Waarschijnlijk waren zij gestuurd door de leidinggevenden en moesten zij deze opdracht uitvoeren. Geen probleem, ga je gang………

Na de les zoals altijd per tuktuk naar huis. Onderweg kregen we een lekke band die de driver terplekke verwisselde. Even wachten en verder maar weer………

’s Avonds vernamen wij dat er een hoge functionaris in de hiërarchie van de boeddhistische monniken ernstig ziek was en in het ziekenhuis was opgenomen. Het bleek te gaan om iemand met een uitmuntende staat van dienst. Vandaar dat het niet ontbrak aan namen en titulatuur van deze 92-jarige. Daar komt ie dan….Majesty Supreme Buddhist Monk Venerable King Samdech Preah Agga Maha Sangharajadhipati Tep Vong en het gaat nog even verder…..Great Supreme Patriarch, Kingdom of Cambodia, Co-president, Religions for Peace. (Known for his role in re-establishing the Cambodian monkhood after the Pol Pot period and for his links to dominant political leaders since the 1980’s). Een dag later (26 februari) overleed hij. Op internet verscheen het bericht van zijn overlijden zelfs via Breaking news ABC (Australian Broadcasting Corporation), met daarin o.a. de volgende vermelding: He was the religious chief of both the Mahanikay and Dhammayut orders of Theravada Buddhism in Cambodia. Hij zal opgebaard worden in de Wat Ounalom Monastery, de boeddhistische tempel in Phnom Penh waar Vutha woont. Op 27 februari hingen de vlaggen halfstok……

Wellicht is het bekend dat boeddhistische monniken bedelen voor geld. (Traditionele almen). De mensen die hen eten geven ontvangen in ruil daarvoor een zegen. Toen Ben op 26 februari buiten aan een stalletje water ging kopen, werd hij aangesproken door een monnik, die slechts 1 woord Engels kon spreken en dat was ‘money’.

Daarbij liet hij zijn buidel met bankbiljetten zien. Ben probeerde uit te leggen dat hij gratis les gaf aan de boeddhistische monniken, maar die boodschap kwam niet over vanwege het taalprobleem.

Op 27 februari vernemen wij dat Google Maps een tik op de vingers heeft gekregen van Cambodja, omdat Google Maps een eilandje voor de Cambodjaanse kust (Koh Ach Seh) had betiteld als Vietnamees grondgebied.

Ik (Dees) werd gewezen op de app van de Khmer Lunar Calendar (maankalender) en dat is een hele uitkomst voor ons. Nu kunnen we precies zien wanneer er een boeddhistisch festival is of een andere celebration of wanneer er een public holiday is of….of….Hadden wij dit maar een jaar eerder geweten, want wij hebben vaak moeten gissen…..Het is een handige app met tevens culturele achtergrondinformatie, bijvoorbeeld over Feng Shui. Feng Shui is een Chinese filosofie, die ruim 3000 jaar geleden is ontstaan. Deze filosofie gaat over hoe iemand in zijn leefomgeving het gevoel van geluk kan beïnvloeden. Het heeft dus te maken met de leefomgeving en de mens zelf.

Soms heb je ineens een ‘aha-erlebnis’ en krijg je een soort van bevestiging. Dat was het geval op 28 februari.…..Na 20 jaar Derde Wereld kun je weleens overvallen worden door een gevoel van ontheemdheid. Waar is m’n thuis? Ik ben ontheemd. Je bent nergens meer écht thuis en tegelijkertijd voel ik me overal thuis. Wij maken er wel eens een geintje over: Nooit last gehad van heimwee, maar wel van reiswee. Voor mij is reizen thuiskomen. En plotseling las ik iets dat mij deed beseffen dat deze mijmeringen prima passen in het beeld van mijn leven. Met andere woorden: Wie niet reist is gek (of mijn versie: reizen is thuiskomen) en last hebben van wegwee (of mijn versie: reiswee). De ontheemdheid (dat toch een negatieve lading heeft) werd omgezet in een euforische ontheemdheid (een positieve vibe en dit zorgt voor ruimte). Wow! Daar ben ik het helemaal mee eens!

29 februari….Op naar de kapper….Voor mij (Dees) betekent dit gewoon een bezoekje aan de markt en klaar is Kees (Dees).

(Heerlijke prijs: haren knippen, pedicure, manicure, totaal 9 dollar). Meestal weigeren de dames om een man te knippen, zo ook vandaag. Wij weten dat herenkappers net buiten de markt gevestigd zijn en dus gingen we richting herenkapper. A funny visit…..In de kapperszaak hing een prijslijst met verschillende prijzen. Knippen heren Chinese prijs: 15 dollar. Knippen heren Cambodjaanse prijs: 10 dollar. Natuurlijk werd Ben richting de Chinese prijs gepraat, maar Ben prefereerde aanvankelijk toch de Cambodjaanse prijs. Plotseling zagen wij aan de overkant nog meer herenkappers. Toen wij lieten weten dat wij geen toeristen waren, werd ons aangeraden om naar de overkant van de straat te gaan. Daar zou de prijs slechts 7 dollar zijn. Om het nog grappiger te maken…de buurman van die overkant knipte zelfs voor 6 dollar. Iedereen begon de lol ervan in te zien….van 15 naar 10 dollar en van 7 naar 6 dollar….De kapper van de ‘dure’ zaak ging gewoon met ons mee naar de goedkopere zaak om Ben aldaar - naar volle tevredenheid - te knippen.

Helemaal mee eens…..Think global, act local!!!.... Na 20 jaar vrijwilligerswerk in diverse ontwikkelingslanden hopen wij dat we mogen zeggen: Wij hebben een steen verlegd in een rivier op aarde…..daardoor ontstond ruimte om te stromen…..Panta Rhei (alles stroomt).

In de les van 2 maart werd de tekst behandeld: How fast food began. (The man behind KFC). Daarna stond het transcript van Jon Jandai op de rol, te weten: Life is easy.

Vandaag waren alle kantoren op de boeddhistische universiteit gesloten. Er was dus ook geen presentielijst aanwezig. De reden was gelegen in het feit dat iedereen afwezig was vanwege ‘funeral activities’. Zoals eerder in dit reisverslag vermeld is een hoge functionaris in de hiërarchie van de boeddhistische monniken overleden en dit gaat altijd gepaard met veel ceremonie. Zo bleek dat er een week van rouw was afgekondigd (laatste dag 3 maart). Echter: Het zou nog 3 maanden duren voordat hij gecremeerd zou gaan worden. Bij de monastery van Vutha waar hij ligt opgebaard, zag het op 2 maart zwart van de politie.

Volgens de studenten zou deze overleden ‘majesty’ de beschermheer zijn geweest van de politie. Onze studenten vonden het - net als wij - heel vreemd dat 3 maart onze allerlaatste les aan de orde zou zijn. Er werden al volop selfies gemaakt, iemand trakteerde op water en één boeddhistische monnik bleef maar herhalen hoe erg hij het vond dat wij nooit meer terug zouden komen naar Phnom Penh. Hij vertrouwde ons toe dat hij over niet al te lange tijd zal gaan stoppen met het ‘monnik zijn’ en dan was zijn plan om ons te komen bezoeken (waar wij dan ook zouden mogen zijn in Cambodja).

3 maart: Laatste les! Drie groepen Engelse conversatie voorbij!!! Helaas moest ik (Dees) deze laatste les geven met een aanval van migraine. Q[e-38]A’s leek ons wel een leuk idee voor de laatste les. Studenten stelden ons vragen en wij gaven antwoorden. Echter: Allereerst gaven wij nog vele voorbeelden mee van interessante Tedx videos, maar daarna kon men de vragen op ons afvuren. En die vragen mochten er zijn. Zomaar een greep hieruit: Can you tell me about your experiences due to your study in the past? In which country are you going to live in the future? What are the advantages and the disadvantages of Cambodia? How can you be successful in life? How can I change my life? Which problems did you face in Cambodia?If I have a mental problem, what can I do? What is a happy life? Can you as elderly people give some advice to us being the youth? How do you feel in Cambodia? Do you have children? How did you solve the problems you faced during your years in developing countries? How to fight the trade in drugs in rural areas? What inspires you to volunteer? Do you have painful memories during your volunteering? What can I do to study abroad? enz. enz. enz. Wow! Zeer interessante vragen en het was les vullend om deze allemaal te beantwoorden, want vaak komt van de ene vraag weer een andere vraag. Ook schiet ons telkens weer iets anders door het hoofd. Hoe het ook zij: Het was heel bijzonder!

In de pauze werd er door ons getrakteerd, maar reeds bij aanvang van de les kwamen de studenten al aandragen met lekkers. Toen wij rondgingen met koekjes, lieten de monniken dit aan hen voorbijgaan.

Ach ja….natuurlijk…..Zij mogen na 12.00 uur niets meer eten. Wel mogen zij nog drinken en op iets kauwen (een snoepje of kauwgom bijvoorbeeld), maar goed……de koekjes werden toch meegenomen voor het moment waarop het weer toegestaan was om te eten. Aan het einde van de les spraken wij een afscheidswoordje en maakten een groepsfoto.

Toen was het hek van de dam…..Iedereen wilde tevens alleen met ons beiden op de foto; wij werden overladen met bedankjes; de loftrompet ontbrak niet: ‘Teacher can I give you a hug?’; ‘Teacher I will never forget you’; ‘Teacher we love you so much’…..hahaha! Waren wij al helemaal overrompeld door dit lieve gebaar, wij vielen helemaal stil toen zij ons maar liefst 6 cadeaus aanboden: Twee blouses, twee sjaals, een tas, een mand met gezondheidsdrankjes. Echt totaal niet nodig, maar wel super attent. Aangezien de kantoren vandaag nog steeds gesloten waren vanwege de ‘funeral activities’ van de ‘majesty’, konden wij verder bijna niemand echt gedag zeggen. Dus stuurden we een app naar Vutha, aangezien er voor ons vertrek naar Battambang op 30 maart, nog een certificaatuitreiking op de rol staat. In ieder geval werd vandaag (3 maart) een periode afgesloten van drie groepen Engelse conversatie op de Preah Sihanouk Raja Buddhist University in Phnom Penh!!! Een prachtige ervaring!!!

Voor wat betreft de nieuwe accommodatie in Battambang, even een terugblik: Het blijkt lastig te zijn om een (service) appartement cq een studio te vinden. Dat is ook wat wij lezen als het gaat om de ervaringen van expats. Toen wij in november 2023 een paar dagen in Battambang waren, gingen we dan ook al op onderzoek uit. Na een paar opties die niet aan de orde waren, vonden we destijds Chhaya apartments. Men had ons toen op een wachtlijst gezet. Eind januari 2024 belden we nog eens met het verzoek of wij m.i.v. 30 maart een appartement konden huren. Toen kregen we te horen dat we in maart moesten terugbellen. Enkele Koreaanse gasten (circusartiesten die moesten optreden in het circus van Battambang) zouden half maart vertrekken. Welnu, lang verhaal kort…..op 5 maart belden we opnieuw en toen was het ….bingo.

Heel fijn te weten dat huisvesting is geregeld. Op 30 maart gaan wij dus ons huidige appartement Nine East in Phnom Penh verlaten en gaan onze intrek nemen in Chhaya in Battambang.

A shocking experience: Natuurlijk spreken de schoonmaaksters van appartementencomplex Nine East geen Engels, doch slechts Khmer. Echter: Als je moet constateren dat sommigen niet eens kunnen lezen en schrijven in hun moedertaal Khmer, dan is dat toch weer even schrikken….De redenen hiervoor zijn divers: Zij komen uit arme gezinnen; onderwijs wordt slecht geregeld door de overheid; het regime van de Rode Khmer (1975-1979) heeft voor een complete kaalslag gezorgd als het gaat om het wegvagen van een bevolkingslaag/generatie (inclusief leraren). Overigens: Terugkomend op een verdwenen generatie zien we hier dus ook geen ‘grijze golf’. Deze oudere mensen zijn veelal vermoord door de Khmer Rouge.

Opnieuw kregen wij een uitnodiging van de Nederlandse Ambassade om - net als in oktober 2023 - deel te nemen aan een Meet [e-38] Greet. Op 12 maart a.s. krijg je dan de gelegenheid om in een hotel in Phnom Penh de Nederlandse gemeenschap te ontmoeten alsmede de Nederlandse ambassadeur. Men laat dit samenvallen met een Consulair Loket, waarbij je bijvoorbeeld zaken kunt regelen zoals een bewijs van leven, Digid, paspoort e.d.

En dan nog even een Nederlands klusje regelen…ja, ook het onderhoud aan de cv-ketel moet natuurlijk plaatsvinden. Contact opnemen dus met degene die onze post verzorgt, maar ook met de huurders en met het installatiebedrijf. Kortom: Een afspraak maken en ervoor zorgen dat alle neuzen in Vlissingen dezelfde kant opstaan.

Het weekend van 9 maart stond o.a. in het teken van het updaten en plaatsen van onze site.

1 maart ’24 Etappe Kampot-Kep 30 km. Na een ontbijt met heerlijk bord fruit en een bananenpannenkoek, op weg naar Kep. Een groot deel van deze route is opengebroken, dus er is een enorme stofontwikkeling. Zet mijn mondkapje op, die ik alleen voor dit doel bij me heb. Onderweg kom ik vlakbij mijn bestemming een bord tegen van een prachtig resort met zwembad. Ik besluit te gaan kijken. Er is helemaal niemand bij de receptie en in het park is het ook even zoeken. Vind een dame die aan het schoonmaken is, maar geen woord engels. Ze belt haar baas, die krijg ik aan de lijn en het park maakt een doorstart, veranderd van eigenaar. Restaurant daarom gesloten en zie geen enkele gast. Ik mag voor $40 de kamer hebben, welke er keurig uitziet. Ga lekker bij het zwembad liggen. Einde middag komt er toch nog een groep binnen met kids, maar prima mensen. In de avond fiets ik naar een restaurant aan zee, waar ik Red Snapper eet.

Vandaag lekker uitgeslapen, verslagen/filmpjes/foto’s bijgewerkt. Beetje rondgefietst door de stad, langs boulevard. Ook ff lekker !

28 februari. Ontbijten en pleiten, naar Kampot is 90 km fietsen, ik vind dit teveel. Awol heeft 2 guesthouses beschreven op 40 km, dus voorgenomen om aldaar te verblijven en dus de route in 2-en te splitsen. Heb filmpje gemaakt (van gisteren heb ik er nu ook op gekregen, lukte niet vw zwakke wifi), dus mocht je leuk vinden, kijk even bij verslag gisteren. Bij spoorwegovergang wordt de afsluiting handmatig bedient, geweldig om te zien. Ook in het filmpje wordt de weg even geblokkeerd omdat er een school uitkomt. Bij de 2 guesthouses wezen kijken en vond het zo een deprimerende en ook vieze boel, dat ik daar geen zin in had. Het is inmiddels 2 uur en ik besluit door te fietsen naar Kampot. Conditioneel en kracht benen zit super goed, totaal geen last. Ook overigens niet van Malaria tabletten, bijna klaar met kuur. Alleen mijn billen, man, man, man, hele stukken gestaan, maar staand trappen in 34 graden valt ook niet mee. Kom om 17 u aan in Kampot. Hier in 2006 met Lydia geweest, maar herken het niet terug. Het is een redelijk toeristische plaats met een Franse brug die in avond mooi verlicht is. Super aardige man ontvangt me in zijn guesthouse, spreekt zeer beperkt engels maar zo een lieve man. In avond eet ik rijst/kip/cashewnoten/mixed groenten, wel 1 van mijn favo gerechten in Azie.